Kaŝtankolora pasero: Malsamoj inter versioj

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Browse history interactively
[nekontrolita versio][nekontrolita versio]
← Iru al antaŭa ŝanĝoIru al sekvanta ŝanĝo →
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
LucienBOT (diskuto | kontribuoj)
13 943 redaktoj
e roboto aldono de: de:Maronensperling
Neniu resumo de redakto
Linio 17: Linio 17:
[[Dosiero:Pseudonigrita arnaudi nests1.jpg|thumb|Kelkaj rondoformaj nestoj de la birdoj, fiksitaj sur branĉoj de arbo]]
[[Dosiero:Pseudonigrita arnaudi nests1.jpg|thumb|Kelkaj rondoformaj nestoj de la birdoj, fiksitaj sur branĉoj de arbo]]


La '''Kaŝtana pasero''' apartenas al [[genro (biologio)|genro]] [[Pasero]]. Ĝi loĝas en meza parto de [[Afriko]] sur sekaj [[savano]]j.
La '''Kaŝtana pasero''', aŭ [[Bruna pasero]], estas birdospecio kiu apartenas al [[genro (biologio)|genro]] [[Pasero]]. Ĝi estas la plej malgranda membro de la [[genro]] ''[[Passer]]'', ĉirkaŭ {{cm to in|11|abbr=yes|wiki=yes}} longa. La reprodukta masklo havas tre brunan [[plumaro]]n kaj la ino kaj junuloj estas pli senkoloraj laŭ aspekto. Kiel ĉe la plej proksima parencoj nome la [[Arabia orflava pasero]] kaj la [[Sudana orpasero]], ĝi estas gregema kaj troviĝas en aridaj areoj.


Ĝi loĝas en meza parto de [[Afriko]]. Teritorio ampleksas en orienta Afriko el [[Darfur]] al [[Tanzanio]], kie ĝi troviĝas sur sekaj [[savano]]j, marĉoj de [[Cyperus|papyrus]] kaj ĉe homa setlejo. Plenkreskuloj kaj junuloj manĝas ĉefe herbosemojn kaj flugas en aroj, ofte kun aliaj specioj de birdoj en miksitaj kunmanĝantaroj, por trovi manĝon. Ili nestumas en arboj, kie ili konstruas siajn proprajn kupolajn [[nesto]]jn, kaj ankaŭ ŝtelante la pli prilaboratajn nestojn de [[Ploceedoj|teksistoj]].
Ĝia scienca binoma nomo estas je rememoro de [[esploristo]] kaj [[vojaĝisto]] {{Alilingve|de|Emin Paŝa|Emin Pascha}} de [[Silezio]].

== Aspekto ==
Kiel ĉe aliaj membroj de la pasera familio, la Kaŝtana pasero estas malgranda, diketa kantobirdo kun dika beko tauixga por sia dieto de semoj. Ĝi estas 10.5 al 11.5 cm longa,<ref name = "HBW">{{harvnb|Summers-Smith|2009| p=806}}</ref> kaj la plej malgranda membro de la genro ''Passer''.<ref>{{harvnb|Summers-Smith|1988|p=290}}</ref> Ĝi pezas inter 12 kaj 17 g.<ref name = "HBW"/> Enverguro gamas el 6.0 al 6.5 cm ĉe maskloj kaj el 5.7 al 6.0 ĉe inoj. Vosto, beko kaj tarso estas respektive ĉirkaŭ 4, 1 kaj 1.5 cm.<ref name=Clement/> La [[plumaro]] de la reprodukta masklo estas ĉefe malhelbruna (kio nomigas la specion) kun nigra nuanco ĉe vizaĝo, flugiloj kaj vosto. Li ne estas facile konfuzata kun iu ajn alia birdo escepte pri la [[Bruna teksisto]], kiu estas pli granda kaj havas blankon en flugiloj. La kruroj kaj piedoj de la reprodukta masklo estas kornokoloraj (palgrizaj).<ref name=Clement/> La nereprodukta masklo de Bruna pasero havas blankan punktecon en supraj partoj, kaj multe de la plumaro estas sablokolora aŭ blankeca kun brunaj duonlunaj markoj, ĝis kiam la brilbruna de la reprodukta plumaro aperas pro eluzado. La beko de la nereprodukta masklo nuancas al malhelpinta kornokoloro, simila al tiu de inoj, sed sen malhelaj nuancoj en la tranĉa bordo de la makzelo (malsupra parto dela [[beko]]).<ref name=Clement/>

Inoj havas la saman plumarbildon de maskloj, kvankam iom pli senkoloran.<ref name=Summers65/> La ino havas grizan kapon; sablokolorajn superokulan strion, mentonon kaj gorĝon; nigrecajn kaj brunecajn suprajn partojn; kaj blankecajn subajn partojn. La beko de la imno estas palflava kun pinto kaj tranĉa bordo de la makzelo malhelaj. Junuloj estas grizecaj kun bruna dorso, palflava superokula strio kaj pala kornokolora beko.<ref name=Clement/><ref>{{harvnb|Sharpe|1888| p=332}}</ref> Inoj kaj junuloj havas brunajn nuancojn en superokula strio, ŝultroj kaj gorĝo, per kio ili povas esti distingataj el aliaj paseroj, kiaj la [[Kenja pasero]] kaj la aliaj ruĝecaj paseroj, kiuj estas komunaj en multo de la teritorio de la Bruna pasero; aŭ el la [[Dompasero]], kiu loĝas ankaŭ en partoj de ties teritorio.<ref name=Clement>{{harvnb|Clement|Harris|Davis|1993|pp=467–468}}</ref>

