Białogard: Malsamoj inter versioj

El Vikipedio, la libera enciklopedio
[nekontrolita versio][nekontrolita versio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Kozyra (diskuto | kontribuoj)
Neniu resumo de redakto
Kozyra (diskuto | kontribuoj)
Neniu resumo de redakto
Linio 43: Linio 43:
| domajno =
| domajno =
}}
}}
'''Białogard''' ([[germane]]: ''Belgard'', [[kaŝube]]: )estas urbo en [[Okcidenta Pomerio]] en [[Pollando]]. Ĝi apartenas al [[komunumo Białogard]] en [[distrikto Białogardzki]].
'''Białogard''' ([[germane]]: ''Belgard'', [[kaŝube]]: ''Biôłogarda'', ''Biôłgard'', ''Belgrod'' 1124, ''Belegarde'' 1159, ''Belegarde'' 1176, ''Belegarda'' 1194, ''Belgard'' 1229, ''Bjêłôgarda'', ''Biôłogarda'', ''Biôłgard'', [[latine]]: ''civitas Albam'' (Gall Anonim))estas urbo en [[Okcidenta Pomerio]] en [[Pollando]]. Ĝi apartenas al [[komunumo Białogard]] en [[distrikto Białogardzki]].
[[Dosiero:Białogard kościół Narodzenia NMP..JPG|eta|200px|maldekstra|Centro de la urbo kun la preĝejo de la Naskiĝo de [[Dipatrino]] Maria]]
[[Dosiero:Białogard kościół Narodzenia NMP..JPG|eta|200px|maldekstra|Centro de la urbo kun la preĝejo de la Naskiĝo de [[Dipatrino]] Maria]]
[[Dosiero:Zachodni34567Słowianie.png|eta|266px|maldekstra|La [[gento]]j de okcident-slavoj, en la 9-a kaj 10-a jarcentoj]]
[[Dosiero:Zachodni34567Słowianie.png|eta|266px|maldekstra|La [[gento]]j de okcident-slavoj, en la 9-a kaj 10-a jarcentoj]]

Kiel registrite je 10:54, 12 okt. 2018

Białogard

Flago

Blazono

Flago Blazono
urba municipo de Pollando • Hansa urbo • dua-nivela administra teritoria unuo
Białogard (Pollando)
Białogard (Pollando)
DMS
Mapo
Mapo
Mapo
Genitivo de la nomo Białogardu
Provinco Okcidenta Pomerio
Distrikto Distrikto Białogardzki
Komunumo Komunumo Białogard
Speco de komunumo Urba
Urba komunumo Jes
Koordinatoj 54° 0′ N, 15° 59′ O (mapo)5415.983333333333Koordinatoj: 54° 0′ N, 15° 59′ O (mapo)
Areo 25,72 km²
Loĝantaro 24399 (en 2004)
Loĝdenso 948,6 loĝ./km²
Poŝtkodo 78-200
Telefona antaŭkodo 94
Aŭtokodo ZBI
TERYT 4324401011
Titolo de estro Urbestro
Adreso de estraro ul. 1-go Maja 18
Poŝtkodo de estraro 78-200
Telefono de estraro 94 312-24-01
Fakso de estraro 94 312-23-10
Ĝemelaj urboj (Italio) Albano Laziale
(Belgio) Olen
(Estonio) Maardu
(Germanio) Teterow
(Germanio) Binz
(Latvio) Aknīste
(Svedio) Gnosjö
Komunuma retejo http://www.bialogard.info/
vdr

Białogard (germane: Belgard, kaŝube: Biôłogarda, Biôłgard, Belgrod 1124, Belegarde 1159, Belegarde 1176, Belegarda 1194, Belgard 1229, Bjêłôgarda, Biôłogarda, Biôłgard, latine: civitas Albam (Gall Anonim))estas urbo en Okcidenta Pomerio en Pollando. Ĝi apartenas al komunumo Białogard en distrikto Białogardzki.

