Wołów: Malsamoj inter versioj

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Browse history interactively
[nekontrolita versio][nekontrolita versio]
← Iru al antaŭa ŝanĝoIru al sekvanta ŝanĝo →
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
Addbot (diskuto | kontribuoj)
Patrolantoj
193 405 redaktoj
e Roboto: Forigo de 19 interlingvaj ligiloj, kiuj nun disponeblas per Vikidatumoj (d:q983726)
Kozyra (diskuto | kontribuoj)
21 062 redaktoj
Neniu resumo de redakto
Linio 35: Linio 35:
}}
}}
'''Wołów''' estas urbo en [[Malsupra Silezio]] en [[Pollando]]. Ĝi apartenas al [[komunumo Wołów]] en [[distrikto Wołowski]].
'''Wołów''' estas urbo en [[Malsupra Silezio]] en [[Pollando]]. Ĝi apartenas al [[komunumo Wołów]] en [[distrikto Wołowski]].
{{Urbo pl
|kod mapy = PL-DS
|pola nomo = Wołów
|genetivo = Wołowa
|dosiero = Wołów ratusz.JPG
|opis zdjęcia = Urbodomo
|blazono = POL Wołów COA.svg
|flago = POL Wołów flag.svg
|devizo =
|vojevodio = [[Malsupra Silezio]]
|distrikto = [[Distrikto wołowski]]
|komunumo = [[komunumo Wołów]]
|aglomeraĵo =
|establita =
|urborajtoj = 1285
|estro = Urbestro
|estraro = Dariusz Chmura
|surfaco = 18,54
|situo =
|alteco =
|populacio = 12 597 {{zmiana|wzrost}}<ref name=ludnosc_marzec2011>[http://www.stat.gov.pl/gus/5840_13169_PLK_HTML.htm Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 III 2011].</ref>.
|jaro = 2011
|denseco = 662
|strefa numeracyjna = (+48) 71
|kod pocztowy = 56-100
|autokodo = DWL
|stopniN = 51 |minutN = 20 |sekundN = 29
|stopniE = 16 |minutE = 37 |sekundE = 42
|opis miejsca =
|TERYT = 5020222034
|SIMC =
|slogan =
|adres urzędu miasta = Rynek-Ratusz<br />56-100 Wołów
|commons = Category:Wołów
|wikinews =
|wikicytaty =
|wikisłownik = Wołów
|www = http://www.wolow.pl
|bip =
}}
'''Wołów''' ([[łacina|łac.]] ''Wolavia'', [[język niemiecki|niem.]] ''Wohlau'', [[język czeski|czes.]] ''Volov'') – [[miasto]] w południowo-zachodniej Polsce, w [[województwo dolnośląskie|woj. dolnośląskim]], w [[powiat wołowski|powiecie wołowskim]], leżące na [[Wał Trzebnicki|Wale Trzebnickim]] na [[Dolny Śląsk|Dolnym Śląsku]]. Miasto jest siedzibą [[gmina Wołów|gminy miejsko-wiejskiej Wołów]].

W krajobrazie dominują pola uprawne, łąki i lasy. Na płn.-zach. od miasta rozciąga się [[Park Krajobrazowy Dolina Jezierzycy|Park Krajobrazowy Doliny Jezierzycy]] (7953 ha), do której wpływa rzeczka [[Juszka]] oddzielająca Wołów od [[Krzywy Wołów|Krzywego Wołowa]]. W obrębie PK Doliny Jezierzycy znajduje się ścisły [[rezerwat przyrody Uroczysko Wrzosy]] (576 ha).

Według danych z 31 marca 2011 r. miasto miało 12 597 mieszkańców.

== Toponimio ==
[[Dosiero:Polskie-nazwy śląskich miejscowosci z patentu Fryderyka II 1750.jpg|thumb|maldekstra|250px|Nomo Wolow inter la aliaj nomoj de la urboj en [[Silezio]] en la ofica dokumento de [[Prusio]] el la jaro [[1750]] en la pola lingvo en [[Berlino]]<ref>[http://www.sbc.org.pl/dlibra/doccontent?id=26222&from=FBC Pruski dokument z roku 1750 ustalający urzędowe opłaty na Śląsku – "Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750"]</ref>.]]
La nomo devenas de worto "Wół" / Eksvirbovo - kiuj estis bredataj en la apudaj vastaj paŝtejoj – „miejsce z wołami” / Loko ligita kun eksvirbovoj .<ref>[http://www.szlakodry.pl/?strona=69 LEGENDY ZIEMI WOŁOWSKIEJ "O ZAŁOŻENIU WOŁOWA"]</ref>

W kronice łacińskiej ''[[Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis]]'' (pol. ''Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego'') spisanej za czasów biskupa [[Henryk z Wierzbna (zm. 1319)|Henryka z Wierzbna]] w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie ''Wolow''.<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.dokumentyslaska.pl/cds%2014/liber.html|tytuł=''Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis''|opublikowany=dokumentyslaska.pl|data dostępu=2012-10-24}}</ref><ref>H. Markgraf, J. W. Schulte, ''Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis'', Breslau 1889.</ref> W 1475 roku w ''[[Statuta synodalia episcoporum Wratislaviensis]]'' miejscowość wymieniona jest jako ''Wolauia''.<ref>[http://www.sbc.org.pl/dlibra/plain-content?id=20238 Franz Xaver Seppelt,"Die Breslauer Diözesansynode vom Jahre 1446", Franz Goerlich, Breslau 1912, str. 76-77 - tekst łaciński statutów w wersji zdygitalizowanej.]</ref>

W historii miasto nosiło również nazwę łacińską Wolavia, w 1645 roku Wolaw, [[Germanizacja|zgermanizowaną]] nazwę Wohlau. Jeszcze w 1750 roku nazwa "Wolow" wymieniona jest w języku polskim przez [[Fryderyk II Wielki|Fryderyka II]] pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska<ref>[http://www.sbc.org.pl/dlibra/doccontent?id=26222&from=FBC "Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750".]</ref>.

