Dezerto Tar: Malsamoj inter versioj

	Dezerto Tar
	raĝastane: थार मरुधर, urdue: تھر صحرا, angle: Thar Desert
	dezerto, duondezerto
	Juna muslima virino en dezerto Tar proksime de Ĝaisalmero
	Kromnomo: Granda hinda dezerto
Landoj	Ŝablono:Flagicon Barato, Ŝablono:Flagicon Pakistano
Kontinento	Hinda subkontinento
Subŝtatoj	4
Provinco	Sindh Pakistano
Historia regiono	Panĝabio
Najbaras kun	4
Dezert-urboj	4
Memorindaĵoj	Mehrangarh, Fortikaĵo Derawar
Koordinatoj	28° N 71° O / 28 °N, 71 °O (mapo)
Plej alta punkto
- alteco	450 m s. m.
Plej malalta punkto
- alteco	60 m s. m.
Longo	850 km (528 mi), Nordo/Sudo
Larĝo	485 km (301 mi)
Areo	238 700,0 km² (23 870 000 ha)
Biomo	Dezerto
Geologia konsisto	Sablo, Ŝtono
Plantaro	6
Animalaro	10
Estiĝo	2000 a.K. – 1500 a.K
Horzono	BT (UTC+5)
Loĝantoj	Nomadoj
Temperaturo	maks. 52.8 °C julio
Klimato	Musono
	Satelita foto de Tar; la barata-pakistana limo estas poste desegnita Satelita foto de Tar; la barata-pakistana limo estas poste desegnita
	Situo de la dezerto sur la pakistana-barata limoj Situo de la dezerto sur la pakistana-barata limoj
	Vikimedia Komunejo: Thar Desert

Browse history interactively

[kontrolita revizio]

← Iru al antaŭa ŝanĝo Iru al sekvanta ŝanĝo →

Enhavo forigita Enhavo aldonita

VidaVikiteksto

Enteksta

Kiel registrite je 05:06, 23 dec. 2015

Koordinatoj: 28° N 71° O / 28 °N, 71 °O (mapo)

Dezerto Tar (aŭ Tar-Dezerto aŭ Granda hinda dezerto) estas dezerto kaj duondezerto en Hindio en la regiono de Raĝastano, oriente de la malsupra parto de riverego Indus.

En sudorienta Pakistano Tar transiras en dezerton Ĉolistano, kiu situas en sudorienta Panĝabo kaj orienta parto de Sindh. Ambaŭ estas duone sablodezertoj kun la tipaj dunoj. Kune ili ampleksas ĉirkaŭ 273.000 km² (nur Tar – laŭ WWF: 238.700 km²). La najbara dornarbusta savano kovras pliajn 488.300 km².

Situo, amplekso

Du trionoj de la dezerto situas en Raĝastano, la resto en suda Harjano kaj Panĝabo kaj norda Guĝarato. Geografiaj limoj de la dezerto estas: en nordokcidento rivero Satleĝo, en oriento Aravali-Montaro, en sudo la vastega salomarĉo Rann de Katĉo kaj en okcidento riverego Induso.

Estiĝo

Pri la estiĝo de dezerto Tar estas ankoraŭ scienca disputo: kelkaj asertas, ke ĝi aĝas 4.000 ĝis 10.000 jarojn, aliaj opinias ke ĝi estiĝis nur inter 2000 a.K. kaj 1500 a.K..

Meze de dezerto Ĉolistano situas la seka riverujo Hakra, laŭ kies fluo troviĝas restaĵoj de la Indus-kulturo (floranta en la epoko de 2600 a.K. ĝis 1500 a.K.), trovaĵo kiu apogas la relativan junecon de la dezerto.

Formo de la dezerto

Tar estas sablodezerto kun multaj tre maldense surkreskitaj dunoj, foje ĝis 150 m altaj. La dezerto estas preskaŭ ebena kaj nur iomete deklivetas al la valo de Induso.

Klimato

La klimato estas karakterizata per ekstremaj temperaturoj (vintre nur 0 °C, somere 50 °C.

La jara precipitaĵo estas malpli ol 150 mm en okcidento, ĝis 350 mm en oriento, ĉe la rando de montaro Aravali. Preskaŭ la tuta precipitaĵo falas dum alizeoj en la fulmotondroŝtormoj inter julio kaj septembro.

