Tarnów: Malsamoj inter versioj

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Browse history interactively
[nekontrolita versio][nekontrolita versio]
← Iru al antaŭa ŝanĝoIru al sekvanta ŝanĝo →
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
SieBot (diskuto | kontribuoj)
168 505 redaktoj
e Robot - Replacing image Wałowa.JPG with PL Tarnów Wałowa II.JPG
SieBot (diskuto | kontribuoj)
168 505 redaktoj
e Fixing bot mess
Linio 12: Linio 12:
komunumo-speco=Urba|
komunumo-speco=Urba|
estro-titolo=Prezidanto de urbo|
estro-titolo=Prezidanto de urbo|
estro=Ryszard Ścigała||retposxto=|
estro=Ryszard Ścigała||retpoŝto=|
adreso-estraro=|
adreso-estraro=|
posxtkodo-estraro=|
poŝtkodo-estraro=|
telefono-estraro=|
telefono-estraro=|
fakso-estraro=|
fakso-estraro=|
posxto-estraro=|
poŝto-estraro=|
areo=72,4|
areo=72,4|
lat-g=50|lat-m=02|lon-g=21|lon-m=00|
lat-g=50|lat-m=02|lon-g=21|lon-m=00|
alto=|
alto=|
logxantaro-dato=2005|
loĝantaro-dato=2005|
logxantaro=117560|
loĝantaro=117560|
denso=1623,76|
denso=1623,76|
aglomeraĵo=|
aglomerajxo=|
tel_antauxkodo=(+48) 14|
tel_antaŭkodo=(+48) 14|
posxtkodo=33-100 do 33-110|
poŝtkodo=33-100 do 33-110|
auxtokodo=KT|
aŭtokodo=KT|
TERYT=|
TERYT=|
SIMC=|
SIMC=|
fondita=|
fondita=|
urborajtoj=1330|
urborajtoj=1330|
ĝemelaj_urboj=|
gxemelaj_urboj=|
retpagxaro=http://www.tarnow.pl|
retpaĝaro=http://www.tarnow.pl|
}}
}}
[[Dosiero:Tarnowski ratusz.JPG|thumb|[[Urbodomo]]]]
[[Dosiero:Tarnowski ratusz.JPG|thumb|[[Urbodomo]]]]
Linio 44: Linio 44:
[[Dosiero:Jan Paweł II Tarnow.JPG|thumb|right|250px|<!-- Monumento Jana (rivero) _Pawła_ II w _Tarnowie_ -->]]
[[Dosiero:Jan Paweł II Tarnow.JPG|thumb|right|250px|<!-- Monumento Jana (rivero) _Pawła_ II w _Tarnowie_ -->]]
[[Image:POL Tarnów map.svg|thumb|Tarnów – situo de la pola urbo]]
[[Image:POL Tarnów map.svg|thumb|Tarnów – situo de la pola urbo]]
'''Tarnów''' estas urbo en [[Malgrandopolio]] en sud-orienta [[Pollando]] kun 118 267 logxantoj (2005), situanta cxe du riveroj Dunajec kaj Biała Dunajcowa.
'''Tarnów''' estas urbo en [[Malgrandopolio]] en sud-orienta [[Pollando]] kun 118 267 loĝantoj (2005), situanta ĉe du riveroj Dunajec kaj Biała Dunajcowa.


Koordinatoj: {{koordinatoj gm|50|01|N|21|00|E}}
Koordinatoj: {{koordinatoj gm|50|01|N|21|00|E}}