La baza alvoko de la Kaŝtana pasero estas trenata ĉirpado, kun du konstatitaj variaĵoj: kuraĝa minacalvoko, sone kiel ''ĉrrrrit'' aŭ ''ĉrrrrreeeerrrrrrrr'' kaj ''ĉiu ĉiu'' flugalvoko. Memmontrantaj maskloj elsendas altatonan twittering triladon, sone kiel ''ĉiŭiza ĉiŭiza ĉi-ĉi-ĉi-ĉi- sii-sii-sii-siiĉi''.<ref name = "HBW"/><ref name=Summers66/>

== Taksonomio ==
[[File:Passer eminibey -Kenya -male feeding-8-4c.jpg|left|thumb|Masklo en reprodukta plumaro manĝante rubaĵojn en Kenjo|alt=A small mainly chestnut coloured sparrow with a broad beak feeding on scraps of food placed on a stone slab]]
Tiu specio estis unuafoje priskribata en 1880, de [[Gustav Hartlaub]] en ''Journal of Ornithology'', kiel ''Sorella emini bey''.<ref name="Hartlaub">{{cite journal|last=Hartlaub|first=Gustav|title=Ueber einige neue von Dr. Emin Bey, Gouverneur der Aequatorialprovinzen Aegyptens, um Lado, Central-Afrika entdeckte Vögel|journal=Journal für Ornithologie|language=German|volume=28|issue=2|date=April 1880|doi=10.1007/BF02008812}}</ref><ref>{{cite journal|url=http://biodiversitylibrary.org/page/3859212|last=Hartert|first=Ernst|title=Miscellanea Ornithologica: Critical, Nomenclatorial, and Other Notes, Mostly on Palaeartcic Birds|journal=Novitates Zoologicae|year=1904|volume=11}}</ref>

Hartlaub donis al la specion la sciencan nomon ''emini bey'' honore la esploriston Emin Paŝao, kiu kolektis la [[tipa specimenotipan specimenon]] ĉe Lado en norda [[Ugando]],<ref name="Hartlaub"/> kaj foje la specio ricevis la komunan nomon de Eminbeja pasero.<ref name=Summers61/> Hartlaub konsideris ties koloron kaj [[morfologio (biologio)|morfologion]] sufiĉe distingan por lokigi ĝin en propra [[Monotipa taksono|monotipa]] genro, ''Sorella''. Kvankam kelkaj fakuloj sekvis la traktadon de Hartlaub, ĝi estis kutime lokita en la genro ''[[Passer]]''.<ref name=Summers61>{{Harvnb|Summers-Smith|1988|p=61}}</ref>

Ĝi estas tre simila al la du orpaseroj, el kiuj ĝi povus iam esti nur [[klino (biologio)|kline]] diferenca. La masklo de [[Arabia orpasero]] estas preskaŭ entute orkolora, dum la masklo de Kaŝtana pasero estas ĉefe bruna kaj la masklo de [[Sudana orpasero]] estas intermeza.<ref>{{harvnb|Summers-Smith|1988|p=305}}</ref> Britia ornitologo [[Richard Meinertzhagen]] konsideris tiujn tri speciojn kiel [[conspecificity|samspecifaj]]; tamen la teritorio de la Sudana orpasero koincidas iom kun tiu de la Kaŝtana pasero sen konata interreproduktado en malgranda areo de [[Sudano]].<ref name=Summers61/>

Tiuj specioj estas similaj laŭ konduto, kiu estas adapto al la neantaŭvideblaj kondiĉoj de la arida habitato. Partikulare, ili kaj la [[Dead Sea Sparrow]] kunhavas similajn kazojn de [[pariĝada memmontrado]] en kiuj maskloj tremoskuas siajn flugilojn super la korpo.<ref name=SummersEvo/> Tiu intensa memmontrado estas probable adapto al nestumado en grupo de arboj ĉirkaŭataj de simila habitato, kie tia intensa memmontrado povus utili kiel grava ilo por pluhavi kolonion grupigita.<ref name=SummersEvo>{{Harvnb|Summers-Smith|1988|pp=263, 290}}</ref>

Dum iom da tempo tiuj specioj estis konsiderataj tre praaj inter la paseroj de la genro ''Passer'', kaj nur de malproksime rilataj al la nigramakulaj paseroj de la [[Palearkto]] kiaj la Dompasero. Agnoske de tio, ili estis foje enmetitaj en separata genro aŭ [[subgenro]] ''Auripasser''. Oni supozis, ke la ceremonia memmontrado de la Dead Sea Sparrow evoluis separate en simila medio, kiel ekzemplo de [[konverĝa evoluo]].<ref name=SummersEvo/>

