Nigra morto: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
e roboto aldono de: wa:Pesse des djins |
Xqbot (diskuto | kontribuoj) e [r2.5.2] roboto modifo de: el:Μαύρη πανώλη; cosmetic changes |
||
| Linio 1: | Linio 1: | ||
[[Dosiero:Black Death.jpg|thumb|right|300px|<small>Ilustraĵo pri la Nigra Morto en la [[Togenburgo|Togenburga]] [[Biblio]]</small>]] |
[[Dosiero:Black Death.jpg|thumb|right|300px|<small>Ilustraĵo pri la Nigra Morto en la [[Togenburgo|Togenburga]] [[Biblio]]</small>]] |
||
La '''nigra morto''' estis [[epidemio]] de [[pesto]] en la [[mezepoko]]. Ĝia unua apero kaŭzis amasan morton en [[Eŭropo]], inter [[1347]] kaj [[1351]]. Proporcie, ĝi postulis pli da vivo ol la pli fruaj epidemioj aŭ militoj. |
La '''nigra morto''' estis [[epidemio]] de [[pesto]] en la [[mezepoko]]. Ĝia unua apero kaŭzis amasan morton en [[Eŭropo]], inter [[1347]] kaj [[1351]]. Proporcie, ĝi postulis pli da vivo ol la pli fruaj epidemioj aŭ militoj. |
||
La pesto disvastiĝis el [[Ĉinio]] kaj interna [[Azio]], Eŭropon atingis en 1347, post kiam [[kipĉakoj]] atakis ĝenovan setlejon sur [[Krimeo|Krimea duoninsulo]] kaj ili katapultis pestoinfektitajn kadavrojn en la urbon. La malsano disvastiĝis el la mediteraneja havenoj kaj atingis en 1347 [[Sicilio]]n, poste nordan [[Afriko]]n, la [[Itala duoninsulo|Italan duoninsulon]], [[Iberio]]n, [[Anglio]]n kaj [[Francio]]n (1348), [[Aŭstrio]]n, [[Hungario]]n, [[Svislando]]n, [[Germanio]]n kaj la Germanan [[ebenaĵo]]n (1349), same [[Skandinavio]]n kaj la [[Baltio]]n (1350). La pesto revenis en 1361–63, 1369–71, 1374–75, kaj 1390, 1400. |
La pesto disvastiĝis el [[Ĉinio]] kaj interna [[Azio]], Eŭropon atingis en 1347, post kiam [[kipĉakoj]] atakis ĝenovan setlejon sur [[Krimeo|Krimea duoninsulo]] kaj ili katapultis pestoinfektitajn kadavrojn en la urbon. La malsano disvastiĝis el la mediteraneja havenoj kaj atingis en 1347 [[Sicilio]]n, poste nordan [[Afriko]]n, la [[Itala duoninsulo|Italan duoninsulon]], [[Iberio]]n, [[Anglio]]n kaj [[Francio]]n (1348), [[Aŭstrio]]n, [[Hungario]]n, [[Svislando]]n, [[Germanio]]n kaj la Germanan [[ebenaĵo]]n (1349), same [[Skandinavio]]n kaj la [[Baltio]]n (1350). La pesto revenis en 1361–63, 1369–71, 1374–75, kaj 1390, 1400. |
||
| Linio 13: | Linio 13: | ||
jc.. |
jc.. |
||
==Sekvoj== |
== Sekvoj == |
||
Oni provizore tuj ĉesis militi, la komercado grave malpliiĝis. Daŭra efiko estis la nekultivado de agroj, pro tio bankrotis kelkaj bieneguloj aŭ ili devis akcepti anstataŭ laboro |
Oni provizore tuj ĉesis militi, la komercado grave malpliiĝis. Daŭra efiko estis la nekultivado de agroj, pro tio bankrotis kelkaj bieneguloj aŭ ili devis akcepti anstataŭ laboro monimposton. Tiel kreskis la enspezo de la metiistoj kaj kamparanoj. |
||
Psiĥa efiko de la nigra morto montriĝis norde de la Alpoj, kie la verkistoj, artistoj turnis sin al temoj de la nigra morto. |
