Tajvano: Malsamoj inter versioj

Membro de
	Unuiĝintaj Nacioj • Monda Organizaĵo pri Komerco • Banko por Azia Disvolviĝo • Azia-Pacifika Ekonomia Kunlaborado • Western and Central Pacific Fisheries Commission • Inter-American Tropical Tuna Commission • Commission for the Conservation of Southern Bluefin Tuna • Konsilio de Sekureco de Unuiĝintaj Nacioj • Banko Centramerika por Integriĝo Ekonomia • Vizorezigna programo de Usono vd

	Tajvano
	Respubliko Ĉinio
	臺灣; Táiwān;
Detaloj	Detaloj
	Nacia himno: ; 《中華民國國歌》; Nacia Himno de Tajvano 《中華民國國旗歌》; Himno de la Nacia Flago
	Nacia devizo: neniu
neagnoskita ŝtato • insula lando • demokratia respubliko • lando • suverena ŝtato
Bazaj informoj
Ĉefurbo	Tajpeo1
Oficiala(j) lingvo(j)	tajvana norma ĉina lingvo, Tajvana hakaa, Tajvana lingvo, Amis, Paiwan, Kinmen dialect, O-ku-uā, Matsu dialect, tajvana signolingvo, Saisiyat, pujuma lingvo, Atayal, Tsou, Bunun, Rukai, Truku, sedeka lingvo, Sakizaya, Yami, Kavalan, Kanakanavu, Saaroa
Uzata(j) lingvo(j)	ĉina (oficiala), hokla aŭ "tajvana", hakaa, aborigenaj lingvoj
Areo	35.980 kv. metroj km²;
- % de akvo	10,3 %
Loĝantaro	23.440.278 (2015) (aŭgusto 2019)
Loĝdenso	636,3 loĝ./km²
Horzono	+8
Interreta domajno	tw
Landokodo	TW
Telefona kodo	886
Plej alta punkto	Jadmonto
Politiko
Politika sistemo	Respubliko
Ŝtatestro	Prezidantino Caj Ingwen
Ĉefministro	Caj Ingwen
Ekonomio
Valuto	Nova tajvana dolaro (TWD)
Membro de
	Unuiĝintaj Nacioj • Monda Organizaĵo pri Komerco • Banko por Azia Disvolviĝo • Azia-Pacifika Ekonomia Kunlaborado • Western and Central Pacific Fisheries Commission • Inter-American Tropical Tuna Commission • Commission for the Conservation of Southern Bluefin Tuna • Konsilio de Sekureco de Unuiĝintaj Nacioj • Banko Centramerika por Integriĝo Ekonomia • Vizorezigna programo de Usono vd
	v • d • r

Browse history interactively

[nekontrolita versio]

[kontrolita revizio]

← Iru al antaŭa ŝanĝo Iru al sekvanta ŝanĝo →

Enhavo forigita Enhavo aldonita

VidaVikiteksto

Enteksta

Kiel registrite je 12:33, 17 jun. 2017

Ĉi tiu artikolo temas pri la nuna ŝtato de Respubliko Ĉinio. Por informoj pri historia periodo ĝis Ĉina Popola Respubliko, vidu la artikolon Respubliko Ĉinio (1912-1949).

Por aliaj uzoj, vidu la paĝon Tajvano (apartigilo).

Tajvano (ĉine: Táiwān, 臺灣 aŭ 台灣), antaŭe konata kiel Formozo (nomo donita de la portugaloj), oficiale la Respubliko de Ĉinio (ĉine: 中華民國; pinjine: Zhōnghuá Mínguó; fonetike esperante: Ĝonghua Minguo) estas insulo situanta sud-oriente de la kontinenta Ĉinio. Tajvanaj najbaroj inkludas Ĉinio, Filipinoj, kaj Japanio. Ĝi, kun kelkaj aliaj insuloj, konsistigas la Respublikon Ĉinion (Zhōnghuá mínguó, 中華民國), fondiĝis en 1911. Tajvano estas la plej popolriĉa ne Unuiĝintaj Nacioj ŝtato kaj la plej granda ekonomio eksteren de la Unuiĝintaj Nacioj.

