Entomologio: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [nekontrolita versio] |
SieBot (diskuto | kontribuoj) e roboto aldono de: sh:Entomologija |
Xqbot (diskuto | kontribuoj) e roboto aldono de: cy:Entomoleg; cosmetic changes |
||
| Linio 1: | Linio 1: | ||
'''Entomologio''' aŭ '''Insektoscienco''' estas fako de [[zoologio]]. Ĝi estas la [[scienco]] pri [[insekto]]j. La vorto '''entomologio''' devenas el la |
'''Entomologio''' aŭ '''Insektoscienco''' estas fako de [[zoologio]]. Ĝi estas la [[scienco]] pri [[insekto]]j. La vorto '''entomologio''' devenas el la [[greka]] ''éntomos'', «insekto» kaj ''logos'', «scienco») |
||
==Historio de la entomologio== |
== Historio de la entomologio == |
||
La entomologio enradikiĝas en preskaŭ ĉiu kulturo ĉiutempaj ekde prahistoriaj tempoj, ĉefe je la apero de la [[agrikulturo]] ([[plago]]j, bredado de [[abelo]]j), sed la scienca studo komencis ĵuse en la [[16-a jarcento]]. La listo de [[entomologoj]] tra la tuta historio estas enorma kaj inkludas nomojn kiel [[Charles Darwin]], [[Vladimir Nabokov]], [[Karl von Frisch]] ( [[Nobel-premio]] en [[1973]]), kaj multaj aliajn. |
La entomologio enradikiĝas en preskaŭ ĉiu kulturo ĉiutempaj ekde prahistoriaj tempoj, ĉefe je la apero de la [[agrikulturo]] ([[plago]]j, bredado de [[abelo]]j), sed la scienca studo komencis ĵuse en la [[16-a jarcento]]. La listo de [[entomologoj]] tra la tuta historio estas enorma kaj inkludas nomojn kiel [[Charles Darwin]], [[Vladimir Nabokov]], [[Karl von Frisch]] ( [[Nobel-premio]] en [[1973]]), kaj multaj aliajn. |
||
Kiel fondinto de moderna entomologio estas konsiderata [[Anna Maria Sibylla Merian]]. Populara bildo de la klasika entomologo estas saĝulo kun papilikaptilo kaj mallonga pantalono. |
Kiel fondinto de moderna entomologio estas konsiderata [[Anna Maria Sibylla Merian]]. Populara bildo de la klasika entomologo estas saĝulo kun papilikaptilo kaj mallonga pantalono. |
||
==Objekto de la fako== |
== Objekto de la fako == |
||
[[ |
[[Dosiero:Beetle collection.jpg|thumb|250px|right|Granda kolekto de [[koleopteroj]]]] |
||
El ĉirkaŭ 1,3 milionoj de priskribitaj vivantaj [[specio]]j, la [[insekto]]j estas pli da du trionoj el ĉiuj konataj [[organismo]]j<ref name="Chapman">{{cite book |author=Chapman, A. D. |year=2006 |title=Numbers of living species in Australia and the World |pages=60pp |Publisher=Canberra: [[Australian Biological Resources Study]] |id=ISBN 978-0-642-56850-2 |url=http://www.deh.gov.au/biodiversity/abrs/publications/other/species-numbers/index.html}}</ref> kaj, krome ili havas longan fosilian historion, ĉar ties apero okazis je la [[Devoniko]], antaŭ ĉirkaŭ 400 milionoj da jaroj. Ili havis multajn formojn de interagado kun [[homo]]j kaj kun aliaj vivformoj sur la tero; pro tio la entomologio konsistigas tre gravan fakon ene de la [[zoologio]]. La entomologio inkludas ofte la studon de aliaj [[artropodoj]] kiel [[Araneoidoj]], [[krustulo]]j kaj [[miriapodo]]j, kvankam tiu ampleksigo estas teknike malĝusta. |
