Indikilo (klimato): Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [nekontrolita versio] |
Korektado de malgranda redaktoj eraroj. |
e Mi anstataŭigas bildon en angla lingvo per bildo en esperanto. Kaj malgranda redakta plibonigo. |
||
| Linio 1: | Linio 1: | ||
[[Dosiero: |
[[Dosiero:2000 Jaroj Temperatura Komparo.png|eta|300x300ra|Rekonstruaĵo de la tutmonda temperaturo dum la lastaj 2000 jaroj. Ĝi komparas rezultojn de pluraj esploristoj uzantaj de diversaj indikilaj metodoj]] |
||
Klimata '''indikilo''' (aŭ klimata ''proxy'', en la disvastiĝinta angla termino) estas anstataŭa variablo uzita por indukti la valoron de klimata variablo kiu ne estas tuj mezurebla. |
Klimata '''indikilo''' (aŭ klimata ''proxy'', en la disvastiĝinta angla termino) estas anstataŭa variablo uzita por indukti la valoron de klimata variablo kiu ne estas tuj mezurebla. |
||
En scienco, oni kelkfoje bezonas studi variablojn kiuj ne estas rekte mezureblaj. En tiaj kazoj, oni povas mezuri indikilan anstataŭan variablon, kiu korelacias kun la variablo de intereso, kaj kui eblas indukti la valoron de la variablo de intereso. Tiaj anstataŭaj indikiloj estas havenda rimedo en [[paleoklimatologio| |
En scienco, oni kelkfoje bezonas studi variablojn kiuj ne estas rekte mezureblaj. En tiaj kazoj, oni povas mezuri indikilan anstataŭan variablon, kiu korelacias kun la variablo de intereso, kaj kui eblas indukti la valoron de la variablo de intereso. Tiaj anstataŭaj indikiloj estas havenda rimedo en [[paleoklimatologio|praklimatoscienco]],<ref>[http://serc.carleton.edu/microbelife/topics/proxies/paleoclimate.html Bruckner, Monica.]</ref> ĉar evidente oni ne povas direkte mezuri la klimatajn kondiĉojn de pasintecaj periodoj de la tera historio, kaj fidindaj tutmondaj registroj de la klimato existas nur ĝis la 1880. Do, analizi konservitajn fizikajn karakterizaĵojn de la pasinteco korelaciantajn de la klimato estas la ununura rimedo por indukti klimatajn modelojn de antaŭaj periodoj. |
||
Oni povas komponi indikilojn por produkti temperaturajn rekonstruaĵojn preter la instrumenta temperatura registro, interesajn por diskutoj pri la [[tutmonda varmiĝo]]. Por produkti akuratajn rezultojn, metode transversa konfirmado konvenas inter pluraj indikiloj.<ref>[http://www.grida.no/publications/other/ipcc_tar/?src=/climate/ipcc_tar/wg1/068.htm "Climate Change 2001: 2.3.2.1 Palaeoclimate proxy indicators."]</ref> |
Oni povas komponi indikilojn por produkti temperaturajn rekonstruaĵojn preter la instrumenta temperatura registro, interesajn por diskutoj pri la [[tutmonda varmiĝo]]. Por produkti akuratajn rezultojn, metode transversa konfirmado konvenas inter pluraj indikiloj.<ref>[http://www.grida.no/publications/other/ipcc_tar/?src=/climate/ipcc_tar/wg1/068.htm "Climate Change 2001: 2.3.2.1 Palaeoclimate proxy indicators."]</ref> |
||
| Linio 22: | Linio 22: | ||
Ĉar la transmisio de varmo tra la grundo estas malrapida, serion de temperaturaj mezuraĵoj en bortuo ĉe malsamaj profundoj oni povas "inversi" matematike, por produkti ne-ununuran serion de surfacaj temperaturaj valoroj. |
Ĉar la transmisio de varmo tra la grundo estas malrapida, serion de temperaturaj mezuraĵoj en bortuo ĉe malsamaj profundoj oni povas "inversi" matematike, por produkti ne-ununuran serion de surfacaj temperaturaj valoroj. |
||
Pli ol 600 bortruoj, sur ĉiuj kontinentoj, uziĝis kiel temperaturaj indikiloj por rekonstrui pasintecan surfacan temperaturon. |
Pli ol 600 bortruoj, sur ĉiuj kontinentoj, uziĝis kiel temperaturaj indikiloj por rekonstrui pasintecan surfacan temperaturon.<ref>Pollack, H. N.; Huang, S.; Shen, P. Y. (2000). "Temperature trends over the past five centuries reconstructed from borehole temperatures". ''Nature''. '''403''' (6771): 756–758. [[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.1038/35001556|10.1038/35001556]]. [[PubMed Identifier|PMID]] [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10693801 10693801].</ref> |
||
=== Koraloj === |
=== Koraloj === |
||
| Linio 34: | Linio 34: | ||
== Vidu ankaŭ == |
== Vidu ankaŭ == |
||
* [[Paleoklimatologio| |
* [[Paleoklimatologio|Praklimatoscienco]] |
||
* [[Glacikerno]] |
* [[Glacikerno]] |
||
* [[Dendrokronologio| |
* [[Dendrokronologio|Arbodatadoscienco]] |
||
* [[Polenoscienco]] |
* [[Polenoscienco]] |
||
Kiel registrite je 09:45, 1 mar. 2017
Klimata indikilo (aŭ klimata proxy, en la disvastiĝinta angla termino) estas anstataŭa variablo uzita por indukti la valoron de klimata variablo kiu ne estas tuj mezurebla.
