Kinkono: Malsamoj inter versioj
[nekontrolita versio] | [nekontrolita versio] |
Lvh (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
aldonis taksonomian ŝablonon, liston de specioj, kategoriojn, interwiki; plibonigis tekston por ke klare temu pri genro k ne nur unu specio |
||
Linio 1: | Linio 1: | ||
{{Taksonomio |
|||
{{25%}} |
|||
| color = lightgreen |
|||
{| border="1" cellspacing="0" style="float:right;margin-left:0.5em" |
|||
| name = Kinkono |
|||
| image = Cinchona.pubescens01.jpg |
|||
|- |
|||
| image_width = 240px |
|||
| align="center" | [[Image:Koeh-180.jpg|280px|]] |
|||
| image_caption = ''Cinchona pubescens'' - flowers |
|||
|- |
|||
| regnum = [[Planto]]j ''Plantae'' |
|||
! align="center" bgcolor="#ffc0c0" | '''[[Biologia klasado]]''' |
|||
| divisio = [[Angiospermoj]] ''Magnoliophyta'' |
|||
|- |
|||
| classis = [[Dukotiledonaj plantoj|Dukotiledonaj]] ''Magnoliopsida'' |
|||
| |
|||
| ordo = [[Gencianaloj]] ''Gentianales'' |
|||
{| border="0" |
|||
| familia = [[Rubiacoj]] ''Rubiaceae'' |
|||
|- |
|||
| genus = '''Kinkono''' ''Cinchona'' |
|||
| ''[[Regno (biologio)|Regno]]'': || [[Planto]]j || ''Plantae'' |
|||
| genus_authority = [[Carolus Linnaeus|L.]] 1753 |
|||
|- |
|||
| subdivision_ranks = Specioj |
|||
| ''[[Filumo (biologio)|Filumo]]'': || [[Magnolioplantoj]] || ''Magnoliophyta'' |
|||
| subdivision = |
|||
|- |
|||
ĉ. 25 specioj; vidu tekston |
|||
| ''[[Klaso (biologio)|Klaso]]'': || || ''Magnoliopsida'' |
|||
}} |
|||
|- |
|||
'''Kinkono''' (''Cinchona'' el [[rubiacoj]]) estas genro de daŭrafoliaj arboj el [[Peruo]], kiuj liveras amaran kaj kontraŭfebran ŝelon. |
|||
| ''[[Subklaso (biologio)|Subklaso]]'': || || |
|||
|- |
|||
| '''[[Ordo (biologio)|Ordo]]''': || || ''Rubiales'' |
|||
|- |
|||
| '''[[Familio (biologio)|Familio]]''': || [[Rubiacoj]] || ''Rubiaceae'' |
|||
|- |
|||
| '''[[Subfamilio (biologio)|Subfamilio]]''': || || |
|||
|- |
|||
| '''[[Genro (biologio)|Genro]]''': || Kinkono || ''Cinchona'' |
|||
|- |
|||
| '''[[Specio (biologio)|Specio]]''': || || ''Cinchona officinalis'' |
|||
'''Kinkono''' estas ankaŭ uzata kiel nomo por la ŝelo mem. |
|||
|} |
|||
==Specioj== |
|||
{| |
|||
|- valign=top |
|||
| |
|||
* ''Cinchona antioquiae'' L.Andersson (1998). |
|||
* ''Cinchona asperifolia'' Wedd. (1848). |
|||
* ''Cinchona barbacoensis'' H.Karst. (1860). |
|||
* ''Cinchona × boliviana'' Wedd. (1848). |
|||
* ''Cinchona calisaya'' Wedd. (1848). |
|||
* ''Cinchona capuli'' L.Andersson (1994). |
|||
* ''Cinchona fruticosa'' L.Andersson (1998). |
|||
* ''Cinchona glandulifera'' Ruiz & Pav. (1802). |
|||
* ''Cinchona hirsuta'' Ruiz & Pav. (1799). |
|||
* ''Cinchona krauseana'' L.Andersson (1998). |
|||
* ''Cinchona lancifolia'' Mutis (1793). |
|||
* ''Cinchona lucumifolia'' Pav. ex Lindl. (1838). |
|||
| |
|||
* ''Cinchona macrocalyx'' Pav. ex DC. (1829). |
|||
* ''Cinchona micrantha'' Ruiz & Pav. (1799). |
|||
* ''Cinchona mutisii'' Lamb. (1821). |
|||
* ''Cinchona nitida'' Ruiz & Pav. (1799). |
|||
* ''[[Cinchona officinalis]]'' L. (1753): Quinine Bark |
|||
* ''Cinchona parabolica'' Pav. in J.E.Howard (1859). |
|||
* ''Cinchona pitayensis'' (Wedd.) Wedd. (1849). |
|||
* ''Cinchona pubescens'' Vahl (1790) : Quinine Tree |
|||
* ''Cinchona pyrifolia'' L.Andersson (1998). |
|||
* ''Cinchona rugosa'' Pav. in J.E.Howard (1859). |
|||
* ''Cinchona scrobiculata'' Humb. & Bonpl. (1808). |
|||
* ''Cinchona villosa'' Pav. ex Lindl. (1838). |
|||
|} |
|} |
||
[[Image:Koeh-180.jpg|thumb|left]] |
|||