===Historio===
===Historio===
Spurojn de la homa aktivado tie oni trovas jam en la fina periodo de la glaciepoko. Tiam sur la tereno de la hodiauxa Tarnów setligxis rangifer-cxasistoj. Signife pli poste, cxar lime de la 4-a kaj 5-a jarcentoj antaux de nia erao la regionon atingis keltoj, kies tombejon antauxnelonge retrovis arkeologoj. La kreigxinta lime de la 11-a kaj 12-a jarcentoj vilagxo, estis la gxermo de la hodiauxa urbo. Gxi ekde la komenco estis regxa setlejo, kiun regxino Judyta transdonis al la benediktana abatejo en [[Tyniec]], pri kiu cetere ni parolis antaux unu semajno. Tiun fakton pruvas la dokumento de la papa legato, kardinalo el Toucy, kiu estadis en Pollando versxajne en la 1124-jaro. Temas pri la la unua skriba informo pri Tarnów, ankoraux kiel la setlejo. La sekva menciio pri la urbo devenas nur el la komenco de la 14-a jarcento. La 7-an de marto de la 1330-a jaro la pola regxo Vladislavo la Kubuta per sia privilegio altigis la vilagxon Tarnów gxis la rango de la urbo. Gxiaj logxantoj akiris la samajn rajtojn, kiujn gxuis la logxantoj de Krakovo, tiam la cxefurbo de Pollando. En la sama jaro oni finikonstruis kastelon por Spycimir Leliwita, la krakova vojevodo la dua - post la regxo - figuro en Pollando. La konstruajxo, kies sole imponaj restajxoj konservigxis gxis hodiaux trovigxis tuj apud la hodiauxa urbo sur la monto de la [[sankta Marteno]]. Sed, la familio Leliwita estis tre firme ligita kun urbo. Iuj gxiaj reprezentantoj ekde la 15-a jarcento alprenis kiel la familian nomon, Tarnowski. Ili zorgis pri la evoluo de la urbo ia. atribuante apartajn rajtojn al komercistoj kaj metiistoj. En la urbon ekde gxia komenco alvenas poloniigxintaj germanoj el Krakovo kaj Nowy Sącz. En la 15-jarcentaj kronikoj trovigxas informoj pri judo Kalef, kiu translokigxis cxi tien el Lvovo kaj okupigxis pri silko-komerco. La urbon Tarnów celis ankaux ricxaj skotaj familoj: Nikiels, Dun, Huyson, kiuj komercis kun preskaux tuta Euxropo. Gxuste laux ilia iniciato en la urbo kreigxis la unuaj bankoj kaj komercaj kompanioj. Tamen la plej granda disfloro de la urbo ligxigxas kun la silueto de Jan Tarnowski, granda regxa hetmano. Li estis renesancstila homo: elstara komandanto, politikisto, verkisto. Inter la jaroj 1554-1560 liajn konsilojn oni notis en la urbaj libroj. Ili koncernis la funkciadon de la urbooficejoj, defendon kontraux malamiko kaj dumincendiajn kondutregulojn por la logxantoj. En la 16-a jarcento jaro en la urbo trovigxis 200 domoj, en kiuj logxis 1200 personoj. Samtiom kiom nun nur en la Malnovurba Kvartalo de Tarnów. Jam tiam funkciis en la urbo kanalizo kaj lignaj akvokonkundukiloj, lernejo, sinagogo kaj kalvina pregxejo. Post la morto de hetmano Jan Tarnowski en la 1561-a jaro italo Giovanni Maria Mosca alivorte Padovano skulptis por li en la katedralo de Dipatrino sarkofagon, kies alteco atingas preskaux 14 metrojn. Gxi estas la plej granda cxi speca monumento en Pollando kaj unu el la plej grandaj en Euxropo. La trovigxantajn figurojn de la hetmano kaj lia filo laux la natura grando oni skulptis 12 jarojn. Giovanni Maria Mosca Padavano projektis ankux la urbodomon en Tarnów. Tamen la urboevoluon haltigis incendioj kaj militoj antauxintaj la dispartigojn de Pollando.
Spurojn de la homa aktivado tie oni trovas jam en la fina periodo de la glaciepoko. Tiam sur la tereno de la hodiaŭa Tarnów setliĝis rangifer-ĉasistoj. Signife pli poste, ĉar lime de la 4-a kaj 5-a jarcentoj antaŭ de nia erao la regionon atingis keltoj, kies tombejon antaŭnelonge retrovis arkeologoj. La kreiĝinta lime de la 11-a kaj 12-a jarcentoj vilaĝo, estis la ĝermo de la hodiaŭa urbo. Ĝi ekde la komenco estis reĝa setlejo, kiun reĝino Judyta transdonis al la benediktana abatejo en [[Tyniec]], pri kiu cetere ni parolis antaŭ unu semajno. Tiun fakton pruvas la dokumento de la papa legato, kardinalo el Toucy, kiu estadis en Pollando verŝajne en la 1124-jaro. Temas pri la la unua skriba informo pri Tarnów, ankoraŭ kiel la setlejo. La sekva menciio pri la urbo devenas nur el la komenco de la 14-a jarcento. La 7-an de marto de la 1330-a jaro la pola reĝo Vladislavo la Kubuta per sia privilegio altigis la vilaĝon Tarnów ĝis la rango de la urbo. Ĝiaj loĝantoj akiris la samajn rajtojn, kiujn ĝuis la loĝantoj de Krakovo, tiam la ĉefurbo de Pollando. En la sama jaro oni finikonstruis kastelon por Spycimir Leliwita, la krakova vojevodo la dua - post la reĝo - figuro en Pollando. La konstruaĵo, kies sole imponaj restaĵoj konserviĝis ĝis hodiaŭ troviĝis tuj apud la hodiaŭa urbo sur la monto de la [[sankta Marteno]]. Sed, la familio Leliwita estis tre firme ligita kun urbo. Iuj ĝiaj reprezentantoj ekde la 15-a jarcento alprenis kiel la familian nomon, Tarnowski. Ili zorgis pri la evoluo de la urbo ia. atribuante apartajn rajtojn al komercistoj kaj metiistoj. En la urbon ekde ĝia komenco alvenas poloniiĝintaj germanoj el Krakovo kaj Nowy Sącz. En la 15-jarcentaj kronikoj troviĝas informoj pri judo Kalef, kiu translokiĝis ĉi tien el Lvovo kaj okupiĝis pri silko-komerco. La urbon Tarnów celis ankaŭ riĉaj skotaj familoj: Nikiels, Dun, Huyson, kiuj komercis kun preskaŭ tuta Eŭropo. Ĝuste laŭ ilia iniciato en la urbo kreiĝis la unuaj bankoj kaj komercaj kompanioj. Tamen la plej granda disfloro de la urbo liĝiĝas kun la silueto de Jan Tarnowski, granda reĝa hetmano. Li estis renesancstila homo: elstara komandanto, politikisto, verkisto. Inter la jaroj 1554-1560 liajn konsilojn oni notis en la urbaj libroj. Ili koncernis la funkciadon de la urbooficejoj, defendon kontraŭ malamiko kaj dumincendiajn kondutregulojn por la loĝantoj. En la 16-a jarcento jaro en la urbo troviĝis 200 domoj, en kiuj loĝis 1200 personoj. Samtiom kiom nun nur en la Malnovurba Kvartalo de Tarnów. Jam tiam funkciis en la urbo kanalizo kaj lignaj akvokonkundukiloj, lernejo, sinagogo kaj kalvina preĝejo. Post la morto de hetmano Jan Tarnowski en la 1561-a jaro italo Giovanni Maria Mosca alivorte Padovano skulptis por li en la katedralo de Dipatrino sarkofagon, kies alteco atingas preskaŭ 14 metrojn. Ĝi estas la plej granda ĉi speca monumento en Pollando kaj unu el la plej grandaj en Eŭropo. La troviĝantajn figurojn de la hetmano kaj lia filo laŭ la natura grando oni skulptis 12 jarojn. Giovanni Maria Mosca Padavano projektis ankŭ la urbodomon en Tarnów. Tamen la urboevoluon haltigis incendioj kaj militoj antaŭintaj la dispartigojn de Pollando.


