Amoniako

Amoniako (NH₃) estas senkolora, pikodora gaso, plej simpla kombinaĵo de nitrogeno kaj hidrogeno. Ĝi estas bazmaterialo por multaj N-kombinaĵoj. Ĝin produktis unuafoje Joseph Priestley en 1774, la konsiston difinis Claude Louis Berthollet en 1785.

La amoniako tre bone solviĝas en akvo, dume estiĝas lesiva solvaĵo, amoniaka hidroksido. En akva solvaĵo, ĝi estas pli reakciema kaj reagas kun multaj materialoj. La amoniako estas facile fluidigebla en media temperaturo, per granda premo, je –33 °C. Dum ties vaporado fortiras energion de la medio (1377 ĵulo je gramo), pro tio oni uzas ĝin en glaciŝrankoj kaj aerreguliloj kiel malvarmigaĵon.

La industria amoniak-produktado okazas grandparte per la Haber–Bosch-sintezo el elementoj. Krom tio estiĝas amoniako eĉ kiel kromprodukto de la koakso-produktado.

Uzado

Oni uzas la amonion plej ofte kiel kemian sterkon. Oni uzas ĝin kiel fluidigitan gason direkte en la grundon aŭ en formoj de amonia nitrato, amonia fosfato aŭ aliaj amoniaj saloj.

En la tekstilindustrio, oni uzas ĝin por produkto de sintezaj fibroj, ekz. nilono aŭ rajono, kolorigado kaj sengrasigo de kotono, lano aŭ silko. Krom tio oni uzas ĝin iel katalizatoron dum produktado de bakelito kaj aliaj sintezaj rezinoj. Pli gravas, ke la amoniako neŭtraligas la acidajn kromproduktojn dum la naftorafinado. Ĝi malhelpas la koaguliĝon de la kruda latekso dum la gumproduktado.

La amoniako estas bazmaterialo ankaŭ por la sodoproduktado de Solvay kaj la azotacida produktado de Ostwald.

Ĝi estas uzata en diversaj metalurgiaj metodoj, ĉar la nitridigo de la alojitaj lamenoj fortigas la surfacan durecon.

Ĉar ĝi estas facile liverebla kaj malkombinebla, oni uzas ĝin por veldado kiel fonton por atoma oksigeno.

Nitrogenhavaj kombinaĵoj

Neorganikaj Nitrogenaj derivaĵoj
HNO	Nitrokzilo	N2O5.4 SO3. 3 H2O	Nitrosulfata acido
HNO2	Nitrita acido	3 HCl . 1 HNO3	Reĝakvo
HNO3	Nitrata acido	NO	Nitrata oksido
H2N2O2	Hiponitrita acido	NO2	Nitrata nitrita oksido
H3N	Nitrida acido	N2O	Nitrita oksido
NH3	Amoniako	N2O3	Dunitrogena trioksido
HN3	Hidrazoata acido	N2O5	Dunitrogena kvinoksido

Kombinaĵoj

• Amonia bisulfato
• Amonia bisulfito
• Amonia heksaciano-ferato
• Amonia heksakloro-fosfato
• Amonia magnezia fosfato
• Amonia paravolframato
• Amonia pirosulfito
• Amonia tiosulfato
• Amonio

Vidu ankaŭ

• Kombinaĵoj de hidrogeno
• Procezo Haber
• Sodamido