Historio de Romo: Malsamoj inter versioj

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Browse history interactively
[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Iru al sekvanta ŝanĝo →
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
 
Neniu resumo de redakto
Linio 1: Linio 1:
[[File:Rome- Ruins of the Forum, Looking towards the Capitol.jpg|thumb|right|''Romo: Ruinoj de la Forumo, rigarde al la Kapitolo'' (1742) de [[Canaletto]].]]
[[File:Rome- Ruins of the Forum, Looking towards the Capitol.jpg|thumb|right|''Romo: Ruinoj de la Forumo, rigarde al la Kapitolo'' (1742) de [[Canaletto]].]]
'''Roma historio''' estis inter la plej influaj por la moderna mondo, el subteno de la tradicio de la [[Regado de la leĝo|regado per leĝo]] al la influo sur la [[Patroj-fondintoj de Usono]] pasinte tra la fondo de la [[Katolika Eklezio]]. La Roma historio povas esti dividita en la jenaj periodoj:
'''Roma historio''' estis inter la plej influaj por la moderna mondo, el subteno de la tradicio de la [[Regado de la leĝo|regado per leĝo]] al la influo sur la [[Patroj-fondintoj de Usono]] pasinte tra la fondo de la [[Katolika Eklezio]]. La historio de [[Romo]] (respektive [[Romio]]) povas esti dividita en la jenaj periodoj:


*''Pra-historia kaj frua Romo'', kio kovras la plej fruaj loĝantoj de Romo kaj la legendon de ĝia fondo fare de [[Romulo kaj Remo|Romulo]].
*''Pra-historia kaj frua Romo'', kio kovras la plej fruaj loĝantoj de Romo kaj la legendon de ĝia fondo fare de [[Romulo kaj Remo|Romulo]].
Linio 6: Linio 6:
*''La [[Romia Respubliko]]'', kiu ekis en 509 a.K. kiam reĝoj estis anstataŭitaj per la regado de elektitaj senatanoj. La periodo estis markita de vasta etendigo de la Romia teritorio. Dum la 5a jarcento a.K., Rome akiris regionan hegemonino en [[Lacio]], kaj eventuale en la [[Romia konkero de Italio|tuta Itala duoninsulo]] ĉirkaŭ la 3a jarcento a.K. Per la [[Punikaj Militoj]] el 264 al 146 a.K., [[Antikva Romo|Romio]] akiris dominadon super la okcidento de la [[Mediteranea Maro|Mediteraneo]], anstataŭante [[Kartago]]n kiel la dominanta regiona potenco.
*''La [[Romia Respubliko]]'', kiu ekis en 509 a.K. kiam reĝoj estis anstataŭitaj per la regado de elektitaj senatanoj. La periodo estis markita de vasta etendigo de la Romia teritorio. Dum la 5a jarcento a.K., Rome akiris regionan hegemonino en [[Lacio]], kaj eventuale en la [[Romia konkero de Italio|tuta Itala duoninsulo]] ĉirkaŭ la 3a jarcento a.K. Per la [[Punikaj Militoj]] el 264 al 146 a.K., [[Antikva Romo|Romio]] akiris dominadon super la okcidento de la [[Mediteranea Maro|Mediteraneo]], anstataŭante [[Kartago]]n kiel la dominanta regiona potenco.
*''La [[Romia Imperio]]'': Per la starigo de [[Julio Cezaro]], la Respublika reĝimo absolute ŝanĝiĝis kaj fakte rezultis en periodo de enlandaj militoj kiuj siavice rezultis en la venko de [[Oktaviano]], nome adoptita filo de Cezaro en 27 a.K. super [[Marko Antonio]]. Oni transiris al la epoko de plej ampleksa etendo de Romio sum la imperia epoko. Post la [[Falo de la Okcidenta Romia Imperio]], Romio sukcesis dependi el alia imperio, ankoraŭ konata kiel [[Bizanca Imperio|''Romia'' Imperio]] sed delonge centrita sur la orienta Mediteraneo, ĝis la 8a jarcento kiel la Duklando de Romo. Tiame, la urbo estis limigita nur al parto de sia iama grando, kaj estis rabita kelkajn fojojn en la 5a aŭ 6a jarcentoj, foje (546) eĉ portempe tute senloĝigita.<ref>Procopius, Gothic War, III.xxii. "In Rome he suffered nothing human to remain, leaving it altogether, in every part, a perfect desert."</ref>
*''La [[Romia Imperio]]'': Per la starigo de [[Julio Cezaro]], la Respublika reĝimo absolute ŝanĝiĝis kaj fakte rezultis en periodo de enlandaj militoj kiuj siavice rezultis en la venko de [[Oktaviano]], nome adoptita filo de Cezaro en 27 a.K. super [[Marko Antonio]]. Oni transiris al la epoko de plej ampleksa etendo de Romio sum la imperia epoko. Post la [[Falo de la Okcidenta Romia Imperio]], Romio sukcesis dependi el alia imperio, ankoraŭ konata kiel [[Bizanca Imperio|''Romia'' Imperio]] sed delonge centrita sur la orienta Mediteraneo, ĝis la 8a jarcento kiel la Duklando de Romo. Tiame, la urbo estis limigita nur al parto de sia iama grando, kaj estis rabita kelkajn fojojn en la 5a aŭ 6a jarcentoj, foje (546) eĉ portempe tute senloĝigita.<ref>Procopius, Gothic War, III.xxii. "In Rome he suffered nothing human to remain, leaving it altogether, in every part, a perfect desert."</ref>

