Tjurka lingvaro: Malsamoj inter versioj

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Browse history interactively
[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
← Iru al antaŭa ŝanĝoIru al sekvanta ŝanĝo →
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
Neniu resumo de redakto
Neuzata termino, "tjurk/" estas la ĝusta PIV-a kaj ReVo-a radiko
Linio 1: Linio 1:
[[Dosiero:Map-TurkicLanguages.png|right|310px|thumb|Landoj kaj regionoj kie turkecaj lingvoj estas oficiale agnoskitaj.]]
[[Dosiero:Map-TurkicLanguages.png|right|310px|thumb|Landoj kaj regionoj kie tjurkaj lingvoj estas oficiale agnoskitaj.]]
'''Turkeca''' aŭ '''tjurka lingvaro''' estas familio de lingvoj parolataj de multaj homoj de [[Orienta Eŭropo]] ĝis [[Siberio]] kaj okcidenta [[Ĉinio]]. Tuta kvanto de parolantoj de ĉiuj turkecaj lingvoj estas ĉirkaŭ 200 milionoj, plimulto de kiuj (ĉ. 180 milionoj) estas denaskaj parolantoj. La plej populara lingvo de la lingvaro estas [[Turka lingvo|Turka]], kiun parolas ĉ. 40% de turkeca-parolantoj.
'''Tjurka lingvaro''' estas familio de lingvoj parolataj de multaj homoj de [[Orienta Eŭropo]] ĝis [[Siberio]] kaj okcidenta [[Ĉinio]]. Tuta kvanto de parolantoj de ĉiuj tjurkaj lingvoj estas ĉirkaŭ 200 milionoj, plimulto de kiuj (ĉ. 180 milionoj) estas denaskaj parolantoj. La plej populara lingvo de la lingvaro estas [[Turka lingvo|Turka]], kiun parolas ĉirkaŭ 40% de tjurka-parolantoj.


== Gramatikaj ecoj ==
== Gramatikaj ecoj ==
La plej karakterizaj ecoj de turkeca lingvaro estas [[Aglutina lingvo|aglutineco]], plej ofte per sufiksoj, [[Vokala harmonio|harmonio de vokaloj]] kaj neekzisto de verbaj klasoj aŭ [[Genro (gramatiko)|gramatika sekso]]. En multaj turkecaj lingvoj ankaŭ mankas, aŭ ekzistas nur eta kvanto de, [[prepozicio]]j, kaj diversaj aspektoj de substantivoj estas esprimitaj per [[kazo]]j kaj [[postpozicio]]j. Modernaj turkecaj lingvoj uzas variantojn de [[cirila]], [[latina alfabeto|latina]] kaj [[araba alfabeto|araba]] skribsistemoj. Antikvaj turkecaj lingvoj ankaŭ uzetis [[bolgara runoskribo|bolgaran]] kaj [[orĥona runoskribo|orĥonan]] runoskribojn kaj [[greka alfabeto|grekajn literojn]].
La plej karakterizaj ecoj de tjurka lingvaro estas [[Aglutina lingvo|aglutineco]], plej ofte per sufiksoj, [[Vokala harmonio|harmonio de vokaloj]] kaj neekzisto de verbaj klasoj aŭ [[Genro (gramatiko)|gramatika sekso]]. En multaj tjurkaj lingvoj ankaŭ mankas, aŭ ekzistas nur eta kvanto de, [[prepozicio]]j, kaj diversaj aspektoj de substantivoj estas esprimitaj per [[kazo]]j kaj [[postpozicio]]j. Modernaj tjurkaj lingvoj uzas variantojn de [[cirila]], [[latina alfabeto|latina]] kaj [[araba alfabeto|araba]] skribsistemoj. Antikvaj tjurkaj lingvoj ankaŭ uzetis [[bolgara runoskribo|bolgaran]] kaj [[orĥona runoskribo|orĥonan]] runoskribojn kaj [[greka alfabeto|grekajn literojn]].


== Klasado ==
== Klasado ==
Linio 9: Linio 9:


== Problemoj pri klasado ==
== Problemoj pri klasado ==
La klasado uzata en tiu ĉi artikolo estas kreita far [[rusa]] turkecologo O.Mudrak. Sed la [[lingvostatistika metodo]], kiu, bedaŭrinde, ne prilaboris ĉiujn turkecajn lingvojn, donas iomete malsamajn rezultojn. Ekzemple, per ĝi karluka kaj kipĉaka grupoj estas unuigitaj kaj azerbajĝana lingvo pli proksimas al la turkmena ol al la turka.
La klasado uzata en tiu ĉi artikolo estas kreita far [[rusa]] tjurkologo O.Mudrak. Sed la [[lingvostatistika metodo]], kiu, bedaŭrinde, ne prilaboris ĉiujn tjurkajn lingvojn, donas iomete malsamajn rezultojn. Ekzemple, per ĝi karluka kaj kipĉaka grupoj estas unuigitaj kaj azerbajĝana lingvo pli proksimas al la turkmena ol al la turka.


== Ekzemploj de plej gravaj turkecaj lingvoj ==
== Ekzemploj de plej gravaj tjurkaj lingvoj ==
{| class="prettytable"
{| class="prettytable"
|+ Jen specimenoj de la plej esencaj turklingvoj
|+ Jen specimenoj de la plej esencaj turklingvoj
|-
|-
! style="background:#CFCFCF;" | ''Esperanta''
! style="background:#CFCFCF;" | ''Esperanta''
! style="background:#CFCFCF;" | ''Turka''
! style="background:#CFCFCF;" | ''Turka''
! style="background:#CFCFCF;" | ''Azerbajĝana''
! style="background:#CFCFCF;" | ''Azerbajĝana''
! style="background:#CFCFCF;" | ''Turkmena''
! style="background:#CFCFCF;" | ''Turkmena''
! style="background:#CFCFCF;" | ''Tatara''
! style="background:#CFCFCF;" | ''Tatara''
! style="background:#CFCFCF;" | ''Kazaĥa''
! style="background:#CFCFCF;" | ''Kazaĥa''
! style="background:#CFCFCF;" | ''Kirgiza''
! style="background:#CFCFCF;" | ''Kirgiza''
! style="background:#CFCFCF;" | ''Uzbeka''
! style="background:#CFCFCF;" | ''Uzbeka''
! style="background:#CFCFCF;" | ''Ujgura''
! style="background:#CFCFCF;" | ''Ujgura''
|-
|-
| "Kiaj vortoj ekzistas por paŝo de ĉevalo?" || Atın yürüyüşleri için hangi sözcükler var? || Atın yerişi üçün hansı sözler var? || Atın yörişleri barada ne hili sözler bar? || Atnıng yürişleri turında nindi süzler bar? || Atıng cürisin sıypattaytın kanday sözder bar? || Attım cürüşü cönündö kanday atayın terimder bar? || Atnıng yurişleri üçün kanday sözler bar?|| Atnıng mengiş ve yürügişliri toğısında kandak atamlarılar bar?
| "Kiaj vortoj ekzistas por paŝo de ĉevalo?" || Atın yürüyüşleri için hangi sözcükler var? || Atın yerişi üçün hansı sözler var? || Atın yörişleri barada ne hili sözler bar? || Atnıng yürişleri turında nindi süzler bar? || Atıng cürisin sıypattaytın kanday sözder bar? || Attım cürüşü cönündö kanday atayın terimder bar? || Atnıng yurişleri üçün kanday sözler bar?|| Atnıng mengiş ve yürügişliri toğısında kandak atamlarılar bar?
|-
|-
|-
|-
Linio 31: Linio 31:


