29-a de januaro

januaro
lu	ma	me	ĵa	ve	sa	di
1	2	3	4	5	6	7
8	9	10	11	12	13	14
15	16	17	18	19	20	21
22	23	24	25	26	27	28
29	30	31
aranĝo de 2024 tagoj

La 29-a de januaro estas la 29-a tago de la jaro laŭ la gregoria kalendaro. 336 tagoj restas (337 en superjaroj).

Je la 29-a de januaro okazis, interalie:

Eventoj

• 904: Serĝo la 3-a iĝis papo
• 1258: Mongoloj komencis sieĝi Bagdadon
• 1574: Okdekjara Milito: venko de nederlanda ŝiparo super la hispana en batalo apud Reimerswaal (Zelando)
• 1595: Premiero de la tragedio Romeo kaj Julieta de William Shakespeare
• 1616: Nederlanda velisto Willem Schouten kiel la unua ĉirkaŭnavigis Hornan Kabon, kiun nomigis omaĝe al sia gepatra urbo
• 1655: Batalo de Ochmatów (nun Ĉerkasa provinco) komenciĝis; pola armeo kun krimeaj tataroj supervenkis rusan-kozakan armeon komandatan de Bohdan Ĥmelnickij, pereis 9 mil rusoj
• 1676: Fjodor Aleksejeviĉ iĝis caro de Rusio
• 1712: Milito de hispana sukcedo: paca kongreso komenciĝis en Utrecht
• 1804: Ĥarkiva Universitato ekfunkciis
• 1814: Napoleonaj Militoj: venko de franca armeo kontraŭ la prusa-rusa en batalo apud Brienne (Aube)
• 1845: Poemo La Korvo de Edgar Allan Poe aperis gazete kie la unua aŭtora publikaĵo
• 1848: Unua ĝenerala voĉdono en historio de Papa Ŝtato okazis
• 1853: Civila nupto de Napoleono kun Eugenia de Montijo
• 1856: Oni fondis Viktorian krucon fanditan el bronzo de rusaj kanonoj militakiritaj dum la krimea milito
• 1861: Kansaso fariĝis la 34-a ŝtato de Usono.
• 1886: Karl Benz patentigis aŭtomobilon
• 1900: Filadelfio: oni fondis basbalan Amerikan Ligon
• 1906: Frederiko la 8-a iĝis reĝo de Danio
• 1916: Unua mondmilito: germanaj aerŝipoj la unuan fojon bombadis Parizon
• 1918: Dum batalo ĉe Kruto bolŝevikoj venkis ukrainajn volontulojn
• 1919: Ĉeĥoslovakaj-polaj limregionaj disputoj: batalo de Skoczów komenciĝis
• 1919: Prezidanto de Pola Nacia Komitato Roman Dmowski prezentis dum konferenco en Parizo polajn postulojn pri landlimoj de Pollando post la unua mondmilito
• 1919: Usono kiel la unua ŝtato en la mondo agnokis sendependecon de Pollando
• 1920: Pola armeo eniris al Czersk, Starogard Gdański kaj Tuchola
• 1929: Lev Trockij estis forigita de Sovetunio
• 1936: En Vlissingen oni interkonsentis pri konstruo en Nederlando de polaj submarŝipoj ORP Orzeł (Aglo) kaj ORP Sęp
• 1940: Dum kunpuŝiĝo de tri trajnoj en japana urbo Osako 181 personoj pereis
• Dua mondmilito Pollando kaj la mondo:
  • 1940: En fortikigita germana malliberejo en Poznań estis pafekzekutita pola profesoro Stanisław Kalandyk, aŭtoro de la unua Lernolibro de fiziko por medicinistoj kaj biologoj
