Saharo: Malsamoj inter versioj

Redakti ligilojn
El Vikipedio, la libera enciklopedio
Browse history interactively
[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
← Iru al antaŭa ŝanĝoIru al sekvanta ŝanĝo →
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
Neniu resumo de redakto
Neniu resumo de redakto
Linio 122: Linio 122:
}}
}}
[[Dosiero:Oasis in Lybia.JPG|300px|maldekstra|eta|Oazo en Saharo en Libio]]
[[Dosiero:Oasis in Lybia.JPG|300px|maldekstra|eta|Oazo en Saharo en Libio]]
'''Saharo''' estas la plej granda [[dezerto]] en la mondo. Ĝi ampleksas parton de norda [[Afriko]] ekde la [[Atlantiko|Atlantika]] marbordo ĝis [[Ruĝa Maro]] tra 10 ŝtatoj ([[Egiptio]], [[Libio]], [[Alĝerio]], [[Tunizio]], [[Maroko]], [[Maŭritanio]], [[Niĝero]], [[Ĉado]], [[Malio]] kaj [[Sudano]]), plus la disputata teritorio de [[okcidenta Saharo]]. Kun surfaco de pli ol 9 milionoj km² ĝi okupas preskaŭ la saman areon kiel [[Ĉinio]] aŭ [[Usono]].
'''Saharo''' (en araba الصحراء الكبرى, ''aṣ-Ṣaḥrāʾ al-Kubrā'', 'la Granda Dezerto') estas la tria plej granda [[dezerto]] en la mondo post [[Arkto]] kaj [[Antarkto]] kaj la plej granda [[Subtropiko|subtropika]] [[varma dezerto]] en la mondo.<ref name="geology.com">{{cite web|url=http://geology.com/records/largest-desert.shtml|title=Largest Desert in the World|accessdate=30a Decembro 2011}}</ref> Ĝi ampleksas plej parton de norda [[Afriko]] ekde la [[Atlantiko|Atlantika]] marbordo sude de la marbordoj de [[Mediteraneo]] ĝis [[Ruĝa Maro]]. Sude ĝi limiĝas kun [[Sahelo]], zono de [[Tropikaj kaj subtropikaj herbejoj, savanoj kaj arbedaroj|duoarida tropika savanaro]] kiu komponas la nordan regionon de centra kaj okcidenta [[Subsahara Afriko]]. Saharo etendas tra 10 ŝtatoj ([[Egiptio]], [[Libio]], [[Alĝerio]], [[Tunizio]], [[Maroko]], [[Maŭritanio]], [[Niĝero]], [[Ĉado]], [[Malio]] kaj [[Sudano]]), plus la disputata teritorio de [[okcidenta Saharo]]. Kun surfaco de pli ol 9 milionoj km² ĝi okupas preskaŭ la saman areon kiel [[Ĉinio]] aŭ [[Usono]].

Kelkaj el la sablaj [[duno]]j povas atingi ĝis 180 m de alto.<ref>Strahler, Arthur N. and Strahler, Alan H. (1987) ''Modern Physical Geography'' Third Edition. New York: John Wiley & Sons. ISBN 0471850640. p. 347</ref>


== Nomo ==
== Nomo ==


La nomo ''Saharo'' venas de la [[Araba lingvo|araba]] traduko ''Sahhra'' صحراء de la [[Tuarega lingvo|tuarega]] vorto ''tenere'', kiu signifas ''dezerto'' aŭ ''sablo''. Alia teorio devenigas ĝin de ''al-sahhra'' aŭ ''es-ssah-ra'', signifanta ''flav-ruĝa''.
La nomo ''Saharo'' venas de la [[Araba lingvo|araba]] traduko ''Sahhra'' صحراء de la [[Tuarega lingvo|tuarega]] vorto ''tenere'', kiu signifas ''dezerto'' aŭ ''sablo''. Alia teorio devenigas ĝin de ''al-sahhra'' aŭ ''es-ssah-ra'', signifanta ''flav-ruĝa''. Resume oni povas diri, ke la nomo devenas el la pluralo de la [[araba]] vorto por dezerto (صحارى ''ṣaḥārā''<ref>[http://www.etymonline.com/index.php?term=Sahara "Sahara."] ''Online Etymology Dictionary.'' Douglas Harper, Historian. Konsultita la 25an de Junio 2007.</ref><ref>{{cite web|url=http://online.ectaco.co.uk/main.jsp?do=e-services-dictionaries-word_translate1&status=translate&lang1=23&lang2=ar&source_id=2119140 |title=English-Arabic online dictionary |publisher=Online.ectaco.co.uk |date=28 December 2006 |accessdate=12 June 2010}}</ref> sˤɑħɑːrɑː).<ref>{{cite book|last=Wehr|first=Hans|title=A Dictionary of Modern Written Arabic (Arabic-English)|year=1994|publisher=Otto Harrassowitz|location=Wiesbaden|isbn=0-87950-003-4|edition=4th|authorlink=Hans Wehr|page=589}}</ref><ref>{{cite book|last=al-Ba‘labakkī|first=Rūḥī|title=al-Mawrid: Qāmūs ‘Arabī-Inklīzī|year=2002|publisher=Dār al-‘Ilm lil-Malāyīn|location=Beirut|edition=16th|page=689|language=araba}}</ref>