== Altaja superlingvaro ==
== Altaja superlingvaro ==
Multaj lingvistoj kredas ke turkecajn lingvojn necesas unuigi kun la [[Mongolaj lingvoj|Mongolaj]] en unu grandan [[Altajaj lingvoj|Altajan superlingvaron]]. Kelkaj eĉ proponas ankaŭ aldoni la [[Japana lingvo|Japanan]] kaj la [[Korea lingvo|Korean]]. Sed multaj aliaj fakuloj tion tute ne agnoskas.
Multaj lingvistoj kredas ke tjurkajn lingvojn necesas unuigi kun la [[Mongolaj lingvoj|Mongolaj]] en unu grandan [[Altajaj lingvoj|Altajan superlingvaron]]. Kelkaj eĉ proponas ankaŭ aldoni la [[Japana lingvo|Japanan]] kaj la [[Korea lingvo|Korean]]. Sed multaj aliaj fakuloj tion tute ne agnoskas.


== Etnoj ==
== Etnoj ==
Turka grupo de etnoj apartenas al la [[altaja lingvofamilio]]. La plej multnombraj popoloj de la grupo estas [[turkoj]], [[uzbekoj]], [[azerbajĝananoj]], [[kazaĥoj]], [[tataroj]] kaj [[ujguroj]].
Turka grupo de etnoj apartenas al la [[altaja lingvofamilio]]. La plej multnombraj popoloj de la grupo estas [[turkoj]], [[uzbekoj]], [[azerbajĝananoj]], [[kazaĥoj]], [[tataroj]] kaj [[ujguroj]].


