Uzanto:Petro Hata/provejo: Malsamoj inter versioj

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto
Etikedoj: Vida redakto Poŝtelefona redakto Redakto de poŝaparata retejo
Neniu resumo de redakto
Etikedoj: Poŝtelefona redakto Redakto de poŝaparata retejo
Linio 18: Linio 18:


La britoj certigas, kaj en Landlife estas deklarita ke malgraŭ ĝia vasta distribueco, la arbarhiacinto plejparte troviĝas en la Britaj Insuloj, kie la esprimo "bluebell wood" (blukloŝa arbaro) iĝis konata esprimo, kaj estas de ĉiu konata. Nur en la nordaj eksteraj Hebridoj (Lewis kaj Harris), Orknejo kaj Ŝetlando ili ne troviĝas. La britoj deklaras do ke 25 ĝis 50 % de la arbarhiacintoj vivas ĉe ili. Sed... la francoj certigas ke estas en Francujo ke oni trovas plej multo da ili.
La britoj certigas, kaj en Landlife estas deklarita ke malgraŭ ĝia vasta distribueco, la arbarhiacinto plejparte troviĝas en la Britaj Insuloj, kie la esprimo "bluebell wood" (blukloŝa arbaro) iĝis konata esprimo, kaj estas de ĉiu konata. Nur en la nordaj eksteraj Hebridoj (Lewis kaj Harris), Orknejo kaj Ŝetlando ili ne troviĝas. La britoj deklaras do ke 25 ĝis 50 % de la arbarhiacintoj vivas ĉe ili. Sed... la francoj certigas ke estas en Francujo ke oni trovas plej multo da ili.

== Utilo ==

[[Dosiero:hiacinto1.jpg|eta|Jen, tiel ĝi povas furori en iu ajn ĝardeno, ĉi tie kune kun miozotoj kaj en plena suno. ]]

La delikatodoranta arbarhiacinto estas ne malofta en ornamaj florbedoj en ĝardenoj. Ankaŭ tie, eĉ en plena senombraj lokoj, almenaŭ en mezvarma klimatzono ĝi plensukcese floras kaj multiĝas.

Arbarhiacintoj sintezas vastan gamon de raŭ [[HIV]] kaj [[kancero]].
La bulboj estas uzataj en tradicia traktado de leŭkoreo<ref>[http://vortaro.net/#leŭkoreo leŭkoreo] en [[Plena Ilustrita Vortaro|P.I.V.]]
</ref> kiel diurezo<ref>[http://vortaro.ynet/#diurezo diurezo] en [[Plena Ilustrita Vortaro|P.I.V.]]</ref> aŭ [[Sangado|hemoragio]] <ref> [http://vortaro.net/#hemoragio]
hemoragio en [[Plena Ilustrita Vortaro|P.I.V.]]</ref>.



La suko de tigo kaj bulboj liveras mukan gumon kiun niaj avinoj uzis por [[Amelo|ameli]] <ref>[http://vortaro.net/#Amelo amelo] en [[Plena Ilustrita Vortaro|P.I.V.]]</ref> [[Krispo|krispojn]] kaj kolumetojn, dum niaj praavoj uzis ĝin por fikse glui la plumojn<ref>Vidu Tabulon 123.62 en Bildvortaro; Petro Desmet' kaj Jozefo Horvath; FEL, Antverpeno 2012 - ISBN 978-90-77066-43-5</ref> de la sagoj de la pafarkoj. Ankaŭ ĉe bindado de libroj ĝi uziĝis.<ref>{{en}} [http://www.pfaf.org/user/Plant.aspx?LatinName=Hyacinthoides+nonscripta Hyacinthoides nonscripta - (L.) Chouard. ex Rothm], site Plants for a Future</ref>.

En [[homeopatio]]<ref>[http://vortaro.net/#Homeopatio homeopatio] en [[Plena Ilustrita Vortaro|P.I.V.]].</ref> ĝi estas konata sub la nomo de Agraphis nutans en la sfero [[Otorinolaringologio]].<ref>Alain Sarembaud, Bernard Poitevin -Médicaments à usage homéopathique. Dictionnaire pratique - Elsevier Masson 1996</ref>.


