Urboŝtato: Malsamoj inter versioj

[nekontrolita versio]

← Iru al antaŭa ŝanĝo Iru al sekvanta ŝanĝo →

Enhavo forigita Enhavo aldonita

Enteksta

Kiel registrite je 21:56, 18 apr. 2007

Urboŝtato estas antikva kaj mezepoka ŝtatoformo, kiu konsistas el centra politike sendependa urbo kaj el la ĉirkaŭe situanta kampara regiono. Antikvaj urboŝtatoj elformiĝis en Grekio (Poliso), Fenicio kaj Italio. Dum la mezepoko urboŝtatoj ekzistis ĉefe en Italio.

Antikva epoko

La urboŝtatoj estiĝis inter la jaroj 1000 kaj 800 a.K. kaj tiuj ŝtatoj mem fondis pluajn urboŝtatojn inter la jaroj 750 kaj 550 a.K. per elmigrado de parto el la plimultiĝanta loĝantaro. La urboŝtatoj transformiĝis kun apero de la antikvaj imperioj, kiuj konkeris ilin (Romio, imperio de Aleksandro la Granda).

Mezepoko

La reviviĝo de la urboŝtatoj komenciĝis dum la 11-a jarcento, en Italio. La plej gravaj el tiuj novaj ŝtatoj estis Venecio kaj Amalfi, gravis ankaŭ Bari, Otranto kaj Salerno.

Amalfi atingis pinton de sia komerca potenco en mezo de la 11-a jarcento. kaj estis dum mallonga tempo serioza konkuranto de Venecio. Amalfi sengraviĝis, post kiam ĝin konkeris en 1073 la normanojn. Venecio akiris en 1082 ekskluzivaj komercajn rajtojn en la Bizanca Imperio (ili ne devis pagi doganon). Same en la 11-a jarcento graviĝis Pisa, poste Genova, Pavia kaj Milano.

19-a kaj 20-a jarcentoj

Post la Viena Kongreso en Germanlingvio restis kvar urboŝtatoj: Bremeno, la Libera Urbo Frankfurto ĉe Majno, Hamburgo kaj Lubeko. En la geografie najbara Pollingvio restis la Respubliko Krakovo, kiu 31 jarojn pli poste, dum la jaro 1846 anektiĝis fare de la ŝtato Aŭstrio-Hungario. Frankfurto ĉe Majno dum [[1866] anektiĝis fare de Prusio, kaj Lubeko - jam post la fondo de la ŝtata federacio Germana Regno - dum 1937 same de Prusio.

Berlino post la Dua Mondmilito iĝis dividita urbo: Okcidenta Berlino iĝis urboŝtato kun speciala statuso: ĝi oficiale ne estis parto de Federacia Respubliko Germanio, sed praktike de la nekomunismaj ŝtatoj traktiĝis tiel.

Nuntempo

Nuntempe, suverenaj urboŝtatoj en Eŭropo estas Monako kaj Vatikanurbo, krome en Azio la ŝtato Singapuro. Nesuverena urboŝtato en Eŭropo estas Ĝibraltaro. La ŝtatoj Andoro kaj Liĥtenŝtejno estas etaj, sed tamen konsistas el pli ol unu urbo.

En Germanio ekzistas dek ses federaciaj landoj, el kiuj tri konsideriĝas urboŝtatoj - Berlino, Bremeno kaj Hamburgo.

La urboŝtatoj Berlino kaj Hamburgo administre samtempe estas sendistriktaj urboj kaj federaciaj landoj, la "Libera Hansa Urbo Bremeno" konsistas el la sendistriktaj urboj Bremen kaj Bremerhaven.

En Aŭstrio, Meksikio kaj Belgio la respektivaj ĉefurboj Vieno, Meksik-Urbo kaj Bruselo respektive la Brusela Ĉefurba Regiono konsideriĝas urboŝtatoj, kvankam la Brusela Ĉefurba Regiono konsistas el pluraj sendependaj komunumoj.

Urboŝtatoj ofte estas enklavoj kaj do komplete ĉirkaŭitaj de alia(j) lando(j), tra kiu necesas veturi, se oni volas per strato atingi la urboŝtaton.