La [[Romio|Romianoj]] nomis la landon sudan de [[Kartago]] ''Terra deserta'' (forlasita lando), kaj dum la eŭropa [[mezepoko]] ĝi simple nomiĝis "granda dezerto". Nur ekde la [[19-a jarcento]] oni plejofte uzas la nomon "Saharo".
La [[Romio|romianoj]] nomis la landon sudan de [[Kartago]] ''Terra deserta'' (forlasita lando), kaj dum la eŭropa [[mezepoko]] ĝi simple nomiĝis "granda dezerto". Nur ekde la [[19-a jarcento]] oni plejofte uzas la nomon "Saharo". La araba nomo estas ''Bahr bela ma'' (maro senakva).

La araba nomo estas ''Bahr bela ma'' (maro senakva).


== Situo ==
== Situo ==
== Geografio ==
== Geografio ==
[[Dosiero:Morocco Africa Flickr Rosino December 2005 84514010 edited by Buchling.jpg|eta|<small>Sablodezerto ("erg") en [[Maroko]]</small>]]
[[Dosiero:Libyen-sandwueste1.jpg|eta|<small>Sablodezerto (''erg'') en [[Libio|libia]] [[Saharo]]</small>]]


==Politiko==
==Politiko==
Linio 156: Linio 158:
* [[Nilo]]
* [[Nilo]]
* [[Nilo-sahara lingvaro]]
* [[Nilo-sahara lingvaro]]

==Notoj==
<references/>


== Eksteraj ligiloj ==
== Eksteraj ligiloj ==

Kiel registrite je 22:05, 7 dec. 2014

Saharo
arabe: الصحراء الكبرى Aṣ Ṣaḥrā´ al Kubrā, angle: The Great Desert
dezerto
Saharo hodiaŭ en Alĝerio
Landoj
11
Subregiono Okcidenta Saharo
Montaroj
5
Najbaras kun
4
Oazoj Ahaggar, Ubari
Dezert-regiono Ténéré
Ŝotoj Ŝot el Ĝerid, Ŝot Melrhir
Supermara alteco 1 000 m s. m.
Plej alta punkto
 - situo Emi Koussi
 - alteco 3 415,0 m s. m.
 - koordinatoj 19° 47′ 36″ N 18° 33′ 6″ O / 19.79333 °N, 18.55167 °O / 19.79333; 18.55167 (mapo)
Plej malalta punkto
 - situo Profundejo Katara
 - alteco −132,9 m s. m.
 - koordinatoj 30° 0′ 0″ N 27° 5′ 0″ O / 30.00000 °N, 27.08333 °O / 30.00000; 27.08333 (mapo)
Longo 4 800 km (2 983 mi), Oriento/Okcidento
Larĝo 1 800 km (1 118 mi), Nordo/Sudo
Areo 9 400 000,0 km² (940 000 000 ha)
Biomo Dezerto
Geologia konsisto Sablo, Ŝtono
Plantaro Stepaj poacoj, Palmo
Animalaro
11
Loĝantoj Tuaregoj
Berberoj
Satelita foto de Saharo fare de NASA World Wind
Satelita foto de Saharo fare de NASA World Wind
Satelita foto de Saharo fare de NASA World Wind
Topografia mapo de Saharo
Topografia mapo de Saharo
Topografia mapo de Saharo
Vikimedia Komunejo: Sahara
Portalo pri Afriko
Oazo en Saharo en Libio