Tamen studoj de paseroj pere de [[DNA]] indikas, ke la Bruna kaj la Orpaseroj estas ĉu devenaj el aŭ estas la plej proksimaj parencoj de la palearktaj nigramakulaj paseroj.<ref>{{cite journal| last= Allende | first= Luis M. | coauthors= Rubio, Isabel; Ruíz-del-Valle, Valentin; Guillén, Jesus; Martínez-Laso, Jorge; Lowy, Ernesto; Varela, Pilar; Zamora, Jorge; Arnaiz-Villena, Antonio | year= 2001 | title= The Old World sparrows (genus ''Passer'') phylogeography and their relative abundance of nuclear mtDNA pseudogenes | journal= Journal of Molecular Evolution | volume=53 | pages= 144–154| url = http://chopo.pntic.mec.es/~biolmol/publicaciones/Passer.pdf |format = PDF}}</ref><ref>{{cite conference|author= González, Javier; Melanie Siow, Eduardo Garcia-del-Rey, Guillermo Delgado and Michael Wink|title=Phylogenetic relationships of the Cape Verde Sparrow based on mitochondrial and nuclear DNA|accessdate=7a Februaro 2010|conference=Systematics 2008, Göttingen|year=2008|url=http://www.avescanarias.com/pdfs/CO%20Garcia-del-Rey%20POSTER%20(PASIAG).pdf|format=PDF}}</ref> Oni ne agnoskas subspeciojn, sed unu estis priskribata de britia ornitologo George L. G. Van Someren en 1922 el norda Kenjo, kiel ''Sorella eminibey guasso''.<ref name=Summers61/><ref>{{harvnb|Friedmann|1930|pp=392–393}}</ref>

== Distribuado kaj habitato ==
La Kaŝtana pasero troviĝas en [[Orienta Afriko]] laŭlonge de larĝazono de malaltaj teroj el Darfur tra suda Sudano, [[Somalio]], [[Ugando]] kaj [[Kenjo]] al norda-centra Tanzanio. Ties teritorio etendas ankaŭ nordorienten al sudokcidento kaj [[Great Rift Valley]] de [[Etiopio]].<ref name=IUCN/><ref name=Summers62/> Kiel ĉe la Orpaseroj, ĝi estas foje nomadeca kiam ne reproduktiĝas. Oni konstatis [[vaganteco (biologio)|vagantojn]] tiom for de la reprodukta teritori kiom ĝis [[Dar es Salaam]]. Ĝi troviĝas ĉefe en seka [[savano]] kaj en kampoj kaj vilaĝoj, sed malkiel la parencoj, ĝi troviĝas foje ankaŭ en marĉoj de papiruso (kelkaj specioj de ''Cyperus'').<ref name=Summers62>{{Harvnb|Summers-Smith|1988|p=62}}</ref> Ties populacio ne estis kalkulita, sed ŝajne estas komuna tra tre granda teritorio kaj estas taksata de la [[IUCN Ruĝa Listo]] kiel [[Malplej Zorgiga]] rilate tutmonda formorto.<ref name=IUCN/>

== Kutimaro ==
La Kaŝtanaj paseroj estas gregemaj, kaj nur foje troviĝas for de aroj. Ili ofte asociiĝas kun [[quelea]] kaj aliaj [[Ploceedoj|teksistoj]].<ref name=Summers62/> Plenkreskuloj manĝas herbosemojn, kaj tiuj ĉe homaj setlejoj manĝas ankaŭ rubaĵojn.<ref name=Summers66>{{Harvnb|Summers-Smith|1988|p=66}}</ref> Oni manĝigas idojn ĉefe per pli mildaj herbosemoj, kaj ankaŭ oni konstatis malgrandajn skarabojn en ties dieto.<ref name="Payne">{{cite journal|last=Payne|first=Robert B.|year=1969|title=Nest Parasitism and Display of Chestnut Sparrows in a Colony of Grey-capped Social Weavers|journal=The Ibis|volume=111|issue=3|pages=300–307|issn=1474-919X|doi=10.1111/j.1474-919X.1969.tb02546.x|ref=harv}}</ref>

=== Reproduktado ===
[[File:Pseudonigrita arnaudi nests1.jpg|thumb|Nestoj de [[teksistoj]] en [[Kenjo]]|alt=Several round birds' nests are fixed onto the smaller branches of a tree]]
La nestokutimaro de la Kaŝtana pasero estis kialo de konfuzo. Fruaj informoj priskribis la neston de tiu specio kiel tipa pasera konstruita en arbo; poste oni informis, ke la Kaŝtana pasero havas prilaboritajn nestojn kiel tiuj de teksistoj.<ref>{{Harvnb|Summers-Smith|1988|p=63}}</ref>

