Talismano: Malsamoj inter versioj

El Vikipedio, la libera enciklopedio
[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
e plibonigadeto, anstataŭigis: |thumb| → |eta| (3), |right| → |dekstra| (3), <references/> → {{referencoj}} per AWB
Linio 1: Linio 1:
'''Talismano''' estas objekto, kiun oni kredas kapabla magie alporti feliĉon, ŝirmi kontraŭ malfeliĉo aŭ produkti mirindajn efikojn dum '''amuleto''' kovras kiun ajn objekton utiligitan por [[superstiĉo]], taksatan “difendilo” kontraŭ malbonaĵoj aŭ danĝeroj aŭ favorantilo de fortuno. Sinonimas en ĝenerala uzo kun amuleto “talismano”. La efiko de talismano dependas de la objekto mem, ne de la moralaj aŭ intelektaj kapabloj de la posedanto, aŭ de favoro de iu [[dio]] aŭ supera estaĵo. Tiel, talismano apartenas ne al [[religio]], sed al [[magio]].
'''Talismano''' estas objekto, kiun oni kredas kapabla magie alporti feliĉon, ŝirmi kontraŭ malfeliĉo aŭ produkti mirindajn efikojn dum '''amuleto''' kovras kiun ajn objekton utiligitan por [[superstiĉo]], taksatan “difendilo” kontraŭ malbonaĵoj aŭ danĝeroj aŭ favorantilo de fortuno. Sinonimas en ĝenerala uzo kun amuleto “talismano”. La efiko de talismano dependas de la objekto mem, ne de la moralaj aŭ intelektaj kapabloj de la posedanto, aŭ de favoro de iu [[dio]] aŭ supera estaĵo. Tiel, talismano apartenas ne al [[religio]], sed al [[magio]].
[[Dosiero:The Childrens Museum of Indianapolis - Dwarf-God Bes amulet.jpg|thumb|right|Egipta amuleto de Nano-Dio [[Bes]] en la kolekto de la Muzeo de la infanoj de Indianapolis.]]
[[Dosiero:The Childrens Museum of Indianapolis - Dwarf-God Bes amulet.jpg|eta|dekstra|Egipta amuleto de Nano-Dio [[Bes]] en la kolekto de la Muzeo de la infanoj de Indianapolis.]]


La vorto Talismano devenas el la persa lingvo, la etimologio de vorto '''amuleto''' necertas. Ĝi povus deveni de la [[Latina lingvo|latina]] ''a-molior'' (forigi, eksterigi), aŭ el la [[Greka lingvo|greka]] ''amulon'', "speco de kuko" kiun oni kutimis oferi sur la altaroj por altiri la favoron de la dioj aŭ spiritoj de mortintoj.
La vorto Talismano devenas el la persa lingvo, la etimologio de vorto '''amuleto''' necertas. Ĝi povus deveni de la [[Latina lingvo|latina]] ''a-molior'' (forigi, eksterigi), aŭ el la [[Greka lingvo|greka]] ''amulon'', "speco de kuko" kiun oni kutimis oferi sur la altaroj por altiri la favoron de la dioj aŭ spiritoj de mortintoj.


La amuletoj inkluzivas aŭ ornamiĝas per: gemoj aŭ simplaj ŝtonoj, statuoj, moneroj, ilustraĵoj, orelpendaĵo, ringoj, plantoj, bestoj ktp; ankaŭ frazoj diritaj dum memorindaj okazoj: ekzemple ''vade retro Satana'' (el la latina, "retroiru, Satano"), por forigi la diablon aŭ la malbonan sorton. La unuaj amuletoj, uzitaj de praaj ĉasistoj, estis ostaĵoj, dentoj aŭ kornoj, kiuj donis al la posedanto sekurecosenton kaj fidon en sia destino.
La amuletoj inkluzivas aŭ ornamiĝas per: gemoj aŭ simplaj ŝtonoj, statuoj, moneroj, ilustraĵoj, orelpendaĵo, ringoj, plantoj, bestoj ktp; ankaŭ frazoj diritaj dum memorindaj okazoj: ekzemple ''vade retro Satana'' (el la latina, "retroiru, Satano"), por forigi la diablon aŭ la malbonan sorton. La unuaj amuletoj, uzitaj de praaj ĉasistoj, estis ostaĵoj, dentoj aŭ kornoj, kiuj donis al la posedanto sekurecosenton kaj fidon en sia destino.