  • Registaro de generalo Władysław Sikorski konsentis pri partopreno de pola brigado en bataloj, flanke de Finnlando, kontraŭ Sovetunio; Parizo: "Głos Polski" resumis, laŭ "L'Europe Nouvell" romanon de Maks Hesse, titolitan Partenau, kies aŭtoro 10 jarojn antaŭ eksplodo de la milito profetis: Ĉeĥoslovakio estos aneksita sen pafo kaj interveno flanke de Aliancanoj. Pollando - tiamaniere sen ŝirmo - estas atakata kaj okupata samtempe de germana armeo kaj Ruĝa Armeo. La milito - en la romano restas loka - finiĝas per disdivido de Pollando kaj germana-soveta pakto pri deportado de loĝantaro. Milionoj da polaj kaj ĉeĥaj familioj estas perforte translokigitaj al Siberio, Transkaŭkazio kaj eĉ al Mongolio, dum germanaj koloniistoj setliĝas sur teritorio de Ĉeĥio tute germanigita; de Svislando per radio alparolis al pola diasporo en Usono Ignacy Jan Paderewski dirante: Pollando vokas por la savo ĉiun sian fidelan filon. Kiu el vi restos surda al tiu ĉi alvoko?; en Berlino Adolf Hitler subskribis dekreton pri ŝanĝo de nomo Reichsgau Posen al Reichsgau Wartheland (Varto-Lando)
  • 1941: En Poznań germanoj mortpunis 5 polojn; ekvalidis leĝo pri nova administra disdivido de Silezio kun du ĉefurboj: Vroclavo kaj Katowice
  • Londono: "Dziennik Polski" (Pola Ĵurnalo) aperigis vastan artikolon Poloj en Fora Oriento pri situcio de poloj en Manĉurio (2000 personoj), Ĉinio (500 personoj), kaj Japanio (50 personoj) - krome aldonis, ke ekzistas polaj grupiĝoj en Aŭstralio, Nederlanda Hindio kaj sur Oceanio (ekz. en Tahitio)
  • 1942: Gestapo en Poznań postulis transdonon de konfiskitaj en preĝejoj linajn vestojn al dispono de Germana Ruĝa Kruco
  • 1943: Ĝendarmoj pafmortigis en Sumin ĉ. 50 personojn, en Lubartów 14 judojn kaj en Wierzbica 11 polojn pro kaŝo de 3 judoj; en malliberejo en Katowice germanoj senkapigis 9 personojn; gestapo arestis 46 membrojn de aganta en Mosin konspira organizaĵo Asocio de Blanka Aglo
  • Germanoj ordonis aresti ĉiujn ciganojn en Nazia Germanio kaj okupataj ŝtatoj kaj deporti ilin al koncentrejoj; usona-japana batalo pri Insulo Rennell (Salomonoj) komenciĝis
  • 1944: Masakro de Koniuchy - rusaj, litovaj kaj judaj partizanoj amase murdis loĝantojn de pola vilaĝo (nun en Litovio apud Šalčininkai); proksime al Krakovo (distrikto Wieliczka) taĉmento de Pola Enlanda Armeo "Fulmo" sensukcese atencis kontraŭ veturanta trajne al Lvovo guberniestro Hans Frank - pereis 17 germanoj; germana polico pafekzekutis en Grębków apud Krakovo 80 malliberulojn kaj en Wąwolnica 13 personojn; fervoja polico murdis en Łapy 12 jaran knabon