La insulo Tajvano estis ĉefe loĝata de tajvana praloĝantoj antaŭ ĉinoj komencis enmigri al la insulo en la deksepa jarcento. Eŭropaj kolonioj kaj la Reĝlando de Tungningo establiĝis baldaŭ antaŭ ol la Dinastion Ĉingon, la lasta dinastio de Ĉinio, aneksis la insulon. Tajvano estis cedita al la Japana Imperio en 1895, post kiam Ĉinga Dinastio estis venkitaj en la Unua Ĉina-Japana Milito. Dum Tajvano estis sub japana rego, la Respubliko Ĉinio establis sur la kontinento en 1912 post la falo de la Dinastio Ĉingo. Post la japana kapitulaco al la aliancanoj en 1945, la RĈ prenis kontrolon de Tajvano.

En 1949, la Komunista Partio de Ĉinio prenis plenan kontrolon de la kontinento kaj fondis la Ĉina Popola Respubliko. La RĈ registaro fuĝis al Tajvano kaj daŭre astertas esti la legitima registaro de la tuta Ĉinio. Hodiaŭ, la ĉefa insulo (Tajvana insulo) konsistigas 99% de ĝia efektiva teritorio.

La Respubliko Ĉinio reprezentis "Ĉinion" en Unuiĝintaj Nacioj ĝis 1971 . En 1971, kiel rezulto de Rezolucio 2758, kiu rekonis konstantan membrecon de Ĉina Popola Respubliko en Sekureca Konsilio de UN, Tajvano eliris el UN. Post la perdo de UN-a membereco, internacia rekono de la Respubliko Ĉinio grade erodita kiel plej multaj landoj ŝanĝis sian "Ĉinion" rekonon al la ĈPR. Hodiaŭ, 21 UN-aj membroŝtatoj kaj la Vatikano subtenas oficialajn diplomatiajn rilatojn kun la RĈ. Diplomatoj tutmonde evitas mencias "la Respublika Ĉinia" oficiala nomo kaj anstataŭ uzas diversajn aliajn nomadojn kiel Ĉina Tajpeo, "Tajvano, Ĉinio" aŭ simple "Tajvano" por raporti al la RĈ.

En la 1980-aj kaj fruaj 1990-aj jarojm Tajvano ŝanĝiĝis de milita diktatoreco kun unu partia sistemo de registaro, regita de la Kuomintango, al plurpartia sistemo kun universala voĉdonado. La milita diktatoreco nomiĝis La Blankan Teroron.

Tajvano subtenas stabilan industrian ekonomion kiel rezulto de la rapida ekonomia kresko kaj industriigo, kiu nomiĝis la Tajvano Miraklo. Tajvano estas unu el la Kvar Aziaj Tigroj kaj membro de la Monda Organizaĵo pri Komerco kaj Azia-Pacifika Ekonomia Kunlaborado. La 21-a plej granda ekonomio en la mondo, lia alt-teknologia industrio okupas ŝlosilan rolon en la monda ekonomio. Tajvano estas klasifikita alte en terminoj de libereco de la gazetaro, sanservo, publika eduko, ekonomia libereco, kaj homa disvolviĝo.

La komplikaĵoj de Tajvana historio ekde 1945 kreis kelkajn praktikajn problemojn por liaj homoj. Ŝlosila inter tiuj estas la ĝusta naturo de Tajvana nacia identeco, la dubasenca internacia politika statuso de Tajvano, kaj la malfacila Transversaj-Marolaj ritaloj. En Tajvano, tiuj aferoj generas debaton inter politikaj partioj kaj kandidatoj. La ĈPR daŭre asteri la Unu-Ĉino Politiko, en kiu ĝi estas unika laŭleĝa registaro de "Ĉinio" kaj ke Tajvano estas provinco de Ĉinio. La ĈPR minacis la uzo de militforto kiel respondo al ajna formala deklaro de Tajvana de nacia sendependeco aŭ ajna decido de ĈPR-aj gvidantoj ke paca Ĉina Unuiĝo ne plu eblas.