En 1967 la ornitologo [[Robert Payne (ornitologo)|Robert B. Payne]] studis la Kaŝtana pasero ĉe kolonio de [[Grizkrona teksisto]] en [[akacio]] ĉe [[Lago Magadi]] en suda Kenjo, kaj en 1969 li disvastigis siajn trovojn en la ornitologia gazeto ''Ibis''. Payne trovis, ke la Kaŝtana pasero nestas nur per ŝtelado de nestoj de sociaj teksistoj.<ref name="Payne"/> Post informi tion, kaj noti ke la distribuo de la Kaŝtana pasero ege koincidas kun tiu de la sociaj teksistoj de la genro ''[[Pseudonigrita]]'', Payne sugestis, ke la Kaŝtana pasero estas deviga nestoparazito (ne [[reprodukta parazito]], kiel multaj malnovmondaj kukoloj kaj [[molotroj]]).<ref name="Payne"/> Payne notis ankaŭ en gazeto ke "Nestoparazitado estas ĝenerale konsiderata kiel ŝtupo en la evolua disvolvo de reprodukta parazitado",<ref name="Payne"/> ideo kiu restas akceptata,<ref>{{Harvnb|Davies|2000|pp=243–244}}</ref> kaj sugestis, ke la Kaŝtana pasero povus evolui al deviga reprodukta parazitado.<ref name=Summers65/><ref name="Payne"/><ref>{{cite journal|last=Payne|first=Robert B.|title=Brood Parasitism in Birds: Strangers in the Nest|journal=BioScience|volume=48|issue=5|date=May 1998|pages=377–386|url=http://www.jstor.org/stable/1313376}}</ref>

Tamen oni scias ke krom ŝteli nestojn de teksistoj aŭ uzi ties abandonitajn nestojn, la Kaŝtana pasero ankaŭ konstruas siajn proprajn nestojn. Nestoj konstruitaj de la Kaŝtana pasero, kiel plek parto de paseraj nestoj, estas fuŝaj kupolaj strukturoj faritaj el herbo kaj kovritaj per plumoj.<ref>{{Harvnb|Summers-Smith|1988|p=64}}</ref> La [[reprodukta sezono]] varias inter diferencaj regionoj, sekve de pluvoj, kaj de la reproduktaj sezonoj de ties gastigantoj en areoj kie ili parazitas nestojn; kiel rezulto de tio oni konstatis reproduktadon en ĉiu monato de la jaro tra la tuta teritorio.<ref name=Summers65>{{Harvnb|Summers-Smith|1988|p=65}}</ref>

La paseroj ekpariĝas kiam la teksistoj ekkonstruas siajn prilaboratajn nestojn. Kiam la reprodukta sezono komencas, "la unua impreso estas de paseroj nestumantaj kaj la Grizkrona teksisto ĉirkaŭŝtele".<ref name="Payne"/> Maskloj celebras memmontradon ĉirkaŭ la novaj teksistaj nestoj, kaŭre, stare kaj tremoskuante flugilojn en formo de litero V, kaj altatone trilante. Maskloj estas forpelataj de la teksistoj, sed revenas persiste, ĝis kiam ili estas kunigitaj de inoj.<ref name="Payne"/> Kiam ino venas ĉe memmontranta masklo, la masklo pliigas la tremadon de flugiloj, etendas kaj maletendas sian voston, kaj klinas sian kapon ĝis kiam la korpo formas arkon. Tiu troa memmontrado povas esti adapto rilata al parformo en foresto de nestokonstruanta masklo,<ref name="Payne"/> kaj povus servi ankaŭ por fokusigi atenton en reproduktaj kolonioj kaj pluhavi la birdojn en kolonio kune, ĉar kolonioj estas en areoj de arboj ĉirkaŭataj de arboj en simila habitato.<ref name=SummersEvo/>

Dum la studo de Payne, oni vidis seksumadon nur ĉe akacioj, ĉe la nestoj de la sociaj teksistoj. Inoj flugas al memmontrantaj maskloj kaj postulas seksumadon per tipa pasera sistemo de kaŭro, tremo kaj mallevo de flugiloj.<ref name="Payne"/> Kiam masklo vidas memmontrantan inon, li flugas al ŝi kaj tuj suriras ŝin. Masklo pluas la flugiltremadon dum seksumado, kaj ino kaŭras, tremas, levas kapon kaj metas sian voston horizontale. Post seksumado la ino forflugas kaj la masklo pluas memmontradon.<ref name="Payne"/> Dum tiu pariĝado kaj poste, maskloj kaj pariĝintaj paroj interferas kun la nestokonstruado de la teksistoj, ĝis kiam ili forpelas tiujn. Dum la studo de Payne, "oni vidis forpelojn kaj luktojn inter la du specioj preskaŭ ĉiun minuton de observado", kaj la masklaj paseroj pasis ĉirkaŭ kvinonon de la tago ĉikane la sociajn teksistojn.<ref name="Payne"/> Oni scias malmulte de la kovo- kaj idozorga periodoj en naturo.<ref name=Summers65/> En kaptiveco la kovoperiodo daŭras 18 al 19 tagoj.<ref name = "HBW"/> Ovaro tipe enhavas 3 aŭ 4 ovojn,<ref name=Summers65/> kiuj estas ovoformaj, ĉefe blankaj aŭ bluecblankaj.<ref>{{harvnb|Ogilvie-Grant|1912| p=211}}</ref> Kelkaj observoj indikas ke la idoj estas manĝigataj nur de la ino.<ref name = "HBW"/>


==Referencoj==
==Referencoj==
{{reflist|2}}
* {{IUCN2006|assessors=BirdLife International|year=2004|id=53088|title=Passer eminibey|downloaded=12 May 2006}} Dataro enhavas ankaŭ informacion, kial la birdo estas konsiderata kiel '''Malplej zorgiga''' (LC) (angle).
* {{IUCN2006|assessors=BirdLife International|year=2004|id=53088|title=Passer eminibey|downloaded=12a Majo 2006}} Datumaro enhavas ankaŭ informon, kial la birdo estas konsiderata kiel '''Malplej zorgiga''' (LC) (angle).

