Gedo: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [kontrolita revizio] |
Neniu resumo de redakto |
Neniu resumo de redakto |
||
| Linio 1: | Linio 1: | ||
[[Image:Somalia regions map Gedo.svg|thumb| |
[[Image:Somalia regions map Gedo.svg|thumb|Situo de Gedo en suda Somalio]] |
||
'''Gedo''' (en [[somala]] ''Geedo'') estas administra regiono (''[[Regionoj de Somalio|gobolka]]'') iam parto de la historia [[Supra Juba Regiono]], [[Somalio]]. La regiona ĉefurbo estas [[Garbahaarreey]]. Gedo estas regiono kreit en la [[1980-aj jaroj]] kaj limas kun [[Ogaden]] en [[Etiopio]], la [[Nordorienta Provinco (Kenjo)|Nordorienta Provinco]] en [[Kenjo]], kaj la somaliaj regionoj de [[Bakool]], [[Bay, Somalio|Bay]], [[Jubbada Dhexe]] (Meza Juba), kaj [[Jubbada Hoose]] (Malsupra Juba) sudorienten. La sudaj partoj de Gedo, okcidente de la rivero [[Juba]], estis iam parto de la malnova regiono de la Brita Imperio nome Transjuba dum duono de la sepdek jaroj de la [[Disdivido de Afriko|kolonia epoko en Afriko]] el [[1890]] al [[1960]]. [[Britio]] kaj [[Italio]] luktis dufoje en tiu areo de la [[Korno de Afriko]]. La populacio de la regiono de Gedo eksplodis en la lastaj dudek jaroj atingante ĉirkaŭ unu milionon en fruaj [[1990-aj jaroj]] post la komenco de la [[Somalia Enlanda Milito|enlanda milito]] kiu disvolviĝis ĉirkaŭ [[Mogadiŝo]]. |
'''Gedo''' (en [[somala]] ''Geedo'') estas administra regiono (''[[Regionoj de Somalio|gobolka]]'') iam parto de la historia [[Supra Juba Regiono]], [[Somalio]]. La regiona ĉefurbo estas [[Garbahaarreey]]. Gedo estas regiono kreit en la [[1980-aj jaroj]] kaj limas kun [[Ogaden]] en [[Etiopio]], la [[Nordorienta Provinco (Kenjo)|Nordorienta Provinco]] en [[Kenjo]], kaj la somaliaj regionoj de [[Bakool]], [[Bay, Somalio|Bay]], [[Jubbada Dhexe]] (Meza Juba), kaj [[Jubbada Hoose]] (Malsupra Juba) sudorienten. La sudaj partoj de Gedo, okcidente de la rivero [[Juba]], estis iam parto de la malnova regiono de la Brita Imperio nome Transjuba dum duono de la sepdek jaroj de la [[Disdivido de Afriko|kolonia epoko en Afriko]] el [[1890]] al [[1960]]. [[Britio]] kaj [[Italio]] luktis dufoje en tiu areo de la [[Korno de Afriko]]. La populacio de la regiono de Gedo eksplodis en la lastaj dudek jaroj atingante ĉirkaŭ unu milionon en fruaj [[1990-aj jaroj]] post la komenco de la [[Somalia Enlanda Milito|enlanda milito]] kiu disvolviĝis ĉirkaŭ [[Mogadiŝo]]. |
||
| Linio 46: | Linio 46: | ||
<!-- |
<!-- |
||
| ⚫ | Je 40 km el la regiona ĉefurbo, Garbahaarreey, al Beled Haawo, estas la montaro [[Humbaale]] kiu havas la plej altan pinton en la tuta regiono. La montaraj areoj de Gedo havas taŭgajn bestojn por safari animals from [[elephant]]s to [[cheetah]]s. It is not rare to hear [[lion]]s roar during the night hours. Lions, [[ostrich]]es, [[oryx]], [[giraffe]]s, [[warthog]]s and [[hyena]]s are plenty around the grassy lands of the western part of the Bardera District, between the towns of Gerileey and Faafahdhuun. This is in Gelgel Prairies (Banka Gelgel) in Somalia or simply Gelgel (Gelgesha). |
||
