Graso: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Kani (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
DidCORN (diskuto | kontribuoj) e La ekzemplo estas triglicerido |
||
| Linio 1: | Linio 1: | ||
[[Dosiero:Triglyceride Structural Formulae V.1.png|eta| |
[[Dosiero:Triglyceride Structural Formulae V.1.png|eta|320px|Ekzemplo de graso: [[triglicerido]] kun tri malsamaj [[grasa acido|grasaj acidoj]] (unu saturita, du nesaturitaj).]] |
||
'''Graso''' estas facile ŝmirebla kaj fandebla substanco, kiu troviĝas en la homaj kaj bestaj [[histo]]j, sed oni konas alidevenajn grasojn kiel [[margarino]] (vegetala), [[vazelino]] (minerala graso). |
'''Graso''' estas facile ŝmirebla kaj [[fando|fandebla]] [[substanco]], kiu troviĝas en la homaj kaj bestaj [[histo]]j, sed oni konas alidevenajn grasojn kiel [[margarino]] (vegetala), [[vazelino]] (minerala graso). |
||
==Priskribo== |
==Priskribo== |
||
La grasoj estas |
La grasoj estas [[estero]]j de [[glicerino]] kaj saturitaj kaj nesaturitaj unubazaj [[karbonacido]]j. |
||
Fizikaj ecoj: ili ne solviĝas en akvo, pli maldensaj ol akvo; solviĝas bone nur en [[benzolo]], [[benzino]], [[kloroformo]], [[etero]]. En pura stato ili estas senkoloraj kaj senodoraj. |
Fizikaj ecoj: ili ne solviĝas en [[akvo]], pli maldensaj ol akvo; solviĝas bone nur en [[benzolo]], [[benzino]], [[kloroformo]], [[etero]]. En pura stato ili estas senkoloraj kaj senodoraj. |
||
Kemiaj ecoj: malkonstruiĝas je efiko de lumo, aero kaj kelkaj mikroorganismoj, dumtempe estiĝas karakterize, malagrable odoraj kaj gustaj kombinaĵoj (proceso nomiĝas ranciĝo). |
Kemiaj ecoj: malkonstruiĝas je efiko de lumo, aero kaj kelkaj mikroorganismoj, dumtempe estiĝas karakterize, malagrable odoraj kaj gustaj kombinaĵoj (proceso nomiĝas ranciĝo). |
||
Ili estas facile [[hidrolizo|hidrolizeblaj]], malkombiniĝas al [[grasacido]]j kaj glicerino. Tio okazas nature en la korpo de bestoj, je efiko de lipaz-enzimo produktita de [[pankreato]]. La malkombiniĝon helpas eĉ la |
Ili estas facile [[hidrolizo|hidrolizeblaj]], malkombiniĝas al [[grasacido]]j kaj glicerino. Tio okazas nature en la korpo de bestoj, je efiko de lipaz-enzimo produktita de [[pankreato]]. La malkombiniĝon helpas eĉ la [[galo|gal]]acidoj, ĉar ili emulsias la [[hidrofobo|hidrofobajn]] grasojn. |
||
La grasoj estas gravaj nutromaterialoj, ili povas konstruiĝi en la korpo el |
La grasoj estas gravaj nutromaterialoj, ili povas konstruiĝi en la [[korpo (biologio)|korpo]] el [[karbonhidrato]]j kaj proteinoj. La grasoj estas gravaj energiodeponejoj de la korpo. |
||
La industrio grandkvante uzas porkograson, bovan sebon por produkti [[glicerino]]n, [[sapo]]n, kaj [[ŝmiraĵo]]jn. |
La industrio grandkvante uzas porkograson, bovan sebon por produkti [[glicerino]]n, [[sapo]]n, kaj [[ŝmiraĵo]]jn. |
||
==Saturitaj grasoj== |
==Saturitaj grasoj== |
||
