Esfahano: Malsamoj inter versioj

Browse history interactively

[nekontrolita versio]

[kontrolita revizio]

← Iru al antaŭa ŝanĝo Iru al sekvanta ŝanĝo →

Enhavo forigita Enhavo aldonita

VidaVikiteksto

Enteksta

Kiel registrite je 13:11, 9 jul. 2010

Koordinatoj: 32° 40′ N 51° 38′ O / 32.667 °N, 51.633 °O / 32.667; 51.633 (mapo)Koordinatoj: 32° 40′ N 51° 38′ O / 32.667 °N, 51.633 °O / 32.667; 51.633 (mapo)
horzono: GMT+3,5h
loĝantaro: 1.650 mil (en la aglomeraĵo en 2000)

Esfahano (perse, Esfahan, en arabaj literoj, per kiuj la persa skribiĝas: اصفهان , t.e.: esfahAn) iam estis la ĉefurbo de Irano kaj unu el la plej grandaj urboj de la mondo, epitetita "duono de la mondo". Ĝi floris inter 1050-1722, precipe en la 17-a jarcento sub la safavida dinastio, kiam ĝi estis la ĉefurbo de Persio (= nuna Irano). Eĉ hodiaŭ, la urbo restas unu el la plej belegaj de la mondo, havante belegajn avenuojn, kovritajn pontojn kaj multe de palacoj, moskeoj kaj minaretoj. Ĝi estas fama pro sia islama arkitekturo. Kiel Ateno aŭ Parizo, ĝi estas parto de la kultura heredaĵo de homaro.

Esfahano estas 340 km sude de Tehrano kaj estas la dua plej granda urbo en Irano, havante pli ol unu milionon da loĝantoj. Ĝi staras 1590 m super marnivelo kaj ĝuas 355 mm da pluvo po jaro, simile al Denvero, Usono en alteco kaj sekeco. La temperaturo kutime estas inter 2 kaj 28 C. La urbo staras ĉe la Zajande-Rivero kaj ĉe la ĉefa nordsuda kaj orientokcidenta vojoj de Irano.

Historio

La araboj konkeris la urbon en 642, kaj disvastigis islamon. Ili starigis Esfahanon kiel ĉefurbo de provinco. Dum la 11-a jarcento, la islama filozofo Aviceno loĝis kaj instruis tie. Poste en la jarcento, en 1051, la selĝukido, Toghril Beg, kaptis la urbon, ankaŭ stariginte ĝin kiel ĉefurbo. La urbo floris sub la selĝukidoj ĝis ĉirkaŭ 1200. En 1387, la urbo estis tre sange konkerita de Timuro. La urbo fine ĝuis sian oran epokon dum la 17-a jarcento sub la ŝaho Abaso I, kiu starigis ĝin kiel ĉefurbo de la safavida dinastio. Multo de la belegaj konstruaĵoj estis konstruita dum ĉi tiu tempo. Post jarcento, konkerite de la afganoj en 1722 post sieĝo, la urbo kadukiĝis, multe de ĝi iĝis ruino. Kvankam la afganoj estis la supraĵa kaŭzo de la disfalo de Esfahano, la plej profunda kaŭzo estis la markomerco de Nederlando: Esfahano riĉiĝis per la transtera komerco trans Azion, sed ĉi tiu komerco velkis kiam la nederlandanoj povis transporti la samajn varojn malpli koste trans maron.

Esfahano ne fine reviviĝis ĝis la 20-a jarcento sub la ŝaho Reza Pahlavi.

Hodiaŭ Esfahano estas la dua plej granda urbo en Irano (Tehrano estas unua), farante kahelojn, tapiŝojn, teksaĵojn (precipe de kotono), ŝtalon kaj benzinon. Ĝi havas universitaton kaj metroon. Partnera urbo en Eŭropo estas la universitata urbo Freiburg en Germanio.

Turismaj vidindaĵoj

La ĉefaj vidindaĵoj estas la Moskeo de Imamo (antaŭe nomita Moskeo de Ŝaho), la Reĝa Palaco, la moskeo de Ŝejko Lotf-ol-laho kaj Placo de Imamo (en la urba centro).