[[Słownik geograficzny Królestwa Polskiego]] wydany w latach 1880-1906 notuje nazwę miasta pod polską nazwą ''Wołów'' oraz niemiecką ''Wohlau''. Słownik podaje również starze wersje wynotowane z łacińskich dokumentów jak ''Wolaw'' oraz ''Wolau''.<ref name="dir.icm.edu.pl">[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIII/905 Wołów w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego Tom XIII, str.905]</ref>

== Situo ==
Położone na wysokości 108 m n.p.m. na południowo-zachodnich stokach [[Wzgórza Trzebnickie|Wzgórz Trzebnickich]] (zw. potocznie Kocimi Górami (z niemieckiego: ''Katzengebirge''), stanowiącymi środkową część [[Wał Trzebnicki|Wału Trzebnickiego]], łagodnie opadającymi na południe i zachód w pradolinę [[Odra|Odry]], a na północy w pradolinę [[Barycz (rzeka)|Baryczy]].

Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 18,54&nbsp;km²<ref>{{cytuj książkę|tytuł=Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2010 r.|wydawca=Główny Urząd Statystyczny|miejsce=Warszawa|data=2010-08-20|issn=1505-5507|url=http://www.stat.gov.pl/gus/5840_908_PLK_HTML.htm}}</ref>.

Od 1945 miasto należy do województwa z siedzibą we [[Wrocław]]iu (z wyjątkiem krótkiego okresu przejściowego w 1945, kiedy siedziba znajdowała się w [[Trzebnica|Trzebnicy]], a potem w Lignicy (obecnie [[Legnica]]), które wielokrotnie zmieniało granice i nazwę na skutek reform [[podział administracyjny Polski|podziału administracyjnego kraju]] (1946, 1950, 1957, 1975, 1998).

== Antikvaĵoj ==
[[Dosiero:Wolow (js).jpg|thumb|maldekstra|[[piastoj|La kastelo ej piastaj tempoj]]]]
[[Dosiero:Wolow-kosciolSw.Wawrzynca.JPG|thumb|maldekstra|Preĝejo de Sankta Laŭrenco]]
[[Dosiero:Wołów Kosciół Boromeusza.JPG|thumb|maldekstra|Preĝejo de sankta Boromeo]]
[[Dosiero:Wołów3.JPG|thumb|maldekstra|Malnovurbo]]
[[Dosiero:Rzezba wolow w wolowie.jpg|thumb|maldekstra|Simbolo de Wołów - stilizitaj eksvirbovoj]]
Według rejestru [[Narodowy Instytut Dziedzictwa|Narodowego Instytutu Dziedzictwa]] na listę zabytków wpisane są<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.nid.pl/UserFiles/File/Rejestr%20Zabytk%C3%B3w/rejestr%20zabytk%C3%B3w%20nieruchomych%20-%20stan%20na%2031%20grudnia%202011/DLN-rej.pdf|tytuł=Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego|opublikowany=Narodowy Instytut Dziedzictwa|data dostępu=26.10.2012|strony=197}}</ref>:
* ośrodek historyczny miasta
* zespół klasztorny karmelitów, z l. 1712-24:
** kościół obecnie par. pw. [[Karol Boromeusz|św. Karola Boromeusza]], [[barok]]owy z lat [[1712]]-[[1724]]
** klasztor - budynek poklasztorny, obecnie plebania
* kościół ewangelicki, obecnie rzym.kat. pomocniczy pw. [[Wawrzyniec z Rzymu|św. Wawrzyńca]], [[gotyk|gotycki]] z XIV-XV w., l. 1701-11, wystrój wnętrza barokowy, [[renesans]]owe i barokowe [[epitafium|epitafia]] mieszczan wołowskich, do [[1973]] r. [[luteranizm|ewangelicko-augsburski]], od [[1998]] r. parafia [[Kościół łaciński|rzymskokatolicka]]. We wnętrzu unikatowe barokowe [[organy]] [[Adam Horatio Casparini|Adama Horatio Caspariniego]] z [[1716]] r. Od [[2001]] r. miejsce Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Organowej
* figura Matki Boskiej - kolumna maryjna w otoczeniu Aniołów, pl. Zamkowy, z [[1733]] r., przed zamkiem
* cmentarz katolicki, nieczynny, z poł. XVII w., ul. Piłsudskiego, d. Fornalskiej
* kaplica pw. Świętego Krzyża, z 1676 r., XIX/XX w.
* zamek piastowski z pierwszej poł. XIV w., wielokrotnie przebudowywany w: 1578 r., XIX w., obecny kształt nadano mu w latach 1923-28 - [[XX wiek|XX]] w. Na pierwszym piętrze gotycki kamienny [[portal]]
* mury miejskie, z XIV-XV w., fragmenty średniowiecznych murów obronnych wraz z pomnikiem "wołowskich byków"
* ratusz, z drugiej poł. [[XV wiek|XV]] w., wielokrotnie przebudowywany w: XVII/XVIII w., l. 1820-40, odbudowany po zniszczeniach w [[1945]] r. Na południowej ścianie kamienne średniowieczne znaki cechowe
* pałac, pl. Piłsudskiego 23, z drugiej poł. XVIII w., k. XIX w.
* dom, obecnie sąd, Rynek 26, z k. XVII w., pocz. XX w.
'''Wołów - Garncarze'''
* cmentarz, zamknięty, z 1919 r.
** budynek bramny z fragmentami ogrodzenia, z 1919 r.
inne zabytki:
* [[waga miejska|budynek wagi]]. obok ratusz, zrekonstruowany
* więzienie wybudowane w latach 1891-93 w tzw. systemie pensylwańskim na planie krzyża na miejscu starszego i małego więzienia pomocniczego. Od końca [[1944]] r. Niemcy przetrzymywali i mordowali w nim jeńców z [[powstanie warszawskie|powstania warszawskiego]], od stycznia [[1945]] r. do początku [[1949]] r. w rękach [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|radzieckiego]] [[NKWD]], które więziło tu i także mordowało głównie byłych żołnierzy armii [[Andriej Własow|Własowa]]. W drugiej połowie 1949 r. przejęte przez władze [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]], które w latach 50. oraz 80. XX w. przetrzymywały w nim więźniów politycznych. Najprawdopodobniej to [[Zakład karny|więzienie]] (ZK Wołów) wspomina [[Marek Hłasko]] w opowiadaniu [[Sowa, córka piekarza|"Sowa, córka piekarza"]] z 1968 r.
* [[cystersi|zespół opactwa oo. cystersów]] z budynkami poklasztornymi w [[Lubiąż]], znajduje się na terenie gminy Wołów.