  • 1945: Ruĝa Armeo liberigis polajn urbojn Drezdenko, Jordanów, Kuźnia Raciborska, Nowy Targ kaj Zakopane; bataloj pri Pomeria Remparo (Międzyrzecz, Szczecinek, Wałcz, Tuczno, Gorzów Wielkopolski) komeciĝis; porsendependa konspira organizaĵo "NIE" (Ne) fondiĝis, kies gvidanto iĝis generalo August Emil Fieldorf
  • De Vilno foiris la unua transporto kun poloj irantaj al postmilita Pollando
• 1949: Britio agnoskis de facto ŝtaton Israelo
• 1963: Pro kontraŭstaro de Francio rompiĝis interparoloj pri eniro de Britio al Eŭropa Ekonomia Komunumo (vetoo de Charles de Gaulle)
• 1964: Innsbruck: la 9-a Vintra Olimpiko komenciĝis
• 1968: Konstitucio de Nauro estis akceptita
• 1981: En Lodzo komenciĝis studenta striko de altlernejoj, kiu alkondukis interalie al registro de Sendependa Asocio de Studentoj
• 1989: Hungario kiel la unua lando de Orienta Bloko ligis diplomatiajn rilatojn kun Sud-Koreio
• 1990: Estinta komunista gvidanto de Germana Demokratia Respubliko Erich Honecker estis arestita kun riproĉo de nacia perfido
• 1990: En Varsovio partoprenantoj de la 11-a Kunsido de Pola Unuiĝinta Laborista Partio voĉdonis pri agadfino de la partio, kiu dum 42 jaroj regis en Pollando, respondante inter alie pri stalinisma teroro kaj reprezalioj de la milita stato en Pollando
• 1996: Jacques Chirac anoncis definitivan finon de la franca programo de nuklea testado
• 1996: Venecio: operejo Teatro La Fenice bruliĝis
• 1998: Pollando: la unua eldono de katolika-nacia gazeto "Nasz Dziennik" aperis
• 1998: Japanio, Kanado, Rusio, Usono kaj membro-ŝtatoj de Eŭropa Kosma Agentejo subskribis interkonsenton pri konstruo de Internacia Kosmostacio
• 1999: Ĝenerala Sekretario de NATO Javier Solana sendis al Pollando, Ĉeĥio kaj Hungario invitilojn aliĝi al Nord-Atlantika Traktato
• 2001: Ĉilia dikatatoro Augusto Pinochet estis akuzita pri krimoj farataj dum sia regado kaj arestita
• 2002: En sia ĉiujara mesaĝo pri ŝtataj aferoj prezidento George W. Bush enkalkulis Irakon, Iranon kaj Nord-Koreion al tiel nomata Akso de la Malbono
• 2006: Tarja Halonen gajnis la duan fojon prezidentajn balotojn en Finnlando
• 2011: Egipta revolucio: prezidento Hosni Mubarak sub socia premo demisiis registaron de Ahmad Nazif; kiel vicprezidenton nomumis Omar Sulejman
• 2012: En Pollando per koncerto "Jen mi estas" malfermiĝis Nacia Stadiono en Varsovio
• 2013: Siria enlanda milito: en rivero de Alepo oni trovis korpojn de 108 junaj viroj kaj knaboj
• 2016: Firmao Land Rover finis post 33 jaroj produkti modelon Defender

