Historio de judoj en mezepoko: Malsamoj inter versioj

Browse history interactively

[kontrolita revizio]

← Iru al antaŭa ŝanĝo Iru al sekvanta ŝanĝo →

Enhavo forigita Enhavo aldonita

VidaVikiteksto

Enteksta

Kiel registrite je 20:15, 30 nov. 2020

La Historio de judoj en mezepoko kovras la historion de judoj en la periodo el la 5-a ĝis la 15-a jarcentoj. Dum la paso de tiu periodo, la populacioj de judoj laŭgrade ŝanĝiis el sia devenlando en Levantenio al Eŭropo, ĉefe al Centra Eŭropo dominata de la Sankta Romia Imperio (kio rezultis en la nasko de la etno de judaj Aŝkenazoj) aŭ al Suda Eŭropo dominata de la regnoj de Iberio (kio rezultis en la nasko de la etno de judaj Sefardoj).

Juda tradicio datigas la originojn de judoj al la Dek du Triboj de Israelo, tamen plej judaj tradicioj asertas, ke la modernaj judoj estas posteuloj de Jehuda, Benjamen kaj Levi. Jam pro la Babilona ekzilo judoj, ĉu pro ekzilo ĉu pro milita trudo ĉu pro aliaj tialoj, iris vivi en multaj aliaj landoj de Mezoriento, kaj poste formis komunumojn tra ĉiuj orientmediteraneaj landoj, konstituante kolektive diasporon. Ties ĉeesto estis atestita en Grekio el la 4-a jarcento a.K. antaŭen en lokoj tiom variaj kiel en Ĥio, Egino, Atiko kaj Rodoso^[1] kaj en Italio tiom frue kiom en la 2-a jarcento a.K.^[2]

Post la Sieĝo de Jerusalemo (en la jaro 70), centoj da miloj de judoj estis portitaj kiel sklavoj al Romo, el kiu ili poste elmigris al aliaj eŭropaj landoj. La judoj kiuj elmigris al Iberio, kaj ties posteuloj estos la Sefardaj judoj, dum tiuj kiuj elmigris al Germanuja Rejnlando kaj al Francio estos la Aŝkenazoj. ^[3] Eŭropaj judoj estis specializitaj en ekonomio kiel metiistoj, komercistoj, kaj mon-pruntistoj.^[4] Grava malpliigo en iliaj populacioj okazis en Okcidenta Eŭropo okazis pro la okazigo de la Krucmilitoj kiuj akcelis la religi-kulturan maltoleremon, okazigante multajn pogromojn kaj postajn forpelordonojn, en Anglio (1290), Francio (14a jarcento) kaj Hispanio (1492). Je la fino de la mezepoko, simila fenomeno ripetiĝis en la Itala duoninsulo kaj tra plej el la Germanaj urboj kaj princlandoj en german-parolantaj landoj en la 16-a jarcento. Grandaj jid-parolantaj populacioj foriris en tiuj samaj jarcentoj al Orienta Eŭropo. Je la 17-a jarcento ekis reveniga procezo, pro reena migrado al centra kaj okcidenta Eŭropo, kiam okazis pogromoj en Ukrainio (1648-1649).^[5]

Notoj

↑ Alexander Panayotou, 'Jews and Jewish Communities in the Balkans and the Aegean until the twelfth century,' en James K. Aitken, James Carleton Paget (eld.), The Jewish-Greek Tradition in Antiquity and the Byzantine Empire, Cambridge University Press, 2014 pp.54-75, pp.64ff.
↑ Peter Schäfer, Judeophobia: Attitudes Toward the Jews in the Ancient World, Harvard University Press 2009
↑ Ben-Sasson, Haim Hillel, 1914-1977, editor. Ettinger, Samuel, editor.. (1972) Jewish society through the ages. Schocken Books. OCLC 581911264.
↑ Botticini and Eckstein, Maristella and Zvi. (2012) The Chosen Few : How Education Shaped Jewish History, 70-1492. Princeton University Press, p. 49. ISBN 9780691144870.
↑ Yohanan Aharoni, The Jewish People: An Illustrated History, A&C Black 2006 p.305.

