Tokio: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [nekontrolita versio] |
e Tokipona Vikipedio ne plu ekzistas: Removing:tokipona |
|||
| Linio 276: | Linio 276: | ||
{{Japanio}} |
{{Japanio}} |
||
[[Kategorio:Japanio]] [[Kategorio:Ĉefurboj]] |
[[Kategorio:Japanio]] [[Kategorio:Ĉefurboj]] |
||
[[ca:Tòquio]] |
[[ca:Tòquio]] |
||
[[cy:Tocio]] |
[[cy:Tocio]] |
||
| Linio 289: | Linio 289: | ||
[[ja:東京]] |
[[ja:東京]] |
||
[[ko:도쿄]] |
[[ko:도쿄]] |
||
[[nl:Tokio]] |
[[nl:Tokio]] |
||
[[no:Tokyo]] |
[[no:Tokyo]] |
||
| Linio 298: | Linio 297: | ||
[[simple:Tokyo]] |
[[simple:Tokyo]] |
||
[[sv:Tokyo]] |
[[sv:Tokyo]] |
||
[[tokipona:ma tomo Tokijo]] |
|||
[[zh:东京]] |
[[zh:东京]] |
||
Kiel registrite je 22:52, 3 mar. 2005
Geografio > Azio > Japanio > Honŝuo > Kanto-regiono > Tokio < Urboj
Geografio > Azio > Japanio > Honŝuo > Kanto-regiono > Tokia Metropolo
- loko: 35.68 Norde, 139.73 Oriente
- horzono: GMT+9h (ne somera tempo)
- loĝantaro: 34.750 mil (en la aglomeraĵo en 2000)
- monumentoj: mikada palaco kaj restaĵoj de la 17-a jarcenta kostelo; domego de parlamento; multe da temploj (i.a. la plej malnova budhisma templo en Japanio, 628 j.)
Tokio (japane: 東京, とうきょう), urbo en orienta Honshu, estas la ĉefurbo de Japanio kaj la plej granda urba aglomeraĵo en la mondo kun 33 750 000 loĝantoj ene de sia urba influo.
Iom pli ol 12 000 000 homoj loĝas en Tokia Metropolo dum cent-miloj da aliaj komutas ĉiutage de la ĉirkaŭaj regionon por labori kaj komerci en Tokio. Tokio estas la ĉefloko de politiko, ekonomio, kulturo, kaj akademieco en Japanio kaj ankaŭ la hejmo de la Japana imperiestro kaj la loko de la nacia registaro, kaj la ĉefa komerca kaj financa centro por ĉia Orient-Azio.
Tokio estas malkutima pri tio ke ĝi entenas multe malpli ĉielskrapantojn ol aliaj urboj kun sia grandeco, plejparte pro tertremaj konstruaj kodoj; anstataŭe, ĝii plejparte konsistas el domturetaj apartamentoj kun ses ĝis dek niveloj kaj dense pakitaj familiaj hejmoj. Tokio ankau estas la hejmo de la plej kompleksa vetursistemo de la mondo, kaj estas fama pro siaj troplenaj pinthoroj.
Originale nomita Edo (江戸, えど), la urbo renomiĝis en 1868 al Tōkyō (Tokyo), kiu signifas simple "orienta ĉefurbo". Ĝis tiam, la oficiala ĉefurbo de Japanio estis Kioto (京都, きょうと), sed ekde 1603 la administracio de la ŝogunoj regadis efektive el Edo. Kioto nomiĝis "Saikjo" dum mallonga tempo.
Difino de Tokio
En artikolo pri Tokio en Japanlingva Vikipedio, ja:東京 difinas strikte "Tokio".
- Pligranda Tokia Areo(ja:東京圏) - areo inkludas Tokian Metropolon, Saitama-prefektujon, Kanagaŭa-prefektujon kaj Ĉiba-prefektujo
- Ĉefurba Areo(ja:首都圏) - Areo inkludas la Pligrandan Tokian Areon, Ibaraki-prefektujon, Gunma-prefektujon, Toĉigi-prefektujon kaj Jamanaŝi-prefektujon
- Tokia Metropolo(ja:東京都) - Areo kiun Tokia Prefektujo oficis
- Specialaj kvartaloj(ja:特別区) - Areo kiun Tokia Urbo oficis
- 15 kvartaloj kiuj situas en centro de Tokia Metropolo, oficis de kiam Tokia Urbo fondiĝis
Ekster-Japane, oni uzas ĝin por 1. aŭ 2., en Japanio oni uzas ĝin por 3. 4. aŭ malofte 5. .