=== Cititaj verkoj ===
*{{cite book |title=Finches and Sparrows: An Identification Guide |publisher=[[Christopher Helm]] |first1=Peter |last1=Clement |first2=Alan |last2=Harris |first3=John |last3=Davis |location=London |year=1993 |isbn=0-7136-8917-2|ref=harv}}
*{{cite book |last=Davies|first=Nick B.|year=2000|title=Cuckoos, Cowbirds, and other cheats |publisher=T. & A. D. Poyser|location=London|others=ilustrata de David Quinn|isbn=0-85661-135-2|ref=harv}}
*{{cite book|last=Friedmann|first=Herbert|year=1930|title=Smithsonian Institution United States National Museum Bulletin 153. Birds Collected by the Childs Frick Expedition to Ethiopia and Kenya County. Part 2.—Passeres|url=http://www.archive.org/details/bulletinunitedst15321937unit|publisher=United States Government Printing Office|location=Washington|ref=harv}}
*{{cite book|last=Ogilvie-Grant|first=W. R.|title=Catalogue of the collection of birds' eggs in the British Museum (Natural History). Volume V: Carinatæ (Passeriformes completed)|year=1912|url=http://books.google.com/books?id=t8VRAAAAMAAJ&source=gbs_navlinks_s|location=London|publisher=Taylor and Francis|ref=harv}}
*{{cite book|last=Sharpe|first=R. Bowdler|year=1888|title=Catalogue of the Passeriformes, or Perching Birds, in the Collection of the British Museum. Fringilliformes: Part III. Containing the Family Fringillidæ|volume=XII|url=http://www.archive.org/details/catalogueofbirds12brit|publisher=Taylor and Francis|location=London|ref=harv}}
*{{cite book|last=Summers-Smith|first=J. Denis|year=1988|others=ilustrata de Robert Gillmor|title=The Sparrows: a study of the genus ''Passer''|publisher=T. & A. D. Poyser|location=Calton, Staffs, England|isbn=0-85661-048-8|ref=harv}}
*{{cite book|first=J. Denis|last=Summers-Smith|editors=del Hoyo, Josep; Elliott, Andrew; Christie, David|contribution=Family Passeridae (Old World Sparrows)|title=[[Handbook of the Birds of the World]]. Volume 14: Bush-shrikes to Old World Sparrows|year=2009|location=Barcelona|publisher=Lynx Edicions|isbn=978-84-96553-50-7|ref=harv}}

== Eksteraj ligoj ==
{{commonscat|Passer eminibey}}
* [http://ibc.lynxeds.com/species/chestnut-sparrow-passer-eminibey Kaŝtana pasero ĉe Internet Bird Collection]
* [http://www.tanzaniabirds.net/African_birds/Sparrow_chestnut/cp.htm Kaŝtana pasero ĉe Tanzaniabirds.net]


{{Commons|Category:Passer eminibey}}
{{Commons|Category:Passer eminibey}}


{{Ĝermo-birdo}}
{{birdoj}}
{{Portalo Birdoj}}


[[Kategorio:Birdoj de Afriko]]
[[Kategorio:Paseroformaj]]
[[Kategorio:Paseredoj]]
[[Kategorio:Paseredoj]]
[[Kategorio:Birdoj de Afriko]]


{{link GA|en}}
{{link GA|en}}

Kiel registrite je 19:51, 17 aŭg. 2010

Kiel legi la taksonomionVikipedio:Kiel legi la taksonomion
Kiel legi la taksonomion
Kaŝtankolora pasero
Biologia klasado
Ordo: Paseroformaj Passeriformes
Aliaj Vikimediaj projektoj
Sistematiko en Vikispecioj
Komunejo pri Kaŝtankolora pasero
v • d • r
Malino
Kelkaj rondoformaj nestoj de la birdoj, fiksitaj sur branĉoj de arbo

La Kaŝtana pasero, aŭ Bruna pasero, estas birdospecio kiu apartenas al genro Pasero. Ĝi estas la plej malgranda membro de la genro Passer, ĉirkaŭ Ŝablono:Cm to in longa. La reprodukta masklo havas tre brunan plumaron kaj la ino kaj junuloj estas pli senkoloraj laŭ aspekto. Kiel ĉe la plej proksima parencoj nome la Arabia orflava pasero kaj la Sudana orpasero, ĝi estas gregema kaj troviĝas en aridaj areoj.

Ĝi loĝas en meza parto de Afriko. Teritorio ampleksas en orienta Afriko el Darfur al Tanzanio, kie ĝi troviĝas sur sekaj savanoj, marĉoj de papyrus kaj ĉe homa setlejo. Plenkreskuloj kaj junuloj manĝas ĉefe herbosemojn kaj flugas en aroj, ofte kun aliaj specioj de birdoj en miksitaj kunmanĝantaroj, por trovi manĝon. Ili nestumas en arboj, kie ili konstruas siajn proprajn kupolajn nestojn, kaj ankaŭ ŝtelante la pli prilaboratajn nestojn de teksistoj.