== Amuletoj en la mondo ==
== Amuletoj en la mondo ==
[[Dosiero:Egypte louvre 024b.jpg|thumb|right|[[Horuso]].]]
[[Dosiero:Egypte louvre 024b.jpg|eta|dekstra|[[Horuso]].]]
La amuletoj vaste varias tempe kaj space; tamen, la religiaj mem objektoj fariĝas amuletoj kiel la kruco por kristanoj<ref>Tamen kristanoj ne atribuas la karismon al la objekto, sed tiu ĉi reirigas la sentojn al la Krucumito.</ref> aŭ la “okulo” de [[Horuso]] laŭ la antikvaj egiptoj. [[Budhismo|Budhistoj]] montras pendantaj el la kolo Budhojn. Kelkloke ankaŭ la simboloj de la zodiakaj signoj estas uzataj kiel amuletoj. En Ĉinio oni taksas bonŝancporta talpogrilon enfermita el skatolo.
La amuletoj vaste varias tempe kaj space; tamen, la religiaj mem objektoj fariĝas amuletoj kiel la kruco por kristanoj<ref>Tamen kristanoj ne atribuas la karismon al la objekto, sed tiu ĉi reirigas la sentojn al la Krucumito.</ref> aŭ la “okulo” de [[Horuso]] laŭ la antikvaj egiptoj. [[Budhismo|Budhistoj]] montras pendantaj el la kolo Budhojn. Kelkloke ankaŭ la simboloj de la zodiakaj signoj estas uzataj kiel amuletoj. En Ĉinio oni taksas bonŝancporta talpogrilon enfermita el skatolo.
[[Dosiero:Pentacle 1.svg|thumb|right|[[Pentaklo]].]]
[[Dosiero:Pentacle 1.svg|eta|dekstra|[[Pentaklo]].]]


Rilate al uzo de amuletoj ĉe la juda tradicio oni trovas interesajn elementojn. Troviĝas en muzeoj amuletoj uzitaj en epoko de reĝo Salomono: temas pri la ''kimiyah'' aŭ “teksto de la anĝelo” kun la nomoj de anĝeloj aŭ frazoj de la [[Torao]] skribitaj sur surporto inkluzivita en arĝenta skatoleto portata rekta sur la korpo. Ĉu temas pri devotismo aŭ pri superstiĉo? Oni diskutas
Rilate al uzo de amuletoj ĉe la juda tradicio oni trovas interesajn elementojn. Troviĝas en muzeoj amuletoj uzitaj en epoko de reĝo Salomono: temas pri la ''kimiyah'' aŭ “teksto de la anĝelo” kun la nomoj de anĝeloj aŭ frazoj de la [[Torao]] skribitaj sur surporto inkluzivita en arĝenta skatoleto portata rekta sur la korpo. Ĉu temas pri devotismo aŭ pri superstiĉo? Oni diskutas
Linio 16: Linio 16:


== amuletoj, superstiĉo kaj religia devotismo ==
== amuletoj, superstiĉo kaj religia devotismo ==
Teologoj de [[Kristanismo|kristana]] matrico proponas distingon inter la uzo superstiĉa kaj devota de la amuleto. La uzo superstiĉa atribuas al la objekto mem la kapablon influi kaj protekti, la devota uzo male uzas la amuleton<ref>Ĉi-kaze, la vorto amuleto estas tre malpropra.</ref> kiel memorigilo reirigantan al la aŭtoro de la ĉiuj bonaĵoj kaj elaĉetoj, Dio kaj Jesuo Kristo kaj iliaj sanktaj servantaroj. Foje, ankaŭ oficialaj esploristoj ŝajnas ne interesiĝis pri tiu distingo.
Teologoj de [[Kristanismo|kristana]] matrico proponas distingon inter la uzo superstiĉa kaj devota de la amuleto. La uzo superstiĉa atribuas al la objekto mem la kapablon influi kaj protekti, la devota uzo male uzas la amuleton<ref>Ĉi-kaze, la vorto amuleto estas tre malpropra.</ref> kiel memorigilo reirigantan al la aŭtoro de la ĉiuj bonaĵoj kaj elaĉetoj, Dio kaj Jesuo Kristo kaj iliaj sanktaj servantaroj. Foje, ankaŭ oficialaj esploristoj ŝajnas ne interesiĝis pri tiu distingo.


Vidu: [[sociologio de religio]] kaj [[psikologio de la Religio]].
Vidu: [[sociologio de religio]] kaj [[psikologio de la Religio]].
Linio 40: Linio 40:


== Notoj ==
== Notoj ==
{{referencoj}}
<references/>


== Aliaj projektoj ==
== Aliaj projektoj ==
[http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Amulets?uselang=it] KOMUNA gastigas kromajn fontojn pri amuleto.
[http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Amulets?uselang=it] KOMUNA gastigas kromajn fontojn pri amuleto.