== Historio ==
{{źródła|sekcja|data=2009-03}}

=== Epoko antaŭ [[piastoj]] ===
Ziemia wołowska dzieliła historię rejonu Dolnego Śląska, który w [[VII wiek|VII w.]] został zasiedlony przez lechickie plemiona słowiańskie (m.in. [[Trzebowianie|Trzebowian]]). Potem znalazł się w obrębie państwa [[Państwo wielkomorawskie|Wielkich Moraw]] (IX-X w.), a ok. [[990]] został włączony do państwa [[Mieszko I|Mieszka I]].

=== En [[Pollando]] de [[piastoj]] ===
Wołów to jedno z najstarszych miast śląskich, wspomniane w [[1157]], kiedy [[Władysław II Wygnaniec]] nakazał budowę zamku drewnianego (na palach) na bagnistych terenach nad rzeką [[Juszka|Juszką]]; obok zamku rozwinęła się osada.<ref name="dir.icm.edu.pl"/> Miasto otrzymało prawa miejskie ok. [[1285]], prawdopodobnie było lokowane przez jednego z Piastów głogowskich – [[Przemko ścinawski|Przemka ścinawskiego]] (najstarsza zachowana pieczęć z [[herb]]em miasta pochodzi z [[1473]]), potem nastąpił napływ osadników niemieckich, przedmieścia – gdzie obecnie jest zlokalizowane więzienie – długo zamieszkane były głównie przez ludność polską. Polskie nazwiska występowały tam jeszcze w końcu XIX w. ([http://www.online-ofb.de/namelist.php?ofb=vegesack&lang=pl&modus=&nachname=KASOWSKIY Kasowskiy]), a nazwa tych przedmieść [[Polska Wieś (województwo dolnośląskie)|Polska Wieś]] (Polnischdorf) przetrwała aż do lat 30. XX w. Pod koniec [[XIII wiek|XIII]] w. miasto i okolice zostały zniszczone przez jedno z najsilniejszych na obecnych ziemiach polskich [[trzęsienie ziemi|trzęsień ziemi]]. Na miejscu drewnianego zamku w połowie [[XIV wiek|XIV w.]] książę oleśnicki [[Konrad I oleśnicki|Konrad I]] wzniósł murowany zamek z cegły.

=== En la [[Ĉeĥio|Ĉeĥa Reĝlando]] ===
W [[1392]] Wołów przyłączono do [[luksemburgowie|luksemburskiego]] [[Historia Czech|Królestwa Czech]]. Miejsce sądów książęcych (''hofgericht''). W [[XIV wiek|XIV]] i [[XV wiek|XV]] w. uformowały się władze miejskie (rada i burmistrz). Miasto było lokalnym ośrodkiem władzy z własną mennicą do [[1492]], kiedy stało się własnością króla czeskiego [[Władysław II Jagiellończyk|Władysława II Jagiellończyka]] (1456-1516).

=== En la Ŝtato de [[Habsburgoj]] ===
W [[1526]] wraz z [[Czechy|Czechami]] Wołów wchodzi w skład państwa austriackich [[Habsburgowie|Habsburgów]]. W [[XVI wiek|XVI]] w. wołowski zamek jest rozbudowany. Miasto nawiedzały zarazy, z których najstraszniejszą była epidemia [[dżuma|dżumy]] z [[1585]]. Przy życiu pozostało tylko 375 mieszkańców miasta i przedmieść. W [[XVI wiek|XVI]]-[[XVII wiek|XVII]] w. Wołów to znany ośrodek sukiennictwa i handlu, większość mieszkańców staje się ewangelikami. [[Wojna trzydziestoletnia]] zrujnowała miasto i region (ludność miasta zmalała o połowę). Od [[1523]] miasto było własnością Piastów legnicko-brzeskich, od [[1653]] do [[1675]] stolicą samodzielnego księstwa. Od [[1675]] po śmierci ostatniego śląskiego Piasta, księcia brzesko-legnicko-wołowskiego [[Jerzy Wilhelm legnicki|Jerzego IV Wilhelma]], [[księstwo wołowskie]] znalazło się pod bezpośrednim zwierzchnictwem Habsburgów. 12 maja [[1689]] ogromny pożar zniszczył większość zabudowań, w tym ratusz, kościół i szkołę. W latach [[1705]]-[[1711]] cesarz [[Józef I Habsburg]], zwolennik [[merkantylizm]]u, uwolnił chłopów od [[pańszczyzna|pańszczyzny]] w księstwie legnicko-brzesko-wołowskim, mimo sprzeciwu miejscowej arystokracji. Skutkiem było zwiększenie produkcji rolnej i zamożności miasta. Jednak wkrótce Józef I spowodował zapaść ekonomiczną, zmuszając ewangelickich chłopów do emigracji do [[Siedmiogród|Transylwanii]] i wyludniając w ten sposób okolice Wołowa. Józef I nie mógł jednak zmusić ewangelickich mieszczan wołowskich do zmiany wyznania na katolickie, ponieważ wolność wyznania gwarantował im [[pokój westfalski]]. Okres [[kontrreformacja|kontrreformacji]] zaznaczył się w Wołowie budową klasztoru i kościoła [[karmelici|karmelitów]] (obecnie św. Karola Boromeusza).

=== En [[Prusio]] kaj [[Germanio]] ===
W [[1742]] Wołów został przyłączony do [[Królestwo Prus|Królestwa Prus]] w wyniku [[wojny śląskie|I wojny śląskiej]]. Od tego czasu stał się miastem garnizonowym wojsk pruskich. Kolejny pożar w [[1781]] spowodował upadek miasta oraz jego stopniową odbudowę, przy czym ze względów bezpieczeństwa wznoszono budynki z cegły, kryte dachówką. Rozebrano również częściowo mury miejskie. Od [[1816]] siedziba powiatu. Otwarcie linii kolejowej [[Wrocław]] – [[Berlin]] i [[Szczecin]] 1 sierpnia [[1874]]&nbsp;r. oraz rozbudowa dróg i [[infrastruktura|infrastruktury]] miejskiej spowodowało ożywienie ekonomiczne. W wyborach do [[Reichstag]]u 5 marca 1933 [[Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników|NSDAP]] otrzymała wyjątkowo wysokie poparcie wynoszące 60,7%<ref>Statistik des Deutschen Reichs. Band 434: Die Wahlen zum Reichstag am 31. Juli und 6. November 1932 und am 5. März 1933 (Sechste bis achte Wahlperiode). Berlin, 1935. http://www.geschichte-on-demand.de/wohlau.html</ref>. W czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] w mieście istniała baza zaopatrzeniowa formacji [[Schutzstaffel|SS]].

