Gbea lingvaro: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [nekontrolita versio] |
RG72 (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
Xqbot (diskuto | kontribuoj) e roboto aldono de: mg:Fiteny gbe; cosmetic changes |
||
| Linio 21: | Linio 21: | ||
|} |
|} |
||
La '''gbea lingvaro''' estas grupo de proksimume 20 parencaj lingvoj, kiuj parolatas en vasta areo inter orienta [[Ganao]] kaj okcidenta [[Niĝerio]]. La suma nombro de parolantoj de la gbea lingvaro estas inter 4 kaj 8 milionoj da homoj. La plej disvastiĝinta lingvo el la lingvaro estas la [[Eŭea lingvo]] (''Ewe'') kun 3 milionoj da parolantoj en [[Ganao]] kaj [[Togolando]], sekvas la [[Fona lingvo]] (''Fon'') |
La '''gbea lingvaro''' estas grupo de proksimume 20 parencaj lingvoj, kiuj parolatas en vasta areo inter orienta [[Ganao]] kaj okcidenta [[Niĝerio]]. La suma nombro de parolantoj de la gbea lingvaro estas inter 4 kaj 8 milionoj da homoj. La plej disvastiĝinta lingvo el la lingvaro estas la [[Eŭea lingvo]] (''Ewe'') kun 3 milionoj da parolantoj en [[Ganao]] kaj [[Togolando]], sekvas la [[Fona lingvo]] (''Fon'') (1.7 milionoj da parolantoj ĉefe en [[Benino]]. La gbea lingvaro apartenas al la [[Kvaa lingvaro]], branĉo de la [[Niĝerkonga lingvaro|niĝerkonga lingvofamilio]], kaj dispartigeblas al kvin ĉefaj lingvoj respektive dialektaroj: la [[eŭea lingvo|eŭea]] (''Ewe''), [[gena lingvo|gena]] (''Gen''), [[fona lingvo|fona]] (''Fon'') kaj [[aja lingvo|aja]] (''Aja '') lingvoj, plus la grupo de [[fla-feraaj lingvoj]] (''Phla-Pherá''). |
||
La plej multaj parolantoj de la gbea lingvaro venis de pli orientaj regionoj de Afriko al la nunaj loĝlokoj en pluraj ondoj de translokiĝo inter la 10-a kaj 15-a jarcentoj. Iuj el la parolantoj de la [[fla-feraaj lingvoj]] tamen supozeble estis la originaj enloĝantoj de la areo, kaj miksiĝis kun la parolantoj de la gbea lingvaro, kaj la parolantoj de la [[gena lingvo]] probable devenas de regiono pli norda. Fine de la 18-a jarcento, multaj parolantoj de la gbea lingvaro sklaviĝis kaj transportiĝis al [[Ameriko]], sekve de kio la lingvoj de la gbea lingvaro influis plurajn kreolajn lingvojn de la [[Karibio]]. |
La plej multaj parolantoj de la gbea lingvaro venis de pli orientaj regionoj de Afriko al la nunaj loĝlokoj en pluraj ondoj de translokiĝo inter la 10-a kaj 15-a jarcentoj. Iuj el la parolantoj de la [[fla-feraaj lingvoj]] tamen supozeble estis la originaj enloĝantoj de la areo, kaj miksiĝis kun la parolantoj de la gbea lingvaro, kaj la parolantoj de la [[gena lingvo]] probable devenas de regiono pli norda. Fine de la 18-a jarcento, multaj parolantoj de la gbea lingvaro sklaviĝis kaj transportiĝis al [[Ameriko]], sekve de kio la lingvoj de la gbea lingvaro influis plurajn kreolajn lingvojn de la [[Karibio]]. |
||
[[Dosiero:Gbea lingvaro.png|thumb|left|300px|<center>mapo, kiu montras la distribuon de la ĉefaj lingvoj el la gbea lingvaro (laŭ Capo 1988 kaj 1991)]] |
[[Dosiero:Gbea lingvaro.png|thumb|left|300px|<center>mapo, kiu montras la distribuon de la ĉefaj lingvoj el la gbea lingvaro (laŭ Capo 1988 kaj 1991)]] |
||