El ĉirkaŭ 1,3 milionoj de priskribitaj vivantaj [[specio]]j, la [[insekto]]j estas pli da du trionoj el ĉiuj konataj [[organismo]]j<ref name="Chapman">{{cite book |author=Chapman, A. D. |year=2006 |title=Numbers of living species in Australia and the World |pages=60pp |Publisher=Canberra: [[Australian Biological Resources Study]] |id=ISBN 978-0-642-56850-2 |url=http://www.deh.gov.au/biodiversity/abrs/publications/other/species-numbers/index.html}}</ref> kaj, krome ili havas longan fosilian historion, ĉar ties apero okazis je la [[Devoniko]], antaŭ ĉirkaŭ 400 milionoj da jaroj. Ili havis multajn formojn de interagado kun [[homo]]j kaj kun aliaj vivformoj sur la tero; pro tio la entomologio konsistigas tre gravan fakon ene de la [[zoologio]]. La entomologio inkludas ofte la studon de aliaj [[artropodoj]] kiel [[Araneoidoj]], [[krustulo]]j kaj [[miriapodo]]j, kvankam tiu ampleksigo estas teknike malĝusta. |
||
==Aplikita aŭ ekonomika entomologio== |
== Aplikita aŭ ekonomika entomologio == |
||
La aplikita entomologio estas la pristudo de la insektoj interesaj por la homa estaĵo, ĉu pro la produktoj el ili havigitaj, ĉu pro la efiko kiu okazigas ĉe la homaj havaĵoj. Estas ĉefe gravaj la jenaj insektoj: |
La aplikita entomologio estas la pristudo de la insektoj interesaj por la homa estaĵo, ĉu pro la produktoj el ili havigitaj, ĉu pro la efiko kiu okazigas ĉe la homaj havaĵoj. Estas ĉefe gravaj la jenaj insektoj: |
||
| Linio 16: | Linio 16: | ||
* Kontrolantoj de aliaj plagoj. |
* Kontrolantoj de aliaj plagoj. |
||
==Jura entomologio== |
== Jura entomologio == |
||
La jua entomologio baziĝas sur la [[ekologia sinsekvo]] de la artropodoj kiuj instaliĝas en [[kadavro]] por certigi la precizajn daton kaj eĉ la horon de iu morto. Ĝi estas ĉefe utila ĉe kadavroj oldaj je tagoj, semajnoj aŭ monatoj. |
La jua entomologio baziĝas sur la [[ekologia sinsekvo]] de la artropodoj kiuj instaliĝas en [[kadavro]] por certigi la precizajn daton kaj eĉ la horon de iu morto. Ĝi estas ĉefe utila ĉe kadavroj oldaj je tagoj, semajnoj aŭ monatoj. |
||
==Referencoj== |
== Referencoj == |
||
<references /> |
<references /> |
||
==Eksteraj ligoj== |
== Eksteraj ligoj == |
||
* [http://entomologia.net/ Ejo pri entomologio en hispana] |
* [http://entomologia.net/ Ejo pri entomologio en hispana] |
||
* [http://scriptusnaturae.8m.com/II_ento/indice.htm Antonio Torralba Rubial: IIa enkonduka kurso pri entomologio (1995)] |
* [http://scriptusnaturae.8m.com/II_ento/indice.htm Antonio Torralba Rubial: IIa enkonduka kurso pri entomologio (1995)] |
||
| Linio 31: | Linio 31: | ||
* [http://cienciaforense.com/Entomologia_Forense.htm Jura entomologio, II] |
* [http://cienciaforense.com/Entomologia_Forense.htm Jura entomologio, II] |
||
===Entomologiaj socioj hispanlingvaj=== |
=== Entomologiaj socioj hispanlingvaj === |
||
Alfabete (en la hispana) laŭ landoj: |