Aspekto

Kiel ĉe aliaj membroj de la pasera familio, la Kaŝtana pasero estas malgranda, diketa kantobirdo kun dika beko tauixga por sia dieto de semoj. Ĝi estas 10.5 al 11.5 cm longa,[1] kaj la plej malgranda membro de la genro Passer.[2] Ĝi pezas inter 12 kaj 17 g.[1] Enverguro gamas el 6.0 al 6.5 cm ĉe maskloj kaj el 5.7 al 6.0 ĉe inoj. Vosto, beko kaj tarso estas respektive ĉirkaŭ 4, 1 kaj 1.5 cm.[3] La plumaro de la reprodukta masklo estas ĉefe malhelbruna (kio nomigas la specion) kun nigra nuanco ĉe vizaĝo, flugiloj kaj vosto. Li ne estas facile konfuzata kun iu ajn alia birdo escepte pri la Bruna teksisto, kiu estas pli granda kaj havas blankon en flugiloj. La kruroj kaj piedoj de la reprodukta masklo estas kornokoloraj (palgrizaj).[3] La nereprodukta masklo de Bruna pasero havas blankan punktecon en supraj partoj, kaj multe de la plumaro estas sablokolora aŭ blankeca kun brunaj duonlunaj markoj, ĝis kiam la brilbruna de la reprodukta plumaro aperas pro eluzado. La beko de la nereprodukta masklo nuancas al malhelpinta kornokoloro, simila al tiu de inoj, sed sen malhelaj nuancoj en la tranĉa bordo de la makzelo (malsupra parto dela beko).[3]

Inoj havas la saman plumarbildon de maskloj, kvankam iom pli senkoloran.[4] La ino havas grizan kapon; sablokolorajn superokulan strion, mentonon kaj gorĝon; nigrecajn kaj brunecajn suprajn partojn; kaj blankecajn subajn partojn. La beko de la imno estas palflava kun pinto kaj tranĉa bordo de la makzelo malhelaj. Junuloj estas grizecaj kun bruna dorso, palflava superokula strio kaj pala kornokolora beko.[3][5] Inoj kaj junuloj havas brunajn nuancojn en superokula strio, ŝultroj kaj gorĝo, per kio ili povas esti distingataj el aliaj paseroj, kiaj la Kenja pasero kaj la aliaj ruĝecaj paseroj, kiuj estas komunaj en multo de la teritorio de la Bruna pasero; aŭ el la Dompasero, kiu loĝas ankaŭ en partoj de ties teritorio.[3]

La baza alvoko de la Kaŝtana pasero estas trenata ĉirpado, kun du konstatitaj variaĵoj: kuraĝa minacalvoko, sone kiel ĉrrrrit aŭ ĉrrrrreeeerrrrrrrr kaj ĉiu ĉiu flugalvoko. Memmontrantaj maskloj elsendas altatonan twittering triladon, sone kiel ĉiŭiza ĉiŭiza ĉi-ĉi-ĉi-ĉi- sii-sii-sii-siiĉi.[1][6]

Taksonomio

A small mainly chestnut coloured sparrow with a broad beak feeding on scraps of food placed on a stone slab
Masklo en reprodukta plumaro manĝante rubaĵojn en Kenjo

Tiu specio estis unuafoje priskribata en 1880, de Gustav Hartlaub en Journal of Ornithology, kiel Sorella emini bey.[7][8]

Hartlaub donis al la specion la sciencan nomon emini bey honore la esploriston Emin Paŝao, kiu kolektis la tipa specimenotipan specimenon ĉe Lado en norda Ugando,[7] kaj foje la specio ricevis la komunan nomon de Eminbeja pasero.[9] Hartlaub konsideris ties koloron kaj morfologion sufiĉe distingan por lokigi ĝin en propra monotipa genro, Sorella. Kvankam kelkaj fakuloj sekvis la traktadon de Hartlaub, ĝi estis kutime lokita en la genro Passer.[9]

Ĝi estas tre simila al la du orpaseroj, el kiuj ĝi povus iam esti nur kline diferenca. La masklo de Arabia orpasero estas preskaŭ entute orkolora, dum la masklo de Kaŝtana pasero estas ĉefe bruna kaj la masklo de Sudana orpasero estas intermeza.[10] Britia ornitologo Richard Meinertzhagen konsideris tiujn tri speciojn kiel samspecifaj; tamen la teritorio de la Sudana orpasero koincidas iom kun tiu de la Kaŝtana pasero sen konata interreproduktado en malgranda areo de Sudano.[9]

Tiuj specioj estas similaj laŭ konduto, kiu estas adapto al la neantaŭvideblaj kondiĉoj de la arida habitato. Partikulare, ili kaj la Dead Sea Sparrow kunhavas similajn kazojn de pariĝada memmontrado en kiuj maskloj tremoskuas siajn flugilojn super la korpo.[11] Tiu intensa memmontrado estas probable adapto al nestumado en grupo de arboj ĉirkaŭataj de simila habitato, kie tia intensa memmontrado povus utili kiel grava ilo por pluhavi kolonion grupigita.[11]

Dum iom da tempo tiuj specioj estis konsiderataj tre praaj inter la paseroj de la genro Passer, kaj nur de malproksime rilataj al la nigramakulaj paseroj de la Palearkto kiaj la Dompasero. Agnoske de tio, ili estis foje enmetitaj en separata genro aŭ subgenro Auripasser. Oni supozis, ke la ceremonia memmontrado de la Dead Sea Sparrow evoluis separate en simila medio, kiel ekzemplo de konverĝa evoluo.[11]