Eksteraj ligiloj

Metroo de Isfahano

Esfahano en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
Kategorio Esfahano en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)

Esfahano en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
Kategorio Esfahano en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)

Ŝablono:Link FA

@@ Linio 1: / Linio 1: @@
-[[Geografio]] > [[Azio]] > [[Irano]] > Esfahano
-----
 * '''Koordinatoj:''' {{koordinatoj gm|32|40|N|51|38|E}}
 * '''horzono:''' [[GMT]]+3,5h
@@ Linio 8: / Linio 6: @@
 [[Dosiero:Moschee-isfahan.jpg|thumb|<center>La vendreda moskeo de Esfahano]]
-[[Esfahano]] ([[persa lingvo|perse]], ''Esfahan'', en [[araba lingvo|arabaj]] literoj, per kiuj [[persa lingvo|la persa]] skribiĝas: '''اصفهان ''', t.e.: esfahAn) iam estis la ĉefurbo
+[[Esfahano]] ([[persa lingvo|perse]], ''Esfahan'', en [[araba lingvo|arabaj]] literoj, per kiuj [[persa lingvo|la persa]] skribiĝas: '''اصفهان ''', t.e.: esfahAn) iam estis la ĉefurbo de [[Irano]] kaj unu el la plej grandaj urboj de la mondo, epitetita "duono de la mondo". Ĝi floris inter [[1050]]-[[1722]], precipe en la [[17-a jarcento]] sub la [[safavida dinastio]], kiam ĝi estis la ĉefurbo de [[Persio]] (= nuna Irano). Eĉ hodiaŭ, la urbo restas unu el la plej belegaj de la mondo, havante belegajn avenuojn, kovritajn pontojn kaj multe de palacoj, moskeoj kaj minaretoj. Ĝi estas fama pro sia [[islama arkitekturo]]. Kiel [[Ateno]] aŭ [[Parizo]], ĝi estas parto de la kultura heredaĵo de homaro.
-de [[Irano]] kaj unu el la plej grandaj urboj de la mondo, epitetita "duono
-de la mondo". Ĝi floris inter [[1050]]-[[1722]], precipe en la
-[[17-a jarcento]] sub la [[safavida dinastio]], kiam ĝi estis la
-ĉefurbo de [[Persio]] (= nuna Irano). Eĉ hodiaŭ, la urbo restas unu
-el la plej belegaj de la mondo, havante belegajn avenuojn, kovritajn
-pontojn kaj multe de palacoj, moskeoj kaj minaretoj. Ĝi estas fama
-por sia [[islama arkitekturo]]. Kiel [[Ateno]] aŭ [[Parizo]], ĝi estas parto
-de la kultura heredaĵo de homaro.
-'''La nombroj:''' Esfahano estas 340 km sude de [[Tehrano]] kaj estas la dua plej granda urbo en Irano, havante pli ol unu milionon da loĝantoj. Ĝi
+Esfahano estas 340 km sude de [[Tehrano]] kaj estas la dua plej granda urbo en Irano, havante pli ol unu milionon da loĝantoj. Ĝi staras 1590 m super marnivelo kaj ĝuas 355 mm da pluvo po jaro, simile al [[Denvero, Koloradio|Denvero]], [[Usono]] en alteco kaj sekeco. La temperaturo
+kutime estas inter 2 kaj 28 C. La urbo staras ĉe la [[Zajande-Rivero]] kaj ĉe la ĉefa nordsuda kaj orientokcidenta vojoj de Irano.
-staras 1590 m supermare kaj ĝuas 355 mm da pluvo po jaro, simile
-al [[Denvero, Koloradio|Denvero]], [[Usono]] en alteco kaj sekeco. La temperaturo
-kutime estas inter 2 kaj 28 C. La urbo staras ĉe la
-[[Zajande-Rivero]]
-kaj ĉe la ĉefa nordsuda kaj orientokcidenta vojoj de Irano.
+== Historio ==
-'''La regintoj:''' La [[araboj]] konkeris la urbon en
+La [[araboj]] konkeris la urbon en 642, kaj disvastigis [[islamo]]n. Ili starigis Esfahanon kiel ĉefurbo de provinco. Dum la [[11-a jarcento]], la islama filozofo [[Aviceno]] loĝis kaj instruis tie. Poste en la jarcento, en [[1051]], la [[selĝukidoj|selĝukido]], [[Toghril Beg]], kaptis la urbon, ankaŭ stariginte ĝin kiel ĉefurbo. La urbo floris sub la selĝukidoj ĝis ĉirkaŭ 1200. En [[1387]], la urbo estis tre sange konkerita de [[Timuro]]. La