Fine de la 18-a jarcento en Tarnów enmondigxis Józef Bem pli posta generalo kaj batalheroo favore al la libereco de Pollando kaj Hungario. Lia figuro ekzempligas la jam tiam konatan proverbon, pri „frat-kompaneco de polo kaj hungaro same dum la sabroskermado kiel ankaux dum la drinkado”. La 19-a jarcento signas lavangan urboevoluon. Oni konstruis akvokondukilojn kaj instalis en la urbo gaslanternojn, aperis la unua gazeto, estis konstruitaj moderna elektrejo, kaj stacidomo. Tarnów farigxis la distrika cxefurbo kaj lauxvice diocezosidejo.
Fine de la 18-a jarcento en Tarnów enmondiĝis Józef Bem pli posta generalo kaj batalheroo favore al la libereco de Pollando kaj Hungario. Lia figuro ekzempligas la jam tiam konatan proverbon, pri „frat-kompaneco de polo kaj hungaro same dum la sabroskermado kiel ankaŭ dum la drinkado”. La 19-a jarcento signas lavangan urboevoluon. Oni konstruis akvokondukilojn kaj instalis en la urbo gaslanternojn, aperis la unua gazeto, estis konstruitaj moderna elektrejo, kaj stacidomo. Tarnów fariĝis la distrika ĉefurbo kaj laŭvice diocezosidejo.
La urbo alportis ankaux kontribuon al la reakiro de sendependeco de Pollando. Cxiu kvina legiano de Józef Piłsudski devenis gxuste el tiu cxi urbo. Tarnów estis ankaux la unua urbo liberigita post la 123-jaraj dispartigoj, nokte inter la 30-a kaj la 31-a de oktobro de la 1918-a jaro. Sojle de la 2-a mondmilito en la urbo logxis 40 mil personoj. Ties duonon konsistigis judoj. Gxuste el tiu cxi urbo germanoj direktis la unuan transporton al Auschwitz-koncentrejo kaj Tarnów-logxantoj pereis en gxi kiel la unuaj.
La urbo alportis ankaŭ kontribuon al la reakiro de sendependeco de Pollando. Ĉiu kvina legiano de Józef Piłsudski devenis ĝuste el tiu ĉi urbo. Tarnów estis ankaŭ la unua urbo liberigita post la 123-jaraj dispartigoj, nokte inter la 30-a kaj la 31-a de oktobro de la 1918-a jaro. Sojle de la 2-a mondmilito en la urbo loĝis 40 mil personoj. Ties duonon konsistigis judoj. Ĝuste el tiu ĉi urbo germanoj direktis la unuan transporton al Auschwitz-koncentrejo kaj Tarnów-loĝantoj pereis en ĝi kiel la unuaj.