== Rekonstruo ==
== Rekonstruo ==

Kiel registrite je 11:11, 11 feb. 2019




elgujo, Francujo kaj Germanujoĉe, inter mezo de aprilo kaj mezo de majo, estas komparebla al la hanamio, la komuna grupa admirado de la sakuro [1](ĉerizuja florado), kiu en Japanujo estas tre grava kultura tradicio. Ne temas ja pri kelkaj floroj sed pri amasego, pri flortapiŝo... aŭ fakte pri ondanta ŝvebanta (ĉar tamen dudeko da centimetroj super la ternivelo) malhelblua, purpureca tavolo de milionoj da floroj... tapiŝo ankoraŭ multe pli densa ol tiu de neglektita herbejo invadita kaj transprenita de flavaj brilaj taraksakoj; kiujn oni renkontas en regionoj kie la farmistoj formortis. La britoj deklaras, prave-malprave, ke ĉe ili kreskas minimume kvarono, aŭ eĉ la duono, de la tutmonda arbarhiacinta populacio. Estas kelkaj nacioj kiuj ŝajnas rekoni tion, ĉar en diversaj naciaj lingvoj iu popola nomo de ĝi estas "anglaj blusonoriloj", "anglaj blukloŝoj" precipe en skandinavaj landoj. En multaj landoj estas famaj iuj foliarbaroj, ĝuste konataj pro siaj printempaj abundaj violetaj, purpuraj, bluaj ondantaj marondoj de arbarhiacintoj. En Flandrujo estas konata la Muzikarbaro en la Flandraj Ardenoj; en Valonujo la arbaro de Ghlin kaj lime de ambaŭ, kaj plej fama kaj elstara, la arbaro de Halle. En Francujo Wales: Bluebell Woods, ĉe Lampeter en Kimrujo, kaj diversaj en Buckinghamshire; kaj la Pryor's Wood, en Stevenage... Ankaŭ en Irlando estas famaj lokoj kun arbarhiacintaj arbaroj.. En Germanujo ili estas famaj en Nordrejno-Vestfalio kaj Niedersachsen. Germanoj konas la tiel nomatan "Arbaro de la bluaj floroj" (Wald der blauen Blumen) inter Doveren kaj Baal, apud Hückelshoven. En la regiono Heinsberg la naturprotektantoj firme kredas ke ilia arbaro kun hiacintoj ne estiĝis el sovaĝiĝintaj ĝardenplantoj. La Kellenberger Kamp kaj la Gillenbusch estas famaj en la regiono Düren.

dio jam en Lakonio[2]

Proliferado - Migrado

La arbarhiacinto estas indiĝena en la okcidentaj partoj de Atlanta Eŭropo, de nord-okcidenta Hispanujo (eĉ en nord-okcidenta Portugalujo) ĝis Nederlando kaj Britujo. Oni renkontas ilin en Belgujo, Britujo, Francujo, Irlando, Nederlando kaj Hispanujo kaj ĝi ankaŭ troviĝas, kiel enkondukita specio en Germanujo, Italujo kaj Rumanio.[3]. Ĝi estis ankaŭ enkondukita en diversaj partoj de Norda Ameriko, tiel en la Pacifika Nord-okcidento (Brita Kolumbio, Vaŝingtono kaj Oregono), la regiono de la Grandaj Lagoj (Ontario, Nov-Jorko, Ohio kaj Pensilvanio) kaj aliaj partoj de Usono (Virginias, Kentucky kaj Indiana).[4]

La britoj certigas, kaj en Landlife estas deklarita ke malgraŭ ĝia vasta distribueco, la arbarhiacinto plejparte troviĝas en la Britaj Insuloj, kie la esprimo "bluebell wood" (blukloŝa arbaro) iĝis konata esprimo, kaj estas de ĉiu konata. Nur en la nordaj eksteraj Hebridoj (Lewis kaj Harris), Orknejo kaj Ŝetlando ili ne troviĝas. La britoj deklaras do ke 25 ĝis 50 % de la arbarhiacintoj vivas ĉe ili. Sed... la francoj certigas ke estas en Francujo ke oni trovas plej multo da ili.