Grundakvo estas en profundeco de 30 ĝis 120 m sub la ternivelo, ĝi estas malfacile atingebla kaj malpurigita per salo, tial ne estas oazoj..

Vivo en Tar

Pro la multeco de dezertformoj (dunoj, montetoj, gruzebenaĵoj troviĝas relative multaj biologiaj specioj en Tar: 23 specioj de lacertuloj, 25 specioj de serpentoj – pluraj el ili endemiaj.

Kelkaj specioj, kiuj jam perdiĝis en aliaj regionoj de Barato, troveblas en la dezerto, ekzemple: la Hinda otido (Ardeotis nigriceps), la Cervokapra antilopo (Antilope cervicapra), la Hinda gazelo (Gazella bennettii) kaj la Azia azeno (Equus hemionus khur) en Rann de Katĉo.

Estas rimarkinde, kiel tiaj bestoj povas transvivi sub tiaj severaj kondiĉoj kun altegaj temperaturoj kaj manko de akvo kaj vegetaĵaro. La vivstrategio estas, ke ili estas pli malgrandaj ol parencaj bestoj en pli facilaj kondiĉoj, krome la plimulto el ili estas aktivaj nur nokte.

Helpas al ili la gento de Biŝnoj, loka kolektivo, kiu celas protekton por la bestoj de Raĝastano. La fondinto de la kolektivo kredis, ke li estu renaskita kiel antilopo.

Observeblas la faŭno en „Desert National Park“ ĉe Jaisalmer, kiu etendiĝas sur 3000 km². Krom la menciitaj specioj troviĝas fenekoj, bengala vulpo, lupoj kaj similaj. Konkoj kaj stoniĝintaj arbotrunkoj atestas la geologian pasintecon de la dezerto.

La regiono estas rifuĝejo por migrobirdoj. Tiel troviĝas agloj, falkoj, cirkuenoj, buteoj kaj vulturoj. Plej ofte videblas serpentaglo (Circaetus gallicus), rabaglo (Aquila rapax), granda kriaglo (Aquila clanga), Jugger-falko (Falco jugger).

Civilizado

Laŭ la sekiĝinta riverujo de Hakra arkeologoj trovis restaĵojn de Indus-kulturo, kiu estis floranta en la epoko de 2600 a.K. ĝis 1500 a.K.. Tio estas indiko, ke la dezertiĝo de Tar okazis eble nur antaŭ kvar mil jaroj.

Origine la loĝantoj de Tar estas nomadaj brutbredistoj, kiuj dum generacioj bredis la plej noblajn kamelojn en tuta Hindio. Ĉefaj aĉetantoj estis la maharaĝoj.

De 1986 Raĝasthan-kanalo alkondukas akvon el provinco Panĝabo al la dezerto kaj tiel ebligas agrikulturon. Depost la instalo de ĉi irigacio-projekto la loĝantaro dekobliĝis, tamen restis tre malriĉa.

Urboj en la regiono estas Jodhpur, Jaisalmer, Bahawalpur, Bikaner kaj Haiderad.

La ĉeesto de la homo plirapidigas la dezertiĝon: arboj estas forhakataj pro la ligno kaj forbruligataj, trouzado de la paŝtejoj detruas la herbokovron de la grundo kaj reduktas la fekundecon. Precipitaĵoj povas esti akceptitaj malpli kaj malpli bone, la grundakva nivelo malleviĝas plie.

Vidu ankaŭ

Literaturo

G. Singh: The Indus valley culture, en: Archaeology and Physical Anthropology in Oceania 6 (2), 1971, 177-189.

Eksteraj ligiloj

Orientalisaj dezertoj kaj kserofitaroj
IM1301 Dekkanaj dornaj kserofitaroj	Barato, Srilanko
IM1302 : Tar-Dezerto	Barato, Pakistano
IM1304 : Indus-vala dezerto	Pakistano

