Ajmara lingvo: Malsamoj inter versioj

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Browse history interactively
(Rigardi ŝanĝojn inter stabila kaj nuna versioj)
[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
← Iru al antaŭa ŝanĝoIru al sekvanta ŝanĝo →
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
Neniu resumo de redakto
esperantigita ŝablono (Referencoj), esperantigita parametro, formatigo de buloj, multaj kosmetikaj ŝanĝoj
Linio 15: Linio 15:
|vikipedio=ay
|vikipedio=ay
}}
}}
[[Dosiero:Idioma aimara.png|thumb|right|280px|Geografia distribuo de ajmara lingvo]]
[[Dosiero:Idioma aimara.png|eta|dekstra|280px|Geografia distribuo de ajmara lingvo]]
'''Ajmara Lingvo''' estas parolata lingvo de [[ajmaroj]] en [[Bolivio]], [[Peruo]] (oficiala lingvo), Nordo de [[Ĉilio]] kaj montara nordokcidenta regiono de [[Argentino]]. Tre vigla lingvo en la sudamerika montara regiono, kun radi-elsendoj, en komputiko<ref>''La ajmara kiel komputila lingvo'', [[Monato (gazeto)|Monato]], 1986/08-09, p. 21.</ref>, ktp. Estis la popola lingvo de [[Inkaa imperio]] (la "nobla" estis la [[Keĉua lingvo|Keĉua]]).
'''Ajmara Lingvo''' estas parolata lingvo de [[ajmaroj]] en [[Bolivio]], [[Peruo]] (oficiala lingvo), Nordo de [[Ĉilio]] kaj montara nordokcidenta regiono de [[Argentino]]. Tre vigla lingvo en la sudamerika montara regiono, kun radi-elsendoj, en komputiko<ref>''La ajmara kiel komputila lingvo'', [[Monato (gazeto)|Monato]], 1986/08-09, p. 21.</ref>, ktp. Estis la popola lingvo de [[Inkaa imperio]] (la "nobla" estis la [[Keĉua lingvo|Keĉua]]).


== Ecoj ==
== Ecoj ==
La ajmara estas forte [[aglutina lingvo]]. Ĝi ne konas [[artikolo]]n. Ĝia vortaro estas tre riĉa. Ekzistas ekzemple cento da vortoj por la verbo ''porti'', depende de tio, kion oni portas. La plimulto de la substantivoj havas diversajn formojn, depende de la "certeco". Ekzemple en la frazoj "Mi vidas ĉevalon", "Mi kredas, ke mi vidas ĉevalon" kaj "Li diras, ke li vidas ĉevalon" la vorto "ĉevalo" estas tradukita de 3 diversaj manieroj.
La ajmara estas forte [[aglutina lingvo]]. Ĝi ne konas [[artikolo]]n. Ĝia vortaro estas tre riĉa. Ekzistas ekzemple cento da vortoj por la verbo ''porti'', depende de tio, kion oni portas. La plimulto de la substantivoj havas diversajn formojn, depende de la "certeco". Ekzemple en la frazoj "Mi vidas ĉevalon", "Mi kredas, ke mi vidas ĉevalon" kaj "Li diras, ke li vidas ĉevalon" la vorto "ĉevalo" estas tradukita de 3 diversaj manieroj.