{| class="wikitable" cellpadding=3 cellspacing=3 border=1
{| class="wikitable" cellpadding=3 cellspacing=3 border=1
! Etnoj de la grupo !! Kvanto !! Propra nomo !! france !! ruse !! Priskribo !! lingvo !! Religioj
! Etnoj de la grupo !! Kvanto !! Propra nomo !! france !! ruse !! Priskribo !! lingvo !! Religioj
|-
|-
| colspan=8 align=center | Oguza subgrupo
| colspan=8 align=center | Oguza subgrupo
|-
|-
| [[Turkoj]] || align=right | 53.300.000 <ref name="a">1992</ref> || Türkler /tjurkler/ || Turcs || турки /turki/
| [[Turkoj]] || align=right | 53.300.000 <ref name="a">1992</ref> || Türkler /tjurkler/ || Turcs || турки /turki/
|
* Popolo, ĉefloĝantoj de [[Turkio]] (50 mln). En konsisto de Turkoj troviĝas subetnaj grupoj - Jurjukoj, Taĥtaĝoj, Abdaloj, Zejbekoj.
* Antropologie diversaj, sed plimulto apartenas al balkano-kaŭkaza branĉo de europoida raso.
|[[Turka lingvo|turka]].
| [[sunaismo|muzulmanoj-sunaistoj]].
|-
| [[Azerbajĝananoj]] || align=right | 17.000.000 <ref name="a"/> || azərbaycanlılar آذربایجانلیلار /azerbajĝanlilar/, azərilər آذری لر /azeriler/ || Azerbaidjanais || азербайджанцы /azerbajĝanci/
|
|
* Popolo, ĉefloĝantoj de [[Azerbajĝano]] (5,8 mln,<ref name="a"/>). Loĝas ankaŭ en [[Irano]] (10,43 mln), [[Rusio]] (336 mil), [[Kartvelio]] (307 mil), [[Kazaĥstano]] (90 mil), [[Armenio]] kaj aliaj landoj.
* Popolo, ĉefloĝantoj de [[Turkio]] (50 mln). En konsisto de Turkoj troviĝas subetnaj grupoj - Jurjukoj, Taĥtaĝoj, Abdaloj, Zejbekoj.
* Antropologie diversaj, sed plimulto apartenas al balkano-kaŭkaza branĉo de europoida raso.
* Dividiĝas je subetnaj grupoj: Ajrumoj, Afŝaroj, Bajatoj, Karadaganoj, Karapapaĥoj, Ŝahsevenoj.
|[[Turka lingvo|turka]].
* suda branĉo de europoida raso.
| [[sunaismo|muzulmanoj-sunaistoj]].
|[[Azera lingvo|azera]]
|-
| precipe [[ŝijaismo|muzulmanoj-ŝijaistoj]].
| [[Azerbajĝananoj]] || align=right | 17.000.000 <ref name="a"/> || azərbaycanlılar آذربایجانلیلار /azerbajĝanlilar/, azərilər آذری لر /azeriler/ || Azerbaidjanais || азербайджанцы /azerbajĝanci/
|
* Popolo, ĉefloĝantoj de [[Azerbajĝano]] (5,8 mln,<ref name="a"/>). Loĝas ankaŭ en [[Irano]] (10,43 mln), [[Rusio]] (336 mil), [[Kartvelio]] (307 mil), [[Kazaĥstano]] (90 mil), [[Armenio]] kaj aliaj landoj.
* Dividiĝas je subetnaj grupoj: Ajrumoj, Afŝaroj, Bajatoj, Karadaganoj, Karapapaĥoj, Ŝahsevenoj.
* suda branĉo de europoida raso.
|[[Azera lingvo|azera]]
| precipe [[ŝijaismo|muzulmanoj-ŝijaistoj]].
|-
| Taliŝoj || align=right | 121.000 || толышон /toliŝon/ || Talychs || талыши /taliŝi/
| Popolo en sudoriento de [[Azerbajĝano]] (21,1 mil,<ref name="b">1989</ref>) kaj en nordo de [[Irano]] (100 mil,<ref name="a"/>).
| [[Taliŝa lingvo|taliŝa]], foje ankaŭ azera
| muzulmanoj-ŝijaistoj, parto - sunaistoj.
|-
| [[Turkmenoj]] || align=right | 4.600.000 || тюркменлер Türkmenler /tjurkmenler/ || Turkmenes || туркмены /turkmeni/
| Popolo, ĉefloĝantoj de [[Turkmenio]] (2,537 mln,<ref name="a"/>). Loĝas ankaŭ en [[Afganio]], [[Irano]], [[Turkio]] kaj aliaj landoj.
| [[Turkmena lingvo|turkmena]].
| muzulmanoj-sunaistoj.
|-
| [[Gagauzoj]] || align=right | 220.000 <ref name="a"/>. || Gagauzlar || Gagaouzes || гагаузы /gagauzi/
| Popolo en [[Moldavio]] (153 mil) kaj [[Ukrajnio]] (32 mil,<ref name="a"/>). Loĝas ankaŭ en [[Rusio]] (ĉ. 10 mil), [[Bulgario]], [[Rumanio]], [[Grekio]] kaj [[Turkio]].
|[[Gagauza lingvo|gagauza]].
| [[ortodoksa kristanismo|kristanoj-ortodoksuloj]].
|-
| [[Kaĝaroj]] || align=right | 30.000 (1987) || Qacarlar /kaĝarlar/ || Kadjars || каджары (kaĝari)
| Popolo en nordo de [[Irano]]. Devenas de unu el kizilbaŝaj triboj.
| de turka grupo.
| muzulmanoj-ŝijaistoj, parto - sunaistoj.
|-
|-
| Taliŝoj || align=right | 121.000 || толышон /toliŝon/ || Talychs || талыши /taliŝi/
| Popolo en sudoriento de [[Azerbajĝano]] (21,1 mil,<ref name="b">1989</ref>) kaj en nordo de [[Irano]] (100 mil,<ref name="a"/>).
| [[Taliŝa lingvo|taliŝa]], foje ankaŭ azera
| muzulmanoj-ŝijaistoj, parto - sunaistoj.
|-
| [[Turkmenoj]] || align=right | 4.600.000 || тюркменлер Türkmenler /tjurkmenler/ || Turkmenes || туркмены /turkmeni/
| Popolo, ĉefloĝantoj de [[Turkmenio]] (2,537 mln,<ref name="a"/>). Loĝas ankaŭ en [[Afganio]], [[Irano]], [[Turkio]] kaj aliaj landoj.
| [[Turkmena lingvo|turkmena]].
| muzulmanoj-sunaistoj.
|-
| [[Gagauzoj]] || align=right | 220.000 <ref name="a"/>. || Gagauzlar || Gagaouzes || гагаузы /gagauzi/
| Popolo en [[Moldavio]] (153 mil) kaj [[Ukrajnio]] (32 mil,<ref name="a"/>). Loĝas ankaŭ en [[Rusio]] (ĉ. 10 mil), [[Bulgario]], [[Rumanio]], [[Grekio]] kaj [[Turkio]].
|[[Gagauza lingvo|gagauza]].
| [[ortodoksa kristanismo|kristanoj-ortodoksuloj]].
|-
| [[Kaĝaroj]] || align=right | 30.000 (1987) || Qacarlar /kaĝarlar/ || Kadjars || каджары (kaĝari)
| Popolo en nordo de [[Irano]]. Devenas de unu el kizilbaŝaj triboj.
| de turka grupo.
| muzulmanoj-ŝijaistoj, parto - sunaistoj.
|-
| colspan=8 align=center | Kipĉaka subgrupo
| colspan=8 align=center | Kipĉaka subgrupo
|-
| [[Kazaĥoj]] || align=right |9.420.000 || қазақтар {{IPA|qɑzɑqtɑr}} || Kazakhs || казахи (kazaĥi)
| Popolo, ĉefloĝantoj de [[Kazaĥstano]] (pli ol 6,54 mln,<ref name="a"/>). Loĝas ankaŭ en [[Uzbekistano]] (808 mil), [[Turkmenio]] (87 mil), [[Kirgizio]] (37 mil), [[Taĝikio]] kaj [[Rusio]] (635,9 mil); en [[Ĉinio]] (1,115 mln,<ref name="a"/>), [[Mongolio]] (125 mil) k.a.
|[[Kazaĥa lingvo|kazaĥa]].
| muzulmanoj-sunaistoj.
|-
|-
| [[Kazaĥoj]] || align=right |9.420.000 || қазақтар {{IPA|qɑzɑqtɑr}} || Kazakhs || казахи (kazaĥi)
| Nogajoj || 90.666 en Rusio, ĉ. 90 mil en [[Turkio]] <ref name="a"/> || Ногъайлар Nogaylar /nogajlar/ || Nogais || ногайцы /nogajci/
| Popolo, ĉefloĝantoj de [[Kazaĥstano]] (pli ol 6,54 mln,<ref name="a"/>). Loĝas ankaŭ en [[Uzbekistano]] (808 mil), [[Turkmenio]] (87 mil), [[Kirgizio]] (37 mil), [[Taĝikio]] kaj [[Rusio]] (635,9 mil); en [[Ĉinio]] (1,115 mln,<ref name="a"/>), [[Mongolio]] (125 mil) k.a.