Ĉirkaŭ la jaro [[1840]], germanaj misiistoj lingvistike ekesploris la gbean lingvaron. Dum la unua duono de la 20-a jarcento, la germana afrikanisto ''Diedrich Hermann Westermann'' estis gvida esploristo de la lingvaro. La unua interna klasifiko de la lingvaro estis publikigita dum [[1988]] fare de ''H. B. Capo'', kion sekvis kompara [[fonologio]] [[1991]]. La gbea lingvaro apartenas al la [[tonala lingvo|tonalaj lingvoj]], [[ |
Ĉirkaŭ la jaro [[1840]], germanaj misiistoj lingvistike ekesploris la gbean lingvaron. Dum la unua duono de la 20-a jarcento, la germana afrikanisto ''Diedrich Hermann Westermann'' estis gvida esploristo de la lingvaro. La unua interna klasifiko de la lingvaro estis publikigita dum [[1988]] fare de ''H. B. Capo'', kion sekvis kompara [[fonologio]] [[1991]]. La gbea lingvaro apartenas al la [[tonala lingvo|tonalaj lingvoj]], [[Lingva tipologio#Analizaj lingvoj|analizaj lingvoj]] kaj la baza vortordo estas ''Subjekto Verbo Objekto''. |
||
== Aliaj projektoj == |
== Aliaj projektoj == |
||
{{projektoj|commons=Category:Gbe languages}} |
{{projektoj|commons=Category:Gbe languages}} |
||
| ⚫ | |||
[[Kategorio:Kvaa lingvaro]] |
[[Kategorio:Kvaa lingvaro]] |
||
[[Kategorio:Gbea lingvaro|*]] |
[[Kategorio:Gbea lingvaro|*]] |
||
| ⚫ | |||
[[br:Yezhoù gbeek]] |
[[br:Yezhoù gbeek]] |
||
| Linio 41: | Linio 40: | ||
[[es:Lenguas gbe]] |
[[es:Lenguas gbe]] |
||
[[fr:Langues Gbe]] |
[[fr:Langues Gbe]] |
||
[[mg:Fiteny gbe]] |
|||
[[no:Gbespråk]] |
[[no:Gbespråk]] |
||
[[pt:Línguas gbe]] |
[[pt:Línguas gbe]] |
||
Kiel registrite je 17:09, 1 jun. 2009
| Gbea lingvaro (Gbe) | |
|---|---|
| Landoj | sudorienta Ganao, Togolando, Benino kaj okcidenta Niĝerio |
| Klasifiko | Niĝerkonga lingvaro
|
| Lingvoj |
|
La gbea lingvaro estas grupo de proksimume 20 parencaj lingvoj, kiuj parolatas en vasta areo inter orienta Ganao kaj okcidenta Niĝerio. La suma nombro de parolantoj de la gbea lingvaro estas inter 4 kaj 8 milionoj da homoj. La plej disvastiĝinta lingvo el la lingvaro estas la Eŭea lingvo (Ewe) kun 3 milionoj da parolantoj en Ganao kaj Togolando, sekvas la Fona lingvo (Fon) (1.7 milionoj da parolantoj ĉefe en Benino. La gbea lingvaro apartenas al la Kvaa lingvaro, branĉo de la niĝerkonga lingvofamilio, kaj dispartigeblas al kvin ĉefaj lingvoj respektive dialektaroj: la eŭea (Ewe), gena (Gen), fona (Fon) kaj aja (Aja ) lingvoj, plus la grupo de fla-feraaj lingvoj (Phla-Pherá).
La plej multaj parolantoj de la gbea lingvaro venis de pli orientaj regionoj de Afriko al la nunaj loĝlokoj en pluraj ondoj de translokiĝo inter la 10-a kaj 15-a jarcentoj. Iuj el la parolantoj de la fla-feraaj lingvoj tamen supozeble estis la originaj enloĝantoj de la areo, kaj miksiĝis kun la parolantoj de la gbea lingvaro, kaj la parolantoj de la gena lingvo probable devenas de regiono pli norda. Fine de la 18-a jarcento, multaj parolantoj de la gbea lingvaro sklaviĝis kaj transportiĝis al Ameriko, sekve de kio la lingvoj de la gbea lingvaro influis plurajn kreolajn lingvojn de la Karibio.
Ĉirkaŭ la jaro 1840, germanaj misiistoj lingvistike ekesploris la gbean lingvaron. Dum la unua duono de la 20-a jarcento, la germana afrikanisto Diedrich Hermann Westermann estis gvida esploristo de la lingvaro. La unua interna klasifiko de la lingvaro estis publikigita dum 1988 fare de H. B. Capo, kion sekvis kompara fonologio 1991. La gbea lingvaro apartenas al la tonalaj lingvoj, analizaj lingvoj kaj la baza vortordo estas Subjekto Verbo Objekto.