=== En Pollando ===
Zdobyte przez [[Armia Czerwona|Armię Czerwoną]] [[26 stycznia]] [[1945]] i przyłączone do [[Polska|Polski]]. Zabudowa zniszczona w 70%. Po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]] zasiedlone w większości przez [[Migracja ludności|emigrantów]] wysiedlonych z dawnych obszarów wschodnich [[II Rzeczpospolita|II Rzeczypospolitej]] (głównie z dawnego [[województwo wileńskie (II Rzeczpospolita)|województwa wileńskiego]] i [[województwo tarnopolskie|tarnopolskiego]]), [[repatriacja|repatriantów]] (np. z [[Francja|Francji]], [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Związku Radzieckiego]]) oraz przez ludność [[Łemkowie|łemkowską]] wysiedloną z [[Bieszczady|Bieszczadów]] i innych obszarów obecnej Polski południowo-wschodniej (do [[1948]] osiedlono w d. powiecie wołowskim 2800 osób po zakończeniu [[Akcja Wisła|Akcji "Wisła"]]). Praktycznie nie było tutaj polskich [[autochton]]ów ani też nie ostała się ludność niemiecka (w większości ewakuowana przed zdobyciem miasta przez Armię Czerwoną). Wołów stał się także miejscem osiedlenia zakonu (w założeniu kaplicy św. Józefa przy ul. Poznańskiej) [[Benedyktynki ormiańskie|benedyktynek ormiańskich]] ze [[Lwów|Lwowa]]. Jednakże z powodu braku rodzimych powołań i faktycznego zaniku społeczności ormiańskiej w granicach powojennej Polski zdecydowały się one, w 1961, na konwersję na [[Kościół łaciński|obrządek łaciński]].
Po wojnie znaczna rozbudowa i modernizacja miasta jako lokalnego ośrodka usługowo-przemysłowego. O dobrej sytuacji współczesnego Wołowa świadczy stale rosnąca liczba mieszkańców (w [[1939]] miasto wraz z [[Krzywy Wołów|Krzywym Wołowem]] liczyło tylko 7971 mieszkańców). Ponadto w więzieniu [[ZK Wołów]] przebywa jednorazowo ok. 1400 penitencjariuszy. [[19 sierpnia]] [[1962]] miał miejsce w Wołowie [[Napad na bank w Wołowie|napad na bank]] największy w historii Polski pod względem wysokości łupu (12 531 000 zł). W [[2005]] otworzono Ośrodek Sportu i Rekreacji (na miejscu przedwojennego basenu) z ośmiotorowym 50-metrowym otwartym basenem, na którym odbyły się w lipcu [[2006]] pierwsze w Wołowie ogólnopolskie zawody pływackie (Mistrzostwa Polski Juniorów 16-letnich).

== Religiaj komunumoj ==
Większość mieszkańców Wołowa stanowią [[Kościół katolicki w Polsce|katolicy]] – siedzibę mają tu dwie parafie rzymskie, św. Wawrzyńca i św. Karola Boromeusza, oraz parafia [[Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-ukraińskiego|greckokatolicka]]. Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzi także zbór [[Kościół Chrześcijan Baptystów w RP|Kościoła Chrześcijan Baptystów]], [[protestantyzm|protestancka]] wspólnota o charakterze [[ewangelikalizm|ewangelicznym]]. W pobliskim Starym Wołowie siedzibę ma także parafia [[prawosławie|prawosławna]] oraz [[Świadkowie Jehowy|Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy]]<ref>''[[Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy|Strażnica]]'' 15.10.1996 s. 25-29</ref>.

== Mastrumado ==
Znaczna część ludności znajduje zatrudnienie w [[Brzeg Dolny|dolnobrzeskich]] zakładach chemicznych [[PCC Rokita]], w [[ZK Wołów]] oraz mniejszych przedsiębiorstwach produkcyjno-usługowych.

== Transporto ==
Wołów jest położony przy drodze wojewódzkiej nr 340 ze [[Ścinawa|Ścinawy]] do [[Oleśnica|Oleśnicy]] (przez [[Oborniki Śląskie|Oborniki Śl.]] i [[Trzebnica|Trzebnicę]]).
W Wołowie w roku 1897 testowano linię tramwajową na późniejszy pożytek [[Wrocław]]ia. Linię jednak rozebrano na początku XX wieku.

=== Fervojoj ===
W roku 1874 uruchomiono połączenia kolejowe miasta z Wrocławiem, wraz z wybudowaniem [[Wołów (stacja kolejowa)|stacji kolejowej Wołów]]. Po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]] [[Armia Czerwona]] rozebrała zachodni tor poprzednio dwutorowej trasy kolejowej [[Wrocław]] – [[Głogów]] i, wraz z mostami, wywiozła do [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]. W rezultacie, po odbudowie i reperacji toru wschodniego, wraz z mostami na [[Odra|Odrze]] w [[Brzeg Dolny|Brzegu Dolnym]] i [[Ścinawa|Ścinawie]], uruchomiono połączenie zwane [[Linia kolejowa nr 273|"trasą szczecińską" lub "magistralą nadodrzańską"]], łączące [[Szczecin]] z [[Przemyśl]]em przez [[Zielona Góra|Zieloną Górę]], [[Wrocław]], [[Katowice]] i [[Kraków]]. Była to trasa pasażerska (najdłuższa w [[Polska|Polsce]] linia osobowa) oraz towarowa, szczególnie ważna dla masowego transportu węgla kamiennego z [[Górny Śląsk|Górnego Śląska]] do portów w [[Szczecin]]ie i [[Świnoujście|Świnoujściu]]. W latach 60. odbudowano tor zachodni wraz z mostami na Odrze, a w latach 70. trasę zelektryfikowano. Większość ruchu pasażerskiego była obsługiwana przez wrocławski [[Wrocław Świebodzki|Dworzec Świebodzki]], który zamknięto w [[1992]]. Intensywna eksploatacja linii oraz niewystarczające nakłady na jej utrzymanie spowodowały w latach 90. zamknięcie dla ruchu pasażerskiego toru wschodniego, wraz z mostem na Odrze, na odcinku pomiędzy [[Księginice (powiat średzki)|Księginicami]] a [[Wołów (stacja kolejowa)|Wołowem]], ze względu na zły stan techniczny.