[[It:Amuleto]]


[[Kategorio:Magio]]
[[Kategorio:Magio]]
Linio 51: Linio 49:
[[Kategorio:Religio]]
[[Kategorio:Religio]]
[[Kategorio:Superstiĉoj]]
[[Kategorio:Superstiĉoj]]

[[it:Amuleto]]

Kiel registrite je 03:30, 25 dec. 2015

Talismano estas objekto, kiun oni kredas kapabla magie alporti feliĉon, ŝirmi kontraŭ malfeliĉo aŭ produkti mirindajn efikojn dum amuleto kovras kiun ajn objekton utiligitan por superstiĉo, taksatan “difendilo” kontraŭ malbonaĵoj aŭ danĝeroj aŭ favorantilo de fortuno. Sinonimas en ĝenerala uzo kun amuleto “talismano”. La efiko de talismano dependas de la objekto mem, ne de la moralaj aŭ intelektaj kapabloj de la posedanto, aŭ de favoro de iu dio aŭ supera estaĵo. Tiel, talismano apartenas ne al religio, sed al magio.

Egipta amuleto de Nano-Dio Bes en la kolekto de la Muzeo de la infanoj de Indianapolis.

La vorto Talismano devenas el la persa lingvo, la etimologio de vorto amuleto necertas. Ĝi povus deveni de la latina a-molior (forigi, eksterigi), aŭ el la greka amulon, "speco de kuko" kiun oni kutimis oferi sur la altaroj por altiri la favoron de la dioj aŭ spiritoj de mortintoj.

La amuletoj inkluzivas aŭ ornamiĝas per: gemoj aŭ simplaj ŝtonoj, statuoj, moneroj, ilustraĵoj, orelpendaĵo, ringoj, plantoj, bestoj ktp; ankaŭ frazoj diritaj dum memorindaj okazoj: ekzemple vade retro Satana (el la latina, "retroiru, Satano"), por forigi la diablon aŭ la malbonan sorton. La unuaj amuletoj, uzitaj de praaj ĉasistoj, estis ostaĵoj, dentoj aŭ kornoj, kiuj donis al la posedanto sekurecosenton kaj fidon en sia destino.

Amuletoj en la mondo

Horuso.

La amuletoj vaste varias tempe kaj space; tamen, la religiaj mem objektoj fariĝas amuletoj kiel la kruco por kristanoj[1] aŭ la “okulo” de Horuso laŭ la antikvaj egiptoj. Budhistoj montras pendantaj el la kolo Budhojn. Kelkloke ankaŭ la simboloj de la zodiakaj signoj estas uzataj kiel amuletoj. En Ĉinio oni taksas bonŝancporta talpogrilon enfermita el skatolo.

Pentaklo.

Rilate al uzo de amuletoj ĉe la juda tradicio oni trovas interesajn elementojn. Troviĝas en muzeoj amuletoj uzitaj en epoko de reĝo Salomono: temas pri la kimiyah aŭ “teksto de la anĝelo” kun la nomoj de anĝeloj aŭ frazoj de la Torao skribitaj sur surporto inkluzivita en arĝenta skatoleto portata rekta sur la korpo. Ĉu temas pri devotismo aŭ pri superstiĉo? Oni diskutas

Famaj estas, en Afriko kaj Karabio la amuletoj de Vuduo, Umbando, Quimbando kaj Santerío kiuj uzas ankaŭ desegnaĵojn.

amuletoj, superstiĉo kaj religia devotismo

Teologoj de kristana matrico proponas distingon inter la uzo superstiĉa kaj devota de la amuleto. La uzo superstiĉa atribuas al la objekto mem la kapablon influi kaj protekti, la devota uzo male uzas la amuleton[2] kiel memorigilo reirigantan al la aŭtoro de la ĉiuj bonaĵoj kaj elaĉetoj, Dio kaj Jesuo Kristo kaj iliaj sanktaj servantaroj. Foje, ankaŭ oficialaj esploristoj ŝajnas ne interesiĝis pri tiu distingo.

Vidu: sociologio de religio kaj psikologio de la Religio.

Bibliografio

Vidu ankaŭ

Notoj

  1. Tamen kristanoj ne atribuas la karismon al la objekto, sed tiu ĉi reirigas la sentojn al la Krucumito.
  2. Ĉi-kaze, la vorto amuleto estas tre malpropra.

Aliaj projektoj

[1] KOMUNA gastigas kromajn fontojn pri amuleto.