About {{convert|40|km|abbr=on}} from the region's capital, Garbahaarreey, towards Beled Haawo, are the [[Humbaale Mountain]] which has the highest peak in all the mountains and hills in Gedo region. To have a feel of how high this mountain is, coming from Bardera and going to Garbahaareey, at the top of ''Waamo Yarey Hill'', from here, you can see Humbaale Mountain peak. At this stage you will be around {{convert|140|km|abbr=on}} away from the mountain, and you will be around {{convert|100|km|abbr=on}} from Garbahaarreey. There is a distance of {{convert|130|km|abbr=on}} between Garbahaarreey and Baardheera. Humbaale Mountain is located {{convert|40|km|abbr=on}} northwest of Garbahaarreey and it will be {{convert|20|km|abbr=on}} off-road on the road to Beled Haawo. |
|||
| ⚫ | |||
The Jubba River from Doolow to Baardheere has large river animals such as [[crocodile]]s and [[hippopotamus]], who bask in the sun on the sandy island spots during the drying up of the river.--> |
The Jubba River from Doolow to Baardheere has large river animals such as [[crocodile]]s and [[hippopotamus]], who bask in the sun on the sandy island spots during the drying up of the river.--> |
||
Kiel registrite je 13:19, 26 jan. 2009
Gedo (en somala Geedo) estas administra regiono (gobolka) iam parto de la historia Supra Juba Regiono, Somalio. La regiona ĉefurbo estas Garbahaarreey. Gedo estas regiono kreit en la 1980-aj jaroj kaj limas kun Ogaden en Etiopio, la Nordorienta Provinco en Kenjo, kaj la somaliaj regionoj de Bakool, Bay, Jubbada Dhexe (Meza Juba), kaj Jubbada Hoose (Malsupra Juba) sudorienten. La sudaj partoj de Gedo, okcidente de la rivero Juba, estis iam parto de la malnova regiono de la Brita Imperio nome Transjuba dum duono de la sepdek jaroj de la kolonia epoko en Afriko el 1890 al 1960. Britio kaj Italio luktis dufoje en tiu areo de la Korno de Afriko. La populacio de la regiono de Gedo eksplodis en la lastaj dudek jaroj atingante ĉirkaŭ unu milionon en fruaj 1990-aj jaroj post la komenco de la enlanda milito kiu disvolviĝis ĉirkaŭ Mogadiŝo.
PLej parto de la novalvenintoj al la regiono, subite foriris kaj resetliĝis en diversaj partoj de lamondo. Tiu migrado faris el Buuloxaawo la duan plejn grandan distrikton en Gedo. Luuq estis iam la dua plej granda urbo kaj distrikto post Bardera. Samtempe la distrikto Buuloxaawo estis la plej granda urbo kaj distrikto en la regiono.
Dum la 1990-aj jaroj en norda Gedo
La populacio en Beled Haawo altiĝis ĝis 200,000. Tio okazis en la fruaj 1990-aj jaroj, kiam gradna nombro de mogadiŝanoj setliĝcis en Beled Haawo, pro ties kosmopoliteco kaj proksimeco al la landlimo kun Kenjo. Ankaŭ tiam okazis la eko de la islamisma movado al-Itihaad al-Islamiya (AIAI) de Mohamed Haji Yussuf, konata gedano. Pro tio krom la ĝenerala somalia situacio de malstabileco en tiu regiono okazis komplikaĵoj, ĉar Etiopio akuzis la AIAI pro helpo al la Nacia Liberiga Fronto de Ogadeno (ONLF) kio kaŭzis etiopian invadon de Gedo en 1996 kaj sekvajn konfliktojn inter klanoj ĉu etiopiemaj ĉu kontraŭaj. Post kelkaj jaroj de konfliktoj en la regiono en 2004 okazis pacokonferenco en Garbahaarreey. De tie eliris liberaj balotadoj kaj de tiam la regiono de Gedo estas unu el la plej pacaj lokoj en Somalio kaj la politikaj reprezentantoj estas elektitaj demokrate.
Distriktoj de Gedo
La regiono de Gedo enhavas sep distriktojn:
La regiona ĉefurbo estas Garbahaarreey. Plej gravaj riveroj en la regiono inkludas tiujn de Dawa kaj Juba. Dawa fluas ĉe la landlimo inter Etiopio kaj la regiono de Gedo.