@@ Linio 157: / Linio 157: @@
 | notoj          =
 }}
-[[Dosiero:Thar_Khuri.jpg|thumb|250px|left|Kameloj pasas tra la sablodunoj de Tar.]]
+[[Dosiero:Thar_Khuri.jpg|eta|250px|maldekstra|Kameloj pasas tra la sablodunoj de Tar.]]
-[[Dosiero:Turbines-thar-india.jpg|thumb|250px|left|Ventoturbinaro ĉe [[Jaisalmer]]]]
+[[Dosiero:Turbines-thar-india.jpg|eta|250px|maldekstra|Ventoturbinaro ĉe [[Jaisalmer]]]]
-[[Dosiero:Désert-du-Thar.jpg|thumb|250px|left|Nomadoj en Tar, proksime de [[Jaisalmer]]]]
+[[Dosiero:Désert-du-Thar.jpg|eta|250px|maldekstra|Nomadoj en Tar, proksime de [[Jaisalmer]]]]
-[[Dosiero:Thar_Frauen.jpg|thumb|250px|left|Virinoj en Tar, proksime de [[Jodhpur]]]]
+[[Dosiero:Thar_Frauen.jpg|eta|250px|maldekstra|Virinoj en Tar, proksime de [[Jodhpur]]]]
-[[Dosiero:House in the Thar.JPG|left|thumb|250px|Domoj en Tar]]
+[[Dosiero:House in the Thar.JPG|maldekstra|eta|250px|Domoj en Tar]]
-[[Dosiero:Mehrangarh Fort.jpg|left|thumb|250px|Fortikaĵo [[Mehrangarh]] en [[Jodhpur]], Barato]]
+[[Dosiero:Mehrangarh Fort.jpg|maldekstra|eta|250px|Fortikaĵo [[Mehrangarh]] en [[Jodhpur]], Barato]]
 '''Dezerto Tar''' (aŭ '''Tar-Dezerto''' aŭ '''Granda hinda dezerto''') estas [[dezerto]] kaj duondezerto en [[Hindio]] en la regiono de [[Raĝastano]], oriente de la malsupra parto de riverego [[Indus]].
-En sudorienta [[Pakistano]] Tar transiras en dezerton [[Ĉolistano]], kiu situas en sudorienta [[Panĝabo (Pakistano)|Panĝabo]] kaj orienta parto de [[Sindh]]. Ambaŭ estas duone sablodezertoj kun la tipaj [[duno]]j. Kune ili ampleksas ĉirkaŭ 273.000 km² (nur Tar – laŭ [[WWF]]: 238.700 km²). La najbara dornarbusta [[savano]] kovras pliajn 488.300 km².
+En sudorienta [[Pakistano]] Tar transiras en dezerton [[Ĉolistano]], kiu situas en sudorienta [[Panĝabo (Pakistano)|Panĝabo]] kaj orienta parto de [[Sindh]]. Ambaŭ estas duone sablodezertoj kun la tipaj [[duno]]j. Kune ili ampleksas ĉirkaŭ 273.000&nbsp;km² (nur Tar – laŭ [[WWF]]: 238.700&nbsp;km²). La najbara dornarbusta [[savano]] kovras pliajn 488.300&nbsp;km².
 == Situo, amplekso ==
@@ Linio 172: / Linio 172: @@
 == Estiĝo ==
 Pri la estiĝo de dezerto Tar estas ankoraŭ scienca disputo: kelkaj asertas, ke ĝi aĝas 4.000 ĝis 10.000 jarojn, aliaj opinias ke ĝi estiĝis nur inter [[-2000|2000 a.K.]] kaj [[-1500|1500 a.K.]].
 Meze de [[Ĉolistano|dezerto Ĉolistano]] situas la seka [[riverujo]] [[Hakra]], laŭ kies fluo troviĝas restaĵoj de la [[Indus-kulturo]] (floranta en la epoko de [[-2600|2600 a.K.]] ĝis [[-1500|1500 a.K.]]), trovaĵo kiu apogas la relativan junecon de la dezerto.
 == Formo de la dezerto ==
 Tar estas [[sablodezerto]] kun multaj tre maldense surkreskitaj dunoj, foje ĝis 150 m altaj.
 La dezerto estas preskaŭ ebena kaj nur iomete deklivetas al la valo de Induso.
 == Klimato ==
-La klimato estas karakterizata per ekstremaj temperaturoj (vintre nur 0°&nbsp;C, somere 50°&nbsp;C.
+La klimato estas karakterizata per ekstremaj temperaturoj (vintre nur 0&nbsp;°C, somere 50&nbsp;°C.