La nunaj logxantoj de la urbo asertas, ke se iu nur foje ekvidos ilian urbon sopiros al gxi gxis la vivfino. Ne sole pro gxia aparta atmosfero, tipa por multaj polaj urboj en la sudo. Ne nur pro tio, ke la Malnovurba Kvartalo konservis mezepokan konstruplanon kaj najbaras en gxi konstruajxoj gotikaj kaj renesancaj. Nome, Tarnów rolis kiel rifugxejo por pluraj nacioj: judoj, germanoj, ukrainanoj, skotoj, auxstoj, cxehxoj kaj aliaj kaj ties reprezentantoj lasis en la urbo siajn firmajn spurojn.
La nunaj loĝantoj de la urbo asertas, ke se iu nur foje ekvidos ilian urbon sopiros al ĝi ĝis la vivfino. Ne sole pro ĝia aparta atmosfero, tipa por multaj polaj urboj en la sudo. Ne nur pro tio, ke la Malnovurba Kvartalo konservis mezepokan konstruplanon kaj najbaras en ĝi konstruaĵoj gotikaj kaj renesancaj. Nome, Tarnów rolis kiel rifuĝejo por pluraj nacioj: judoj, germanoj, ukrainanoj, skotoj, aŭstoj, ĉeĥoj kaj aliaj kaj ties reprezentantoj lasis en la urbo siajn firmajn spurojn.


