Entomologio: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio]

← Iru al antaŭa ŝanĝo Iru al sekvanta ŝanĝo →

Enhavo forigita Enhavo aldonita

Enteksta

Kiel registrite je 16:11, 16 maj. 2018

Entomologio (el la grekaj entomos, insekto kaj logos, scienco) estas fako de bestoscienco kiu studas la insektoj.

Historio de entomologio

Entomologio enradikiĝas en preskaŭ ĉiu kulturo ĉiutempaj ekde prahistoriaj tempoj, ĉefe je la apero de la agrikulturo (plagoj, bredado de abeloj), sed la scienca studo komencis ĵuse en la 16-a jarcento. La listo de insektistoj tra la tuta historio estas enorma kaj inkludas nomojn kiel Charles Darwin, Vladimir Nabokov, Karl von Frisch ( Nobel-premio en 1973), kaj multaj aliajn.

Kiel fondinto de moderna entomologio estas konsiderata Anna Maria Sibylla Merian. Populara bildo de la klasika insektisto estas saĝulo kun papilikaptilo kaj mallonga pantalono.

Sciencisto, kiu studas entomologion, estas entomologo.

Objekto de la fako

El ĉirkaŭ 1,3 milionoj de priskribitaj vivantaj specioj, la insektoj estas pli da du trionoj el ĉiuj konataj organismoj^[1] kaj, krome ili havas longan fosilian historion, ĉar ties apero okazis je la Devonio, antaŭ ĉirkaŭ 400 milionoj da jaroj. Ili havis multajn formojn de interagado kun homoj kaj kun aliaj vivformoj sur la tero; pro tio la entomologio konsistigas tre gravan fakon ene de la bestoscienco. La entomologio inkludas ofte la studon de aliaj artropodoj kiel araneoidoj, krustuloj kaj miriapodoj, kvankam tiu ampleksigo estas teknike malĝusta.

Aplikita aŭ ekonomika entomologio

La aplikita entomologio estas la pristudo de la insektoj interesaj por la homa estaĵo, ĉu pro la produktoj el ili havigitaj, ĉu pro la efiko kiu okazigas ĉe la homaj havaĵoj. Estas ĉefe gravaj la jenaj insektoj:

Produktantoj de mielo, cero, propoleo, poleno kaj aliaj resursoj. Vidu la artikolon abelbredado.
Produktantoj de silko per silkraŭpoj.
Transpasantoj de malsanoj al animaloj aŭ homoj.
Plagoj en kultivoj, magazenitaj materialoj kaj strukturoj.
Kontrolantoj de aliaj plagoj.

Jura entomologio

La jura entomologio baziĝas sur la ekologia sinsekvo de la artropodoj kiuj instaliĝas en kadavro por certigi la precizajn daton kaj eĉ la horon de iu morto. Ĝi estas ĉefe utila ĉe kadavroj oldaj je tagoj, semajnoj aŭ monatoj.

Entomologoj

Edward Doubleday

Entomologiaj socioj hispanlingvaj

Alfabete (en la hispana) laŭ landoj:

Referencoj

↑ Chapman, A. D.. (2006) Numbers of living species in Australia and the World, p. 60. ISBN 978-0-642-56850-2.

Eksteraj ligiloj

[Chapman-1] Chapman, A. D.. (2006) Numbers of living species in Australia and the World, p. 60. ISBN 978-0-642-56850-2.

[1]