{{redaktata}}
*''Mezepoka Romo'': Karakterizita per rompo kun Bizancio kaj la formado de la Papaj Ŝtatoj. La Papeco luktis por reteni influon en la aperinta [[Sankta Romia Imperio]] (kiu spite ties nomon rilatis al Germanio kaj Austrio pli ol al Romo), kaj dum la ''Saeculum obscurum'' (malhela jarcento), la loĝantearo de Romo falis tiom malalte kion ĝis nur 30,000 loĝantoj. Post la [[Orienta skismo]] kaj la limigita sukceso en la [[Investitura kontroverso]], la Papeco akiris konsiderindan influon en alta mezepoka Eŭropo, sed kun la [[Papado en Avinjono]] kaj la [[Granda okcidenta skismo|Okcidenta skismo]], la urbo Romo estis malpliigita al sensignifo, kaj ties loĝantaro falis sub 20,000. La malpliigo de Romo al la kompleta malgravo dum la mezepoka periodo, kun la asocia manko de konstruagado, sekurigis la survivadon de tre gravaj antikvaj materiaj restaĵoj eĉ en la centro de la urbo, kelkaj el ili abandonnitaj kaj aliaj ankoraŭ uzataj.
*''[[Medieval Rome]]'': Characterized by a break with Byzantium and the formation of the Papal States. The Papacy struggled to retain influence in the emerging [[Holy Roman Empire]], and during the ''[[Saeculum obscurum]]'', the population of Rome fell to as low as 30,000 inhabitants. Following the [[East–West Schism]] and the limited success in the [[Investiture Controversy]], the Papacy did gain considerable influence in high medieval Europe, but with the [[Avignon Papacy]] and the [[Western Schism]], the city of Rome was reduced to irrelevance, its population falling below 20,000. Rome's decline into complete irrelevance during the medieval period, with the associated lack of construction activity, assured the survival of very significant [[List of ancient monuments in Rome|ancient Roman material remains]] in the centre of the city, some abandoned and others continuing in use.
*''The [[Roman Renaissance]]'': In the 15th century, Rome replaced Florence as the symbol of artistic and cultural influence. The [[Roman Renaissance]] was cut short abruptly with the [[Sack of Rome (1527)|devastation of the city]] in 1527, but the Papacy reasserted itself in the [[Counter-Reformation]], and the city continued to flourish during the early modern period. Rome was [[Italian campaigns of the French Revolutionary Wars|annexed by Napoleon]] and was technically part of France during 1798–1814.