'''Kinkono''' (''cinchona officinalis'') estas arbo el la genro de [[rubiacoj]], el [[Peruo]], kiu liveras amaran kaj kontraŭfebran ŝelon. |
|||
'''Kinkono''' estas ankaŭ uzata kiel nomo por la ŝelo mem. |
|||
==Ecoj== |
==Ecoj== |
||
La efika biokemia substanco estas [[ |
La efika biokemia substanco estas [[kinino]], kiun oni uzis kontraŭ [[malario]]. |
||
Oni uzis kinkonon kontraŭ [[malario]]. |
|||
Aliaj specioj de Kinkono, inter ili la ruĝa kaj flava kinkonoj, ankaŭ produktas kininon. |
|||
==Etimologio kaj historio== |
==Etimologio kaj historio== |
||
La kinkono, aŭ ''kina-kina'' (ŝelo de ŝeloj), estis importita en [[Eŭropo]]n sub la nomo ''perua ŝelo''. Jam la peruanaj [[indiĝeno]]j malkovris la kontraŭ-maleriajn ecojn de la kinkono. La latina nomo devenas de la edzino de la vicreĝo de Peruo, la [[grafo|grafino]] de ''El Chinchon'' kiu laŭdire resaniĝis danke al tiu ŝelo. Dankeme ŝi helpis importon de la drogo en Hispanion kie ĝi nomiĝis ''"pulvoro de la grafino"''. Enmarketigita far la [[jezuitoj]] ĝi iĝis ''"pulvoro de la jezuitoj"''. Por lukti kontraŭ malario, kiu suferigas homojn eĉ en [[Kastelo de Versajlo|Versajlo]], [[Ludoviko la 14-a (Francio)|Ludoviko la 14-a]] venigas kinkonon en [[Francio]]n. |
La kinkono, aŭ ''kina-kina'' (ŝelo de ŝeloj), estis importita en [[Eŭropo]]n sub la nomo ''perua ŝelo''. Jam la peruanaj [[indiĝeno]]j malkovris la kontraŭ-maleriajn ecojn de la kinkono. La latina nomo devenas de la edzino de la vicreĝo de Peruo, la [[grafo|grafino]] de ''El Chinchon'' kiu laŭdire resaniĝis danke al tiu ŝelo. Dankeme ŝi helpis importon de la drogo en Hispanion kie ĝi nomiĝis ''"pulvoro de la grafino"''. Enmarketigita far la [[jezuitoj]] ĝi iĝis ''"pulvoro de la jezuitoj"''. Por lukti kontraŭ malario, kiu suferigas homojn eĉ en [[Kastelo de Versajlo|Versajlo]], [[Ludoviko la 14-a (Francio)|Ludoviko la 14-a]] venigas kinkonon en [[Francio]]n. |
||
==Eksteraj ligiloj== |
==Eksteraj ligiloj== |
||
* [http://www.ars-grin.gov/~sbmljw/cgi-bin/taxon.pl?10567 Germplasm Resources Information Network] (angle) |
* [http://www.ars-grin.gov/~sbmljw/cgi-bin/taxon.pl?10567 Germplasm Resources Information Network] (angle) |
||
[[Kategorio:Arboj]] |
[[Kategorio:Arboj]] |
||
[[Kategorio:Kuracplantoj]] |
|||
[[fr:Quinquina]] |
|||
[[Kategorio:Rubiacoj]] |
|||
[[bg:Хининово дърво]] |
|||
[[ca:Quina]] |
|||
[[de:Chinarindenbäume]] |
|||
[[en:Cinchona]] |
|||
[[es:Quina]] |
|||
[[fr:Cinchona]] |
|||
[[it:Cinchona]] |
|||
[[pl:Chinowiec]] |
|||
[[pt:Cinchona]] |
|||
[[qu:Kina-kina]] |
|||
[[ru:Хинное дерево]] |
|||
[[vi:Canh ki na]] |
Kiel registrite je 04:07, 9 apr. 2007
Kinkono | ||
---|---|---|
Biologia klasado | ||
| ||
Aliaj Vikimediaj projektoj
| ||
Kinkono (Cinchona el rubiacoj) estas genro de daŭrafoliaj arboj el Peruo, kiuj liveras amaran kaj kontraŭfebran ŝelon.
Kinkono estas ankaŭ uzata kiel nomo por la ŝelo mem.
Specioj
|
|
Ecoj
La efika biokemia substanco estas kinino, kiun oni uzis kontraŭ malario.
Etimologio kaj historio
La kinkono, aŭ kina-kina (ŝelo de ŝeloj), estis importita en Eŭropon sub la nomo perua ŝelo. Jam la peruanaj indiĝenoj malkovris la kontraŭ-maleriajn ecojn de la kinkono. La latina nomo devenas de la edzino de la vicreĝo de Peruo, la grafino de El Chinchon kiu laŭdire resaniĝis danke al tiu ŝelo. Dankeme ŝi helpis importon de la drogo en Hispanion kie ĝi nomiĝis "pulvoro de la grafino". Enmarketigita far la jezuitoj ĝi iĝis "pulvoro de la jezuitoj". Por lukti kontraŭ malario, kiu suferigas homojn eĉ en Versajlo, Ludoviko la 14-a venigas kinkonon en Francion.