Centro de la urbo kun la preĝejo de la Naskiĝo de Dipatrino Maria
La gentoj de okcident-slavoj, en la 9-a kaj 10-a jarcentoj

Historio

Historio de Białogard en Mezepoko

Supozata grandeco de la lando de la unua pola princo Mjeŝko la 1-a
Limoj de Pollando dum regado de pola reĝo Boleslao la 1-a, nomata "la Brava"
Pollando dum la regado de Boleslavo la 3-a Kurbabuŝa

Białogard to jeden z najstarszych grodów na terenie Pomorza. Jak wynika z badań archeologicznych, grodzisko białogardzkie w widłach Parsęty i Leśnicy powstało już w VIII wieku. Pierwotnie było to osiedle obronne skupiające około 70 mieszkańców, następnie w IX-X wieku gród plemienny, w XI wieku gród piastowski, a na początku XII wieku gród książęcy. Niewiele zachowało się pamiątek dotyczących historii miasta w okresie, kiedy obszar ten znajdował się pod panowaniem Mieszka I oraz Bolesława I Chrobrego. W umocnieniach obronnych grodu w Białogardzie odkryto jedynie ślady typowych dla Polan konstrukcji hakowych. We wczesnym średniowieczu podstawowymi dziedzinami gospodarki w tym regionie były rolnictwo, hodowla, rybołówstwo i myślistwo. Przez ziemię białogardzką prowadziły ważne szlaki handlowe. Jeden biegnący z Kołobrzegu przez Białogard na południe, a także drugi - trakt handlowy krajów nadbałtyckich, łączący Pomorze Gdańskie z krajami Europy Zachodniej. Korzystne położenie, warunki glebowe oraz klimatyczne przyczyniły się do rozwoju miasta. Gród został zdobyty dwukrotnie w 1102 i 1107 roku przez Bolesława III Krzywoustego. W 1124 roku przez kilka dni przebywał w grodzie biskup Otton z Bambergu. W 1289 roku władał nim książę Przybysław. Dziesięć lat później 2 sierpnia 1299 roku książę Bogusław IV nadał istniejącej już osadzie przywilej lokacyjny według zasad regulowanych przez prawo lubeckie.

Eŭropo kaj Pomerio dum la Tridekjara Milito

Na XIV wiek przypada wzrost znaczenia miasta w życiu gospodarczym Pomorza Zachodniego. W roku 1307 nadano miastu prawo składu na wszystkie towary. W pierwszej połowie XIV wieku miasto otoczono ceglanym murem. W tym czasie wybudowany został również kościół oraz ratusz miejski w centrum rynku.

(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)

Historio de Białogard de la 16-a jc ĝis la 19-a jc

La pligrandigoj de la teritorio de Prusio en la 17a kaj la 18a jc. *blue: Margraflando Brandenburgio en la jaroj 1600 *verde: Duklando Prusio en la jaro 1600 *flave: Terirtorioj aneksitaj en la 1600-1772 *ruĝe: Teritorioj aneksitaj en la 1772-1795 sekve de la dispartigoj de Pollando-Litovio 1. Nova Silezio 2.Varmio 3.Malantaŭa Pomerio 4.Antaŭpomerio 5.Magdeburgo 6.Osnabruck 7.Minden 8.Mark 9.Kleve

Po zjednoczeniu Pomorza Zachodniego przez Bogusława X, pod koniec XV wieku i przez cały wiek XVI na okolicznych terenach panował względny spokój. Rozwijało się rzemiosło i handel, a bogaci rzemieślnicy zaczęli skupiać się w cechach. Dum la Tridekjara Milito (1618-1648) przetaczające się przez Białogard oddziały wojsk cesarskich i szwedzkich wielokrotnie plądrowały miasto. Zniszczenia wojenne, głód i zaraza spowodowały masowe ucieczki najuboższej, przeważnie słowiańskiej ludności do Polski. Bezpotomny zgon księcia Bogusława XIV, ostatniego z rodu Gryfitów (w 1637 roku) i przejście Ziemi Białogardzkiej na mocy traktatu w Osnabrück pod panowanie Brandenburgii (1653 rok) stały się przyczyną napływu szlachty i urzędników brandenburskich, co wiązało się z postępującą germanizacją.

