La 13 martiroj de Arad: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [nekontrolita versio] |
Narvalo (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
Narvalo (diskuto | kontribuoj) el la hungara |
||
| Linio 18: | Linio 18: | ||
== La ekzekuto == |
== La ekzekuto == |
||
[[Dosiero:Aradi_obeliszk.JPG|thumb|left|A vesztőhelyen 1881-ben felállított obeliszk]] |
|||
La generaloj (kaj la kolonelo) estis militkaptitaj fare de la rusoj post la [[kapitulaco de Világos]], kiuj - spite al iliaj promesoj - la kaptitojn transdoni post ioma hezitado al la aŭstroj. |
La generaloj (kaj la kolonelo) estis militkaptitaj fare de la rusoj post la [[kapitulaco de Világos]], kiuj - spite al iliaj promesoj - la kaptitojn transdoni post ioma hezitado al la aŭstroj. |
||
Je zukazo de ĉefministro [[Felix Schwarzenberg]], kun interkonsento de [[Franco Jozefo]], la 13 hungaraj herooj estis starigitaj antaŭ militistaran juĝistaron, kiu juĝis ilin je ekzekutoLa juĝistaron gvidis juĝisto ''Karl Ernst'', la ekzekutojn firmigis la guberniestro de Hungario, [[Julius Jakob Haynau]]. Oni juĝis ĉiujn generalojn je pendigo (la auŝtroj promesis liberan formarŝon por Dessewffy antaŭ la kapitulaco). Haynau ŝanĝis la juĝon de Dessewffy, Ernő Kiss, Vilmos Lázár kaj József Schweidel al pafmorto. La ekzekutoj okazis intence la 6-an de oktobro, je la unua datreveno de murdo de [[Latour]] militistrara ministro. |
Je zukazo de ĉefministro [[Felix Schwarzenberg]], kun interkonsento de [[Franco Jozefo]], la 13 hungaraj herooj estis starigitaj antaŭ militistaran juĝistaron, kiu juĝis ilin je ekzekutoLa juĝistaron gvidis juĝisto ''Karl Ernst'', la ekzekutojn firmigis la guberniestro de Hungario, [[Julius Jakob Haynau]]. Oni juĝis ĉiujn generalojn je pendigo (la auŝtroj promesis liberan formarŝon por Dessewffy antaŭ la kapitulaco). Haynau ŝanĝis la juĝon de ''Dessewffy, Ernő Kiss, Vilmos Lázár kaj József Schweidel'' al pafmorto. La ekzekutoj okazis intence la 6-an de oktobro, je la unua datreveno de murdo de [[Latour]] militistrara ministro. |
||
La aŭstroj samtage ekzekutis en [[Budapest|Peŝto]] la grafon [[Lajos Batthyány]] iaman hungaran ĉefministron. Sur loko de la ekzekuto staras hodiaŭ la Batthyányi-lucerno kun eterna lumo. |
La aŭstroj samtage ekzekutis en [[Budapest|Peŝto]] la grafon [[Lajos Batthyány]] iaman hungaran ĉefministron. Sur loko de la ekzekuto staras hodiaŭ la Batthyányi-lucerno kun eterna lumo. |
||
{{redaktata}} |
{{redaktata}} |
||
Krom la konataj martiroj, la aŭtsroj pendigis la [[22-an de aŭgusto]] la kolonelon [[Norbert Ormai]], pafekzekutis la [[25-an de oktobro]] la kolonelon [[Lajos Kazinczy]] (oni kelkfoje nomas lin la 14-a martiro de Arad). Oni ne ekzekutis la generalon [[János Lenkey]], ĉar li freneziĝis en la prizono. Li mortos post kelkaj monatoj en kazamato de Arad. |
|||
Előzőleg azonban már [[augusztus 22]]-én felakasztották [[Ormai Norbert]] ezredest, majd [[október 25]]-én agyonlőtték [[Kazinczy Lajos]] ezredest (őt emlegetik néha a 14. aradi vértanúként). [[Lenkey János]] tábornokot azért nem végezték ki, mert a börtönben megtébolyodott; ő néhány hónappal később az aradi kazamatában halt meg. |