|[[Kazaĥa lingvo|kazaĥa]].
| muzulmanoj-sunaistoj.
|-
| Nogajoj || 90.666 en Rusio, ĉ. 90 mil en [[Turkio]] <ref name="a"/> || Ногъайлар Nogaylar /nogajlar/ || Nogais || ногайцы /nogajci/
| Popolo en [[Rusio|Rusia Federacio]], precipe en Stavropola regiono, en [[Dagestano]], ankaŭ en [[Karaĉajio-Ĉerkesio]], en [[Ĉeĉenio]] kaj [[Inguŝio]]. En Turkio loĝas en regionoj de [[Adana]], [[Eskişehir]] kaj [[Ceyhan]]
| Popolo en [[Rusio|Rusia Federacio]], precipe en Stavropola regiono, en [[Dagestano]], ankaŭ en [[Karaĉajio-Ĉerkesio]], en [[Ĉeĉenio]] kaj [[Inguŝio]]. En Turkio loĝas en regionoj de [[Adana]], [[Eskişehir]] kaj [[Ceyhan]]
|[[Nogaja lingvo|nogaja]].
|[[Nogaja lingvo|nogaja]].
| muzulmanoj-sunaistoj.
| muzulmanoj-sunaistoj.
|-
| [[Tataroj]] || align=right |5.520.000 6,71 mln ||татарлар tatarlar || Tatares || татары /tatari/
| Popolo, ĉefloĝantoj de [[Tatarstano]] (1,765 mln,<ref name="a"/>). Loĝas ankaŭ en [[Baŝkirio]], [[Maria Respubliko]], [[Mordovio]], [[Udmurtio]], [[Ĉuvaŝio]], en aliaj regionoj de Rusia Federacio. Oni nomas tatarojn ankaŭ turklingvaj popoloj de [[Siberio]] (siberiaj tataroj), Krimeo (krimeaj tataroj) k.a. En Rusia Federacio (sen krimeaj tataroj) 5,52 mln <ref name="a"/>.
| [[Tatara lingvo|tatara]].
| muzulmanoj-sunaistoj.
|-
|-
| Nagajbakoj || align=right | 6.000 <ref name="a"/> || нагайбәкләр nağaybäklär /nahajbaklar/ || Nagaibaks || нагайбаки /nagajbaki/
| [[Tataroj]] || align=right |5.520.000 6,71 mln ||татарлар tatarlar || Tatares || татары /tatari/
| Popolo, ĉefloĝantoj de [[Tatarstano]] (1,765 mln,<ref name="a"/>). Loĝas ankaŭ en [[Baŝkirio]], [[Maria Respubliko]], [[Mordovio]], [[Udmurtio]], [[Ĉuvaŝio]], en aliaj regionoj de Rusia Federacio. Oni nomas tatarojn ankaŭ turklingvaj popoloj de [[Siberio]] (siberiaj tataroj), Krimeo (krimeaj tataroj) k.a. En Rusia Federacio (sen krimeaj tataroj) 5,52 mln <ref name="a"/>.
| Etnografia grupo de tataroj, idoj de baptitaj en XVI jc nogajanoj. Loĝas en [[Baŝkirio]] kaj [[Ĉeljabinska oblasto]] (Rusia Federacio).
|tatara.
| [[Tatara lingvo|tatara]].
| kristanoj-ortodoksuloj.
|-
| [[Kirgizoj]] || align=right | 2.660.000 || кыргыздар /kirgizdar/ || Kirghizes || киргизы /kirgizi/
| Popolo, ĉefloĝantoj de [[Kirgizio]] (2,23 mln). en [[Uzbekistano]] 175 mil, [[Taĝikio]] 64 mil. [[Rusio]] 42 mil <ref name="a"/>; en [[Ĉinio]] 150 mil (1987).
|[[Kirgiza lingvo|kirgiza]].
| muzulmanoj-sunaistoj.
|-
| [[Baŝkiroj]] || align=right |1.420.000 || башҡорттар başqorttar /baŝkorttar/ || Bachkirs || башкиры /baŝkiri/
| Popolo en [[Rusio]], ĉefloĝantoj de [[Baŝkirio]] (864 mil). Entute en Rusia Federacio ĉ. 1,35 mln <ref name="a"/>. Loĝas ankaŭ en [[Kazaĥstano]] (42 mil), [[Uzbekistano]] (35 mil) k.a.
|[[Baŝkira lingvo|baŝkira]].
| muzulmanoj-sunaistoj.
|-
| [[Karakalpakoj]] || align=right | 423.000 || қарақалпақлар qaraqalpaqlar /karakalpaklar/ || Karakalpaks || каракалпаки /karakalpaki/
| Popolo en [[Mez-Azio]], precipe en [[Uzbekistano]], en [[Karakalpakstano]] (412 mil,<ref name="a"/>); 5 mil Loĝas ankaŭ en [[Afganio]] <ref name="a"/>. en [[Rusio]] - 6 mil
|[[Karakalpaka lingvo|karakalpaka]].
| muzulmanoj-sunaistoj.
|-
| [[Kumikoj]] || align=right | 282.000 <ref name="a"/> || Къумукълар /kumuklar/ || Koumyks || кумыки (kumiki)
| Popolo en [[Dagestano]] (232 mil).
| [[Kumika lingvo|kumika]].
| muzulmanoj-sunaistoj.
|-
| [[Krimeaj tataroj]] || align=right | 272.000 || qırımtatarlar къырымтатарлар /kirimtatarlar/, qırımlar, къырымлар /kirimlar/ || Tatars de Crimée || крымские татары /krimskije tatari/
| Popolo en [[Ukrajnio]] ([[Krimeo]], Hersona regiono), ankaŭ en [[Uzbekistano]], Rusia Federacio ([[Nord-Kaŭkazio]]). Ĉ. 272 mil <ref name="a"/>.
| [[Krime-tatara lingvo|krime-tatara]].
| muzulmanoj-sunaistoj.
| muzulmanoj-sunaistoj.
|-
|-
| [[Karaĉajoj]] || align=right |150.000 <ref name="a"/> || къарачайлыла /karaĉajlila/, таўлула /taŭlula/ || Karatchaeviens || карачаевцы /karaĉajevci/
| Nagajbakoj || align=right | 6.000 <ref name="a"/> || нагайбәкләр nağaybäklär /nahajbaklar/ || Nagaibaks || нагайбаки /nagajbaki/
| Etnografia grupo de tataroj, idoj de baptitaj en XVI jc nogajanoj. Loĝas en [[Baŝkirio]] kaj [[Ĉeljabinska oblasto]] (Rusia Federacio).
| Popolo en [[Karaĉajio-Ĉerkesio]] (129 mil) kaj Stavropola regiono.
|tatara.
| [[karaĉaja-balkara lingvo|karaĉaj-balkara]]
| kristanoj-ortodoksuloj.
| muzulmanoj-sunaistoj
|-
|-
| [[Balkaroj]] || align=right | 78.000 || Таулула /taulula/ || Balkars || балкарцы /balkarci/
| [[Kirgizoj]] || align=right | 2.660.000 || кыргыздар /kirgizdar/ || Kirghizes || киргизы /kirgizi/
| Popolo en [[Rusio]], en [[Kabardio-Balkario]] (71 mil). Entute en Rusia Federacio 78 mil <ref name="a"/>.
| Popolo, ĉefloĝantoj de [[Kirgizio]] (2,23 mln). en [[Uzbekistano]] 175 mil, [[Taĝikio]] 64 mil. [[Rusio]] 42 mil <ref name="a"/>; en [[Ĉinio]] 150 mil (1987).
|[[Kirgiza lingvo|kirgiza]].
| karaĉaj-balkara.
| muzulmanoj-sunaistoj.
| muzulmanoj-sunaistoj.
|-
|-
| [[Baŝkiroj]] || align=right |1.420.000 || башҡорттар başqorttar /baŝkorttar/ || Bachkirs || башкиры /baŝkiri/
| Popolo en [[Rusio]], ĉefloĝantoj de [[Baŝkirio]] (864 mil). Entute en Rusia Federacio ĉ. 1,35 mln <ref name="a"/>. Loĝas ankaŭ en [[Kazaĥstano]] (42 mil), [[Uzbekistano]] (35 mil) k.a.
|[[Baŝkira lingvo|baŝkira]].
| muzulmanoj-sunaistoj.
|-
| [[Karakalpakoj]] || align=right | 423.000 || қарақалпақлар qaraqalpaqlar /karakalpaklar/ || Karakalpaks || каракалпаки /karakalpaki/
| Popolo en [[Mez-Azio]], precipe en [[Uzbekistano]], en [[Karakalpakstano]] (412 mil,<ref name="a"/>); 5 mil Loĝas ankaŭ en [[Afganio]] <ref name="a"/>. en [[Rusio]] - 6 mil
|[[Karakalpaka lingvo|karakalpaka]].
| muzulmanoj-sunaistoj.
|-
| [[Kumikoj]] || align=right | 282.000 <ref name="a"/> || Къумукълар /kumuklar/ || Koumyks || кумыки (kumiki)