Rekonstruo

Morto de Jacinto
Ĉu la "scripta/scriptus" - Scilo bifolia?

Povas esti instrue imagi la situacion en 1753 Lineo sidas ĉe sia skribtablo kaj havas antaŭ si planton, kiu eble jam havas popolan nomon, aŭ plurajn nomojn, laŭ la lando kie gi kutime floris. Lineo ja ne "donis nomojn al la floroj", sed li donis sciencajn nomojn. Eble ĝi ne havis specifan nomon, ĉar popolaj nomoj ne ĉiam rilatas al specio, plej ofte eĉ al genro. Li venis jam al la konkludo ke ĝi apartenas al la genro, kiun Joseph Pitton de Tournefort, la enkondukanto de la genronomoj, nomis Hyacinthus (Hiacinto). Li scias, kompreneble, la miton pri Hiacinto ĉar en lia tempo la grekaj kaj romiaj mitologioj ankoraŭ estis pli konataj ol nun. Sendube li havis la problemon pri elektado de specionomo. Bedaŭrinde li ne pensis pri la kapsignanta aspekto de la flortigo, ĉar la hispana frato ne nepre estis apude... kaj nur povis pensi: ĝi ne estas la floro, kiu spruĉis el la sango de Hiacinto, ĉar ĝi ne montras signojn de plorado, ne montras la vortojn aj-aj... do... ĝi estu la senvorta, ĝi estu la non-scripta/non-scriptus. (la aldona specia nomo, adjektivo, akordiĝu kun la substantivo!). (Hyacinthus estas maskla; Hyacinthoides estas ina). Intertempe oni konvinkiĝis ke la floro, kiun Horacio, ĉar tiu unue rakontis la miton, konsideris esti ŝprucinta el la sango de Hiacinto kaj kiu ricevis la makulojn de la larmoj de Apolono, kaj la tekston aj-aj, tre verŝajne estas la floro kiu nun nomiĝas Scilo dufolia (Scilla bifolia). Se oni bone rigardas la bildon oni povas ja imagi larmomakulojn sur la tepaloj... por vidi la aj-aj-on oni bezonas pli da imagpovo.... sed, ŝajne iu havis! Iuj fontoj kontentiĝas per la signo Y (greka komenclitero de Hiakinto) Ὑάκινθος.

Noto

La teksto de la artikolo baziĝas sur diversaj nacilingvaj artikoloj: angla, germana, franca, nederlanda, hispana sed ankaŭ aldoniĝis faktoj kaj donitaĵoj el personaj esploroj. Jaron post jaro mi vizitadis la arbaron de Halle por admiri (adori ?) la hiacintojn, sed la "non-scripta" estis kaj restis osto en mia gorĝo... kiu nun finfine englutiĝis! [5]

  1. [1] en P.I.V.
  2. Laŭ: Nobuo Komitu en "Notoj pri la prehelena dio Hyakinthos de la Amikleoj, 1989.
  3. Hyacinthoides. Flora Europaea. Royal Botanic Garden, Edinburgh. Alirita March 28, 2012.
  4. Hyacinthoides non-scripta (L.) Chouard ex Rothm., English bluebell. PLANTS Profile. United States Department of Agriculture. Alirita March 30, 2012.
  5. La "non-scripta" havas sencon nur se estas konata iu "Hyacintus scriptus" kaj tio ja ne estas! El la teksto vi povos konkludi ke la "Hiacinto kunlitera - Hyacinthus scriptus" estas mita, aŭ nesolvebla kaŝita sekreto. Ĉevalo estas senstria zebro nur se zebro havas striojn!