[[Saturita graso]] estas graso en kiu ĉiuj grasacidoj havas simplajn ligojn. Duoblaj ligoj povas reagi kun hidrogeno por formi simplajn ligojn. Ili estas nomataj saturitaj, ĉar la duobla ligo rompiĝas kaj ĉiu duono de la ligo estas ligata al (saturata per) hidrogena atomo. Plej animalaj grasoj estas |
[[Saturita graso]] estas graso en kiu ĉiuj grasacidoj havas simplajn ligojn. [[Duobla ligo|Duoblaj ligoj]] povas reagi kun [[hidrogeno]] por formi simplajn ligojn. Ili estas nomataj saturitaj, ĉar la duobla ligo rompiĝas kaj ĉiu duono de la ligo estas ligata al (saturata per) hidrogena atomo. Plej animalaj grasoj estas saturitaj. La graso de plantoj kaj fiŝoj estas ĝenerale nesaturataj.<ref>Reece, Jane; Campbell, Neil. (2002). Biology. San Francisco: Benjamin Cummings, 69-70. ISBN 0-8053-6624-5.</ref> |
||
== Vidu ankaŭ == |
== Vidu ankaŭ == |
||
Kiel registrite je 14:51, 10 nov. 2016
Graso estas facile ŝmirebla kaj fandebla substanco, kiu troviĝas en la homaj kaj bestaj histoj, sed oni konas alidevenajn grasojn kiel margarino (vegetala), vazelino (minerala graso).
Priskribo
La grasoj estas esteroj de glicerino kaj saturitaj kaj nesaturitaj unubazaj karbonacidoj.
Fizikaj ecoj: ili ne solviĝas en akvo, pli maldensaj ol akvo; solviĝas bone nur en benzolo, benzino, kloroformo, etero. En pura stato ili estas senkoloraj kaj senodoraj.
Kemiaj ecoj: malkonstruiĝas je efiko de lumo, aero kaj kelkaj mikroorganismoj, dumtempe estiĝas karakterize, malagrable odoraj kaj gustaj kombinaĵoj (proceso nomiĝas ranciĝo).
Ili estas facile hidrolizeblaj, malkombiniĝas al grasacidoj kaj glicerino. Tio okazas nature en la korpo de bestoj, je efiko de lipaz-enzimo produktita de pankreato. La malkombiniĝon helpas eĉ la galacidoj, ĉar ili emulsias la hidrofobajn grasojn.
La grasoj estas gravaj nutromaterialoj, ili povas konstruiĝi en la korpo el karbonhidratoj kaj proteinoj. La grasoj estas gravaj energiodeponejoj de la korpo.
La industrio grandkvante uzas porkograson, bovan sebon por produkti glicerinon, sapon, kaj ŝmiraĵojn.
Saturitaj grasoj
Saturita graso estas graso en kiu ĉiuj grasacidoj havas simplajn ligojn. Duoblaj ligoj povas reagi kun hidrogeno por formi simplajn ligojn. Ili estas nomataj saturitaj, ĉar la duobla ligo rompiĝas kaj ĉiu duono de la ligo estas ligata al (saturata per) hidrogena atomo. Plej animalaj grasoj estas saturitaj. La graso de plantoj kaj fiŝoj estas ĝenerale nesaturataj.[1]
Vidu ankaŭ
Proverbo
Ekzistas proverbo pri graso en la Proverbaro Esperanta de L. L. Zamenhof[2]:
„ Konsumi sian antaŭan grason. ”
Eksteraj ligiloj
Ŝablono:EL http://www.scientificpsychic.com/fitness/fattyacids.html Ŝablono:EL http://www.oph.fi/etalukio/opiskelumodulit/kemia Ŝablono:EL http://www.oph.fi/etalukio/opiskelumodulit/kemia/kemia2/rasvat.html Ŝablono:EL http://www.foerstner.org/konrad/bco/grundlagen/lipide.html
Referencoj
- ↑ Reece, Jane; Campbell, Neil. (2002). Biology. San Francisco: Benjamin Cummings, 69-70. ISBN 0-8053-6624-5.
- ↑ Lernu