Naskiĝoj

• 1455: Johano Reuchlin, germana filozofo, renesanca humanisto, poeto, hebreisto (m. 1522)
• 1499: Katarina von Bora, edzino de la reforminto de kristanismo Marteno Lutero (m. 1552)
• 1632: Johannes Georgius Graevius, nederlanda historiisto, juristo kaj klasika filologo el germana deveno. (m. 1703)
• 1688: Emmanuel Swedenborg, sveda filozofo, teologo, sciencisto kaj mistikulo (m. 1772)
• 1700: Daniel Bernoulli, svisa matematikisto kaj fizikisto kontribuinta al aerodinamiko (m. 1782)
• 1737: Thomas Paine, usona inventisto kaj eseisto de la usona revolucio, unu el Patroj-fondintoj de Usono (m. 1809)
• 1749: Kristiana la 7-a, reĝo de Danio-Norvegio, filo de Frederiko la 5-a (m. 1808)
• 1763: Johann Gottfried Seume, germana verkisto kaj vojaĝraportisto (m. 1810)
• 1773: Friedrich Mohs, germana mineralogo kaj geologo proponinta durecskalon por la klasifiko de mineraloj (m. 1839)
• 1782: Daniel-François-Esprit Auber, franca komponisto de 50 operoj (m. 1871)
• 1843: William McKinley, prezidento de Usono aneksinta Havajon, murdita (m. 1901)
• 1844: Hugo Jung, germana instruisto kaj naturscienculo (m. 1919)
• 1846: Karol Olszewski, pola fizikisto kaj kemiisto prilaborinta kondensadon de oksigeno (m. 1915)
• 1850: József Kádár, hungara historiisto kaj etnografo (m. 1939)
• 1856: Aleksander Brückner, pola profesoro, filologo, slavistikisto, historiisto pri kulturo, aŭtoro de la Etimologia vortaro de la pola lingvo (m. 1939)
• 1860: Anton Ĉeĥov, rusa verkisto reprezentanta impresionismon, membro de Rusia Akademio de Sciencoj, kies verkojn esperantigis pluraj tradukistoj (m. 1904)
• 1866: Romain Rolland, franca Nobelpremiita verkisto prilaborinta biografiojn de famuloj (m. 1944)
• 1867: Vicente Blasco Ibáñez, hispana verkisto kaj publicisto (m. 1928)
• 1868: Zoltán Veress, hungara pentristo, frato de Elemér Veress (m. 1935)
• 1878: Joŝino Sakuzo, japana politika verkisto (m. 1933)
• 1880: Aladár Bodor, hungara ĵurnalisto, verkisto kaj poeto (m. 1952)
• 1880: W. C. Fields, usona komediisto kaj aktoro (m. 1946)
• 1881: Lajos Ady, hungara literaturhistoriisto, pedagogo (m. 1940)
• 1886: Kees de Klerk, nederlanda strat-purigisto, sindikatisto, anarkiisto kaj esperantisto (m. nekonata)
• 1891: Jenő Szabó, rumania hungara publicisto, verkisto (m. 1965)
• 1892: Ernst Lubitsch, germana-usona reĝisoro (m. 1947)
• 1904: Lidja Zamenhof, pola esperantistino, tradukistino, bahaano kaj homarano, filino de Zamenhof, murdita (m. 1942)
• 1906: Tadeusz Lewicki, pola orientalisto, arabisto kaj historiisto de mezepoko pri Nord-Afriko kaj slavoj (m. 1992)
• 1914: Gerome Kamrowski, usona superrealisma artisto (m. 2004)
• 1918: Diderto Freto, brazila kuracisto, esperantisto (m. 1992)
• 1923: Alexej Pludek, ĉeĥa verkisto de historiaj romanoj pri Ĉandragupto, Aŝoka, Ĉanakja kaj aliaj koninduloj (m. 2004)
• 1924: Luigi Nono, itala komunisto kaj komponisto (m. 1990)
• 1929: Drahomír Kočvara, ĉeĥa aŭtomekanikisto, esperantisto (m. 2003)
• 1930: Ottó Szombati Gille, rumanihungara reĝisoro, poeto, dramisto (m. 2012)
• 1931: Ferenc Mádl, prezidento de Hungario, membro de Academia Europaea
• 1933: Sacha Distel, franca komponisto kaj kantisto (m. 2004)
• 1940: Katharine Ross, usona aktorino rolinta en la filmo La diplomito
• 1945: Ibrahim Boubacar Keïta, ĉefministro kaj prezidento de Malio
• 1947: Linda Buck, usona Nobelpremiita biologino pri ricevantoj de flaro
• 1954: Oprah Winfrey, afrik-usona intervjuistino, aktorino kaj libro-kritikistino, filantropino
• 1955: Jan Pospieszalski, pola gitaristo, voĉisto, komponisto, publicisto, ĵurnalisto, aŭtoro de radiaj kaj televidaj programoj
• 1956: Jan Jakub Kolski, pola filmregisoro, verkisto, artisto
• 1965: Dominik Hašek, ĉeĥa hokeisto
• 1968: Ferenc Siklódy, rumania hungara grafikisto
• 1970: Heather Graham, usona filma kaj televida aktorino
• 1981: Álex Ubago, hispana kantisto de pop-muziko
• 1985: Isabel Lucas, aŭstralia aktorino kaj poliglotino
• 1993: Kyary Pamyu Pamyu, japana popmuzik-kantistino

