Beskidoj: Malsamoj inter versioj

El Vikipedio, la libera enciklopedio
[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto
kompletigo laŭ pola vikipedio
Linio 3: Linio 3:
[[Dosiero:Babia Góra from Sokolica.jpg|thumb|right|250px|[[Babia Góra]]]]
[[Dosiero:Babia Góra from Sokolica.jpg|thumb|right|250px|[[Babia Góra]]]]
[[Dosiero:Brona 01.JPG|thumb|250px|right|]]
[[Dosiero:Brona 01.JPG|thumb|250px|right|]]
'''Beskidoj''' estas [[arbaro|arbarkovrita]] [[montaro]] oriente de [[Ĉeĥio]], nordokcidente de [[Slovakio]] kaj sude de [[Pollando]].
'''Beskidoj''' ([[ĉeĥe]] kaj [[slovake]]: ''Beskydy'', [[ukraine]]: ''Бескиди'', [[angle]]: ''Beskids'', [[germane]]: ''Beskiden'') estas [[arbaro|arbarkovrita]] [[montaro]] etendiĝanta de la rivero [[Bečva]] okcidente ([[Ĉeĥio]]) ĝis la rivero [[Ĉeremoŝ]] ([[Ukrainio]]) oriente, kaj nordokcidente de [[Slovakio]] kaj sude de [[Pollando]]. Ilia [[larĝeco]] proksimumas je 50-70 km, kaj [[longeco]] ĉ. 600 km.

==Limoj==
La limoj kaj disdivido en diversaj landoj estas iomete diference difinataj, ekz. en la pola tradicio: de [[nordo]] najbaras kun la [[montetaro]] de [[Karpatoj]], de [[sudo]] kun [[Pieniny]], plej [[okcidento|okcidente]] troviĝas [[kresto (monto)|montaro]] [[Moraviasileziaj Beskidoj]], kaj la [[oriento|orienta]] limo plejofte estas [[Uĵoka montpasejo]]


La ĉeĥa parto etendiĝas ekde la okcidenta parto de [[Karpatoj]], sude kaj oriente de [[Moravia pordego]] kaj disiĝas je pli malgrandaj partoj. [[Moraviasileziaj Beskidoj]] konsistas el [[Radhošť (monto)|Radhošť]]-montetarregiono kaj [[Lysá hora]]-montetarregiono etendiĝante de la orienta parto de Ĉeĥio al la suda parto de Pollando. Ĉirkaŭ tiu centra parto situas la Tgšini-Beskidoj (norde), [[Hostýnské vrchy]] (sud-okcidente), [[Vsetínské vrchy]] (sude) kaj la montaro [[Javorníky]] eĉ pli sude ĉe la ĉeĥa-slovaka limo. [[Slovakaj Beskidoj]] altiĝas oriente ĉe la pola limo.
La ĉeĥa parto etendiĝas ekde la okcidenta parto de [[Karpatoj]], sude kaj oriente de [[Moravia pordego]] kaj disiĝas je pli malgrandaj partoj. [[Moraviasileziaj Beskidoj]] konsistas el [[Radhošť (monto)|Radhošť]]-montetarregiono kaj [[Lysá hora]]-montetarregiono etendiĝante de la orienta parto de Ĉeĥio al la suda parto de Pollando. Ĉirkaŭ tiu centra parto situas la Tgšini-Beskidoj (norde), [[Hostýnské vrchy]] (sud-okcidente), [[Vsetínské vrchy]] (sude) kaj la montaro [[Javorníky]] eĉ pli sude ĉe la ĉeĥa-slovaka limo. [[Slovakaj Beskidoj]] altiĝas oriente ĉe la pola limo.


==Geologio==
Beskidoj estas la plej junaj [[monto]]j en [[Pollando]], estiĝis kiel [[Karpatoj]] ĉ. 20 mln da jaroj antaŭe, kaj konsistas el alterniĝintaj [[sedimenta rokaĵo|sedimentaj rokaĵoj]], ĉefe el [[konglomeraĵo]]j, [[grejso]]j, [[ardezo]]j, malpli ofte el [[marno]]j kaj [[kalkoŝtono]]j.
La plej alta pinto de la Beskidoj estas [[Babia Góra]] (1725 m) en Pollando, [[Pilsko]] (1557 m) en Slovakio. Ĉe la nordokcidenta piedo de la Beskidoj oni minas [[fererco]]n kaj prilaboras ĝin en [[Ostrava]].
La plej alta pinto de la Beskidoj estas [[Babia Góra]] (1725 m) en Pollando, [[Pilsko]] (1557 m) en Slovakio. Ĉe la nordokcidenta piedo de la Beskidoj oni minas [[fererco]]n kaj prilaboras ĝin en [[Ostrava]].


La sedimentoj kreiĝis en la [[Tetiso (pramaro)|pramaro Tetiso]], kie ekzistis sur teritorio de Karpatoj pli ol 100 mln da jaroj. La [[roko|roka]] materialo amasiĝis sur la fundo de supra [[ĵurasio]] ĝis malsupra [[mioceno]].
Beskidoj havas montaran klimaton kun seka [[somero]] kaj [[vintro|vintre]] kun abunda kvanto da [[neĝo]]. Tio konvenas por [[bredado]] somere kaj vintre por [[vintra sporto]] ([[Frenštát pod Radhoštěm]], [[Vsetín]]).


En la montaro fontas riveroj la [[Rožnovská Bečva]], [[Vsetínská Bečva]] kaj [[Vistulo]].
En la montaro fontas riveroj la [[Rožnovská Bečva]], [[Vsetínská Bečva]] kaj [[Vistulo]].