*''La Roma [[Renesanco]]'': En la 15a jarcento, Romo anstataŭis [[Florenco]]n kiel la simbolo de arta kaj kultura influoj. La Roma Renesanco estis tamen subite rompita pro la [[Disrabado de Romo (1527)|detruo de la urbo]] en 1527, sed la Papeco refirmiĝis en la [[Kontraŭ-Reformacio]], kaj la urbo plue ekfloris dum la komenco de la moderna periodo. Romo estis [[Francaj revoluciaj militoj|aneksita de Napoleono]] kaj estis teorie parto de Francio dum 1798–1814.
*''Modern History'': The period from the 19th century to today. Rome was under siege by the [[Allied invasion of Italy]] and was [[Bombing of Rome in World War II|bombed]] several times. It was declared an [[open city]] on 14 August 1943. Rome became the capital of the [[History of the Italian Republic|Italian Republic]] (established in 1946), with a population of 4.4 million in its [[Rome metropolitan area|metropolitan area]] ({{As of|2015|lc=y}}; 2.9 million within city limits)—is the largest [[List of cities in Italy|city in Italy]]. It is among the [[largest urban areas of the European Union]]<ref>listed as 8th largest by [[Wendell Cox]], ''Demographia'' (2014), between Berlin and Naples.</ref> and classified as a "[[global city]]".<ref>{{cite web|url=http://www.lboro.ac.uk/gawc/world2008t.html |title=GaWC (''Globalization and World Cities Research Network'') – The World According to GaWC 2008 |publisher=Lboro.ac.uk |date=3 June 2009 |accessdate=22 January 2010}}</ref>
*''Moderna Historio'': La periodo el la 19a jarcento ĝis nuntempe. Romo estis unue ĉefurbo de la [[Itala Regno]], poste de la [[faŝismo|faŝisma reĝimo]] de [[Benito Mussolini]] kaj dum la [[Dua Mondmilito]] sub okupo de [[Nazia Germanio]] kaj poste sub sieĝo fare de la [[Aliancanoj]] kaj bombardita kelkajn fojojn. Ĝi estis deklarita ''malferma urbo'' en la 14a de Aŭgusto 1943. Romo iĝis la ĉefurbo de la [[Itala Respubliko]] (establita en 1946), kun loĝantaro de 4.4 milionoj en sia [[metropola areo]]. Je 2015 kun 2.9 milionoj ene de la urbolimoj) estas la plej granda el la [[Listo de urboj de Italio|urboj de Italio]]. Ĝi estas inter la plej grandaj urbaj areoj de la [[Eŭropa Unio]]<ref>listita kiel la 8a plej granda fare de [[Wendell Cox]], ''Demographia'' (2014), inter Berlino kaj Napolo.</ref> kaj klasita kiel "[[Mondurbo]]".<ref>{{cite web|url=http://www.lboro.ac.uk/gawc/world2008t.html |title=GaWC (''Globalization and World Cities Research Network'') – The World According to GaWC 2008 |publisher=Lboro.ac.uk |date=3a de Junio 2009 |accessdate=22a de Januaro 2010}}</ref>