Mortoj

• 246 a.K.: Ptolemeo la 2-a, reĝo de Egiptio, edukito de grekaj kleruloj (n. -308)
• 1119: Gelaso la 2-a, papo (n. ĉ. 1058)
• 1430: Andreo Rublov, rusa monaĥo, ortodoksa sanktulo de Rusa Ortodoksa Eklezio, pentristo de ikonoj, disĉiplo de Sergio Radoneĵskij (n. ĉ. 1310)
• 1465: Ludoviko la 1-a, princo de Piemonto, grafo de Aosto kaj Nico el Savoja dinastio (n. 1413)
• 1477: Gregorio de Sanok, pola filozofo, poeto, unua reprezentanto de renesanca humanismo, kritikisto de skolastika filozofio, retorikulo, episkopo, profesoro de Krakova Akademio (n. 1403)
• 1676: Aleksej Miĥajloviĉ, caro de Rusio, filo de Miĥail Fedoroviĉ Romanov (n. 1629)
• 1730: Petro la 2-a, caro de Rusia Imperio, lasta el dinastio Romanovoj (n. 1715)
• 1763: Louis Racine, franca poeto, membro de la Akademio de Surskriboj kaj Beletro de Francio (n. 1692)
• 1768: Krisztina Ujfalvy, hungara poetino (n. 1761)
• 1814: Johann Gottlieb Fichte, germana filozofo, reprezentanto de ideismo (n. 1762)
• 1820: Georgo la 3-a, reĝo de la Unuiĝinta Reĝlando de Britio kaj Irlando (n. 1738)
• 1824: Louise de Stolberg-Gedern, jakobita pretendantino al angla kaj skota tronoj (n. 1752)
• 1858: Márton Lendvay, hungara aktoro, patro de Márton Lendvay (filo) (n. 1807)
• 1859: William Cranch Bond, usona astronomo, direktoro de Observatorio de la Universitato Harvard (n. 1789)
• 1860: Ernst Moritz Arndt, germana verkisto kaj politikisto (n. 1769)
• 1881: Árpád Gyergyai, hungara kuracisto, patro de Árpád Gyergyai (filo) (n. 1845)
• 1888: Edward Lear, angla pentristo kaj verkisto, aŭtoro de limerikoj (n. 1812)
• 1899: Alfred Sisley, franca impresionisto britdevena (n. 1839)
• 1901: Julius Zeyer, ĉeĥa poeto kaj verkisto franc-germandevena (n. 1841)
• 1905: José do Patrocínio, brazila farmaciisto, ĵurnalisto, verkisto, oratoro, kaj aktiva politikisto (n. 1853)
• 1906: Kristiano la 9-a, reĝo de Danio, fondinto de dinastio Glücksburg (n. 1818)
• 1909: Mihály Rácz, hungara ĵurnalisto kaj poeto (m. 1945)
• 1934: Fritz Haber, germana-juda Nobelpremiita kemiisto, konata pro la procezo Haber pri sintezo de amoniako por fabrikado de sterko kaj eksplodaĵoj, kies edzino Clara Immerwahr sinmortigis post kiam gaso de ŝia edzo mortigis 5 mil francojn apud Ipro (n. 1868)
• 1940: Adamo Zamenhof, pola kuracisto kaj esperantisto, patro de Louis-Christophe Zaleski-Zamenhof, murdita (n. 1888)
• 1941: Ioanis Metaxas, greka generalo, ĉefministro de Grekio, konata de Metaxas-linio (n. 1871)
• 1942: Bálint Bölöny, hungara, rumania hungara rakontisto (n. 1857)
• 1946: Harry Hopkins, usona politikisto, simpatianto de Stalin, la plej proksima konsilanto de prezidento Franklin D. Roosevelt (n. 1890)
• 1963: Robert Frost, usona poeto, kvarfoja laŭreato de la premio Pulitzer (n. 1874)
• 1964: Sándor Károly, hungara ĵurnalisto, verkisto (n. 1894)
• 1966: Sándor Böszörményi, rumania hungara ekonomikisto (n. 1887)
• 1974: Ilona Csengery, hungara porjunulara verkistino (n. 1894)
• 1978: Arnold Hauser, hungara-brita arthistoriisto kaj filmhistoriisto (n. 1892)
• 1984: Edzard Schaper, germana verkisto kaj tradukisto, membro de Revivigo katolika (n. 1908)
• 2004: O. W. Fischer, aŭstra aktoro, reĝisoro, profesoro (n. 1915)
• 2005: Efraim Kiŝon, hungara verkisto kreanta en novhebrea lingvo, tradukata en preskaŭ 40 lingvojn (n. 1912)
• 2006: Paik Nam-june, korea-usona artisto (n. 1932)
• 2009: József Csáki-Maronyák, hungara pentristo, instruisto kaj profesoro (n. 1910)
• 2012: Oscar Luigi Scalfaro, prezidento de Italio (n. 1918)
• 2016: Jacques Rivette, franca kameraisto, reĝisoro kaj scenaristo, reprezentanto de la Franca Nova Ondo kaj redaktoro de la filmgazeto Cahiers du Cinéma (n. 1928)

Specialaj tagoj kaj festoj

• Ĝibraltaro: Tago de Konstitucio (2006)