-, portinte [[islamo]]n. Ili
+urbo fine ĝuis sian oran epokon dum la [[17-a jarcento]] sub la ŝaho [[Abaso I]], kiu starigis ĝin kiel ĉefurbo de la [[safavida dinastio]]. Multo de la belegaj konstruaĵoj estis konstruita dum ĉi tiu tempo. Post jarcento, konkerite de la afganoj en [[1722]] post sieĝo, la urbo kadukiĝis, multe de ĝi iĝis ruino. Kvankam la [[Afganio|afganoj]] estis la supraĵa kaŭzo de la disfalo de Esfahano, la plej profunda kaŭzo estis la markomerco de [[Nederlando]]: Esfahano riĉiĝis per la transtera komerco trans [[Azio]]n, sed ĉi tiu komerco velkis kiam la nederlandanoj povis transporti la samajn varojn malpli koste trans maron.
-starigis Esfahanon kiel ĉefurbo de provinco. Dum la [[11-a jarcento]], la islama filozofo [[Aviceno]] loĝis kaj instruis tie.
-Poste en la jarcento, en [[1051]], la [[selĝukidoj|selĝukido]], [[Toghril Beg]], kaptis la urbon, ankaŭ stariginte ĝin kiel ĉefurbo. La
-urbo floris sub la selĝukidoj ĝis ĉirkaŭ 1200. En
-[[1387]], la urbo estis tre sange konkerita de [[Timuro]]. La
-urbo fine ĝuis sian oran epokon dum la [[17-a jarcento]]
-sub la ŝaho [[Abaso I]], kiu starigis ĝin kiel ĉefurbo de la
-[[safavida dinastio]]. Multo de la belegaj konstruaĵoj estis
-konstruita dum ĉi tiu tempo. Post jarcento, konkerite de la
-afganoj en [[1722]] post sieĝo, la urbo kadukiĝis, multe
-de ĝi iĝis ruino. Kvankam la [[Afganio|afganoj]] estis la supraĵa kaŭzo de
-la disfalo de Esfahano, la plej profunda kaŭzo estis la
-markomerco de [[Nederlando]]: Esfahano riĉiĝis per la transtera komerco
-trans [[Azio]]n, sed ĉi tiu komerco velkis kiam la nederlandanoj
-povis transporti la samajn varojn malpli koste trans maron.
-Esfahano ne fine reviviĝis ĝis la [[20-a jarcento]] sub la
+Esfahano ne fine reviviĝis ĝis la [[20-a jarcento]] sub la [[ŝaho]] [[Reza Pahlavi]].
-[[ŝaho]] [[Reza Pahlavi]].
-Hodiaŭ Esfahano estas la dua plej granda urbo en Irano (Tehrano
+Hodiaŭ Esfahano estas la dua plej granda urbo en Irano (Tehrano estas unua), farante kahelojn, tapiŝojn, teksaĵojn (precipe de kotono), ŝtalon kaj benzinon. Ĝi havas universitaton kaj metroon. Partnera urbo en Eŭropo estas la universitata urbo [[Dosiero:Flag_of_Germany.svg|20px]] [[Freiburg]] en [[Germanio]].
-estas unua), farante kahelojn, tapiŝojn, teksaĵojn (precipe de kotono), ŝtalon kaj benzinon. Ĝi havas universitaton kaj metroon. Partnera urbo en Eŭropo estas la universitata urbo [[Dosiero:Flag_of_Germany.svg|20px]] [[Freiburg]] en [[Germanio]].
+== Turismaj vidindaĵoj ==
-'''La lokoj turistaj:''' la
-Moskeo de Imamo (antaŭe nomita Moskeo de Ŝaho), la Reĝa Palaco, la moskeo de Ŝejko Lotf-ol-laho kaj Placo de
+La ĉefaj vidindaĵoj estas la Moskeo de Imamo (antaŭe nomita Moskeo de Ŝaho), la Reĝa Palaco, la moskeo de Ŝejko Lotf-ol-laho kaj Placo de
 Imamo (en la urba centro).
+== Eksteraj ligiloj ==
-'''Ligilo'''
-{{el}} [http://www.metropla.net/as/esfa/esfahan.htm Metroo de Isfahano]
+* [http://www.metropla.net/as/esfa/esfahan.htm Metroo de Isfahano]
-<br clear=all>
 {{Commons|Isfahan}}
 {{projektoj|commonscat=Isfahan}}