Wcześniej, w [[1960]] roku, zamknięto lokalną linię kolejową Wołów – [[Lubiąż]], która została uruchomiona [[15 grudnia]] [[1916]] i następnie w [[1923]] przedłużona do [[Malczyce|Malczyc]]. Po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]], na skutek zniszczenia mostu na Odrze w Lubiążu, udostępniono tylko odcinek Wołów – Lubiąż o dł. 16&nbsp;km, z pośrednimi stacjami w [[Mojęcice|Mojęcicach]], [[Krzydlina Mała|Krzydlinie Małej]] i [[Rataje (województwo dolnośląskie)|Ratajach]]. Linię rozebrano w [[1970]] roku.

== Administracio ==
Wołów estas ano de la Unio de Polaj Urbetoj<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.ump.net.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=49&Itemid=56|tytuł=Członkowie|opublikowany=Unia Miasteczek Polskich|język=pl|data dostępu=2010-04-20}}</ref>.

== Partner-urboj ==
* [[Canteleu]] {{Lando|FRA}}<ref name="Partnerstwo">{{cytuj stronę|url=http://www.wolow.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=31&Itemid=38|tytuł=Partnerstwo Miast|opublikowany=Urząd Miasta i Gminy w Wołowie|data dostępu=2011-07-23}}</ref>
* [[Buchholz in der Nordheide]] {{Ŝtato|DEU}}<ref name="Partnerstwo"/>

== Personoj ligitaj kun Wołów ==
* [[Franz Karl Achard]] – odkrywca metody produkcji cukru z buraków, zmarł w Wołowie w [[1821]].
* [[Ludwika Anhalcka]] (Louise von Anhalt-Dessau) – księżna legnicko-brzesko-wołowska, jedna z najbardziej wpływowych kobiet swojej epoki, regentka księstwa w latach [[1672]]-[[1680]], często rezydowała w Wołowie.
* [[Emil Adolf von Behring]] – laureat [[Nagroda Nobla|Nagrody Nobla]] ([[medycyna]]) w [[1901]], w [[1880]] pracował jako lekarz wojskowy w Wołowie.
* [[Johann Heermann]] – poeta i [[pastor]] ewangelicki, twórca hymnów, w [[1597]] uczył się w szkole łacińskiej w Wołowie.
* [[Mirosław Hermaszewski]] – pola [[kosmonaŭto]]. En Wołów li pasis infanecon kaj junecon, tie li finis elementan lernejon kaj liceon.
* [[Josef Lenzel]] – ksiądz rzymskokatolicki, wikary w wołowskiej parafii w latach [[1915]]-[[1916]], przeciwnik [[narodowy socjalizm|nazizmu]], który za obronę polskich robotników przymusowych został zamęczony w [[Dachau (KL)|KL Dachau]].
* [[Oskar Müller]] – działacz lewicowy prześladowany przez nazistów. Za pomoc niesioną więźniom [[obóz koncentracyjny|obozu koncentracyjnego]] nazwany "aniołem z [[Dachau (KL)|Dachau]]". W latach [[1945]]-[[1947]] minister Pracy i Polityki Społecznej w [[Hesja|Hesji]] ([[Niemcy Zachodnie|RFN]]), do [[1953]] poseł do [[Bundestag]]u, urodzony w Wołowie w [[1896]], tu ukończył gimnazjum.
* [[Daniel Czepko von Reigersfeld]] – mistikulo kaj poeto en [[baroko]], li mortis en Wołów en la jaro [[1660]].
* [[Jan II Szalony]] ([[1435]] - [[1504]]) – princo de [[Żagań]] kaj [[Głogów]], la lasta de la lokaj [[Piastoj]] el la branĉo de sileziaj piastoj el la 13-a jc. La lastaj jaroj de la vivo ([[1497]] - [[1504]]) li pasis ĉe siaj bopatroj en iliaj posedaĵij en Wołów, mortis la 22-an de septembro [[1504]]. Entombigita en la loka paroka preĝejo.
* [[Marek Lechki]] – pola reĝisoro, scenarzysta, producent film-produktanto, muzikisto kaj komponisto. Reĝisoro de jenaj filmoj: "Moje Miasto" /Mia urbo kaj "Erratum" / Eratumo. En Wołów li pasis infanecon kaj junecon. Tie li finis liceon.

== Eksteraj ligiloj ==
* [http://wolow.pl/ Oficiala paĝo de Wołów / en la pola]
{{Miasta województwa dolnośląskiego}}
{{Gmina Wołów}}
{{Powiat wołowski}}
{{Powiat wołowski (dawny)}}

[[Kategorio:Wołów| ]]
[[Kategorio:Urboj de Malsupra Silezio]]
[[Kategorio:Gotika Arkitekturo en Malsupra Silezio|Wołów]]


<gallery>
<gallery>
Dosiero:Wolow (js).jpg|Kastelo
Dosiero:Wolow (js).jpg|Kastelo
</gallery>
</gallery>

{{Ĝermo-Pollando}}



[[Kategorio:Urboj de Malsupra Silezio]]
[[Kategorio:Urboj de Malsupra Silezio]]

Kiel registrite je 15:01, 27 apr. 2013

Wołów

Blazono

Blazono
urbo
Genitivo de la nomo Wołowa
Provinco Malsupra Silezio
Distrikto Distrikto Wołowski
Komunumo Komunumo Wołów
Speco de komunumo Urbo-kampa
Urborajtoj 1285
Loĝdenso 774,2 loĝ./km²
Poŝtkodo 56-100
Telefona antaŭkodo 71
Aŭtokodo DWL
TERYT 5020222034
Estro Witold Krochmal
Titolo de estro Urbestro
Adreso de estraro Rynek-Ratusz
Poŝtkodo de estraro 56-100
Telefono de estraro 71 389-24-29
Fakso de estraro 71 389-30-70
Poŝto de estraro sekretariat@wolow.pl
Ĝemelaj urboj Canteleu (Francio) Buchholz in der Nordheide (Germanio)
Komunuma retejo http://www.wolow.pl
v • d • r

Wołów estas urbo en Malsupra Silezio en Pollando. Ĝi apartenas al komunumo Wołów en distrikto Wołowski.