===Famaj naskigxintoj de la urbo===
===Famaj naskiĝintoj de la urbo===


*[[Jozefo Bem]]
*[[Jozefo Bem]]
Linio 67: Linio 67:


[[Kategorio:Urboj de Malgrandopolio]]
[[Kategorio:Urboj de Malgrandopolio]]
[[Kategorio:Urboj de Pollando laux alfabeto]]
[[Kategorio:Urboj de Pollando laŭ alfabeto]]


[[cs:Tarnów]]
[[cs:Tarnów]]

Kiel registrite je 00:36, 13 jun. 2008

Tarnów

Flago

Blazono

Flago Blazono
eksterdistrikta urbo en Pollando
Tarnów (Pollando)
Tarnów (Pollando)
DMS
Mapo
Mapo
Mapo
Genitivo de la nomo Tarnowa
Provinco Malgrandopolio
Distrikto-rajta Jes
Speco de komunumo Urba
Urba komunumo Jes
Urborajtoj 1330
Koordinatoj 50° 2′ N, 21° 0′ O (mapo)50.03333333333321Koordinatoj: 50° 2′ N, 21° 0′ O (mapo)
Areo 72,4 km²
Loĝantaro 117560 (en 2005)
Loĝdenso 1623,76 loĝ./km²
Poŝtkodo 33-100 do 33-110
Telefona antaŭkodo (+48) 14
Aŭtokodo KT
Estro Ryszard Ścigała
Titolo de estro Prezidanto de urbo
Komunuma retejo http://www.tarnow.pl
v • d • r
Dosiero:Tarnowski ratusz.JPG
Urbodomo
Dosiero:Rynek w tle Katedra.JPG
Dosiero:Nowodąbrowska.JPG
Dosiero:Dworzec PKS Tarnów.JPG
Fervoja stacidomo
Strato Wałowa
Dosiero:Wałowa II.JPG
Strato Wałowa II
Tarnów – situo de la pola urbo

Tarnów estas urbo en Malgrandopolio en sud-orienta Pollando kun 118 267 loĝantoj (2005), situanta ĉe du riveroj Dunajec kaj Biała Dunajcowa.

Koordinatoj: 50° 01′ N 21° 00′ O / 50.017 °N, 21.000 °O / 50.017; 21.000 (mapo)Koordinatoj: 50° 01′ N 21° 00′ O / 50.017 °N, 21.000 °O / 50.017; 21.000 (mapo)

Historio

Spurojn de la homa aktivado tie oni trovas jam en la fina periodo de la glaciepoko. Tiam sur la tereno de la hodiaŭa Tarnów setliĝis rangifer-ĉasistoj. Signife pli poste, ĉar lime de la 4-a kaj 5-a jarcentoj antaŭ de nia erao la regionon atingis keltoj, kies tombejon antaŭnelonge retrovis arkeologoj. La kreiĝinta lime de la 11-a kaj 12-a jarcentoj vilaĝo, estis la ĝermo de la hodiaŭa urbo. Ĝi ekde la komenco estis reĝa setlejo, kiun reĝino Judyta transdonis al la benediktana abatejo en Tyniec, pri kiu cetere ni parolis antaŭ unu semajno. Tiun fakton pruvas la dokumento de la papa legato, kardinalo el Toucy, kiu estadis en Pollando verŝajne en la 1124-jaro. Temas pri la la unua skriba informo pri Tarnów, ankoraŭ kiel la setlejo. La sekva menciio pri la urbo devenas nur el la komenco de la 14-a jarcento. La 7-an de marto de la 1330-a jaro la pola reĝo Vladislavo la Kubuta per sia privilegio altigis la vilaĝon Tarnów ĝis la rango de la urbo. Ĝiaj loĝantoj akiris la samajn rajtojn, kiujn ĝuis la loĝantoj de Krakovo, tiam la ĉefurbo de Pollando. En la sama jaro oni finikonstruis kastelon por Spycimir Leliwita, la krakova vojevodo la dua - post la reĝo - figuro en Pollando. La konstruaĵo, kies sole imponaj restaĵoj konserviĝis ĝis hodiaŭ troviĝis tuj apud la hodiaŭa urbo sur la monto de la sankta Marteno. Sed, la familio Leliwita estis tre firme ligita kun urbo. Iuj ĝiaj reprezentantoj ekde la 15-a jarcento alprenis kiel la familian nomon, Tarnowski. Ili zorgis pri la evoluo de la urbo ia. atribuante apartajn rajtojn al komercistoj kaj metiistoj. En la urbon ekde ĝia komenco alvenas poloniiĝintaj germanoj el Krakovo kaj Nowy Sącz. En la 15-jarcentaj kronikoj troviĝas informoj pri judo Kalef, kiu translokiĝis ĉi tien el Lvovo kaj okupiĝis pri silko-komerco. La urbon Tarnów celis ankaŭ riĉaj skotaj familoj: Nikiels, Dun, Huyson, kiuj komercis kun preskaŭ tuta Eŭropo. Ĝuste laŭ ilia iniciato en la urbo kreiĝis la unuaj bankoj kaj komercaj kompanioj. Tamen la plej granda disfloro de la urbo liĝiĝas kun la silueto de Jan Tarnowski, granda reĝa hetmano. Li estis renesancstila homo: elstara komandanto, politikisto, verkisto. Inter la jaroj 1554-1560 liajn konsilojn oni notis en la urbaj libroj. Ili koncernis la funkciadon de la urbooficejoj, defendon kontraŭ malamiko kaj dumincendiajn kondutregulojn por la loĝantoj. En la 16-a jarcento jaro en la urbo troviĝis 200 domoj, en kiuj loĝis 1200 personoj. Samtiom kiom nun nur en la Malnovurba Kvartalo de Tarnów. Jam tiam funkciis en la urbo kanalizo kaj lignaj akvokonkundukiloj, lernejo, sinagogo kaj kalvina preĝejo. Post la morto de hetmano Jan Tarnowski en la 1561-a jaro italo Giovanni Maria Mosca alivorte Padovano skulptis por li en la katedralo de Dipatrino sarkofagon, kies alteco atingas preskaŭ 14 metrojn. Ĝi estas la plej granda ĉi speca monumento en Pollando kaj unu el la plej grandaj en Eŭropo. La troviĝantajn figurojn de la hetmano kaj lia filo laŭ la natura grando oni skulptis 12 jarojn. Giovanni Maria Mosca Padavano projektis ankŭ la urbodomon en Tarnów. Tamen la urboevoluon haltigis incendioj kaj militoj antaŭintaj la dispartigojn de Pollando.