Tamen studoj de paseroj pere de DNA indikas, ke la Bruna kaj la Orpaseroj estas ĉu devenaj el aŭ estas la plej proksimaj parencoj de la palearktaj nigramakulaj paseroj.[12][13] Oni ne agnoskas subspeciojn, sed unu estis priskribata de britia ornitologo George L. G. Van Someren en 1922 el norda Kenjo, kiel Sorella eminibey guasso.[9][14]

Distribuado kaj habitato

La Kaŝtana pasero troviĝas en Orienta Afriko laŭlonge de larĝazono de malaltaj teroj el Darfur tra suda Sudano, Somalio, Ugando kaj Kenjo al norda-centra Tanzanio. Ties teritorio etendas ankaŭ nordorienten al sudokcidento kaj Great Rift Valley de Etiopio.[15][16] Kiel ĉe la Orpaseroj, ĝi estas foje nomadeca kiam ne reproduktiĝas. Oni konstatis vagantojn tiom for de la reprodukta teritori kiom ĝis Dar es Salaam. Ĝi troviĝas ĉefe en seka savano kaj en kampoj kaj vilaĝoj, sed malkiel la parencoj, ĝi troviĝas foje ankaŭ en marĉoj de papiruso (kelkaj specioj de Cyperus).[16] Ties populacio ne estis kalkulita, sed ŝajne estas komuna tra tre granda teritorio kaj estas taksata de la IUCN Ruĝa Listo kiel Malplej Zorgiga rilate tutmonda formorto.[15]

Kutimaro

La Kaŝtanaj paseroj estas gregemaj, kaj nur foje troviĝas for de aroj. Ili ofte asociiĝas kun quelea kaj aliaj teksistoj.[16] Plenkreskuloj manĝas herbosemojn, kaj tiuj ĉe homaj setlejoj manĝas ankaŭ rubaĵojn.[6] Oni manĝigas idojn ĉefe per pli mildaj herbosemoj, kaj ankaŭ oni konstatis malgrandajn skarabojn en ties dieto.[17]

Reproduktado

Several round birds' nests are fixed onto the smaller branches of a tree
Nestoj de teksistoj en Kenjo

La nestokutimaro de la Kaŝtana pasero estis kialo de konfuzo. Fruaj informoj priskribis la neston de tiu specio kiel tipa pasera konstruita en arbo; poste oni informis, ke la Kaŝtana pasero havas prilaboritajn nestojn kiel tiuj de teksistoj.[18]

En 1967 la ornitologo Robert B. Payne studis la Kaŝtana pasero ĉe kolonio de Grizkrona teksisto en akacio ĉe Lago Magadi en suda Kenjo, kaj en 1969 li disvastigis siajn trovojn en la ornitologia gazeto Ibis. Payne trovis, ke la Kaŝtana pasero nestas nur per ŝtelado de nestoj de sociaj teksistoj.[17] Post informi tion, kaj noti ke la distribuo de la Kaŝtana pasero ege koincidas kun tiu de la sociaj teksistoj de la genro Pseudonigrita, Payne sugestis, ke la Kaŝtana pasero estas deviga nestoparazito (ne reprodukta parazito, kiel multaj malnovmondaj kukoloj kaj molotroj).[17] Payne notis ankaŭ en gazeto ke "Nestoparazitado estas ĝenerale konsiderata kiel ŝtupo en la evolua disvolvo de reprodukta parazitado",[17] ideo kiu restas akceptata,[19] kaj sugestis, ke la Kaŝtana pasero povus evolui al deviga reprodukta parazitado.[4][17][20]

Tamen oni scias ke krom ŝteli nestojn de teksistoj aŭ uzi ties abandonitajn nestojn, la Kaŝtana pasero ankaŭ konstruas siajn proprajn nestojn. Nestoj konstruitaj de la Kaŝtana pasero, kiel plek parto de paseraj nestoj, estas fuŝaj kupolaj strukturoj faritaj el herbo kaj kovritaj per plumoj.[21] La reprodukta sezono varias inter diferencaj regionoj, sekve de pluvoj, kaj de la reproduktaj sezonoj de ties gastigantoj en areoj kie ili parazitas nestojn; kiel rezulto de tio oni konstatis reproduktadon en ĉiu monato de la jaro tra la tuta teritorio.[4]

La paseroj ekpariĝas kiam la teksistoj ekkonstruas siajn prilaboratajn nestojn. Kiam la reprodukta sezono komencas, "la unua impreso estas de paseroj nestumantaj kaj la Grizkrona teksisto ĉirkaŭŝtele".[17] Maskloj celebras memmontradon ĉirkaŭ la novaj teksistaj nestoj, kaŭre, stare kaj tremoskuante flugilojn en formo de litero V, kaj altatone trilante. Maskloj estas forpelataj de la teksistoj, sed revenas persiste, ĝis kiam ili estas kunigitaj de inoj.[17] Kiam ino venas ĉe memmontranta masklo, la masklo pliigas la tremadon de flugiloj, etendas kaj maletendas sian voston, kaj klinas sian kapon ĝis kiam la korpo formas arkon. Tiu troa memmontrado povas esti adapto rilata al parformo en foresto de nestokonstruanta masklo,[17] kaj povus servi ankaŭ por fokusigi atenton en reproduktaj kolonioj kaj pluhavi la birdojn en kolonio kune, ĉar kolonioj estas en areoj de arboj ĉirkaŭataj de arboj en simila habitato.[11]