Wołów

Flago

Blazono

Flago Blazono
urbo
Distrikto Distrikto wołowski
Komunumo komunumo Wołów
Urborajtoj 1285
TERYT 5020222034
Estro Urbestro
v • d • r

Wołów (łac. Wolavia, niem. Wohlau, czes. Volov) – miasto w południowo-zachodniej Polsce, w woj. dolnośląskim, w powiecie wołowskim, leżące na Wale Trzebnickim na Dolnym Śląsku. Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej Wołów.

W krajobrazie dominują pola uprawne, łąki i lasy. Na płn.-zach. od miasta rozciąga się Park Krajobrazowy Doliny Jezierzycy (7953 ha), do której wpływa rzeczka Juszka oddzielająca Wołów od Krzywego Wołowa. W obrębie PK Doliny Jezierzycy znajduje się ścisły rezerwat przyrody Uroczysko Wrzosy (576 ha).

Według danych z 31 marca 2011 r. miasto miało 12 597 mieszkańców.

Toponimio

Nomo Wolow inter la aliaj nomoj de la urboj en Silezio en la ofica dokumento de Prusio el la jaro 1750 en la pola lingvo en Berlino[1].

La nomo devenas de worto "Wół" / Eksvirbovo - kiuj estis bredataj en la apudaj vastaj paŝtejoj – „miejsce z wołami” / Loko ligita kun eksvirbovoj .[2]

W kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Wolow.[3][4] W 1475 roku w Statuta synodalia episcoporum Wratislaviensis miejscowość wymieniona jest jako Wolauia.[5]

W historii miasto nosiło również nazwę łacińską Wolavia, w 1645 roku Wolaw, zgermanizowaną nazwę Wohlau. Jeszcze w 1750 roku nazwa "Wolow" wymieniona jest w języku polskim przez Fryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska[6].

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany w latach 1880-1906 notuje nazwę miasta pod polską nazwą Wołów oraz niemiecką Wohlau. Słownik podaje również starze wersje wynotowane z łacińskich dokumentów jak Wolaw oraz Wolau.[7]

Situo

Położone na wysokości 108 m n.p.m. na południowo-zachodnich stokach Wzgórz Trzebnickich (zw. potocznie Kocimi Górami (z niemieckiego: Katzengebirge), stanowiącymi środkową część Wału Trzebnickiego, łagodnie opadającymi na południe i zachód w pradolinę Odry, a na północy w pradolinę Baryczy.

Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 18,54 km²[8].

Od 1945 miasto należy do województwa z siedzibą we Wrocławiu (z wyjątkiem krótkiego okresu przejściowego w 1945, kiedy siedziba znajdowała się w Trzebnicy, a potem w Lignicy (obecnie Legnica), które wielokrotnie zmieniało granice i nazwę na skutek reform podziału administracyjnego kraju (1946, 1950, 1957, 1975, 1998).

Antikvaĵoj

La kastelo ej piastaj tempoj
Preĝejo de Sankta Laŭrenco
Preĝejo de sankta Boromeo
Malnovurbo
Simbolo de Wołów - stilizitaj eksvirbovoj

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są[9]:

  • ośrodek historyczny miasta
  • zespół klasztorny karmelitów, z l. 1712-24:
  • kościół ewangelicki, obecnie rzym.kat. pomocniczy pw. św. Wawrzyńca, gotycki z XIV-XV w., l. 1701-11, wystrój wnętrza barokowy, renesansowe i barokowe epitafia mieszczan wołowskich, do 1973 r. ewangelicko-augsburski, od 1998 r. parafia rzymskokatolicka. We wnętrzu unikatowe barokowe organy Adama Horatio Caspariniego z 1716 r. Od 2001 r. miejsce Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Organowej
  • figura Matki Boskiej - kolumna maryjna w otoczeniu Aniołów, pl. Zamkowy, z 1733 r., przed zamkiem
  • cmentarz katolicki, nieczynny, z poł. XVII w., ul. Piłsudskiego, d. Fornalskiej
  • kaplica pw. Świętego Krzyża, z 1676 r., XIX/XX w.
  • zamek piastowski z pierwszej poł. XIV w., wielokrotnie przebudowywany w: 1578 r., XIX w., obecny kształt nadano mu w latach 1923-28 - XX w. Na pierwszym piętrze gotycki kamienny portal
  • mury miejskie, z XIV-XV w., fragmenty średniowiecznych murów obronnych wraz z pomnikiem "wołowskich byków"
  • ratusz, z drugiej poł. XV w., wielokrotnie przebudowywany w: XVII/XVIII w., l. 1820-40, odbudowany po zniszczeniach w 1945 r. Na południowej ścianie kamienne średniowieczne znaki cechowe
  • pałac, pl. Piłsudskiego 23, z drugiej poł. XVIII w., k. XIX w.
  • dom, obecnie sąd, Rynek 26, z k. XVII w., pocz. XX w.

Wołów - Garncarze

  • cmentarz, zamknięty, z 1919 r.
    • budynek bramny z fragmentami ogrodzenia, z 1919 r.

inne zabytki:

  • budynek wagi. obok ratusz, zrekonstruowany
  • więzienie wybudowane w latach 1891-93 w tzw. systemie pensylwańskim na planie krzyża na miejscu starszego i małego więzienia pomocniczego. Od końca 1944 r. Niemcy przetrzymywali i mordowali w nim jeńców z powstania warszawskiego, od stycznia 1945 r. do początku 1949 r. w rękach radzieckiego NKWD, które więziło tu i także mordowało głównie byłych żołnierzy armii Własowa. W drugiej połowie 1949 r. przejęte przez władze PRL, które w latach 50. oraz 80. XX w. przetrzymywały w nim więźniów politycznych. Najprawdopodobniej to więzienie (ZK Wołów) wspomina Marek Hłasko w opowiadaniu "Sowa, córka piekarza" z 1968 r.
  • zespół opactwa oo. cystersów z budynkami poklasztornymi w Lubiąż, znajduje się na terenie gminy Wołów.