-La jara [[precipitaĵo]] estas malpli ol 150 mm en okcidento, ĝis 350 mm en oriento, ĉe la rando de [[Aravali-Montaro|montaro Aravali]]. Preskaŭ la tuta precipitaĵo falas dum [[alizeo]]j en la fulmotondroŝtormoj inter julio kaj septembro.
+La jara [[precipitaĵo]] estas malpli ol 150&nbsp;mm en okcidento, ĝis 350&nbsp;mm en oriento, ĉe la rando de [[Aravali-Montaro|montaro Aravali]]. Preskaŭ la tuta precipitaĵo falas dum [[alizeo]]j en la fulmotondroŝtormoj inter julio kaj septembro.
 Grundakvo estas en profundeco de 30 ĝis 120 m sub la ternivelo, ĝi estas malfacile atingebla kaj malpurigita per salo, tial ne estas [[oazo]]j..
@@ Linio 190: / Linio 190: @@
 Pro la multeco de dezertformoj (dunoj, montetoj, gruzebenaĵoj troviĝas relative multaj biologiaj [[specio]]j en Tar: 23 specioj de [[lacertuloj]], 25 specioj de [[serpento]]j – pluraj el ili [[endemieco|endemiaj]].
 Kelkaj specioj, kiuj jam perdiĝis en aliaj regionoj de Barato, troveblas en la dezerto, ekzemple: la [[Hindia otido|Hinda otido]] (''Ardeotis nigriceps''), la [[Cervokapra antilopo]] (''Antilope cervicapra''), la [[Hinda gazelo]] (''Gazella bennettii'') kaj la [[Azia azeno]] (''Equus hemionus khur'') en [[Rann de Katĉo]].
 Estas rimarkinde, kiel tiaj bestoj povas transvivi sub tiaj severaj kondiĉoj kun altegaj temperaturoj kaj manko de akvo kaj [[vegetaĵaro]]. La vivstrategio estas, ke ili estas pli malgrandaj ol parencaj bestoj en pli facilaj kondiĉoj, krome la plimulto el ili estas aktivaj nur nokte.
@@ Linio 196: / Linio 196: @@
 Helpas al ili la gento de [[Biŝnoj]], loka kolektivo, kiu celas protekton por la bestoj de [[Raĝastano]]. La fondinto de la kolektivo kredis, ke li estu renaskita kiel antilopo.
-Observeblas la [[faŭno]] en „Desert National Park“ ĉe Jaisalmer, kiu etendiĝas sur 3000 km². Krom la menciitaj specioj troviĝas [[feneko]]j, [[bengala vulpo]], [[lupo]]j kaj similaj. [[Konko]]j kaj [[fosilio|stoniĝintaj]] arbotrunkoj atestas la geologian pasintecon de la dezerto.
+Observeblas la [[faŭno]] en „Desert National Park“ ĉe Jaisalmer, kiu etendiĝas sur 3000&nbsp;km². Krom la menciitaj specioj troviĝas [[feneko]]j, [[bengala vulpo]], [[lupo]]j kaj similaj. [[Konko]]j kaj [[fosilio|stoniĝintaj]] arbotrunkoj atestas la geologian pasintecon de la dezerto.
 La regiono estas rifuĝejo por [[migrobirdoj]]. Tiel troviĝas [[agloj]], [[falkedoj|falkoj]], [[cirkuenoj]], [[buteoj]] kaj [[vulturo]]j. Plej ofte videblas [[serpentaglo]] (''Circaetus gallicus''), [[rabaglo]] (''Aquila rapax''), [[granda kriaglo]] (Aquila clanga), [[Falko|Jugger-falko]] (''Falco jugger'').
@@ Linio 205: / Linio 205: @@
 Origine la loĝantoj de Tar estas [[nomado|nomadaj]] brutbredistoj, kiuj dum generacioj bredis la plej noblajn kamelojn en tuta Hindio. Ĉefaj aĉetantoj estis la [[maharaĝo]]j.
 De 1986 Raĝasthan-kanalo alkondukas akvon el provinco [[Panĝabo (Pakistano)|Panĝabo]] al la dezerto kaj tiel ebligas [[agrikulturo]]n. Depost la instalo de ĉi [[irigacio]]-projekto la loĝantaro dekobliĝis, tamen restis tre malriĉa.
 Urboj en la regiono estas [[Jodhpur]], [[Jaisalmer]], [[Bahawalpur]], [[Bikaner]] kaj [[Haiderad]].