En scienco, oni kelkfoje bezonas studi variablojn kiuj ne estas rekte mezureblaj. En tiaj kazoj, oni povas mezuri indikilan anstataŭan variablon, kiu korelacias kun la variablo de intereso, kaj kui eblas indukti la valoron de la variablo de intereso. Tiaj anstataŭaj indikiloj estas havenda rimedo en praklimatoscienco,[1] ĉar evidente oni ne povas direkte mezuri la klimatajn kondiĉojn de pasintecaj periodoj de la tera historio, kaj fidindaj tutmondaj registroj de la klimato existas nur ĝis la 1880. Do, analizi konservitajn fizikajn karakterizaĵojn de la pasinteco korelaciantajn de la klimato estas la ununura rimedo por indukti klimatajn modelojn de antaŭaj periodoj.
Oni povas komponi indikilojn por produkti temperaturajn rekonstruaĵojn preter la instrumenta temperatura registro, interesajn por diskutoj pri la tutmonda varmiĝo. Por produkti akuratajn rezultojn, metode transversa konfirmado konvenas inter pluraj indikiloj.[2]
La geografia disdono de la indikiloj, same kiel la instrumenta registro, estas ne unuforma, kun pli registroj en la norda duonsfero.[3]
Ĉefaj indikiloj
Glacikernoj
Glacikerno estas cilindra glacia specimeno kiu estas forigita de glacitavolo, ofte de la polusa glacikovro de Antarkto, Gronlando aŭ de montaj glaĉeroj. Ĝi enhavas glacion deponitan dum vico da jaroj. Tial, la glaciaj propraĵoj povas esti uzitaj por rekonstrui la klimatan registron de la tempa periodo de la kerno, kutime tra izotopa analizo.[4][5]
Arbaj kreskoringoj
Laŭ la jen pli jen malpli favoraj cirkonstancoj, la grandeco de la arbaj kreskoringoj varias kaj tiel donas indikon pri la klimato de la jaro.
Fosiliaj folioj
Analizo de karbonaj izotopoj en la vegetala materialo eblas indukti la koncentron de atmosfera CO2 en la periodo en kiu la vegetaloj kreskis.
Bortruoj
Ĉar la transmisio de varmo tra la grundo estas malrapida, serion de temperaturaj mezuraĵoj en bortuo ĉe malsamaj profundoj oni povas "inversi" matematike, por produkti ne-ununuran serion de surfacaj temperaturaj valoroj.
Pli ol 600 bortruoj, sur ĉiuj kontinentoj, uziĝis kiel temperaturaj indikiloj por rekonstrui pasintecan surfacan temperaturon.[6]
Koraloj
Same kiel arbaj kreskoringoj, koralaj skeletaj ringoj havigas paleoklimatan informivon.
Poleno
Poleno estas ekstreme imuna al la putriĝo. Identigo de la polenaj plantospecioj eblas konkludi la klimatajn kondiĉojn en arealo dum la periodo en kiu la poleno estis eldonita.[7]
Maraj kaj lagaj sedimentoj
Proporcio inter oksigenaj izotopoj en la konkoj de diatomeoj kaj foraminiferoj uziĝas kiel indikilo de la temperaturo de la periodo en kiu la konkoj formiĝis.
Vidu ankaŭ
References
- ↑ Bruckner, Monica.
- ↑ "Climate Change 2001: 2.3.2.1 Palaeoclimate proxy indicators."
- ↑ "Borehole Temperatures Confirm Global Warming Pattern."
- ↑ Strom, Robert.
- ↑ "Core Location Maps."
- ↑ Pollack, H. N.; Huang, S.; Shen, P. Y. (2000). "Temperature trends over the past five centuries reconstructed from borehole temperatures". Nature. 403 (6771): 756–758. doi:10.1038/35001556. PMID 10693801.
- ↑ Bradley, R. S. and Jones, P. D. (eds) 1992: Climate since AD 1500.