Historio

Ŝablono:Źródła

Epoko antaŭ piastoj

Ziemia wołowska dzieliła historię rejonu Dolnego Śląska, który w VII w. został zasiedlony przez lechickie plemiona słowiańskie (m.in. Trzebowian). Potem znalazł się w obrębie państwa Wielkich Moraw (IX-X w.), a ok. 990 został włączony do państwa Mieszka I.

En Pollando de piastoj

Wołów to jedno z najstarszych miast śląskich, wspomniane w 1157, kiedy Władysław II Wygnaniec nakazał budowę zamku drewnianego (na palach) na bagnistych terenach nad rzeką Juszką; obok zamku rozwinęła się osada.[7] Miasto otrzymało prawa miejskie ok. 1285, prawdopodobnie było lokowane przez jednego z Piastów głogowskich – Przemka ścinawskiego (najstarsza zachowana pieczęć z herbem miasta pochodzi z 1473), potem nastąpił napływ osadników niemieckich, przedmieścia – gdzie obecnie jest zlokalizowane więzienie – długo zamieszkane były głównie przez ludność polską. Polskie nazwiska występowały tam jeszcze w końcu XIX w. (Kasowskiy), a nazwa tych przedmieść Polska Wieś (Polnischdorf) przetrwała aż do lat 30. XX w. Pod koniec XIII w. miasto i okolice zostały zniszczone przez jedno z najsilniejszych na obecnych ziemiach polskich trzęsień ziemi. Na miejscu drewnianego zamku w połowie XIV w. książę oleśnicki Konrad I wzniósł murowany zamek z cegły.

En la Ĉeĥa Reĝlando

W 1392 Wołów przyłączono do luksemburskiego Królestwa Czech. Miejsce sądów książęcych (hofgericht). W XIV i XV w. uformowały się władze miejskie (rada i burmistrz). Miasto było lokalnym ośrodkiem władzy z własną mennicą do 1492, kiedy stało się własnością króla czeskiego Władysława II Jagiellończyka (1456-1516).

En la Ŝtato de Habsburgoj

W 1526 wraz z Czechami Wołów wchodzi w skład państwa austriackich Habsburgów. W XVI w. wołowski zamek jest rozbudowany. Miasto nawiedzały zarazy, z których najstraszniejszą była epidemia dżumy z 1585. Przy życiu pozostało tylko 375 mieszkańców miasta i przedmieść. W XVI-XVII w. Wołów to znany ośrodek sukiennictwa i handlu, większość mieszkańców staje się ewangelikami. Wojna trzydziestoletnia zrujnowała miasto i region (ludność miasta zmalała o połowę). Od 1523 miasto było własnością Piastów legnicko-brzeskich, od 1653 do 1675 stolicą samodzielnego księstwa. Od 1675 po śmierci ostatniego śląskiego Piasta, księcia brzesko-legnicko-wołowskiego Jerzego IV Wilhelma, księstwo wołowskie znalazło się pod bezpośrednim zwierzchnictwem Habsburgów. 12 maja 1689 ogromny pożar zniszczył większość zabudowań, w tym ratusz, kościół i szkołę. W latach 1705-1711 cesarz Józef I Habsburg, zwolennik merkantylizmu, uwolnił chłopów od pańszczyzny w księstwie legnicko-brzesko-wołowskim, mimo sprzeciwu miejscowej arystokracji. Skutkiem było zwiększenie produkcji rolnej i zamożności miasta. Jednak wkrótce Józef I spowodował zapaść ekonomiczną, zmuszając ewangelickich chłopów do emigracji do Transylwanii i wyludniając w ten sposób okolice Wołowa. Józef I nie mógł jednak zmusić ewangelickich mieszczan wołowskich do zmiany wyznania na katolickie, ponieważ wolność wyznania gwarantował im pokój westfalski. Okres kontrreformacji zaznaczył się w Wołowie budową klasztoru i kościoła karmelitów (obecnie św. Karola Boromeusza).

En Prusio kaj Germanio

W 1742 Wołów został przyłączony do Królestwa Prus w wyniku I wojny śląskiej. Od tego czasu stał się miastem garnizonowym wojsk pruskich. Kolejny pożar w 1781 spowodował upadek miasta oraz jego stopniową odbudowę, przy czym ze względów bezpieczeństwa wznoszono budynki z cegły, kryte dachówką. Rozebrano również częściowo mury miejskie. Od 1816 siedziba powiatu. Otwarcie linii kolejowej Wrocław – Berlin i Szczecin 1 sierpnia 1874 r. oraz rozbudowa dróg i infrastruktury miejskiej spowodowało ożywienie ekonomiczne. W wyborach do Reichstagu 5 marca 1933 NSDAP otrzymała wyjątkowo wysokie poparcie wynoszące 60,7%[10]. W czasie II wojny światowej w mieście istniała baza zaopatrzeniowa formacji SS.