Dum la studo de Payne, oni vidis seksumadon nur ĉe akacioj, ĉe la nestoj de la sociaj teksistoj. Inoj flugas al memmontrantaj maskloj kaj postulas seksumadon per tipa pasera sistemo de kaŭro, tremo kaj mallevo de flugiloj.[17] Kiam masklo vidas memmontrantan inon, li flugas al ŝi kaj tuj suriras ŝin. Masklo pluas la flugiltremadon dum seksumado, kaj ino kaŭras, tremas, levas kapon kaj metas sian voston horizontale. Post seksumado la ino forflugas kaj la masklo pluas memmontradon.[17] Dum tiu pariĝado kaj poste, maskloj kaj pariĝintaj paroj interferas kun la nestokonstruado de la teksistoj, ĝis kiam ili forpelas tiujn. Dum la studo de Payne, "oni vidis forpelojn kaj luktojn inter la du specioj preskaŭ ĉiun minuton de observado", kaj la masklaj paseroj pasis ĉirkaŭ kvinonon de la tago ĉikane la sociajn teksistojn.[17] Oni scias malmulte de la kovo- kaj idozorga periodoj en naturo.[4] En kaptiveco la kovoperiodo daŭras 18 al 19 tagoj.[1] Ovaro tipe enhavas 3 aŭ 4 ovojn,[4] kiuj estas ovoformaj, ĉefe blankaj aŭ bluecblankaj.[22] Kelkaj observoj indikas ke la idoj estas manĝigataj nur de la ino.[1]

Referencoj

Ŝablono:Reflist

Cititaj verkoj

  • Davies, Nick B.. (2000) Cuckoos, Cowbirds, and other cheats, ilustrata de David Quinn, London: T. & A. D. Poyser. ISBN 0-85661-135-2.
  • Summers-Smith, J. Denis. (1988) The Sparrows: a study of the genus Passer', ilustrata de Robert Gillmor, Calton, Staffs, England: T. & A. D. Poyser. ISBN 0-85661-048-8.


Eksteraj ligoj

v • d • r
Birdoj
Regno: Animalo  • Filumo: Ĥorduloj  • Subfilumo: Vertebruloj  • Infrafilumo: Makzeluloj  • Superklaso: Tetrapodoj  • Klaso: Birdoj
Rilataj artikoloj: Birdomigrado ~ Birdoprotektado ~ Birdnestoj ~ Birdkanto
Vidu ankaŭ: Dinosaŭraj birdoj
Portala ikonoPortalo pri Birdoj

Ŝablono:Link GA

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Summers-Smith 2009, p. 806
  2. ↑ Summers-Smith 1988, p. 290
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Clement, Harris & Davis 1993, paĝoj 467–468
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Summers-Smith 1988, p. 65
  5. ↑ Sharpe 1888, p. 332
  6. ↑ 6,0 6,1 Summers-Smith 1988, p. 66
  7. ↑ 7,0 7,1 (April 1880) “Ueber einige neue von Dr. Emin Bey, Gouverneur der Aequatorialprovinzen Aegyptens, um Lado, Central-Afrika entdeckte Vögel”, Journal für Ornithologie (German) 28 (2). doi:10.1007/BF02008812. 
  8. ↑ (1904) “Miscellanea Ornithologica: Critical, Nomenclatorial, and Other Notes, Mostly on Palaeartcic Birds”, Novitates Zoologicae 11. 
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 Summers-Smith 1988, p. 61
  10. ↑ Summers-Smith 1988, p. 305
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 Summers-Smith 1988, paĝoj 263, 290
  12. ↑ (2001) “The Old World sparrows (genus Passer) phylogeography and their relative abundance of nuclear mtDNA pseudogenes”, Journal of Molecular Evolution (PDF) 53, p. 144–154. 
  13. ↑ Ŝablono:Cite conference
  14. ↑ Friedmann 1930, paĝoj 392–393
  15. ↑ 15,0 15,1 Citaĵa eraro Malvalida etikedo <ref>; neniu teksto estis provizita por ref-oj nomataj IUCN; $2
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 Summers-Smith 1988, p. 62
  17. ↑ 17,00 17,01 17,02 17,03 17,04 17,05 17,06 17,07 17,08 17,09 17,10 (1969) “Nest Parasitism and Display of Chestnut Sparrows in a Colony of Grey-capped Social Weavers”, The Ibis 111 (3), p. 300–307. doi:10.1111/j.1474-919X.1969.tb02546.x. 
  18. ↑ Summers-Smith 1988, p. 63
  19. ↑ Davies 2000, paĝoj 243–244
  20. ↑ (May 1998) “Brood Parasitism in Birds: Strangers in the Nest”, BioScience 48 (5), p. 377–386. 
  21. ↑ Summers-Smith 1988, p. 64
  22. ↑ Ogilvie-Grant 1912, p. 211
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Kaŝtankolora_pasero&oldid=3105035"