==Klimato==
Beskidoj havas montaran klimaton kun seka [[somero]] kaj [[vintro|vintre]] kun abunda kvanto da [[neĝo]]. Tio konvenas por [[bredado]] somere kaj vintre por [[vintra sporto]] ([[Frenštát pod Radhoštěm]], [[Vsetín]]). La neĝo aperas jam novembre kaj restas ĝis aprilo. Februare/marte abunde neĝas.

==[[Flaŭro]] kaj [[faŭno]]==
'''[[Vegetaĵaro]]'''

Laŭ [[Altecozono (ekologio)|altecozonoj]] oni povas klare distingi laŭvicajn kreskaĵojn:
* [[fago]], [[abio]], [[sikomora acero]]
* [[piceo]]
* [[montara pino]], [[birdokaptista sorbuso]]

'''La mondo de [[besto]]j'''

* [[cervo]] kaj [[apro]]
* [[vulpo]], [[marteso]] kaj [[melo]], [[bruna urso]], [[kaniso]], [[linko]], [[sovaĝa kato]]
[[Birdo]]j:

* [[paruedoj]], [[turdedoj]], [[pegedoj]], [[urogalo]], [[komuna fazano]], [[bonazio]], [[karako]], [[gufo]]
en tio [[akcipitroformaj birdoj]]: [[malgranda kriaglo]], [[serpentaglo]], [[komuna buteo]]

* [[amfibioj]] kaj [[reptilioj]]: [[alpa trituro]]
* [[fiŝo]]j: [[karpo]], [[truto]]

Plie: 3000 [[specio]]j de [[senvertebrulo]]j: [[koleoptero]]j kaj [[himenopteroj]], [[lepidoptera]], [[dipteroj]], [[tardigradoj]], [[moluskoj]]


==Vidu ankaŭ==
==Vidu ankaŭ==

Kiel registrite je 15:20, 12 aŭg. 2015

Noto: Tiu ĉi artikolo estas pri la tuta montaro Beskidoj, situanta en Ĉeĥio, Pollando kaj Slovakio.


Babia Góra

Beskidoj (ĉeĥe kaj slovake: Beskydy, ukraine: Бескиди, angle: Beskids, germane: Beskiden) estas arbarkovrita montaro etendiĝanta de la rivero Bečva okcidente (Ĉeĥio) ĝis la rivero Ĉeremoŝ (Ukrainio) oriente, kaj nordokcidente de Slovakio kaj sude de Pollando. Ilia larĝeco proksimumas je 50-70 km, kaj longeco ĉ. 600 km.

Limoj

La limoj kaj disdivido en diversaj landoj estas iomete diference difinataj, ekz. en la pola tradicio: de nordo najbaras kun la montetaro de Karpatoj, de sudo kun Pieniny, plej okcidente troviĝas montaro Moraviasileziaj Beskidoj, kaj la orienta limo plejofte estas Uĵoka montpasejo

La ĉeĥa parto etendiĝas ekde la okcidenta parto de Karpatoj, sude kaj oriente de Moravia pordego kaj disiĝas je pli malgrandaj partoj. Moraviasileziaj Beskidoj konsistas el Radhošť-montetarregiono kaj Lysá hora-montetarregiono etendiĝante de la orienta parto de Ĉeĥio al la suda parto de Pollando. Ĉirkaŭ tiu centra parto situas la Tgšini-Beskidoj (norde), Hostýnské vrchy (sud-okcidente), Vsetínské vrchy (sude) kaj la montaro Javorníky eĉ pli sude ĉe la ĉeĥa-slovaka limo. Slovakaj Beskidoj altiĝas oriente ĉe la pola limo.

Geologio

Beskidoj estas la plej junaj montoj en Pollando, estiĝis kiel Karpatoj ĉ. 20 mln da jaroj antaŭe, kaj konsistas el alterniĝintaj sedimentaj rokaĵoj, ĉefe el konglomeraĵoj, grejsoj, ardezoj, malpli ofte el marnoj kaj kalkoŝtonoj. La plej alta pinto de la Beskidoj estas Babia Góra (1725 m) en Pollando, Pilsko (1557 m) en Slovakio. Ĉe la nordokcidenta piedo de la Beskidoj oni minas ferercon kaj prilaboras ĝin en Ostrava.

La sedimentoj kreiĝis en la pramaro Tetiso, kie ekzistis sur teritorio de Karpatoj pli ol 100 mln da jaroj. La roka materialo amasiĝis sur la fundo de supra ĵurasio ĝis malsupra mioceno.

En la montaro fontas riveroj la Rožnovská Bečva, Vsetínská Bečva kaj Vistulo.

Klimato

Beskidoj havas montaran klimaton kun seka somero kaj vintre kun abunda kvanto da neĝo. Tio konvenas por bredado somere kaj vintre por vintra sporto (Frenštát pod Radhoštěm, Vsetín). La neĝo aperas jam novembre kaj restas ĝis aprilo. Februare/marte abunde neĝas.

Flaŭro kaj faŭno

Vegetaĵaro

Laŭ altecozonoj oni povas klare distingi laŭvicajn kreskaĵojn:

La mondo de bestoj

Birdoj:

en tio akcipitroformaj birdoj: malgranda kriaglo, serpentaglo, komuna buteo

Plie: 3000 specioj de senvertebruloj: koleopteroj kaj himenopteroj, lepidoptera, dipteroj, tardigradoj, moluskoj

Vidu ankaŭ

Aliaj projektoj

Ŝablono:Projekto