Nomoj

La nomo "Tajvano" estas el angla lingvo "Taiwan" el ĉina lingvo "Taiwan." Taiwan signifas grandan ankrejon aŭ potencan markolon ĉine. Tajvana maljuna nomo estis "Formozo," el "Formosa" angle kaj portugale. Ĝi signifas "bela insulo" portugale.

Historio

Prahistorio de Tajvano

Indicoj de homa setlado en Tajvano datiĝas ĝis antaŭ 30.000, kvankam la unuaj loĝantoj de Tajvano estis eble gene malsimilaj de ajna grupo nun loĝanta la insulon. Antaŭ ĉ. 4.000 jaroj, prauloj de la nunaj tajvanaj aborigenoj setlis en Tajvano. Ĉi tiuj aborigenoj havas genan rilaton kun malajoj kaj polinezianoj, kaj lingvistoj klasas iliajn lingvojn kiel aŭstroneziajn. Oni supozas ke oni povas spuri la praularon de polinezianoj ĝis Tajvano.

Fruaj setladoj

Hanaj ĉinoj eksetlis en la insularo Penghuoj (nomata ankaŭ Peskadoroj aŭ Pescadores) en la 12a jarcento, sed la malamikaj triboj de Tajvano kaj ĉi ties manko de la komercaj resursoj valoraj tiuepoke igis ĝin nealloga ĝis la 16a jarcento, krom por "okazaj aventuristoj aŭ fiŝistoj emaj al interŝanĝado de varoj".

Registraĵoj el la antikva Ĉinio montras ke hanaj ĉinoj eble konis la ekziston de la ĉef-insulo Tajvano jam de la periodo de la Tri Reĝlandoj (3a jarcento, 230 a.K.), doninte al proksimaj insuloj nomojn kiel Granda Liuqiu kaj Eta Liuqiu (etimologie, sed eble ne semantike, identaj al Ryūkyū en la japana), kvankam neniun el tiuj nomoj oni povis rilatigi definitive kun la ĉef-insulo Tajvano. Oni asertis sed ne pruvis ke la admiralo Cheng Ho (Zheng He) de la dinastio Ming vizitis Tajvanon inter 1403 kaj 1424.

Respubliko Tajvano sub japana regado

Vidu ankaŭ: Respubliko de Tajvano (1895)

Krom la 184 tagoj, dum kiuj estis deklarita sendependa, la Respubliko Tajvano kaj poste la Respubliko Ĉinio estis sub la japana regado de 1895 ĝis 1945.

Historio de la Respubliko Ĉinio (1912-1949)

Vidu ankaŭ: Respubliko Ĉinio (1912-1949)

Historio de la Respubliko Ĉinio post 1949

Vidu ankaŭ: Historio de Respubliko Ĉinio post 1949

La 16-an de januaro 2016 la partio kontraŭstaranta amikiĝon kun Ĉinio DPP gajnis la balotojn pri la parlamento kaj pri la registaro. Fariĝis prezidanto Sinjorino Cai Ing-ŭen.

mapo de Tajvano farita per radaro, kiu kolore vidigas la insulan reliefon

Geografio

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Geografio de Tajvano.

La Ĉeftera Ĉinio estas apartigita disde Tajvano pere de la Tajvana Markolo.

Urboj

Socio

Etnaj grupoj

La ĉefaj etnaj grupoj en Tajvano estas la hokloj (70%), la hakaoj (15%), la t.n. kontinentanoj (13%), kaj la aborigenoj (2%).

Lingvoj

La ĉefaj lingvoj parolataj en Tajvano estas la ĉina (oficiala lingvo de la Respubliko Ĉinio), la hokla (ofte nomata ankaŭ "tajvana"), la hakaa, kaj la diversaj aborigenaj lingvoj. Dum en kontinenta Ĉinio oni adaptis la ideogramojn, tiuj reformoj ne estis transprenitaj en Tajvano. El tio oni komprenas, ke la skribaj lingvoj de Ĉinio kaj Tajvano ne komplete samas.