@@ Linio 1: / Linio 1: @@
-'''Urboŝtato''' estas antikva kaj mezepoka [[ŝtatformo]], kiu konsistas el centra politike sendependa urbo kaj el la ĉirkaŭe situanta kampara regiono. Antikvaj urboŝtatoj elformiĝis en [[Grekio]] ([[Poliso (urboŝtato)|Poliso]]), [[Fenicio]] kaj [[Italio]]. Dum la [[mezepoko]] ekzistis urboŝtatoj ĉefe en Italio.
+'''Urboŝtato''' estas antikva kaj mezepoka [[ŝtatoformo]], kiu konsistas el centra politike sendependa urbo kaj el la ĉirkaŭe situanta kampara regiono. Antikvaj urboŝtatoj elformiĝis en [[Grekio]] ([[Poliso (urboŝtato)|Poliso]]), [[Fenicio]] kaj [[Italio]]. Dum la [[mezepoko]] urboŝtatoj ekzistis ĉefe en Italio.
+== Antikva epoko ==
-Ili estiĝis inter 1000 kaj 800 a.K. kaj tiuj urboŝtatoj mem fondis pluajn urboŝtatojn inter 750-550 a.K. per elmigrado de parto de plimultiĝanta loĝantaro. La urboŝtatoj transformiĝis kun apero de la antikvaj imperioj, kiuj konkeris ilin ([[Romio]], [[Aleksandro la Granda]]).
+La urboŝtatoj estiĝis inter la jaroj [[-1000|1000]] kaj [[-800|800]] a.K. kaj tiuj ŝtatoj mem fondis pluajn urboŝtatojn inter la jaroj [[-750|750]] kaj [[-550|550]] a.K. per elmigrado de parto el la plimultiĝanta loĝantaro. La urboŝtatoj transformiĝis kun apero de la antikvaj imperioj, kiuj konkeris ilin ([[Romio]], imperio de [[Aleksandro la Granda]]).
+== Mezepoko ==
-La reviviĝo de la urboŝtatoj komenciĝis en la [[11-a jarcento]]. en Italio. La plej gravaj estis [[Venecio]] kaj [[Amalfi]], gravis ankaŭ [[Bari]], [[Otranto]] kaj [[Salerno]].
+La reviviĝo de la urboŝtatoj komenciĝis dum la [[11-a jarcento]], en Italio. La plej gravaj el tiuj novaj ŝtatoj estis [[Venecio]] kaj [[Amalfi]], gravis ankaŭ [[Bari]], [[Otranto]] kaj [[Salerno]].
 Amalfi atingis pinton de sia komerca potenco en mezo de la 11-a jarcento. kaj estis dum mallonga tempo serioza konkuranto de Venecio. Amalfi sengraviĝis, post kiam ĝin konkeris en [[1073]] la [[normanoj]]n. Venecio akiris en 1082 ekskluzivaj komercajn rajtojn en la [[Bizanca Imperio]] (ili ne devis pagi doganon). Same en la 11-a jarcento graviĝis [[Pisa]], poste [[Genova]], [[Pavia]] kaj [[Milano]].
@@ Linio 13: / Linio 15: @@
 == Nuntempo ==
-Nuntempe, suverenaj urboŝtatoj en [[Eŭropo]] estas [[Monako]] kaj [[Vatikanurbo]], krome en [[Azio]] la ŝtato [[Singapuro]]. Nesuverena urboŝtato en Eŭropo estas [[Gibraltaro]]. La ŝtatoj [[Andoro]] kaj [[Liĥtenŝtejno]] estas etaj, sed tamen konsistas el pli ol unu urbo.
+Nuntempe, suverenaj urboŝtatoj en [[Eŭropo]] estas [[Monako]] kaj [[Vatikanurbo]], krome en [[Azio]] la ŝtato [[Singapuro]]. Nesuverena urboŝtato en Eŭropo estas [[Ĝibraltaro]]. La ŝtatoj [[Andoro]] kaj [[Liĥtenŝtejno]] estas etaj, sed tamen konsistas el pli ol unu urbo.
-En [[Germanio]] ekzistas 16 federaciaj landoj, el kiuj 3 konsideriĝas urboŝtatoj: [[Berlino]], [[Bremeno]] kaj [[Hamburgo]].
+En [[Germanio]] ekzistas dek ses federaciaj landoj, el kiuj tri konsideriĝas urboŝtatoj - [[Berlino]], [[Bremeno]] kaj [[Hamburgo]].
 La urboŝtatoj [[Berlino]] kaj [[Hamburgo]] administre samtempe estas [[sendistrikta urbo|sendistriktaj urboj]] kaj [[federacia lando (Germanio)|federaciaj landoj]], la "Libera Hansa Urbo Bremeno" konsistas el la [[sendistrikta urbo|sendistriktaj urboj]] [[Bremen]] kaj [[Bremerhaven]].
-En [[Aŭstrio]], [[Meksikio]] kaj [[Belgio]]la respektivaj ĉefurboj [[Vieno]], Österreich, Mexiko und Belgien sind Wien, Mexiko-Stadt und Brüssel ebenfalls Stadtstaaten, wobei die Hauptstadtregion Brüssel aus mehreren selbständigen Gemeinden besteht.
+En [[Aŭstrio]], [[Meksikio]] kaj [[Belgio]] la respektivaj ĉefurboj [[Vieno]], [[Meksik-Urbo]] kaj [[Bruselo]] respektive la [[Brusela Ĉefurba Regiono]] konsideriĝas urboŝtatoj, kvankam la Brusela Ĉefurba Regiono konsistas el pluraj sendependaj [[komunumo]]j.
+Urboŝtatoj ofte estas [[enklavo]]j kaj do komplete ĉirkaŭitaj de alia(j) lando(j), tra kiu necesas veturi, se oni volas per strato atingi la urboŝtaton.
-In der Schweiz werden die Kantone Basel-Stadt und Genf oft als Stadtstaaten angesehen. In beiden bestehen jedoch neben der namensgebenden Kantonshauptstadt noch weitere, kleinere Gemeinden, die in der Praxis oft mit der Metropole zu einer Agglomeration zusammengewachsen sind.
-Souveräne Stadtstaaten: Monaco, Singapur und Vatikanstadt
-Nichtsouveräne Stadtstaaten: Gibraltar
-Stadtstaaten sind häufig Enklaven und dadurch ausschließlich über ein Land erreichbar.
-{{ĝermo}}
 [[Kategorio:urbo]]