La urbo Doolow estas ĉe Dawa. La rivero Juba venas el Doolow, ĝuste norde de la distrikto Luuq, poste fluas al Buurdhuubo, Bardera, poste al Bu'aale kaj Jilib de Meza Juba regiono, ĝis ties enfluo en la Hinda Oceano ĉe Goobweyn. Estas klara kaj konstanta separo inter la du koloroj kiam la ruĝa rivero enfluas en la bluaj oceanaj akvoj.
Bardera kaj Beled Haawo
La plej loĝataj urboj en Gedo estas Bardera kaj Beled Haawo. Beled Haawo estas la komerca enireo de la regiono, dum Bardera estas la manĝofonto de la regiono. Agrikulturaj produktoj el la fruktodonaj teroj de Bardera, kio inkludas tiujn de maizo, terpomoj, sorgo, tabako, cepoj, sezamo, kaj fruktoj kiel la papajo, la mangifero, akvomelonoj kaj bananoj estas enŝipitaj al multaj diversaj partoj de la lando.
Populacio
Ĉirkaŭ 1994 laŭ informo de Unuiĝintaj Nacioj, la ĉirkaŭkalkulita populacio de Gedo estis 690,000.[1] Pro la nomada kutimaro de la loĝantaro kaj ties movoj tiuj nombroj povas plialtiĝi aŭ inverse dum jaroj. Grandaj urboj kiel Bardera, Beled Hawo kaj Luuq havas similajn populaciojn; plej parto de la urbaj loĝantoj loĝa en tiuj urboj plus la areo de la regiona ĉefurbo Garbahaarreey.
Bardera (en somala Baardheere), la plej granda urbo kaj sidejo de la plej loĝata distrikto en Gedo, urbiĝis ĝis kiam ties populacio multobliĝis 400 % ek de la rompo de la leĝo kaj ordo en la ĉefurbo, Mogadiŝo. Krom la urba populacio en Bardera, la resto de la populacio de la regiono estas paŝtistoj. En Gedo estas Universitato de Gedo kiu havas ankaŭ kampuson ĉe Beled Haawo.
Komerco en Gedo
Ekonomio en Gedo dependas el du sektoroj: agrikulturo kaj brutobredado. Kreskanta tria sektoro estas servoj, ĉefe pri financoj kaj telekomunikado.
La ekonomio ĉefe dependas el brutobredado kaj farmoj sed la regiono de Gedo havas fortan interregionan kaj internacian transliman komercon kun Kenjo kaj eĉ iome kun Etiopio. Komerco inter Somalio, Kenjo kaj Etiopio permesis la regionon esti ekononomie stabila por la jaroj antaŭ la interveno de UN kaj poste. Tiu aktivado malpliiĝis pro la landa situacio, sed ankoraŭ pluiĝas.
La urbo de Beled Hawo estas la komerca alirejo al Mogadiŝo kaj partoj de Kenjo. Granda komercokvanto trapasas la limon el unu flanko al alia al- aŭ elportante varojn el kaj al la resto de Somalio.
Tiu regiono Gedo famas pro la agrikultura produktado sude. Tiu farmado koncentriĝas ĉefe en kvar urboj nome Doolow, Luuq, Buurdhuubo kaj Bardera. Dum paca epoko produktado el Bardera kutime atingis tiomnordajn teritoriojn kiom ĝis Ĝibutio en la Golfo de Adeno.
Naturo ĉe Gedo
Tiu regiono havas unu el la plej varia naturo en Somalio. La zono de Dawo havas rokajn montarojn, kie troviĝas ruĝa sablo ĉie ajn kaj blankaj dunoj ĉe la valo de la rivero Juba. Estas ebenaĵoj en nordokcidenta Bardera ĉe Gelgel Prairre.
Estas grandaj kvantoj de la kvar plej popularaj somalaj brutoj tra la tuta regiono, nome kameloj, ŝafoj, kaproj kaj bovoj. Ĉefe la familio vivtenas sin per miksaĵo de kaproj kaj ŝafoj. Simile, la regiono famas pro bredado de ĉevaloj ĉefe ĉe Beled Haawo kaj Dirharra en Elwak.
Urboj de la regiono de Gedo
Notoj
- ↑ UNDOS (United Nations Development Office for Somalia) Regional Report: Gedo Region (PDF). Global Information Networks in Education (GINIE). Alirita la December 19 2005. (Noto: PDFa dokumento)
Referencoj
Koordinatoj: 2° 26′ 17″ N 41° 29′ 3″ O / 2.43806 °N, 41.48417 °O (mapo)