Fine de la 18-a jarcento en Tarnów enmondiĝis Józef Bem pli posta generalo kaj batalheroo favore al la libereco de Pollando kaj Hungario. Lia figuro ekzempligas la jam tiam konatan proverbon, pri „frat-kompaneco de polo kaj hungaro same dum la sabroskermado kiel ankaŭ dum la drinkado”. La 19-a jarcento signas lavangan urboevoluon. Oni konstruis akvokondukilojn kaj instalis en la urbo gaslanternojn, aperis la unua gazeto, estis konstruitaj moderna elektrejo, kaj stacidomo. Tarnów fariĝis la distrika ĉefurbo kaj laŭvice diocezosidejo. La urbo alportis ankaŭ kontribuon al la reakiro de sendependeco de Pollando. Ĉiu kvina legiano de Józef Piłsudski devenis ĝuste el tiu ĉi urbo. Tarnów estis ankaŭ la unua urbo liberigita post la 123-jaraj dispartigoj, nokte inter la 30-a kaj la 31-a de oktobro de la 1918-a jaro. Sojle de la 2-a mondmilito en la urbo loĝis 40 mil personoj. Ties duonon konsistigis judoj. Ĝuste el tiu ĉi urbo germanoj direktis la unuan transporton al Auschwitz-koncentrejo kaj Tarnów-loĝantoj pereis en ĝi kiel la unuaj.

La nunaj loĝantoj de la urbo asertas, ke se iu nur foje ekvidos ilian urbon sopiros al ĝi ĝis la vivfino. Ne sole pro ĝia aparta atmosfero, tipa por multaj polaj urboj en la sudo. Ne nur pro tio, ke la Malnovurba Kvartalo konservis mezepokan konstruplanon kaj najbaras en ĝi konstruaĵoj gotikaj kaj renesancaj. Nome, Tarnów rolis kiel rifuĝejo por pluraj nacioj: judoj, germanoj, ukrainanoj, skotoj, aŭstoj, ĉeĥoj kaj aliaj kaj ties reprezentantoj lasis en la urbo siajn firmajn spurojn.

Famaj naskiĝintoj de la urbo


Eksteraj ligiloj

Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Tarnów&oldid=1778228"