@@ Linio 1: / Linio 1: @@
-'''Insektoscienco''' (aŭ '''entomologio''' el la [[greka]]j ''entomos'', insekto kaj ''logos'', scienco) estas fako de [[bestoscienco]] kiu studas la [[insekto]]j.
+'''Entomologio''' (el la [[greka]]j ''entomos'', insekto kaj ''logos'', scienco) estas fako de [[bestoscienco]] kiu studas la [[insekto]]j.
-== Historio de la insektoscienco ==
+== Historio de entomologio ==
-La insektoscienco enradikiĝas en preskaŭ ĉiu kulturo ĉiutempaj ekde prahistoriaj tempoj, ĉefe je la apero de la [[agrikulturo]] ([[plago]]j, bredado de [[abelo]]j), sed la scienca studo komencis ĵuse en la [[16-a jarcento]]. La listo de insektistoj tra la tuta historio estas enorma kaj inkludas nomojn kiel [[Charles Darwin]], [[Vladimir Nabokov]], [[Karl von Frisch]] ( [[Nobel-premio]] en [[1973]]), kaj multaj aliajn.
+Entomologio enradikiĝas en preskaŭ ĉiu kulturo ĉiutempaj ekde prahistoriaj tempoj, ĉefe je la apero de la [[agrikulturo]] ([[plago]]j, bredado de [[abelo]]j), sed la scienca studo komencis ĵuse en la [[16-a jarcento]]. La listo de insektistoj tra la tuta historio estas enorma kaj inkludas nomojn kiel [[Charles Darwin]], [[Vladimir Nabokov]], [[Karl von Frisch]] ( [[Nobel-premio]] en [[1973]]), kaj multaj aliajn.
-Kiel fondinto de moderna insektoscienco estas konsiderata [[Anna Maria Sibylla Merian]]. Populara bildo de la klasika insektisto estas saĝulo kun papilikaptilo kaj mallonga pantalono.
+Kiel fondinto de moderna entomologio estas konsiderata [[Anna Maria Sibylla Merian]]. Populara bildo de la klasika insektisto estas saĝulo kun papilikaptilo kaj mallonga pantalono.
 Sciencisto, kiu studas entomologion, estas '''entomologo'''.
@@ Linio 10: / Linio 10: @@
 == Objekto de la fako ==
 [[Dosiero:Beetle collection.jpg|eta|250px|dekstre|Granda kolekto de [[koleopteroj]]]]
-El ĉirkaŭ 1,3 milionoj de priskribitaj vivantaj [[specio]]j, la [[insekto]]j estas pli da du trionoj el ĉiuj konataj [[organismo]]j<ref name="Chapman">{{cite book |author=Chapman, A. D. |year=2006 |title=Numbers of living species in Australia and the World |pages=60pp |Publisher=Canberra: [[Australian Biological Resources Study]] |id=ISBN 978-0-642-56850-2 |url=http://www.deh.gov.au/biodiversity/abrs/publications/other/species-numbers/index.html}}</ref> kaj, krome ili havas longan fosilian historion, ĉar ties apero okazis je la [[Devonio]], antaŭ ĉirkaŭ 400 milionoj da jaroj. Ili havis multajn formojn de interagado kun [[homo]]j kaj kun aliaj vivformoj sur la tero; pro tio la insektoscienco konsistigas tre gravan fakon ene de la [[bestoscienco]]. La insektoscienco inkludas ofte la studon de aliaj [[artropodoj]] kiel [[araneoidoj]], [[krustulo]]j kaj [[miriapodo]]j, kvankam tiu ampleksigo estas teknike malĝusta.
+El ĉirkaŭ 1,3 milionoj de priskribitaj vivantaj [[specio]]j, la [[insekto]]j estas pli da du trionoj el ĉiuj konataj [[organismo]]j<ref name="Chapman">{{cite book |author=Chapman, A. D. |year=2006 |title=Numbers of living species in Australia and the World |pages=60pp |Publisher=Canberra: [[Australian Biological Resources Study]] |id=ISBN 978-0-642-56850-2 |url=http://www.deh.gov.au/biodiversity/abrs/publications/other/species-numbers/index.html}}</ref> kaj, krome ili havas longan fosilian historion, ĉar ties apero okazis je la [[Devonio]], antaŭ ĉirkaŭ 400 milionoj da jaroj. Ili havis multajn formojn de interagado kun [[homo]]j kaj kun aliaj vivformoj sur la tero; pro tio la entomologio konsistigas tre gravan fakon ene de la [[bestoscienco]]. La entomologio inkludas ofte la studon de aliaj [[artropodoj]] kiel [[araneoidoj]], [[krustulo]]j kaj [[miriapodo]]j, kvankam tiu ampleksigo estas teknike malĝusta.
-== Aplikita aŭ ekonomika insektoscienco ==
+== Aplikita aŭ ekonomika entomologio ==
-La aplikita insektoscienco estas la pristudo de la insektoj interesaj por la homa estaĵo, ĉu pro la produktoj el ili havigitaj, ĉu pro la efiko kiu okazigas ĉe la homaj havaĵoj. Estas ĉefe gravaj la jenaj insektoj:
+La aplikita entomologio estas la pristudo de la insektoj interesaj por la homa estaĵo, ĉu pro la produktoj el ili havigitaj, ĉu pro la efiko kiu okazigas ĉe la homaj havaĵoj. Estas ĉefe gravaj la jenaj insektoj:
 * Produktantoj de [[mielo]], [[cero]], [[propoleo]], [[poleno]] kaj aliaj resursoj. Vidu la artikolon [[abelbredado]].
@@ Linio 21: / Linio 21: @@
 * Kontrolantoj de aliaj plagoj.
-== Jura insektoscienco ==
+== Jura entomologio ==
-La jura insektoscienco baziĝas sur la [[ekologia sinsekvo]] de la artropodoj kiuj instaliĝas en [[kadavro]] por certigi la precizajn daton kaj eĉ la horon de iu morto. Ĝi estas ĉefe utila ĉe kadavroj oldaj je tagoj, semajnoj aŭ monatoj.
+La jura entomologio baziĝas sur la [[ekologia sinsekvo]] de la artropodoj kiuj instaliĝas en [[kadavro]] por certigi la precizajn daton kaj eĉ la horon de iu morto. Ĝi estas ĉefe utila ĉe kadavroj oldaj je tagoj, semajnoj aŭ monatoj.
-==Entomologoj==
+== Entomologoj ==
 * [[Edward Doubleday]]
 === Entomologiaj socioj hispanlingvaj ===
 Alfabete (en la hispana) laŭ landoj:
-*[[Argentino]]
+* [[Argentino]]
 ** [http://www.sea.secyt.gov.ar/queesSEA.htm Sociedad Entomológica Argentina]
-*[[Ĉilio]]
+* [[Ĉilio]]
 ** [http://www.insectachile.cl/ Sociedad Chilena de Entomología]
-*[[Kolombio]]
+* [[Kolombio]]
 ** [http://www.socolen.org.co/ Sociedad Colombiana de Entomología]
-*[[Hispanio]]
+* [[Hispanio]]
 ** [http://carn.ua.es/AEE.html Asociación Española de Entomología]
 ** [http://www.seea.es/ Sociedad Española de Entomología Aplicada]
@@ Linio 41: / Linio 41: @@
 ** [http://dialnet.unirioja.es/servlet/revista?clave_revista=7355&tipo_busqueda=CODIGO Sociedad Andaluza de Entomología (boletín)]
 ** [http://entomologia.rediris.es/aega/ Asociación Entomolóxica Galega]
-*[[Meksikio]]
+* [[Meksiko]]
 ** [http://www.iztacala.unam.mx/sme/ Sociedad Mexicana de Entomología]
-*[[Venezuelo]]
+* [[Venezuelo]]
 ** [http://www.sve.org.ve/ Sociedad Venezolana de Entomología]
 == Referencoj ==
+{{Referencoj}}
-<references />
 == Eksteraj ligiloj ==