|||
[[ |
[[Dosiero:Lázár Vilmos.jpg|right|thumb|Aradi vértanúk emlékműve, az [[aradi Szabadság-szobor]]]] |
||
== Utcanevek, emlékművek == |
|||
[[Október 6]]. nemzeti ünnep. |
|||
A nemzet emlékezete az aradi hősöket számos formában őrzi. [[Budapest]]en a [[Budapest XXI. kerülete|XXI. kerületben]] van ''Aradi vértanúk útja'', az [[Budapest V. kerülete|V. kerületben]] ''Október 6. utca'', és több nagyvárosban valamennyi vértanúról utcát neveztek el. |
|||
Emlékművük áll például [[Pusztavacs]]on. |
|||
La [[6-a de oktobro]] iĝis nacia memortago en Hungario, la nomojn de la martiroj portas multaj stratoj, monumentoj ktp.. |
|||
Kiel registrite je 08:00, 7 okt. 2006
La 13 martiroj de Arad estas komuna nomo por tiuj 13 hungaraj militistaraj gvidantoj (preskaŭ ĉiu estis generalo), kiuj batalis en la hungara liberecbatalo de 1848-49 kaj kiujn ekzekutis la aŭstra potenco la 6-an de oktobro, en Arad.
La martiroj
- Lajos Aulich generalo (1792–1849)
- János Damjanich generalo (1804–1849)
- Arisztid Dessewffy generalo (1802–1849)
- Ernő Kiss general-leŭtenanto (1800–1849)
- Károly Knezić generalo (1808–1849), ofte menciita erare kiel Knézits aŭ Knezich
- György Lahner generalo (1795–1849)
- Vilmos Lázár kolonelo (1815–1849)
- Károly Leiningen-Westerburg grafo-generalo (1819–1849)
- József Nagysándor generalo (1804–1849),
- Ernő Poeltenberg generalo (1813–1849), ofte menciita erare kiel Pöltenberg
- József Schweidel generalo (1796–1849)
- Ignác Török generalo (1795–1849)
- Károly Vécsey grafo-generalo (1807–1849)
La ekzekuto
La generaloj (kaj la kolonelo) estis militkaptitaj fare de la rusoj post la kapitulaco de Világos, kiuj - spite al iliaj promesoj - la kaptitojn transdoni post ioma hezitado al la aŭstroj.
Je zukazo de ĉefministro Felix Schwarzenberg, kun interkonsento de Franco Jozefo, la 13 hungaraj herooj estis starigitaj antaŭ militistaran juĝistaron, kiu juĝis ilin je ekzekutoLa juĝistaron gvidis juĝisto Karl Ernst, la ekzekutojn firmigis la guberniestro de Hungario, Julius Jakob Haynau. Oni juĝis ĉiujn generalojn je pendigo (la auŝtroj promesis liberan formarŝon por Dessewffy antaŭ la kapitulaco). Haynau ŝanĝis la juĝon de Dessewffy, Ernő Kiss, Vilmos Lázár kaj József Schweidel al pafmorto. La ekzekutoj okazis intence la 6-an de oktobro, je la unua datreveno de murdo de Latour militistrara ministro.
La aŭstroj samtage ekzekutis en Peŝto la grafon Lajos Batthyány iaman hungaran ĉefministron. Sur loko de la ekzekuto staras hodiaŭ la Batthyányi-lucerno kun eterna lumo.
Krom la konataj martiroj, la aŭtsroj pendigis la 22-an de aŭgusto la kolonelon Norbert Ormai, pafekzekutis la 25-an de oktobro la kolonelon Lajos Kazinczy (oni kelkfoje nomas lin la 14-a martiro de Arad). Oni ne ekzekutis la generalon János Lenkey, ĉar li freneziĝis en la prizono. Li mortos post kelkaj monatoj en kazamato de Arad.
La 6-a de oktobro iĝis nacia memortago en Hungario, la nomojn de la martiroj portas multaj stratoj, monumentoj ktp..