Diakrita signo

Diakrita signo aŭ kromsigno estas tipografia marko, kiu distingas diversajn literojn kun sama baza formo.

Priskribo

Formo

Latinidaj skriboj enhavas precipe:

• supersignojn – ekzemple la hispana ñ
• subsignojn – ekzemple la franca kaj portugala ç
• trasignojn – ekzemple la pola ł.

Eblas kombino de litero kun pluraj diakritaj signoj, ekzemple la anglosaksa ǻ.

La esperanta skribo uzas du kromsignojn: la ĉapelon aŭ tegmenton, super c, g, h, j, s, kaj La hoketon, super u, ambaŭ estas supersignoj.

Aboca ordigo

Literoj modifitaj per kromsigno kelkfoje estas nomataj diakritaj literoj. Diversaj lingvoj havas diversajn sintenojn al ili: kelkaj konsideras ilin apartaj literoj, kun propraj rangoj en la aboco; aliaj ĉe enalfabetigo de vortoj konsideras ilin nur, se ili diferencigas du vortojn. Fine, kelkaj lingvoj, kiel la portugala, tute ne konsideras ilin en enalfabetigo.

Funkcioj

Eĉ se pluraj lingvoj uzas samaspektajn aŭ eĉ identajn kromsignojn, ties funkcio kaj uzo povas forte diferenci. Kutime oni celas per kromsignoj pli laŭ-fonetikan skribon kaj faciligon de elparolo. Ekzemple la baza latina alfabeto ne havas literon por la pola ł aŭ la turka ğ; do tiuj lingvoj uzas diakritan markilon. Alia funkcio estas laŭ certaj reguloj modifi la fonetikan valoron de literoj; tiucele la vjetnama lingvo indikas tonojn per kromsignoj.

Kromsignoj en latinidaj skriboj

Laŭ la lingvo, sama kromsigno markas akcenton, tonon, vokallongon aŭ ion alian. tial estas bone rezervi formnomojn (ekzemple dekstra korno) por la signoj unuflanke, kaj sonnomojn (ekzemple akuto) por la variaj signataj lingvaj fenomenoj aliflanke.

ekzemplo	klaso	nomo aŭ nomoj por la kromsigno
ò	supersigno	maldekstra korno
ó	supersigno	dekstra korno
ô	supersigno	ĉapelo, cirkumflekso
õ	supersigno	tildo, ondeto
ö	supersigno	dupunkto, tremao
ő	supersigno	dekstra dukorno, longa tremao
å	supersigno	ringo
ō	supersigno	superstreko
ż	supersigno	superpunkto
ă	supersigno	brevo, duonluno (pli larĝa ol ronda hoketo)
ǎ	supersigno	hoketo, ronda hoketo
č	supersigno	haĉeko, dukorno, pinta hoketo, kontraŭĉapelo
ą	subsigno	dekstra subhoko
ç	subsigno	maldekstra subhoko, cedilo
ọ	subsigno	subpunkto
ø	trasigno	trastreko

Aliaj alfabetoj

Krom la latinida alfabeto, aliaj alfabetoj ankaŭ uzas diakritojn. Ekzemple en la rusa dekstra korno signifas markon de akcento super vokaloj.

Eksteraj ligiloj

• supersignoj, trasignoj kaj subsignoj / john wells. - 2000-08-24
• nomoj de kromsignoj / edmund grimley evans. - 2001-01-01