Bibliotekoj

PeEnEo: 709137
LCCN: sh85070851

[1] Alexander Panayotou, 'Jews and Jewish Communities in the Balkans and the Aegean until the twelfth century,' en James K. Aitken, James Carleton Paget (eld.), The Jewish-Greek Tradition in Antiquity and the Byzantine Empire, Cambridge University Press, 2014 pp.54-75, pp.64ff.

[2] Peter Schäfer, Judeophobia: Attitudes Toward the Jews in the Ancient World, Harvard University Press 2009

[3] Ben-Sasson, Haim Hillel, 1914-1977, editor. Ettinger, Samuel, editor.. (1972) Jewish society through the ages. Schocken Books. OCLC 581911264.

[4] Botticini and Eckstein, Maristella and Zvi. (2012) The Chosen Few : How Education Shaped Jewish History, 70-1492. Princeton University Press, p. 49. ISBN 9780691144870.

[5] Yohanan Aharoni, The Jewish People: An Illustrated History, A&C Black 2006 p.305.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ Linio 1: / Linio 1: @@
 [[Dosiero:Toledo Transito.jpg|alt=Sinagoga del Tránsito y Museo Sefardita|eta|Iama [[Sinagogo Tránsito|Sinagogo]] en [[Toledo]], nuntempe Sefarda Muzeo.]]
 La '''Historio de judoj en mezepoko''' kovras la [[Historio de judoj|historion de judoj]] en la periodo el la 5-a ĝis la [[15-a jarcento]]j. Dum la paso de tiu periodo, la populacioj de [[judoj]] laŭgrade ŝanĝiis el sia devenlando en [[Levantenio]] al [[Eŭropo]], ĉefe al [[Centra Eŭropo]] dominata de la [[Sankta Romia Imperio]] (kio  rezultis en la nasko de la etno de judaj [[Aŝkenazoj]]) aŭ al [[Suda Eŭropo]] dominata de la regnoj de [[Iberio]] (kio  rezultis en la nasko de la etno de judaj [[Sefardoj]]).
-{{redaktata}}
 Juda tradicio datigas la originojn de judoj al la Dek du Triboj de Israelo, tamen plej judaj tradicioj asertas, ke la modernaj judoj estas posteuloj de [[Tribo de Jehuda|Jehuda]], [[Benjamen]] kaj [[Levi]]. Jam pro la [[Ekzilo babilona|Babilona ekzilo]] judoj, ĉu pro ekzilo ĉu pro milita trudo ĉu pro aliaj tialoj, iris vivi en multaj aliaj landoj de [[Mezoriento]], kaj poste formis komunumojn tra ĉiuj orientmediteraneaj landoj, konstituante kolektive [[Juda diasporo|diasporon]]. Ties ĉeesto estis atestita en [[Grekio]] el la 4-a jarcento a.K. antaŭen en lokoj tiom variaj kiel en [[Ĥio (insulo)|Ĥio]], [[Egino (insulo)|Egino]], [[Atiko]] kaj [[Rodoso]]<ref>Alexander Panayotou, [https://books.google.com/books?id=vWGbBAAAQBAJ&pg=PA54 'Jews and Jewish Communities in the Balkans and the Aegean until the twelfth century,'] en James K. Aitken, James Carleton Paget (eld.), ''The Jewish-Greek Tradition in Antiquity and the Byzantine Empire,'' [[Cambridge University Press]], 2014 pp.54-75, pp.64ff.</ref> kaj en [[Italio]] tiom frue kiom en la 2-a jarcento a.K.<ref> Peter Schäfer, [https://books.google.com/books?id=8jIhYBwkO80C&pg=PA106  ''Judeophobia: Attitudes Toward the Jews in the Ancient World,''] [[Harvard University Press]] 2009 </ref>