Administrado
| Tokia Metropolo(東京都) | |
| Simbolo de Tokia Metropola Registaro | |
| Municipa Kodo | 013000-1 |
| Areo | 2,187.08km² |
| Loĝantaro | 12,379,928 (1-a de decembro 2003) |
| Malneta Enmetropola Produkto | 852,29.6 miliardo enoj (2000, plejmulte en Japanio) |
| Metropolana Tago | 1-a de oktobro |
| ISO 3166-2 | JP-13 |
| Metropola Floro | "Somejoŝino" |
| Metropola Arbo | Ginko |
| Metropola Birdo | "Jurikamome" |
| Metropola Kanto | Tokia Urba Kanto Tokia Metropola Kanto |
| Metropolestro | ISHIHARA Shintaro |
| Tokia Metropola Registara Oficejo | |
| Adreso | 〒163-8001 |
| 東京都新宿区西新宿2丁目8番1号 8-1,Nishi-Shinjuku 2-chome Shinjuku-ku, Tokio, JP-163-8001, Japanio | |
| Telefono | +81-3-5321-1111 |
| Ekstera Ligo | Retpaĝo |
| Tokia Metropola Registaro situas en Japanio | |
|---|---|
Tokio havas administran strukturon unika inter la prefektujoj de Japanio. Oficiale nomumita "metropolo" (都 to). Kvankam ĝi ĝenerale aspektas kiel prefektujo, la Tokia Metropola Registaro(東京都 [tō-kjō-to]) ankaŭ ofertas partajn urbajn funkciojn al la 23 specialaj kvartaloj ene de la koro de Tokio, kun kombinita loĝantaro de 8 134 699 kaj areo de 621.3 km². Aldone al la specialaj kvartaloj, Tokio administras 26 suburbaj urboj okcidenten kaj nombro da insuloj en la Pacifika Oceano. La ĉefaj oficejoj de la Metropola Registaro lokiĝas en la kvartalo de Ŝinĵuku.
Laŭ la Loĝantara Censo de 2000, Tokio havas loĝantaron de 12 064 101 kaj areon de 2186,9 km². Tokio estas parto de la Pligranda Tokia Areo, kiu konsistas el Tokio mem, kaj la ĉirkaŭaj prefektujoj de Kanagaŭa, Saitama, kaj Ĉiba. La Pligranda Tokia Areo estas la plej granda metropolo en la mondo kun loĝantaro de 33 418 366.
Historio
Tokio unue konstruiĝis dum 1457; la urbo nomiĝis Edo (江戸). La Tokugawa Ŝogunaro establis dum 1603 kun Edo kiel ĝia registara loko (efektiva ĉefurbo). (La loĝejo de la imperiestro kaj la formala ĉefurbo restis in Kyoto; tiu urbo estis la vera ĉefurbo de Japanio ĝis tiam.) En Septembro de 1868, kiam la ŝogunaro finiĝis, Imperiestro Meiji ordonis ke Edo esti renomita "Tokio", signifanta "Orienta Ĉefurbo". La nova nomo estis intencita emfazi la statuso de Tokio kiel nova ĉefurbo de Japanio, kaj tempe kaj spirite.
Tokio estas generale akceptia kiel la sola kapitalo de Japanio de 1869 , de kiam la Imperiestro daŭre loĝis tie. Tamen ĉefurbeco neniam laŭleĝe estis transigita al Tokio, konduke al ia demando ĉu Kyoto ankoraŭ eble estas la ĉefurbo aŭ la kun-ĉefurbo?
La Granda Tertremo de Kanto frapis Tokion dum 1923, mortigante proksimume 70 000 homojn; amasa rekonstrua plano verkiĝis, sed estis tro multekosta por fari alie ol parte. Malgraŭ tio, la urbo kreskis ĝis la komenco de la Dua Mondmilito. Dum la milito, Tokio estis forte bombita kaj multo da la urbo ĝis-tere bruliĝis kaj ĝia loĝantaro en 1945 estis nur duono de tiom en 1940.
Post la milito, Tokio okupaciis de kaj regis de la Aliancitaj Fortoj. Ĝeneralo Douglas MacArthur establis la okupacian estrejon en tio kiu nun estas la Dai-Ichi Seimei konstruaĵo superrigarda al la Imperia Palaco. La Usona ĉeesto en Tokio faris el ĝi grava komandejo kaj loĝistikejo dum la Korea Milito. Tokio ankoraŭ gastigas nombron da Usonaj militistaj bazoj inkludaj de Yokota Aviada Bazo.
Dum la 1950ojkaj la mez-1960oj, Japanio spertis tion kiu larĝe priskribiĝis kiel "ekonomia miraklo", kiu transformis la nacion de milita detruado al la dua ekonomio en la mondo. Dum tiu periodo, la Japana registaro prioritatigis la la plibonigo de infrastrukturo kaj manufakturado super socia bonfarto. Rezulte, Japanio ekdominis amplekson de industrioj inkludaj de ŝtalo, ŝipkonstruado, aŭtomobiloj, semikonduktantoj, kaj konsumanta elektroniko. La re-elveno de Tokio de milita traŭmato kompletiĝis ĉe la 1964-a Somera Olimpiko, kiu publikigis la urbon sur internacia scenejo kaj monde atentigis pri la "ekonomia miraklo".