| Popolo en [[Dagestano]] (232 mil).
| [[Kumika lingvo|kumika]].
| muzulmanoj-sunaistoj.
|-
| [[Krimeaj tataroj]] || align=right | 272.000 || qırımtatarlar къырымтатарлар /kirimtatarlar/, qırımlar, къырымлар /kirimlar/ || Tatars de Crimée || крымские татары /krimskije tatari/
| Popolo en [[Ukrajnio]] ([[Krimeo]], Hersona regiono), ankaŭ en [[Uzbekistano]], Rusia Federacio ([[Nord-Kaŭkazio]]). Ĉ. 272 mil <ref name="a"/>.
| [[Krime-tatara lingvo|krime-tatara]].
| muzulmanoj-sunaistoj.
|-
| [[Karaĉajoj]] || align=right |150.000 <ref name="a"/> || къарачайлыла /karaĉajlila/, таўлула /taŭlula/ || Karatchaeviens || карачаевцы /karaĉajevci/
| Popolo en [[Karaĉajio-Ĉerkesio]] (129 mil) kaj Stavropola regiono.
| [[karaĉaja-balkara lingvo|karaĉaj-balkara]]
| muzulmanoj-sunaistoj
|-
| [[Balkaroj]] || align=right | 78.000 || Таулула /taulula/ || Balkars || балкарцы /balkarci/
| Popolo en [[Rusio]], en [[Kabardio-Balkario]] (71 mil). Entute en Rusia Federacio 78 mil <ref name="a"/>.
| karaĉaj-balkara.
| muzulmanoj-sunaistoj.
|-
| colspan=8 align=center | Karluka subgrupo
| colspan=8 align=center | Karluka subgrupo
|-
|-
| [[Uzbekoj]] || align=right | 18.500.000 || Ўзбеклар O‘zbeklar /uzbeklar/ || Ouzbeks || узбеки /uzbeki/
| [[Uzbekoj]] || align=right | 18.500.000 || Ўзбеклар O‘zbeklar /uzbeklar/ || Ouzbeks || узбеки /uzbeki/
|
|
* Popolo, ĉefloĝantoj de [[Uzbekistano]] (14,145 mln,<ref name="a"/>). Loĝas ankaŭ en [[Afganio]] (pli ol 1,7 mln), [[Taĝikio]] (ĉ. 1,2 mln), [[Kazaĥstano]] (332 mil) k.a.
* Popolo, ĉefloĝantoj de [[Uzbekistano]] (14,145 mln,<ref name="a"/>). Loĝas ankaŭ en [[Afganio]] (pli ol 1,7 mln), [[Taĝikio]] (ĉ. 1,2 mln), [[Kazaĥstano]] (332 mil) k.a.
* Apartenas al Pamira-Fergana branĉo de europoida raso.
* Apartenas al Pamira-Fergana branĉo de europoida raso.
|[[Uzbeka lingvo|uzbeka]].
|[[Uzbeka lingvo|uzbeka]].
| muzulmanoj-sunaistoj.
| muzulmanoj-sunaistoj.
|-
|-
| [[Ujguroj]] || align=right | 7.770.000 || ئۇيغۇرلار Уйғурлар Uyghurlar /ujgurlar/ || Ouigours || уйгуры /ujguri/
| [[Ujguroj]] || align=right | 7.770.000 || ئۇيغۇرلار Уйғурлар Uyghurlar /ujgurlar/ || Ouigours || уйгуры /ujguri/
| Popolo en [[Ĉinio]] (7,5 mln,<ref name="a"/>). Loĝas ankaŭ en [[Kazaĥstano]], [[Kirgizio]], [[Uzbekistano]] k.a.
| Popolo en [[Ĉinio]] (7,5 mln,<ref name="a"/>). Loĝas ankaŭ en [[Kazaĥstano]], [[Kirgizio]], [[Uzbekistano]] k.a.
|[[Ujgura lingvo|ujgura]].
|[[Ujgura lingvo|ujgura]].
| muzulmanoj-sunaistoj
| muzulmanoj-sunaistoj
|-
|-
| colspan=8 align=center | Sudsiberia subgrupo
| colspan=8 align=center | Sudsiberia subgrupo
|-
|-
| [[Tuvoj]] || align=right | 207.000 <ref name="a"/> || тывалар /tivalar/ || Touvas || тувинцы /tuvinci/
| [[Tuvoj]] || align=right | 207.000 <ref name="a"/> || тывалар /tivalar/ || Touvas || тувинцы /tuvinci/
| Popolo, ĉefloĝantoj de [[Tuvio]] (198,4 mil). Entute en [[Rusio]] 206,2 mil <ref name="a"/>. Loĝas ankaŭ en [[Mongolio]] kaj [[Ĉinio]].
| Popolo, ĉefloĝantoj de [[Tuvio]] (198,4 mil). Entute en [[Rusio]] 206,2 mil <ref name="a"/>. Loĝas ankaŭ en [[Mongolio]] kaj [[Ĉinio]].
| [[Tuva lingvo|tuva]].
| [[Tuva lingvo|tuva]].
| [[lamaismo|budhistoj-lamaistoj]].
| [[lamaismo|budhistoj-lamaistoj]].
|-
|-
| [[Ĥakasoj]] || align=right | 80.300 || тадарлар /tadarlar/ || Hakasses || хакасы /ĥakasi/, malnove абаканские татары aŭ минусинские татары (abakanaj aŭ minusinaj tataroj)
| [[Ĥakasoj]] || align=right | 80.300 || тадарлар /tadarlar/ || Hakasses || хакасы /ĥakasi/, malnove абаканские татары aŭ минусинские татары (abakanaj aŭ minusinaj tataroj)
| Popolo en [[Ĥakasio]] (62,9 mil), [[Rusio|Rusia Federacio]]
| Popolo en [[Ĥakasio]] (62,9 mil), [[Rusio|Rusia Federacio]]
|[[Ĥakasa lingvo|ĥakasa]].
|[[Ĥakasa lingvo|ĥakasa]].
| tradicie [[ŝamanismo|ŝamanistoj]], multaj kristanoj-ortodoksuloj
| tradicie [[ŝamanismo|ŝamanistoj]], multaj kristanoj-ortodoksuloj
|-
|-
| [[Altajanoj]] || align=right | 130 000 || алтай-кижи /altaj-kiĵi/ || Altaiens || алтайцы /altajci/
| [[Altajanoj]] || align=right | 130 000 || алтай-кижи /altaj-kiĵi/ || Altaiens || алтайцы /altajci/
| Popolo en [[Altaja Respubliko]] (59 mil). Kvanto: en [[Rusio|Rusia Federacio]] 69 mil <ref name="a"/>.
| Popolo en [[Altaja Respubliko]] (59 mil). Kvanto: en [[Rusio|Rusia Federacio]] 69 mil <ref name="a"/>.
| altaja.
| altaja.
| kristanoj-ortodoksuloj, parto - [[baptismo|baptistoj]]; konservas tradiciajn kredojn.
| kristanoj-ortodoksuloj, parto - [[baptismo|baptistoj]]; konservas tradiciajn kredojn.
|-
|-
| colspan=8 align=center | Jakuta subgrupo
| colspan=8 align=center | Jakuta subgrupo
|-
|-
| [[Jakutoj]] || align=right | 380.000 <ref name="a"/> ||сахалар /saĥalar/ || Yakoutes || якуты /jakuti/
| [[Jakutoj]] || align=right | 380.000 <ref name="a"/> ||сахалар /saĥalar/ || Yakoutes || якуты /jakuti/
| Popolo, ĉefloĝantoj de [[Jakutio]] (365 mil)
| Popolo, ĉefloĝantoj de [[Jakutio]] (365 mil)
| [[Jakuta lingvo|jakuta]].
| [[Jakuta lingvo|jakuta]].
| kristanoj-ortodoksuloj, iuj kredantoj je [[Ajii]]
| kristanoj-ortodoksuloj, iuj kredantoj je [[Ajii]]
|-
|-
| colspan=8 align=center | Bolgara subgrupo
| colspan=8 align=center | Bolgara subgrupo
|-
|-
| [[Ĉuvaŝoj]] || align=right | 1.845.000 || чăвашсем /ĉavaŝsem/ || Tchouvaches || чуваши /ĉuvaŝi/
| [[Ĉuvaŝoj]] || align=right | 1.845.000 || чăвашсем /ĉavaŝsem/ || Tchouvaches || чуваши /ĉuvaŝi/
| Popolo, ĉefloĝantoj de [[Ĉuvaŝio]] (907,6 mil), Loĝas ankaŭ en [[Baŝkirio]], [[Tatarstano]], najbaraj regionoj. Entute en Rusia Federacio 1773,6 mil <ref name="a"/>.
| Popolo, ĉefloĝantoj de [[Ĉuvaŝio]] (907,6 mil), Loĝas ankaŭ en [[Baŝkirio]], [[Tatarstano]], najbaraj regionoj. Entute en Rusia Federacio 1773,6 mil <ref name="a"/>.
| [[Ĉuvaŝa lingvo|ĉuvaŝa]].
| [[Ĉuvaŝa lingvo|ĉuvaŝa]].
| kristanoj-ortodoksuloj
| kristanoj-ortodoksuloj
|}
|}