=== Fonetiko ===
=== Fonetiko ===
==== Vokaloj ====
==== Vokaloj ====
Linio 27: Linio 28:
La ajmara havas 16 [[konsonanto]]jn, sed kalkulante variantojn de la [[plozivo]]j oni atingas 26:<center>
La ajmara havas 16 [[konsonanto]]jn, sed kalkulante variantojn de la [[plozivo]]j oni atingas 26:<center>
{|
{|
|- bgcolor="#eeeeee"
|- bgcolor="#eeeeee"
|
|
! [[Labialo|lipa]]
! [[Labialo|lipa]]
Linio 34: Linio 35:
! [[Velaro (fonetiko)|vela]]
! [[Velaro (fonetiko)|vela]]
! [[Uvularo|uvula]]
! [[Uvularo|uvula]]
|- bgcolor="#dddddd"
|- bgcolor="#dddddd"
! align="right" bgcolor="#eeeeee"| [[plozivo]]
! align="right" bgcolor="#eeeeee"| [[plozivo]]
| align="center" | p
| align="center" | p
| align="center" | t
| align="center" | t
| align="center" | ch
| align="center" | ch
| align="center" | k
| align="center" | k
| align="center" | q
| align="center" | q
|- bgcolor="#dddddd"
|- bgcolor="#dddddd"
! align="right" bgcolor="#eeeeee"| [[frikativo]]
! align="right" bgcolor="#eeeeee"| [[frikativo]]
| align="center" |
| align="center" |
| align="center" | s
| align="center" | s
| align="center" |
| align="center" |
| align="center" | j
| align="center" | j
| align="center" | x
| align="center" | x
|- bgcolor="#dddddd"
|- bgcolor="#dddddd"
! align="right" bgcolor="#eeeeee"| [[lateralo]]
! align="right" bgcolor="#eeeeee"| [[lateralo]]
| align="center" |
| align="center" |
| align="center" | l
| align="center" | l
| align="center" | ll
| align="center" | ll
| align="center" |
| align="center" |
| align="center" |
| align="center" |
|- bgcolor="#dddddd"
|- bgcolor="#dddddd"
! align="right" bgcolor="#eeeeee"| [[trilo]]
! align="right" bgcolor="#eeeeee"| [[trilo]]
| align="center" |
| align="center" |
| align="center" | r
| align="center" | r
| align="center" |
| align="center" |
| align="center" |
| align="center" |
| align="center" |
| align="center" |
|- bgcolor="#dddddd"
|- bgcolor="#dddddd"
! align="right" bgcolor="#eeeeee"| [[Nazala konsonanto|nazalo]]
! align="right" bgcolor="#eeeeee"| [[Nazala konsonanto|nazalo]]
| align="center" | m
| align="center" | m
| align="center" | n
| align="center" | n
| align="center" | ñ
| align="center" | ñ
| align="center" |
| align="center" |
| align="center" |
| align="center" |
|- bgcolor="#dddddd"
|- bgcolor="#dddddd"
! align="right" bgcolor="#eeeeee"| glitanto <br />([[duonvokalo|duonkonsonanto]])
! align="right" bgcolor="#eeeeee"| glitanto <br />([[duonvokalo|duonkonsonanto]])
| align="center" | w
| align="center" | w
| align="center" |
| align="center" |
| align="center" | y
| align="center" | y
| align="center" |
| align="center" |
| align="center" |
| align="center" |
|}</center>Ĉe la plozivaj konsonantoj ne ekzistas voĉaj formoj kiaj ''b'', ''d'' aŭ ''g'' . Tamen ekzistas tri formoj de frikativaj konsonantoj: simplaj, velaraj kaj aspiraciaj.<center>
|}</center>Ĉe la plozivaj konsonantoj ne ekzistas voĉaj formoj kiaj ''b'', ''d'' aŭ ''g'' . Tamen ekzistas tri formoj de frikativaj konsonantoj: simplaj, velaraj kaj aspiraciaj.<center>
{| width="300px"
{| width="300px"
Linio 93: Linio 94:


== Eksteraj ligiloj ==
== Eksteraj ligiloj ==
* {{es}} [http://www.aymara.org Pri la ajmara]
* {{es}} [http://www.aymara.org Pri la ajmara]
*[http://www.ilcanet.org/publicaciones/pdf_compendio.html kurso pri la ajmara lingvo (en hispana lingvo)]
* [http://www.ilcanet.org/publicaciones/pdf_compendio.html kurso pri la ajmara lingvo (en hispana lingvo)]
*[http://portal.perueduca.edu.pe/Docentes/xtras/pdf/dicc_aymara.pdf granda ajmara/hispana bildvortaro]
* [http://portal.perueduca.edu.pe/Docentes/xtras/pdf/dicc_aymara.pdf granda ajmara/hispana bildvortaro]
* {{eo}} La ajmara kiel komputila lingvo, Manuel Halvelik, Internacia Komputado, 1985 (8) p 17.
* {{eo}} La ajmara kiel komputila lingvo, Manuel Halvelik, Internacia Komputado, 1985 (8) p 17.