Saharo (en araba الصحراء الكبرى, aṣ-Ṣaḥrāʾ al-Kubrā, 'la Granda Dezerto') estas la tria plej granda dezerto en la mondo post Arkto kaj Antarkto kaj la plej granda subtropika varma dezerto en la mondo.[1] Ĝi ampleksas plej parton de norda Afriko ekde la Atlantika marbordo sude de la marbordoj de Mediteraneo ĝis Ruĝa Maro. Sude ĝi limiĝas kun Sahelo, zono de duoarida tropika savanaro kiu komponas la nordan regionon de centra kaj okcidenta Subsahara Afriko. Saharo etendas tra 10 ŝtatoj (Egiptio, Libio, Alĝerio, Tunizio, Maroko, Maŭritanio, Niĝero, Ĉado, Malio kaj Sudano), plus la disputata teritorio de okcidenta Saharo. Kun surfaco de pli ol 9 milionoj km² ĝi okupas preskaŭ la saman areon kiel Ĉinio aŭ Usono.

Kelkaj el la sablaj dunoj povas atingi ĝis 180 m de alto.[2]

Nomo

La nomo Saharo venas de la araba traduko Sahhra صحراء de la tuarega vorto tenere, kiu signifas dezerto aŭ sablo. Alia teorio devenigas ĝin de al-sahhra aŭ es-ssah-ra, signifanta flav-ruĝa. Resume oni povas diri, ke la nomo devenas el la pluralo de la araba vorto por dezerto (صحارى ṣaḥārā[3][4] sˤɑħɑːrɑː).[5][6]

La romianoj nomis la landon sudan de Kartago Terra deserta (forlasita lando), kaj dum la eŭropa mezepoko ĝi simple nomiĝis "granda dezerto". Nur ekde la 19-a jarcento oni plejofte uzas la nomon "Saharo". La araba nomo estas Bahr bela ma (maro senakva).

Situo

Geografio

Sablodezerto ("erg") en Maroko
Sablodezerto (erg) en libia Saharo

Politiko

La okcidenta parto de Saharo estas areo kun disputita posedanto - posedon de la Okcidenta Saharo proklamas kaj Maroko, kaj gerila Fronto Polisario, kiu celas establi tie sendependan respublikon de la Saharanoj.

Geologio

Historio

Loĝantaro

En Saharo vivas plejparte tuaregoj kaj berberoj. Ekde la 7-a jarcento ekokupis Saharon armee araboj kaj ili disvastigis ĉi tie islamon, kio tre signife influis kulturon de lokaj ŝtatoj kaj iliajn interrilatojn. Sed necesas diri, ke Saharo estas plej dense loĝata sur norda ĉemara zono, kie estas grandaj urboj kiel Tripolo, Bengazo, kie vivas ankaŭ eŭropanoj, kaj laŭlonge de la tuta marbordo kondukas ĉemarborda aŭtoŝoseo. Malpli grandaj urboj, kiel Sabrato, estas ankaŭ eĉ 400 km en interno, en la profunda Saharo. La norda marbordo estas trateksita per romiaj memorigaĵoj.

Bildaro

  • Saharo (Libio)
    Saharo (Libio)

Vidu ankaŭ

Notoj

  1. ↑ Largest Desert in the World. Alirita 30a Decembro 2011.
  2. ↑ Strahler, Arthur N. and Strahler, Alan H. (1987) Modern Physical Geography Third Edition. New York: John Wiley & Sons. ISBN 0471850640. p. 347
  3. ↑ "Sahara." Online Etymology Dictionary. Douglas Harper, Historian. Konsultita la 25an de Junio 2007.
  4. ↑ English-Arabic online dictionary. Online.ectaco.co.uk (28 December 2006). Alirita 12 June 2010.
  5. ↑ Wehr, Hans. (1994) A Dictionary of Modern Written Arabic (Arabic-English), 4‑a eldono, Wiesbaden: Otto Harrassowitz. ISBN 0-87950-003-4.
  6. ↑ al-Ba‘labakkī, Rūḥī. (2002) al-Mawrid: Qāmūs ‘Arabī-Inklīzī, 16‑a eldono (araba), Beirut: Dār al-‘Ilm lil-Malāyīn.

Eksteraj ligiloj

Ŝablono:Ĝermo-geografio

Ŝablono:LigoElstara

Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Saharo&oldid=5584063"