==Nova Tjurka Alfabeto==
== Nova Tjurka Alfabeto ==
{{Ĉefartikolo|Nova Tjurka Alfabeto}}
{{Ĉefartikolo|Nova Tjurka Alfabeto}}
'''Nova Tjurka Alfabeto''' (tatare яңа əлифба/jaꞑa əlifʙa, baŝkire яңы əлифбə, "nova alfabeto"), mallonge яңалиф/jaꞑalif, ebla esperantigo janalifo, estas projekto de unuigita latinida alfabeto por tjurkaj lingvoj kreita en [[Sovetunio]] en la fino de 1920-aj jaroj. En 1928 ĝi estis oficiale enkondukita en tjurklingvaj sovetaj republikoj kaj aŭtonomaj respublikoj de RSFSR anstataŭ arabidaj alfabetoj kiuj tie tradicie utiliĝis. Tamen en 1938–1940 janalifo estas urĝe anstataŭigita per alfabetoj surbaze de [[cirila skribo]] kaj do estas ne plu uzata.
'''Nova Tjurka Alfabeto''' (tatare яңа əлифба/jaꞑa əlifʙa, baŝkire яңы əлифбə, "nova alfabeto"), mallonge яңалиф/jaꞑalif, ebla esperantigo janalifo, estas projekto de unuigita latinida alfabeto por tjurkaj lingvoj kreita en [[Sovetunio]] en la fino de 1920-aj jaroj. En 1928 ĝi estis oficiale enkondukita en tjurklingvaj sovetaj republikoj kaj aŭtonomaj respublikoj de RSFSR anstataŭ arabidaj alfabetoj kiuj tie tradicie utiliĝis. Tamen en 1938–1940 janalifo estas urĝe anstataŭigita per alfabetoj surbaze de [[cirila skribo]] kaj do estas ne plu uzata.
Linio 185: Linio 185:
== Notoj kaj referencoj ==
== Notoj kaj referencoj ==
{{projektoj|commons=Category:Turkic languages}}
{{projektoj|commons=Category:Turkic languages}}
{{Referencoj}}
<references />