== Referencoj ==
== Referencoj ==
[[Kategorio:Ajmara lingvaro| ]]
[[Kategorio:Ajmara lingvaro| ]]
<references />{{projektoj
{{Referencoj}}{{projektoj
|commonscat=Aymara language
|commonscat=Aymara language
|wikt=Kategorio:Ajmara
|wikt=Kategorio:Ajmara

Kiel registrite je 18:14, 5 sep. 2019

Ajmara
Mapo
lingvo • makrolingvo • moderna lingvo
Aymaran
Parolata en Bolivio, Peruo, Ĉilio (nordo)
Parolantoj 4 000 000
Denaskaj parolantoj 2.200.000
Skribo latina
Oficiala statuso
Oficiala lingvo en Peruo
Lingva statuso 2 vundebla
Lingvaj kodoj
Lingvaj kodoj
  ISO 639-1 ay
  ISO 639-2 aym
  ISO 639-3 aym
  Glottolog nucl1667
Angla nomo Aymara
Franca nomo aymara
Vikipedio
Emblemo de Vikipedio Vizitu vikipedion en la ajmara lingvo!
v • d • r
Geografia distribuo de ajmara lingvo

Ajmara Lingvo estas parolata lingvo de ajmaroj en Bolivio, Peruo (oficiala lingvo), Nordo de Ĉilio kaj montara nordokcidenta regiono de Argentino. Tre vigla lingvo en la sudamerika montara regiono, kun radi-elsendoj, en komputiko[1], ktp. Estis la popola lingvo de Inkaa imperio (la "nobla" estis la Keĉua).

Ecoj

La ajmara estas forte aglutina lingvo. Ĝi ne konas artikolon. Ĝia vortaro estas tre riĉa. Ekzistas ekzemple cento da vortoj por la verbo porti, depende de tio, kion oni portas. La plimulto de la substantivoj havas diversajn formojn, depende de la "certeco". Ekzemple en la frazoj "Mi vidas ĉevalon", "Mi kredas, ke mi vidas ĉevalon" kaj "Li diras, ke li vidas ĉevalon" la vorto "ĉevalo" estas tradukita de 3 diversaj manieroj.

Fonetiko

Vokaloj

Kiel la keĉua kaj araba lingvoj la ajmara konas nur tri vokalojn (a, i, u). Ekzistas longigitaj vokaloj, reprezentataj kun dierezo super si; do skribe ekzistas jenaj ses vokaloj: a, ä, i, ï, u, ü. Menciindas ankaŭ, ke antaŭ uvula konsonanto (q, q', qh, x) vokalo i iĝas /e/ kaj vokalo u iĝas /o/. Ekzistas diftongoj formitaj per y (= "j") kaj w (= ŭ).

Konsonantoj

La ajmara havas 16 konsonantojn, sed kalkulante variantojn de la plozivoj oni atingas 26:

lipa gingiva palata vela uvula
plozivo p t ch k q
frikativo s j x
lateralo l ll
trilo r
nazalo m n ñ
glitanto
(duonkonsonanto) 		w y

Ĉe la plozivaj konsonantoj ne ekzistas voĉaj formoj kiaj b, d aŭ g . Tamen ekzistas tri formoj de frikativaj konsonantoj: simplaj, velaraj kaj aspiraciaj.

simpla velara aspiracia
p p' ph
t t' th
ch ch' chh
k k' kh
q q' qh

Eksteraj ligiloj

Referencoj

  1. ↑ La ajmara kiel komputila lingvo, Monato, 1986/08-09, p. 21.
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Ajmara_lingvo&oldid=6711491"