La milit-operacoj de la rusia armeo i.a. tra Pomerio kaj la neŭtrala teritorio de la Unio de Pollando-Litovio (namata: Respubliko de Ambaŭ Nacioj), dum la Sepjara milito (1756–1763)

Dum la Sepjara Milito (1756-1763) Białogard, kaj la tuta Pomerio, była przedmiotem walk i przetargów wojsk szwedzkich i pruskich. Wojna ta, oraz wojny napoleońskie spowodowały kolejne spustoszenia i regres rozwojowy. Tuż po wojnie, w roku 1765, miał miejsce jeden z największych pożarów miasta, który całkowicie zniszczył centrum i przedmieścia. Wiek XIX przyniósł miastu gwałtowny rozwój techniki. 20 listopada 1858 roku uruchomiono kolej parową z Białogardu do Koszalina, a już w roku następnym białogardzki dworzec kolejowy stał się punktem węzłowym. Nastąpił wówczas rozwój przemysłu, głównie przetwórczego, opartego na miejscowych produktach i surowcach rolno-leśnych.

(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)

Historio de Białogard dum la 20-a jc

Pomimo stałego rozwoju gospodarczego część mieszkańców decydowała się na emigrację zarobkową. W latach 1859-1867 mieszkańcy powiatu białogardzkiego emigrowali do Ameryki Północnej. Kolejna fala emigracji do obu Ameryk, oraz zachodnich i północno-zachodnich uprzemysłowionych krajów niemieckich wystąpiła w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XIX wieku. Proces wyludniania trwał nieprzerwanie do I wojny światowej, w wyniku której liczba ludności w powiecie zmalała jeszcze bardziej. Sytuacja ta zmieniła się dopiero po zakończeniu wojny, kiedy to nastąpił napływ ludności z ziem oddanych Polsce. W czasie II wojny światowej na terenie miasta i w jego okolicach znajdowały się obozy dla robotników przymusowych i jeńców wojennych. Białogard został zdobyty w dniu 5 marca 1945 roku przez oddziały złożone z Rosjan i Polaków. Po wojnie Białogard stał się siedzibą powiatu. Do lat dziewięćdziesiątych XX wieku w mieście stacjonowały jednostki armii radzieckiej.

Curzon-linio kaj ŝanĝoj de la teritorio de Pollando post la Dua Mondmilito

(la artikolo de esperantisto Mariusz Borysiewicz, doktoriĝ-kandidato el Pomeria Akademio en Slupsko / Słupsk)

Bibliografio

  • Fritz Richard Barren, Städte-Atlas Pommern, Leer: Rautenberg, 1993.
  • Jarosław Kociuba, Pomorze. Praktyczny przewodnik turystyczny po ziemiach Księstwa Pomorskiego, Szczecin: Walkowska Wydawnictwo, 2012.
  • Gerard Labuda, Kaszubi i ich dzieje, Gdansko: Oficyna Czec, 1996.
  • Bogusław Polak, Białogard 1299-1999. Studia z dziejów miasta, Koszalin: Muzeum Okręgowe, 1999.
  • Kazimierz Rymut, Nazwy miast Polski, Vroclavo: Ossolineum, 1987.
  • Krystyna Rypniewska, Heinz-Peter Schulz, Białogardw starych fotografiach, Koszalin: Wydawnictwo Kadr, 1998.
  • Adam Wirski, Białogard przez wieki, Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Bałtyckiej Wyższej Szkoły Humanistycznej, 2000.


Internacia kunlaboro

Eksteraj ligiloj