En Pollando

Zdobyte przez Armię Czerwoną 26 stycznia 1945 i przyłączone do Polski. Zabudowa zniszczona w 70%. Po II wojnie światowej zasiedlone w większości przez emigrantów wysiedlonych z dawnych obszarów wschodnich II Rzeczypospolitej (głównie z dawnego województwa wileńskiego i tarnopolskiego), repatriantów (np. z Francji, Związku Radzieckiego) oraz przez ludność łemkowską wysiedloną z Bieszczadów i innych obszarów obecnej Polski południowo-wschodniej (do 1948 osiedlono w d. powiecie wołowskim 2800 osób po zakończeniu Akcji "Wisła"). Praktycznie nie było tutaj polskich autochtonów ani też nie ostała się ludność niemiecka (w większości ewakuowana przed zdobyciem miasta przez Armię Czerwoną). Wołów stał się także miejscem osiedlenia zakonu (w założeniu kaplicy św. Józefa przy ul. Poznańskiej) benedyktynek ormiańskich ze Lwowa. Jednakże z powodu braku rodzimych powołań i faktycznego zaniku społeczności ormiańskiej w granicach powojennej Polski zdecydowały się one, w 1961, na konwersję na obrządek łaciński. Po wojnie znaczna rozbudowa i modernizacja miasta jako lokalnego ośrodka usługowo-przemysłowego. O dobrej sytuacji współczesnego Wołowa świadczy stale rosnąca liczba mieszkańców (w 1939 miasto wraz z Krzywym Wołowem liczyło tylko 7971 mieszkańców). Ponadto w więzieniu ZK Wołów przebywa jednorazowo ok. 1400 penitencjariuszy. 19 sierpnia 1962 miał miejsce w Wołowie napad na bank największy w historii Polski pod względem wysokości łupu (12 531 000 zł). W 2005 otworzono Ośrodek Sportu i Rekreacji (na miejscu przedwojennego basenu) z ośmiotorowym 50-metrowym otwartym basenem, na którym odbyły się w lipcu 2006 pierwsze w Wołowie ogólnopolskie zawody pływackie (Mistrzostwa Polski Juniorów 16-letnich).

Religiaj komunumoj

Większość mieszkańców Wołowa stanowią katolicy – siedzibę mają tu dwie parafie rzymskie, św. Wawrzyńca i św. Karola Boromeusza, oraz parafia greckokatolicka. Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzi także zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów, protestancka wspólnota o charakterze ewangelicznym. W pobliskim Starym Wołowie siedzibę ma także parafia prawosławna oraz Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy[11].

Mastrumado

Znaczna część ludności znajduje zatrudnienie w dolnobrzeskich zakładach chemicznych PCC Rokita, w ZK Wołów oraz mniejszych przedsiębiorstwach produkcyjno-usługowych.

Transporto

Wołów jest położony przy drodze wojewódzkiej nr 340 ze Ścinawy do Oleśnicy (przez Oborniki Śl. i Trzebnicę). W Wołowie w roku 1897 testowano linię tramwajową na późniejszy pożytek Wrocławia. Linię jednak rozebrano na początku XX wieku.

Fervojoj

W roku 1874 uruchomiono połączenia kolejowe miasta z Wrocławiem, wraz z wybudowaniem stacji kolejowej Wołów. Po II wojnie światowej Armia Czerwona rozebrała zachodni tor poprzednio dwutorowej trasy kolejowej Wrocław – Głogów i, wraz z mostami, wywiozła do ZSRR. W rezultacie, po odbudowie i reperacji toru wschodniego, wraz z mostami na Odrze w Brzegu Dolnym i Ścinawie, uruchomiono połączenie zwane "trasą szczecińską" lub "magistralą nadodrzańską", łączące Szczecin z Przemyślem przez Zieloną Górę, Wrocław, Katowice i Kraków. Była to trasa pasażerska (najdłuższa w Polsce linia osobowa) oraz towarowa, szczególnie ważna dla masowego transportu węgla kamiennego z Górnego Śląska do portów w Szczecinie i Świnoujściu. W latach 60. odbudowano tor zachodni wraz z mostami na Odrze, a w latach 70. trasę zelektryfikowano. Większość ruchu pasażerskiego była obsługiwana przez wrocławski Dworzec Świebodzki, który zamknięto w 1992. Intensywna eksploatacja linii oraz niewystarczające nakłady na jej utrzymanie spowodowały w latach 90. zamknięcie dla ruchu pasażerskiego toru wschodniego, wraz z mostem na Odrze, na odcinku pomiędzy Księginicami a Wołowem, ze względu na zły stan techniczny.

Wcześniej, w 1960 roku, zamknięto lokalną linię kolejową Wołów – Lubiąż, która została uruchomiona 15 grudnia 1916 i następnie w 1923 przedłużona do Malczyc. Po II wojnie światowej, na skutek zniszczenia mostu na Odrze w Lubiążu, udostępniono tylko odcinek Wołów – Lubiąż o dł. 16 km, z pośrednimi stacjami w Mojęcicach, Krzydlinie Małej i Ratajach. Linię rozebrano w 1970 roku.

Administracio

Wołów estas ano de la Unio de Polaj Urbetoj[12].

Partner-urboj

Wołów

Detaloj

Detaloj

Detaloj Detaloj
urbo
Bazaj informoj
Loĝantaro 12 275 (31-a de marto 2021)
Horzono UTC+01:00
Politiko
Ekonomio
v • d • r

[13]

Personoj ligitaj kun Wołów

Eksteraj ligiloj

Ŝablono:Miasta województwa dolnośląskiego Ŝablono:Gmina Wołów Ŝablono:Powiat wołowski Ŝablono:Powiat wołowski (dawny)

  • Kastelo
    Kastelo
  1. ↑ Pruski dokument z roku 1750 ustalający urzędowe opłaty na Śląsku – "Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750"
  2. ↑ LEGENDY ZIEMI WOŁOWSKIEJ "O ZAŁOŻENIU WOŁOWA"
  3. ↑ Ŝablono:Cytuj stronę
  4. ↑ H. Markgraf, J. W. Schulte, Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis, Breslau 1889.
  5. ↑ Franz Xaver Seppelt,"Die Breslauer Diözesansynode vom Jahre 1446", Franz Goerlich, Breslau 1912, str. 76-77 - tekst łaciński statutów w wersji zdygitalizowanej.
  6. ↑ "Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750".
  7. ↑ 7,0 7,1 Wołów w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego Tom XIII, str.905
  8. ↑ Ŝablono:Cytuj książkę
  9. ↑ Ŝablono:Cytuj stronę
  10. ↑ Statistik des Deutschen Reichs. Band 434: Die Wahlen zum Reichstag am 31. Juli und 6. November 1932 und am 5. März 1933 (Sechste bis achte Wahlperiode). Berlin, 1935. http://www.geschichte-on-demand.de/wohlau.html
  11. ↑ Strażnica 15.10.1996 s. 25-29
  12. ↑ Ŝablono:Cytuj stronę
  13. ↑ 13,0 13,1 Ŝablono:Cytuj stronę
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Wołów&oldid=5214767"