Psiĥa efiko de la nigra morto montriĝis norde de la Alpoj, kie la verkistoj, artistoj turnis sin al temoj de la nigra morto. |
||
[[Kategorio:Epidemioj]] |
[[Kategorio:Epidemioj]] |
||
| Linio 26: | Linio 26: | ||
{{LigoElstara|pt}} |
{{LigoElstara|pt}} |
||
{{LigoElstara|sv}} |
{{LigoElstara|sv}} |
||
{{LigoLeginda|sv}} |
{{LigoLeginda|sv}} |
||
| Linio 41: | Linio 40: | ||
[[da:Den sorte død]] |
[[da:Den sorte død]] |
||
[[de:Schwarzer Tod]] |
[[de:Schwarzer Tod]] |
||
[[el:Μαύρη |
[[el:Μαύρη πανώλη]] |
||
[[en:Black Death]] |
[[en:Black Death]] |
||
[[es:Peste negra]] |
[[es:Peste negra]] |
||
Kiel registrite je 01:44, 23 nov. 2010
.jpg)
La nigra morto estis epidemio de pesto en la mezepoko. Ĝia unua apero kaŭzis amasan morton en Eŭropo, inter 1347 kaj 1351. Proporcie, ĝi postulis pli da vivo ol la pli fruaj epidemioj aŭ militoj.
La pesto disvastiĝis el Ĉinio kaj interna Azio, Eŭropon atingis en 1347, post kiam kipĉakoj atakis ĝenovan setlejon sur Krimea duoninsulo kaj ili katapultis pestoinfektitajn kadavrojn en la urbon. La malsano disvastiĝis el la mediteraneja havenoj kaj atingis en 1347 Sicilion, poste nordan Afrikon, la Italan duoninsulon, Iberion, Anglion kaj Francion (1348), Aŭstrion, Hungarion, Svislandon, Germanion kaj la Germanan ebenaĵon (1349), same Skandinavion kaj la Baltion (1350). La pesto revenis en 1361–63, 1369–71, 1374–75, kaj 1390, 1400.
La morta proporcio estis la plej granda en la dense loĝitaj urboj, inter monaĥoj. Malpli suferis la Princlando de Milano, Flandrio kaj Béarn, dum multaj mortis en Toscana, Aragonia, Katalonia kaj Languedoc.
Mortis multaj nobeloj kiel Eleonora, edzino de Petro la 4-a de Aragono, Alfonso la 9-a (reĝo de Kastilio) kaj Johanna, filino de Eduardo la 3-a dumvoje al sia geedza festo kun filo de Alfonso. Mortis du episkopoj de Canterbury: John de Stratford kaj Thomas Bradwardine unu baldaŭ la alia. Petrarca perdis Laura – inspiranton de liaj multaj versoj – kaj la apoganton, kardinalon Giovanni Colonna.
Ĝenerale, mortis inter ok-ono kaj triono de la loĝantaro, depende de la areo. La franca kronikisto Jean Froissart kalkulis, ke ĉ. mortis triono de la loĝantaro. Loĝantaro de Anglio en 1400 estis duono ol tiu de 1300. En Anglio senhomiĝis ĉ. 1000 vilaĝoj. Laŭ kelkaj kalkuloj mortis entute ĉ. 20 milionoj da homoj je la pesto.
Loĝantaro de okcidenta Eŭropo atingis la nombron de antaŭ 1348 nur komence de la 16-a jc..
Sekvoj
Oni provizore tuj ĉesis militi, la komercado grave malpliiĝis. Daŭra efiko estis la nekultivado de agroj, pro tio bankrotis kelkaj bieneguloj aŭ ili devis akcepti anstataŭ laboro monimposton. Tiel kreskis la enspezo de la metiistoj kaj kamparanoj.
Psiĥa efiko de la nigra morto montriĝis norde de la Alpoj, kie la verkistoj, artistoj turnis sin al temoj de la nigra morto.
Ŝablono:LigoElstara Ŝablono:LigoElstara Ŝablono:LigoElstara Ŝablono:LigoLeginda