{{ĝermo|lingvoj}}
{{ĝermo|lingvoj}}

Kiel registrite je 16:41, 18 jul. 2017

Landoj kaj regionoj kie tjurkaj lingvoj estas oficiale agnoskitaj.

Tjurka lingvaro estas familio de lingvoj parolataj de multaj homoj de Orienta Eŭropo ĝis Siberio kaj okcidenta Ĉinio. Tuta kvanto de parolantoj de ĉiuj tjurkaj lingvoj estas ĉirkaŭ 200 milionoj, plimulto de kiuj (ĉ. 180 milionoj) estas denaskaj parolantoj. La plej populara lingvo de la lingvaro estas Turka, kiun parolas ĉirkaŭ 40% de tjurka-parolantoj.

Gramatikaj ecoj

La plej karakterizaj ecoj de tjurka lingvaro estas aglutineco, plej ofte per sufiksoj, harmonio de vokaloj kaj neekzisto de verbaj klasoj aŭ gramatika sekso. En multaj tjurkaj lingvoj ankaŭ mankas, aŭ ekzistas nur eta kvanto de, prepozicioj, kaj diversaj aspektoj de substantivoj estas esprimitaj per kazoj kaj postpozicioj. Modernaj tjurkaj lingvoj uzas variantojn de cirila, latina kaj araba skribsistemoj. Antikvaj tjurkaj lingvoj ankaŭ uzetis bolgaran kaj orĥonan runoskribojn kaj grekajn literojn.

Klasado

Ĝenerala klasifiko de la Tjurka lingvaro
Malnovtjurkaj lingvoj

Ĥazara lingvo †



Orĥona lingvo †



Mezepokaj Tjurkaj lingvoj †



Ogura (bolgara) branĉo

Bolgara lingvo †



Ĉuvaŝa lingvo



Veraj tjurkaj lingvoj
Okcident-tjurka supergrupo
Sud-Okcidenta (Oguza) grupo

Nord-Okcidenta (Kipĉaka) grupo

Karluka (Sud-Orienta) subgrupo

Karaĥanida lingvo †



Ĉagataja lingvo †



Ĥalaĝa lingvo



Plimulto da dialektoj de Uzbeka lingvo



Ujgura lingvo




Nord-Orienta (Siberia) subgrupo





Problemoj pri klasado

La klasado uzata en tiu ĉi artikolo estas kreita far rusa tjurkologo O.Mudrak. Sed la lingvostatistika metodo, kiu, bedaŭrinde, ne prilaboris ĉiujn tjurkajn lingvojn, donas iomete malsamajn rezultojn. Ekzemple, per ĝi karluka kaj kipĉaka grupoj estas unuigitaj kaj azerbajĝana lingvo pli proksimas al la turkmena ol al la turka.

Ekzemploj de plej gravaj tjurkaj lingvoj

Jen specimenoj de la plej esencaj turklingvoj
Esperanta Turka Azerbajĝana Turkmena Tatara Kazaĥa Kirgiza Uzbeka Ujgura
"Kiaj vortoj ekzistas por paŝo de ĉevalo?" Atın yürüyüşleri için hangi sözcükler var? Atın yerişi üçün hansı sözler var? Atın yörişleri barada ne hili sözler bar? Atnıng yürişleri turında nindi süzler bar? Atıng cürisin sıypattaytın kanday sözder bar? Attım cürüşü cönündö kanday atayın terimder bar? Atnıng yurişleri üçün kanday sözler bar? Atnıng mengiş ve yürügişliri toğısında kandak atamlarılar bar?

Altaja superlingvaro

Multaj lingvistoj kredas ke tjurkajn lingvojn necesas unuigi kun la Mongolaj en unu grandan Altajan superlingvaron. Kelkaj eĉ proponas ankaŭ aldoni la Japanan kaj la Korean. Sed multaj aliaj fakuloj tion tute ne agnoskas.

Etnoj

Turka grupo de etnoj apartenas al la altaja lingvofamilio. La plej multnombraj popoloj de la grupo estas turkoj, uzbekoj, azerbajĝananoj, kazaĥoj, tataroj kaj ujguroj.