Komence de la 1970oj, Japanaj urboj spertis amasan ondon da etendiĝo dum laborantoj komencis migri de kamparaj regionoj, kaj Tokio estis unu el la plej gravaj ekzemploj. Dum ĝi kreskis en la ekonomian bobelon de la malfruaj 1980oj, Tokio fariĝis unu el la plej dinamikaj urboj surteraj, kun ega amplekso de sociaj kaj ekonomiaj agadoj, nombregaj restaŭracioj kaj kluboj, grava financa distrikto, enorma industria forto, abundo da butikoj kaj mond-klasaj distrejoj. La konstrua prospero de la bubelaj jaroj estis unu el la plej grandaj de monda historio (juĝe de la nivelo de konstruaj elspezoj rilate al la grandeco de la ekonomio), konduke al tio ke Tokio havas enorme pli modernan kapitalan provizion de konstruaĵoj ol similaj metropoloj tiel kiel Londono kaj Novjorko. Kvankam la recesio sekva de krevo de la bobela ekonomio dum la fruaj 1990ojvundis la urbon, Tokio restas la precipan ekonomian centron de Orienta Azio, rivalite nur de Hongkongo kaj Singaporo.
Je la 20-a de marto 1995, Tokio fariĝis la fokuso de atento de internaciaj komunikiloj post atako de la Aum Shinrikyo kulta terorisma organizaĵo kun sarina nerva gaso en la Tokia metroo (en la tuneloj sub la politika distrikto de centrala Tokio) en kiu 12 homoj estis mortigitaj kaj miloj da homoj efikiĝis ( vidu Sarinan atakon en Tokio).
Geografio
Tokia Metropola Registaro apartiĝas en ĉefteraj kaj islandaj regionoj. La ĉeftero lokiĝas nordoriente de Tokia Golfeto, etendante proksimume 90 km de oriento al okcidento kaj 25 km de nordo al sudo. Ĝi limiĝas je Ĉiba-prefektujo oriente kaj Jamanaŝi-prefektujo okcidente, Kanagaŭa-prefektujo sude kaj Saitama-prefektujo norde. La islandoj komponiĝas Izu-insuloj kaj Ogasaŭara-insuloj, etendante 1 000 km en la Pacifikan Oceanon.
Kvartaloj
Tokia Metropolo havas 23 specialajn kvartalojnen areo de 621 kvadrataj kilometroj. Ĉiu kvartelo estas loka municipo kun siaj propraj elektitaj urbestro kaj asemblo sed diferencas de ordinara urbo en tio ke la centraj regadaj fukcioj traktiĝas de la Tokia Metroploa Registaro. Je la 1-a de Septembro, 2002 la tuta loĝantaro de la 23 kvarteloj estis 8,28 milionoj, kun logantara denseco de po 13 333 homoj kvadrat-kilometre.
Listo de urboj
Aldone al kvarteloj, la prefektio entenas ordinaraj urboj kiel tiuj en aliaj prefektioj.
Distriktoj, subprefektioj, urbetoj, kaj vilaĝoj
La sekvaj estas urbetoj kaj vilaĝoj sur islandoj.
Lagoj, Montoj, kaj Islandoj
La sekvaj lagoj estas en Tokio:
La sekvaj montoj estas en Tokio:
- M-to Kumotori
- M-to Takao
- M-to Mitake
- M-to Mihara
La sekvaj islandoj estas en Tokio:
- En Tokio Golfeto:
- En la Izu Islandoj:
- Oshima (aŭ Izu Oshima)
- Toshima
- Niijima
- Kozushima
- Miyakejima
- Mikurajima
- Hachijojima
- En la Ogasawara Islandoj:
- Chichjima
- Hahajima
- Kita Iwo Jima
- Iwo Jima
- Minami Iwo Jima
- Minami Torishima (Plej orienta loko en Japanio)
- Oki no Torishima (Plej suda lokko en Japanio)
- Nishi no Shima
Ekonomio
Tokio estas la hejmo de enorma nombro da kompanioj en multaj sektoroj de la nacia kaj la monda ekonomio. Por parta listo, vidu Listo de kompanioj kun estrejoj en Tokio
Demografio
Laŭ aĝo (2002):
- Junuloj (0-14): 1,43 millionoj (12%)
- Laboranta loĝantaro (15-64): 8,5 millionoj (71,4%)
- Pli aĝa loĝantaro (65+): 1,98 millionoj (16,6%)
Fremda rezida loĝantaro: 327 000 (2001)
Neta logantara kreskado: +68 000 (2000 al 2001)
Naskiĝintoj
Inklude ankaŭ naskiĝintojn el Tokia Urbo kaj Tokia Prefektujo
Doktoro
Esperantisto
Kinoreĝisoro
Mangaverkisto
Politikisto
Verkisto
Eksteraj Ligoj
- Tokia Metropola Registaro (en Japana, Angla, Ĉina, Korea)
- Tokia Esperanto Klubo (TEK)