Alfabete (en la hispana) laŭ landoj: |
||
*[[Argentino]] |
*[[Argentino]] |
||
| Linio 61: | Linio 61: | ||
[[cs:Entomologie]] |
[[cs:Entomologie]] |
||
[[cv:Энтомологи]] |
[[cv:Энтомологи]] |
||
[[cy:Entomoleg]] |
|||
[[da:Entomologi]] |
[[da:Entomologi]] |
||
[[de:Insektenkunde]] |
[[de:Insektenkunde]] |
||
Kiel registrite je 06:54, 1 jul. 2009
Entomologio aŭ Insektoscienco estas fako de zoologio. Ĝi estas la scienco pri insektoj. La vorto entomologio devenas el la greka éntomos, «insekto» kaj logos, «scienco»)
Historio de la entomologio
La entomologio enradikiĝas en preskaŭ ĉiu kulturo ĉiutempaj ekde prahistoriaj tempoj, ĉefe je la apero de la agrikulturo (plagoj, bredado de abeloj), sed la scienca studo komencis ĵuse en la 16-a jarcento. La listo de entomologoj tra la tuta historio estas enorma kaj inkludas nomojn kiel Charles Darwin, Vladimir Nabokov, Karl von Frisch ( Nobel-premio en 1973), kaj multaj aliajn.
Kiel fondinto de moderna entomologio estas konsiderata Anna Maria Sibylla Merian. Populara bildo de la klasika entomologo estas saĝulo kun papilikaptilo kaj mallonga pantalono.
Objekto de la fako
El ĉirkaŭ 1,3 milionoj de priskribitaj vivantaj specioj, la insektoj estas pli da du trionoj el ĉiuj konataj organismoj[1] kaj, krome ili havas longan fosilian historion, ĉar ties apero okazis je la Devoniko, antaŭ ĉirkaŭ 400 milionoj da jaroj. Ili havis multajn formojn de interagado kun homoj kaj kun aliaj vivformoj sur la tero; pro tio la entomologio konsistigas tre gravan fakon ene de la zoologio. La entomologio inkludas ofte la studon de aliaj artropodoj kiel Araneoidoj, krustuloj kaj miriapodoj, kvankam tiu ampleksigo estas teknike malĝusta.
Aplikita aŭ ekonomika entomologio
La aplikita entomologio estas la pristudo de la insektoj interesaj por la homa estaĵo, ĉu pro la produktoj el ili havigitaj, ĉu pro la efiko kiu okazigas ĉe la homaj havaĵoj. Estas ĉefe gravaj la jenaj insektoj:
- Produktantoj de mielo, cero, propoleo, poleno kaj aliaj resursoj. Vidu Apikulturo
- Transpasantoj de malsanoj al animaloj aŭ homoj.
- Plagoj en kultivoj, magazenitaj materialoj kaj strukturoj.
- Kontrolantoj de aliaj plagoj.
Jura entomologio
La jua entomologio baziĝas sur la ekologia sinsekvo de la artropodoj kiuj instaliĝas en kadavro por certigi la precizajn daton kaj eĉ la horon de iu morto. Ĝi estas ĉefe utila ĉe kadavroj oldaj je tagoj, semajnoj aŭ monatoj.
Referencoj
- ↑ Chapman, A. D.. (2006) Numbers of living species in Australia and the World, p. 60. ISBN 978-0-642-56850-2.
Eksteraj ligoj
- Ejo pri entomologio en hispana
- Antonio Torralba Rubial: IIa enkonduka kurso pri entomologio (1995)
- Bio-nica.org Entomologio de tropikaj insektoj Ampleksa katalogo
- Portalejo de agrikultura entomologio en hispana pri la Valo Yaqui [Jaki, Ciudad Obregón, Sonora, Meksikio]
- Entomologio
- Jura entomologio, I
- Jura entomologio, II
Entomologiaj socioj hispanlingvaj
Alfabete (en la hispana) laŭ landoj: