Sudokcident-amazonaj humidaj arbaroj: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Neniu resumo de redakto |
Neniu resumo de redakto |
||
| Linio 7: | Linio 7: | ||
La grandaj vastaĵoj de relative neinfluita vivejo disponigas rifuĝon por multaj specioj kiuj estas tre minacitaj aliloke: la jaguaro, la amerika harpio, la grandega riverolutro ( ''Pteronura brasiliensis'' ), la nigra [[kajmano]] ( ''Melanosuchus niger'' ), [[tajasuo]] ( ''Tayassu tajacu'' ) kaj pluraj specioj de [[arao]]j kaj [[Kokoformaj birdoj|kracedoj]]. Dum plejparte nesufiĉe studite biologie, diversaj [[inventaro]]j montras ke la regiono havas unu el la plej altaj registritaj speciaj diversecindeksoj en la mondo por [[planto]]j, [[birdo]]j, [[fiŝo]]j, kaj [[papilio]]j. Multaj el tiuj specioj estas [[Endemio|endemiaj]] al la Sudokcident-amazonaj humidaj arbaroj aŭ estas jam ne trovitaj en aliaj regionoj pro premo de [[ĉasado]], detruo de sendifektaj arbarokomunumoj, kaj [[ekspansio]] de "disvolviĝo"programoj. |
La grandaj vastaĵoj de relative neinfluita vivejo disponigas rifuĝon por multaj specioj kiuj estas tre minacitaj aliloke: la jaguaro, la amerika harpio, la grandega riverolutro ( ''Pteronura brasiliensis'' ), la nigra [[kajmano]] ( ''Melanosuchus niger'' ), [[tajasuo]] ( ''Tayassu tajacu'' ) kaj pluraj specioj de [[arao]]j kaj [[Kokoformaj birdoj|kracedoj]]. Dum plejparte nesufiĉe studite biologie, diversaj [[inventaro]]j montras ke la regiono havas unu el la plej altaj registritaj speciaj diversecindeksoj en la mondo por [[planto]]j, [[birdo]]j, [[fiŝo]]j, kaj [[papilio]]j. Multaj el tiuj specioj estas [[Endemio|endemiaj]] al la Sudokcident-amazonaj humidaj arbaroj aŭ estas jam ne trovitaj en aliaj regionoj pro premo de [[ĉasado]], detruo de sendifektaj arbarokomunumoj, kaj [[ekspansio]] de "disvolviĝo"programoj. |
||
Lastatempaj [[jardeko]]j vidis la evoluon de la Sudokcidenta amazona malaltebenaĵo, kun la malfermo de la brazila limo por [[hakado kaj bruligado]]-[[agrikulturo]] kaj grandskala bienumado financita fare de la [[registaro]]j por antaŭenigi la evoluon de tiu regiono kaj trankviligi la premon de kreskantaj populacioj de hubuloj en la nordoriento kaj sudo de Brazilujo. Krome, kolonianoj de la malriĉaj andaj komunumoj de Peruo kaj Bolivio ekloĝis en la malaltaĵoj, ripetante la [[procezo]]n de [[troekspluatado]] de resursoj kiuj estis finfine malplenigitaj en siaj forlasitaj altaĵaj komunumoj. Reto de [[vojo]]j promocias tiujn [[migrado]]jn, kaj samtempe permesas aliron al multvaloraj [[ligno]]j, nafto, gaso, kaj arbaroresursoj ( speciale brazilaj nuksoj kaj kaŭĉuko ), pliigis la koloniigon de la malaltaĵaj arbaroj kaj aldonis [[streso]]n al la ekologiaj sistemoj depende de la malkreskanta areo de sendifektaj kaj fermit-[[Kanopeo|kanopeaj]] arbaroj. |
Lastatempaj [[jardeko]]j vidis la evoluon de la Sudokcidenta amazona malaltebenaĵo, kun la malfermo de la brazila limo por [[hakado kaj bruligado]]-[[agrikulturo]] kaj grandskala bienumado financita fare de la [[registaro]]j por antaŭenigi la evoluon de tiu regiono kaj trankviligi la premon de kreskantaj populacioj de hubuloj en la nordoriento kaj sudo de Brazilujo. Krome, kolonianoj de la malriĉaj andaj komunumoj de Peruo kaj Bolivio ekloĝis en la malaltaĵoj, ripetante la [[procezo]]n de [[troekspluatado]] de resursoj kiuj estis finfine malplenigitaj en siaj forlasitaj altaĵaj komunumoj. Reto de [[vojo]]j promocias tiujn [[migrado]]jn, kaj samtempe permesas aliron al multvaloraj [[ligno]]j, nafto, gaso, kaj arbaroresursoj ( speciale brazilaj nuksoj kaj kaŭĉuko ), pliigis la koloniigon de la malaltaĵaj arbaroj kaj aldonis [[streso]]n al la ekologiaj sistemoj depende de la malkreskanta areo de sendifektaj kaj fermit-[[Kanopeo|kanopeaj]] arbaroj. Malkreskinta pluvokvanto, kaŭzita ĉefe de loka [[senarbarigo]] kaj pliigita homa ĉeesto, pliigis la eblecon por ampleksaj arbaraj brulegoj, atingintaj maksimumon en la seka sezono de [[1999]] kiam milionoj da [[hektaro]]j en [[Rondonio]] kaj [[Akro (Brazilo)|Akro]] estis englutitaj per la [[flamo]]j. |
||
==Eksteraj ligiloj== |
==Eksteraj ligiloj== |
||
*{{en}} [http://wwf.panda.org/about_our_earth/ecoregions/swamazon_moist_forests.cfm Tutmondaj 200; numero 47 : Sudokcident-amazonaj humidaj arbaroj.] |
*{{en}} [http://wwf.panda.org/about_our_earth/ecoregions/swamazon_moist_forests.cfm Tutmondaj 200; numero 47 : Sudokcident-amazonaj humidaj arbaroj.] |
||
Kiel registrite je 21:36, 25 feb. 2012
La Sudokcident-amazonaj humidaj arbaroj estas Tutmondaj 200-unuo difinita far la Monda Natur-Fonduso ( WWF ). Ĝi enhavas iujn el la plej riĉaj kaj plej grandaj areoj de sendifekta tropika pluvarbaro trovita en la tuta Amazona Baseno. Tiuj arbaroj estas la vivejo de emblemaj specioj kiaj la jaguaro kaj la amerika harpio, tre minacitaj en aliaj amazoniaj regionoj, de dekduoj da indiĝenaj grupoj, kelkaj el kiuj neniam havis interrilatojn kun la Okcidenta civilizo, kaj de dissemitaj grupoj de tradiciaj nuksokolektantoj kaj kaŭĉukumistoj. Malgraŭ sia relativa izoliteco, la Sudocident-amazonaj humidaj arbaroj estas minacitaj per la vojkonstruado kiu disponigas aliron al kreskanta loĝantaro de hubuloj, nafto-kaj-gaso-prospektorado, same kiel grandskala brutarobienumado kaj agroentrepreno.
Kovrante 2 093 811 km² de pli norda Bolivio, sudorienta Peruo kaj okcidenta kaj centra Brazilujo, tiuj arbaroj daŭre enhavas iujn al kelkaj el la plej grandaj areoj de sendifekta tropika pluvarbaro ene de la tuta Amazon-baseno. Atingante la piedmontetojn de Andoj, la Sudokcident-amazonaj humidaj arbaroj estas influitaj de la submontara medio kiu produktas diversspecajn klimatajn kaj edafajn kondiĉojn. La alta pluvokvanto, kompleksa topografio, kaj influo de sudaj mezvarmaj ventoj produktas mozaikon de vivejoj kaj ekosistemoj ene de la malaltebenaĵo tropikan arbaron, kontribuante al la totala alta nivelo de biodiverseco. Tiaj kondiĉoj kontribuas al la formado de ekologie unika sudokcidenta arko de malaltebenaĵaj tropikaj arbaroj, gastigante iun el la plej riĉaj kaj la plej sendifektajn arbarokomunumojn de la Tero.
La grandaj vastaĵoj de relative neinfluita vivejo disponigas rifuĝon por multaj specioj kiuj estas tre minacitaj aliloke: la jaguaro, la amerika harpio, la grandega riverolutro ( Pteronura brasiliensis ), la nigra kajmano ( Melanosuchus niger ), tajasuo ( Tayassu tajacu ) kaj pluraj specioj de araoj kaj kracedoj. Dum plejparte nesufiĉe studite biologie, diversaj inventaroj montras ke la regiono havas unu el la plej altaj registritaj speciaj diversecindeksoj en la mondo por plantoj, birdoj, fiŝoj, kaj papilioj. Multaj el tiuj specioj estas endemiaj al la Sudokcident-amazonaj humidaj arbaroj aŭ estas jam ne trovitaj en aliaj regionoj pro premo de ĉasado, detruo de sendifektaj arbarokomunumoj, kaj ekspansio de "disvolviĝo"programoj.
Lastatempaj jardekoj vidis la evoluon de la Sudokcidenta amazona malaltebenaĵo, kun la malfermo de la brazila limo por hakado kaj bruligado-agrikulturo kaj grandskala bienumado financita fare de la registaroj por antaŭenigi la evoluon de tiu regiono kaj trankviligi la premon de kreskantaj populacioj de hubuloj en la nordoriento kaj sudo de Brazilujo. Krome, kolonianoj de la malriĉaj andaj komunumoj de Peruo kaj Bolivio ekloĝis en la malaltaĵoj, ripetante la procezon de troekspluatado de resursoj kiuj estis finfine malplenigitaj en siaj forlasitaj altaĵaj komunumoj. Reto de vojoj promocias tiujn migradojn, kaj samtempe permesas aliron al multvaloraj lignoj, nafto, gaso, kaj arbaroresursoj ( speciale brazilaj nuksoj kaj kaŭĉuko ), pliigis la koloniigon de la malaltaĵaj arbaroj kaj aldonis streson al la ekologiaj sistemoj depende de la malkreskanta areo de sendifektaj kaj fermit-kanopeaj arbaroj. Malkreskinta pluvokvanto, kaŭzita ĉefe de loka senarbarigo kaj pliigita homa ĉeesto, pliigis la eblecon por ampleksaj arbaraj brulegoj, atingintaj maksimumon en la seka sezono de 1999 kiam milionoj da hektaroj en Rondonio kaj Akro estis englutitaj per la flamoj.