Vidu ankaŭ

Tajvano en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
Kategorio Tajvano en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
Tajvano en la Vikicitaro (Kolekto de citaĵoj)
Tajvano en Vikinovaĵoj (Liberaj novaĵoj)
Kategorio Tajvano en la Vikinovaĵoj (Liberaj novaĵoj)
Tajvano en Vikivojaĝo (Turisma gvidilo)

Eksteraj ligiloj

Ŝablono:Ĝermo-geografio

@@ Linio 1: / Linio 1: @@
-{{polurinda|multegaj tekstaj frazoj kiel "la ĈPR supozis Ĉinion seĝon per Rezolucio 2758, kaŭzante la RĈ perdi lian UN-on membrecon" simple gramatike malĝustas.}}
 {{TemasPri|la nuna ŝtato de Respubliko Ĉinio|historia periodo ĝis [[Ĉina Popola Respubliko]]|Respubliko Ĉinio (1912-1949)}}
 {{PorA}}
@@ Linio 6: / Linio 5: @@
 | nomoenlokalingvo = 臺灣<br />Táiwān<br />
 | eonomo = Tajvano
-| eonomo alternative = Respubliko de Ĉinio
+| eonomo alternative = Respubliko Ĉinio
 | flago = [[Dosiero:Flago-de-Tajvano.svg|120px|Flago de Tajvano]]
 | blazono = [[Dosiero:Republic_of_China_National_Emblem.svg|120px|Blazono de Tajvano]]
@@ Linio 36: / Linio 35: @@
 * '''Regionkodo:''' TW.
-* '''Nacia nomo:''' ''Respubliko de Ĉinio'', [o] ''Chung-hua Min-kuo'' (laŭ [[Wade-Giles]]), ''Zhonghua Minguo (中華民國)'' ([[Pinjino|pinjine]]); Ĉina Tajpeo (uzata ĉe Olimpikoj k.s.).
+* '''Nacia nomo:''' ''Respubliko Ĉinio'', [o] ''Chung-hua Min-kuo'' (laŭ [[Wade-Giles]]), ''Zhonghua Minguo (中華民國)'' ([[Pinjino|pinjine]]); Ĉina Tajpeo (uzata ĉe Olimpikoj k.s.).
 * '''Areo:'''  35.980 kv.km.
 * '''Loĝantaro:''' 22,1 mln.
@@ Linio 53: / Linio 52: @@
 En 1949, la [[Komunista Partio de Ĉinio]] prenis plenan kontrolon de la kontinento kaj fondis la [[Ĉina Popola Respubliko]]. La RĈ registaro fuĝis al Tajvano kaj daŭre astertas esti la legitima registaro de la tuta Ĉinio. Hodiaŭ, la ĉefa insulo (Tajvana insulo) konsistigas 99% de ĝia efektiva teritorio.
-La RĈ daŭre reprezentis Ĉinion ĉe la Unuiĝintaj Nacioj ĝis 1971, kiam la ĈPR supozis Ĉinion seĝon per [[Rezolucio 2758]], kaŭzante la RĈ perdi lian UN-on membrecon. Internacia rekono de la RĈ grade erodita kiel plej multaj landoj ŝanĝis sian "Ĉinion" rekonon al la ĈPR. Hodiaŭ, 21 UN-aj membroŝtatoj kaj [[Vatikano|la Vatikano]] subtenas oficialajn diplomatiajn rilatojn kun la RĈ. Diplomatoj tutmonde evitas mencias "la Respublika Ĉinia" oficiala nomo kaj anstataŭ uzas diversajn aliajn nomadojn kiel Ĉina Tajpeo, "Tajvano, Ĉinio" aŭ simple "Tajvano" por raporti al la RĈ.