-Post la [[Siege of Jerusalem (70 CE)]], hundreds of thousands of Jews were taken as slaves to [[Romo]], where they later immigrated to other European lands. The Jews who immigrated to [[Iberia Duoninsulo|Iberio]], and their descendants comprise the [[Sefardoj|Sefardaj judoj]], while those who immigrated to the German [[Rhineland]] and [[Francio]] comprise the [[Aŝkenazoj]]. <ref>{{Cite book|last=Ben-Sasson, Haim Hillel, 1914-1977, editor. Ettinger, Samuel, editor.|url=http://worldcat.org/oclc/581911264|title=Jewish society through the ages|year=1972 |origyear=1969|publisher=Schocken Books|oclc=581911264}}</ref> European Jews were specialized within the economy as artisans, merchants, and money-lenders.<ref>{{Cite book|title=The Chosen Few : How Education Shaped Jewish History, 70-1492|last=Botticini and Eckstein|first=Maristella and Zvi|publisher=Princeton University Press|year=2012|isbn=9780691144870|location=Princeton NJ|pages=49}}</ref> A significant depletion in their numbers in Western Europe began to take place with the rise of the [[Crusades]], which brought about many [[pogrom]]s and successive expulsion orders, in England (1290), France (14th century) and Spain (1492). With the end of the medieval age, a similar phenomenon was to repeat itself in the Italian peninsula and throughout most German towns and principalities in German-speaking lands in the sixteenth century. Large [[Yiddish language|Yiddish speaking]] populations arose over these same centuries in Eastern Europe. By the 17th century a trickle back process began, with reverse migration back to central and western Europe, following pogroms in [[Ukraine]] (1648-1649).<ref>Yohanan Aharoni, [https://books.google.com/books?id=WC7UAwAAQBAJ&pg=PA305 ''The Jewish People: An Illustrated History,''] [[A&C Black]] 2006 p.305.</ref>
+Post la Sieĝo de Jerusalemo (en la jaro 70), centoj da miloj de judoj  estis portitaj kiel sklavoj al [[Romo]], el kiu ili poste elmigris al aliaj eŭropaj landoj. La judoj kiuj elmigris al [[Iberia Duoninsulo|Iberio]], kaj ties posteuloj estos la [[Sefardoj|Sefardaj judoj]], dum tiuj kiuj elmigris al Germanuja [[Rejnlando]] kaj al [[Francio]] estos la [[Aŝkenazoj]]. <ref>{{Cite book|last=Ben-Sasson, Haim Hillel, 1914-1977, editor. Ettinger, Samuel, editor.|url=http://worldcat.org/oclc/581911264|title=Jewish society through the ages|year=1972 |origyear=1969|publisher=Schocken Books|oclc=581911264}}</ref> Eŭropaj judoj estis specializitaj en ekonomio kiel metiistoj, komercistoj, kaj mon-pruntistoj.<ref>{{Cite book|title=The Chosen Few : How Education Shaped Jewish History, 70-1492|last=Botticini and Eckstein|first=Maristella and Zvi|publisher=Princeton University Press|year=2012|isbn=9780691144870|locatioŭn=Princeton NJ|pages=49}}</ref> Grava malpliigo en iliaj populacioj okazis en Okcidenta Eŭropo okazis pro la okazigo de la [[Krucmilito]]j kiuj akcelis la religi-kulturan maltoleremon, okazigante multajn [[pogromo]]jn kaj postajn forpelordonojn, en Anglio (1290), Francio (14a jarcento) kaj Hispanio (1492). Je la fino de la mezepoko, simila fenomeno ripetiĝis en la Itala duoninsulo kaj tra plej el la Germanaj urboj kaj princlandoj en german-parolantaj landoj en la [[16-a jarcento]]. Grandaj [[jida lingvo|jid-parolantaj]] populacioj foriris en tiuj samaj jarcentoj al Orienta Eŭropo. Je la 17-a jarcento ekis reveniga procezo, pro reena migrado al centra kaj okcidenta Eŭropo, kiam okazis pogromoj en [[Ukrainio]] (1648-1649).<ref>Yohanan Aharoni, [https://books.google.com/books?id=WC7UAwAAQBAJ&pg=PA305 ''The Jewish People: An Illustrated History,''] A&C Black 2006 p.305.</ref>
 ==Notoj==
 <references/>
+{{Bibliotekoj}}
+[[Kategorio:Mezepoka juda historio]]