Senvoĉa uvulara frikativo

	[aXa] Ekzemplo pri prononco
Ĉu problemoj aŭdigi ĉi tiun dosieron? Vidu helpon.

La uvula frotsono senvoĉa estas senvoĉa konsonanto uzata en multaj lingvoj. Ĝia IFA-simbolo estas [χ] (la minuskla ĥi); en SAMPA, X.

Priskribo

• Ĝia artikulacio estas frota.
• Ĝia artikulacia organo estas uvulo, ĝi estas artikulaciata per la langodorso kaj la palata velo.
• Ĝi estas senvoĉa konsonanto.
• Ĝi estas buŝa (la aero eliras nur per la buŝo).
• Ĝi estas centra (la aerfluo pasas meze super la lango, ne flanke).
• Ĝi estas pulma (la aerfluon produktas la pulmoj).

Uzado

1. En multaj lingvoj (interalie, en Esperanto, en la germana, nederlanda, hispana) la parolsonoj [χ] kaj [x] estas alifonoj de ĥ (de la fonemo /x/).
2. En kelkaj aliaj lingvoj, plej notinde en la franca lingvo (kaj ankaŭ en la portugala, nederlanda…) ĝi aperas kiel senvoĉigita /r/ ĉe la homoj, kiuj normale realigas r-on per [ʁ] (uvula frotsono voĉa) — sekve de similuĝo, aŭ vortofine ktp: france tarte sonas kiel [taχt]; france huître, kiel [ɥitχ].

En la okazo de Esperanto la uzo de [χ] responde al la litero ĥ estas tute laŭnorma (kvankam la vela frotsono senvoĉa [x] estas iom preferinda); dum la kartava prononco de r per [χ] estas evitinda, ĉar ĝi konfuzas la fonemojn /r/ kaj /ĥ/.

Vidu ankaŭ

• Uvula frotsono voĉa
• Vela frotsono senvoĉa