+La Respubliko Ĉinio reprezentis "Ĉinion" en Unuiĝintaj Nacioj ĝis 1971 . En 1971, kiel rezulto de Rezolucio 2758, kiu rekonis konstantan membrecon de [[Ĉina Popola Respubliko]] en [[Konsilio pri Sekureco de Unuiĝintaj Nacioj|Sekureca Konsilio]] de UN, Tajvano eliris el UN. Post la perdo de UN-a membereco, internacia rekono de la Respubliko Ĉinio grade erodita kiel plej multaj landoj ŝanĝis sian "Ĉinion" rekonon al la ĈPR. Hodiaŭ, 21 UN-aj membroŝtatoj kaj [[Vatikano|la Vatikano]] subtenas oficialajn diplomatiajn rilatojn kun la RĈ. Diplomatoj tutmonde evitas mencias "la Respublika Ĉinia" oficiala nomo kaj anstataŭ uzas diversajn aliajn nomadojn kiel Ĉina Tajpeo, "Tajvano, Ĉinio" aŭ simple "Tajvano" por raporti al la RĈ.
-En la 1980-aj kaj fruaj 1990-aj jarojm Tajvano ŝanĝiĝis de [[milita diktatoreco]] <nowiki/>kun unu partia sistemo de registaro, regita de la [[Kuomintango]], al plurpartia sistemo kun universala voĉdonado. La milita diktatoreco nomiĝis [[La Blanka Teroro|La Blankan Teroron]].
+En la 1980-aj kaj fruaj 1990-aj jarojm Tajvano ŝanĝiĝis de [[milita diktatoreco]] <nowiki/>kun unu partia sistemo de registaro, regita de la [[Kuomintango]], al plurpartia sistemo kun universala voĉdonado. La milita diktatoreco nomiĝis [[Blanka Teroro|La Blankan Teroron]].
 Tajvano subtenas stabilan industrian ekonomion kiel rezulto de la rapida ekonomia kresko kaj industriigo, kiu nomiĝis la [[Tajvano Miraklo]]. Tajvano estas unu el la [[Kvar Aziaj Tigroj]] kaj membro de la [[Monda Organizaĵo pri Komerco]] kaj [[Azia-Pacifika Ekonomia Kunlaborado]]. La 21-a plej granda ekonomio en la mondo, lia alt-teknologia industrio okupas ŝlosilan rolon en la monda ekonomio. Tajvano estas klasifikita alte en terminoj de libereco de la gazetaro, sanservo, publika eduko, ekonomia libereco, kaj homa disvolviĝo.
@@ Linio 86: / Linio 85: @@
 [[Dosiero:TaiwanFromSRTM30.PNG|eta|<center>mapo de Tajvano farita per [[radaro]], kiu kolore vidigas la insulan reliefon]]
 == Geografio ==
 {{Ĉefa|Geografio de Tajvano}}
 La [[Ĉeftera Ĉinio]] estas apartigita disde Tajvano pere de la [[Tajvana Markolo]].
 === Urboj===
 * [[Kaoŝiung|Kaoŝiungo]]
@@ Linio 98: / Linio 99: @@
 * [[Tajĉung]]
 * [[Tajnan|Tajnano]]
 * [[Tajpeo]]
 * [[Tajdong]]
 * [[Taoyuan|Taoyuano]]
-=== Medio kaj poluo ===
-=== Naturaj resursoj ===
-=== Energiaj resursoj ===
 == Socio ==
@@ Linio 113: / Linio 109: @@
 === Lingvoj ===
 La ĉefaj lingvoj parolataj en Tajvano estas la [[ĉina lingvo|ĉina]] (oficiala lingvo de la Respubliko Ĉinio), la [[hokla lingvo|hokla]] (ofte nomata ankaŭ "tajvana"), la [[hakaa lingvo|hakaa]], kaj la diversaj [[aborigenaj lingvoj de Tajvano|aborigenaj lingvoj]]. Dum en kontinenta Ĉinio oni adaptis la ideogramojn, tiuj reformoj ne estis transprenitaj en Tajvano. El tio oni komprenas, ke la skribaj lingvoj de Ĉinio kaj Tajvano ne komplete samas.
-=== Religioj ===
-===Kulturo===
 == Vidu ankaŭ ==