Tagoj de semajno

La 29-a de januaro estas (laŭ gregoria kalendaro):

• Dimanĉo en jaroj: 1584 1589 1595 1606 1612 1617 1623 1634 1640 1645 1651 1662 1668 1673 1679 1690 1696 1702 1708 1713 1719 1730 1736 1741 1747 1758 1764 1769 1775 1786 1792 1797 1804 1809 1815 1826 1832 1837 1843 1854 1860 1865 1871 1882 1888 1893 1899 1905 1911 1922 1928 1933 1939 1950 1956 1961 1967 1978 1984 1989 1995 2006 2012 2017 2023 2034 2040 2045 2051 2062 2068 2073 2079 2090 2096;
• Lundo en jaroj: 1590 1596 1601 1607 1618 1624 1629 1635 1646 1652 1657 1663 1674 1680 1685 1691 1703 1714 1720 1725 1731 1742 1748 1753 1759 1770 1776 1781 1787 1798 1810 1816 1821 1827 1838 1844 1849 1855 1866 1872 1877 1883 1894 1900 1906 1912 1917 1923 1934 1940 1945 1951 1962 1968 1973 1979 1990 1996 2001 2007 2018 2024 2029 2035 2046 2052 2057 2063 2074 2080 2085 2091;
• Mardo en jaroj: 1585 1591 1602 1608 1613 1619 1630 1636 1641 1647 1658 1664 1669 1675 1686 1692 1697 1704 1709 1715 1726 1732 1737 1743 1754 1760 1765 1771 1782 1788 1793 1799 1805 1811 1822 1828 1833 1839 1850 1856 1861 1867 1878 1884 1889 1895 1901 1907 1918 1924 1929 1935 1946 1952 1957 1963 1974 1980 1985 1991 2002 2008 2013 2019 2030 2036 2041 2047 2058 2064 2069 2075 2086 2092 2097;
• Merkredo en jaroj: 1586 1592 1597 1603 1614 1620 1625 1631 1642 1648 1653 1659 1670 1676 1681 1687 1698 1710 1716 1721 1727 1738 1744 1749 1755 1766 1772 1777 1783 1794 1800 1806 1812 1817 1823 1834 1840 1845 1851 1862 1868 1873 1879 1890 1896 1902 1908 1913 1919 1930 1936 1941 1947 1958 1964 1969 1975 1986 1992 1997 2003 2014 2020 2025 2031 2042 2048 2053 2059 2070 2076 2081 2087 2098;
• Ĵaŭdo en jaroj: 1587 1598 1604 1609 1615 1626 1632 1637 1643 1654 1660 1665 1671 1682 1688 1693 1699 1705 1711 1722 1728 1733 1739 1750 1756 1761 1767 1778 1784 1789 1795 1801 1807 1818 1824 1829 1835 1846 1852 1857 1863 1874 1880 1885 1891 1903 1914 1920 1925 1931 1942 1948 1953 1959 1970 1976 1981 1987 1998 2004 2009 2015 2026 2032 2037 2043 2054 2060 2065 2071 2082 2088 2093 2099;
• Vendredo en jaroj: 1582 1588 1593 1599 1610 1616 1621 1627 1638 1644 1649 1655 1666 1672 1677 1683 1694 1700 1706 1712 1717 1723 1734 1740 1745 1751 1762 1768 1773 1779 1790 1796 1802 1808 1813 1819 1830 1836 1841 1847 1858 1864 1869 1875 1886 1892 1897 1904 1909 1915 1926 1932 1937 1943 1954 1960 1965 1971 1982 1988 1993 1999 2010 2016 2021 2027 2038 2044 2049 2055 2066 2072 2077 2083 2094;
• Sabato en jaroj: 1583 1594 1600 1605 1611 1622 1628 1633 1639 1650 1656 1661 1667 1678 1684 1689 1695 1701 1707 1718 1724 1729 1735 1746 1752 1757 1763 1774 1780 1785 1791 1803 1814 1820 1825 1831 1842 1848 1853 1859 1870 1876 1881 1887 1898 1910 1916 1921 1927 1938 1944 1949 1955 1966 1972 1977 1983 1994 2000 2005 2011 2022 2028 2033 2039 2050 2056 2061 2067 2078 2084 2089 2095.