==Notoj==
<references/>

[[Kategorio:Historio de Romo|Historio de Romo]]

Kiel registrite je 19:06, 27 maj. 2018

Romo: Ruinoj de la Forumo, rigarde al la Kapitolo (1742) de Canaletto.

Roma historio estis inter la plej influaj por la moderna mondo, el subteno de la tradicio de la regado per leĝo al la influo sur la Patroj-fondintoj de Usono pasinte tra la fondo de la Katolika Eklezio. La historio de Romo (respektive Romio) povas esti dividita en la jenaj periodoj:

  • Pra-historia kaj frua Romo, kio kovras la plej fruaj loĝantoj de Romo kaj la legendon de ĝia fondo fare de Romulo.
  • La periodo de Etruska dominado kaj la Reĝa Periodo, en kiu laŭ la tradicio, Romulo estis la unua el sep reĝoj.
  • La Romia Respubliko, kiu ekis en 509 a.K. kiam reĝoj estis anstataŭitaj per la regado de elektitaj senatanoj. La periodo estis markita de vasta etendigo de la Romia teritorio. Dum la 5a jarcento a.K., Rome akiris regionan hegemonino en Lacio, kaj eventuale en la tuta Itala duoninsulo ĉirkaŭ la 3a jarcento a.K. Per la Punikaj Militoj el 264 al 146 a.K., Romio akiris dominadon super la okcidento de la Mediteraneo, anstataŭante Kartagon kiel la dominanta regiona potenco.
  • La Romia Imperio: Per la starigo de Julio Cezaro, la Respublika reĝimo absolute ŝanĝiĝis kaj fakte rezultis en periodo de enlandaj militoj kiuj siavice rezultis en la venko de Oktaviano, nome adoptita filo de Cezaro en 27 a.K. super Marko Antonio. Oni transiris al la epoko de plej ampleksa etendo de Romio sum la imperia epoko. Post la Falo de la Okcidenta Romia Imperio, Romio sukcesis dependi el alia imperio, ankoraŭ konata kiel Romia Imperio sed delonge centrita sur la orienta Mediteraneo, ĝis la 8a jarcento kiel la Duklando de Romo. Tiame, la urbo estis limigita nur al parto de sia iama grando, kaj estis rabita kelkajn fojojn en la 5a aŭ 6a jarcentoj, foje (546) eĉ portempe tute senloĝigita.[1]
  • Mezepoka Romo: Karakterizita per rompo kun Bizancio kaj la formado de la Papaj Ŝtatoj. La Papeco luktis por reteni influon en la aperinta Sankta Romia Imperio (kiu spite ties nomon rilatis al Germanio kaj Austrio pli ol al Romo), kaj dum la Saeculum obscurum (malhela jarcento), la loĝantearo de Romo falis tiom malalte kion ĝis nur 30,000 loĝantoj. Post la Orienta skismo kaj la limigita sukceso en la Investitura kontroverso, la Papeco akiris konsiderindan influon en alta mezepoka Eŭropo, sed kun la Papado en Avinjono kaj la Okcidenta skismo, la urbo Romo estis malpliigita al sensignifo, kaj ties loĝantaro falis sub 20,000. La malpliigo de Romo al la kompleta malgravo dum la mezepoka periodo, kun la asocia manko de konstruagado, sekurigis la survivadon de tre gravaj antikvaj materiaj restaĵoj eĉ en la centro de la urbo, kelkaj el ili abandonnitaj kaj aliaj ankoraŭ uzataj.
  • La Roma Renesanco: En la 15a jarcento, Romo anstataŭis Florencon kiel la simbolo de arta kaj kultura influoj. La Roma Renesanco estis tamen subite rompita pro la detruo de la urbo en 1527, sed la Papeco refirmiĝis en la Kontraŭ-Reformacio, kaj la urbo plue ekfloris dum la komenco de la moderna periodo. Romo estis aneksita de Napoleono kaj estis teorie parto de Francio dum 1798–1814.
  • Moderna Historio: La periodo el la 19a jarcento ĝis nuntempe. Romo estis unue ĉefurbo de la Itala Regno, poste de la faŝisma reĝimo de Benito Mussolini kaj dum la Dua Mondmilito sub okupo de Nazia Germanio kaj poste sub sieĝo fare de la Aliancanoj kaj bombardita kelkajn fojojn. Ĝi estis deklarita malferma urbo en la 14a de Aŭgusto 1943. Romo iĝis la ĉefurbo de la Itala Respubliko (establita en 1946), kun loĝantaro de 4.4 milionoj en sia metropola areo. Je 2015 kun 2.9 milionoj ene de la urbolimoj) estas la plej granda el la urboj de Italio. Ĝi estas inter la plej grandaj urbaj areoj de la Eŭropa Unio[2] kaj klasita kiel "Mondurbo".[3]

Notoj

  1. ↑ Procopius, Gothic War, III.xxii. "In Rome he suffered nothing human to remain, leaving it altogether, in every part, a perfect desert."
  2. ↑ listita kiel la 8a plej granda fare de Wendell Cox, Demographia (2014), inter Berlino kaj Napolo.
  3. ↑ GaWC (Globalization and World Cities Research Network) – The World According to GaWC 2008. Lboro.ac.uk (3a de Junio 2009). Alirita 22a de Januaro 2010.
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Historio_de_Romo&oldid=6325681"