Etnoj de la grupo Kvanto Propra nomo france ruse Priskribo lingvo Religioj
Oguza subgrupo
Turkoj 53.300.000 [3] Türkler /tjurkler/ Turcs турки /turki/
  • Popolo, ĉefloĝantoj de Turkio (50 mln). En konsisto de Turkoj troviĝas subetnaj grupoj - Jurjukoj, Taĥtaĝoj, Abdaloj, Zejbekoj.
  • Antropologie diversaj, sed plimulto apartenas al balkano-kaŭkaza branĉo de europoida raso.
 turka. muzulmanoj-sunaistoj.
Azerbajĝananoj 17.000.000 [3] azərbaycanlılar آذربایجانلیلار /azerbajĝanlilar/, azərilər آذری لر /azeriler/ Azerbaidjanais азербайджанцы /azerbajĝanci/
  • Popolo, ĉefloĝantoj de Azerbajĝano (5,8 mln,[3]). Loĝas ankaŭ en Irano (10,43 mln), Rusio (336 mil), Kartvelio (307 mil), Kazaĥstano (90 mil), Armenio kaj aliaj landoj.
  • Dividiĝas je subetnaj grupoj: Ajrumoj, Afŝaroj, Bajatoj, Karadaganoj, Karapapaĥoj, Ŝahsevenoj.
  • suda branĉo de europoida raso.
 azera precipe muzulmanoj-ŝijaistoj.
Taliŝoj 121.000 толышон /toliŝon/ Talychs талыши /taliŝi/ Popolo en sudoriento de Azerbajĝano (21,1 mil,[4]) kaj en nordo de Irano (100 mil,[3]). taliŝa, foje ankaŭ azera muzulmanoj-ŝijaistoj, parto - sunaistoj.
Turkmenoj 4.600.000 тюркменлер Türkmenler /tjurkmenler/ Turkmenes туркмены /turkmeni/ Popolo, ĉefloĝantoj de Turkmenio (2,537 mln,[3]). Loĝas ankaŭ en Afganio, Irano, Turkio kaj aliaj landoj. turkmena. muzulmanoj-sunaistoj.
Gagauzoj 220.000 [3]. Gagauzlar Gagaouzes гагаузы /gagauzi/ Popolo en Moldavio (153 mil) kaj Ukrajnio (32 mil,[3]). Loĝas ankaŭ en Rusio (ĉ. 10 mil), Bulgario, Rumanio, Grekio kaj Turkio. gagauza. kristanoj-ortodoksuloj.
Kaĝaroj 30.000 (1987) Qacarlar /kaĝarlar/ Kadjars каджары (kaĝari) Popolo en nordo de Irano. Devenas de unu el kizilbaŝaj triboj. de turka grupo. muzulmanoj-ŝijaistoj, parto - sunaistoj.
Kipĉaka subgrupo
Kazaĥoj 9.420.000 қазақтар qɑzɑqtɑr Kazakhs казахи (kazaĥi) Popolo, ĉefloĝantoj de Kazaĥstano (pli ol 6,54 mln,[3]). Loĝas ankaŭ en Uzbekistano (808 mil), Turkmenio (87 mil), Kirgizio (37 mil), Taĝikio kaj Rusio (635,9 mil); en Ĉinio (1,115 mln,[3]), Mongolio (125 mil) k.a. kazaĥa. muzulmanoj-sunaistoj.
Nogajoj 90.666 en Rusio, ĉ. 90 mil en Turkio [3] Ногъайлар Nogaylar /nogajlar/ Nogais ногайцы /nogajci/ Popolo en Rusia Federacio, precipe en Stavropola regiono, en Dagestano, ankaŭ en Karaĉajio-Ĉerkesio, en Ĉeĉenio kaj Inguŝio. En Turkio loĝas en regionoj de Adana, Eskişehir kaj Ceyhan nogaja. muzulmanoj-sunaistoj.
Tataroj 5.520.000 6,71 mln татарлар tatarlar Tatares татары /tatari/ Popolo, ĉefloĝantoj de Tatarstano (1,765 mln,[3]). Loĝas ankaŭ en Baŝkirio, Maria Respubliko, Mordovio, Udmurtio, Ĉuvaŝio, en aliaj regionoj de Rusia Federacio. Oni nomas tatarojn ankaŭ turklingvaj popoloj de Siberio (siberiaj tataroj), Krimeo (krimeaj tataroj) k.a. En Rusia Federacio (sen krimeaj tataroj) 5,52 mln [3]. tatara. muzulmanoj-sunaistoj.
Nagajbakoj 6.000 [3] нагайбәкләр nağaybäklär /nahajbaklar/ Nagaibaks нагайбаки /nagajbaki/ Etnografia grupo de tataroj, idoj de baptitaj en XVI jc nogajanoj. Loĝas en Baŝkirio kaj Ĉeljabinska oblasto (Rusia Federacio). tatara. kristanoj-ortodoksuloj.
Kirgizoj 2.660.000 кыргыздар /kirgizdar/ Kirghizes киргизы /kirgizi/ Popolo, ĉefloĝantoj de Kirgizio (2,23 mln). en Uzbekistano 175 mil, Taĝikio 64 mil. Rusio 42 mil [3]; en Ĉinio 150 mil (1987). kirgiza. muzulmanoj-sunaistoj.
Baŝkiroj 1.420.000 башҡорттар başqorttar /baŝkorttar/ Bachkirs башкиры /baŝkiri/ Popolo en Rusio, ĉefloĝantoj de Baŝkirio (864 mil). Entute en Rusia Federacio ĉ. 1,35 mln [3]. Loĝas ankaŭ en Kazaĥstano (42 mil), Uzbekistano (35 mil) k.a. baŝkira. muzulmanoj-sunaistoj.
Karakalpakoj 423.000 қарақалпақлар qaraqalpaqlar /karakalpaklar/ Karakalpaks каракалпаки /karakalpaki/ Popolo en Mez-Azio, precipe en Uzbekistano, en Karakalpakstano (412 mil,[3]); 5 mil Loĝas ankaŭ en Afganio [3]. en Rusio - 6 mil karakalpaka. muzulmanoj-sunaistoj.
Kumikoj 282.000 [3] Къумукълар /kumuklar/ Koumyks кумыки (kumiki) Popolo en Dagestano (232 mil). kumika. muzulmanoj-sunaistoj.
Krimeaj tataroj 272.000 qırımtatarlar къырымтатарлар /kirimtatarlar/, qırımlar, къырымлар /kirimlar/ Tatars de Crimée крымские татары /krimskije tatari/ Popolo en Ukrajnio (Krimeo, Hersona regiono), ankaŭ en Uzbekistano, Rusia Federacio (Nord-Kaŭkazio). Ĉ. 272 mil [3]. krime-tatara. muzulmanoj-sunaistoj.
Karaĉajoj 150.000 [3] къарачайлыла /karaĉajlila/, таўлула /taŭlula/ Karatchaeviens карачаевцы /karaĉajevci/ Popolo en Karaĉajio-Ĉerkesio (129 mil) kaj Stavropola regiono. karaĉaj-balkara muzulmanoj-sunaistoj
Balkaroj 78.000 Таулула /taulula/ Balkars балкарцы /balkarci/ Popolo en Rusio, en Kabardio-Balkario (71 mil). Entute en Rusia Federacio 78 mil [3]. karaĉaj-balkara. muzulmanoj-sunaistoj.
Karluka subgrupo
Uzbekoj 18.500.000 Ўзбеклар O‘zbeklar /uzbeklar/ Ouzbeks узбеки /uzbeki/
  • Popolo, ĉefloĝantoj de Uzbekistano (14,145 mln,[3]). Loĝas ankaŭ en Afganio (pli ol 1,7 mln), Taĝikio (ĉ. 1,2 mln), Kazaĥstano (332 mil) k.a.
  • Apartenas al Pamira-Fergana branĉo de europoida raso.
 uzbeka. muzulmanoj-sunaistoj.
Ujguroj 7.770.000 ئۇيغۇرلار Уйғурлар Uyghurlar /ujgurlar/ Ouigours уйгуры /ujguri/ Popolo en Ĉinio (7,5 mln,[3]). Loĝas ankaŭ en Kazaĥstano, Kirgizio, Uzbekistano k.a. ujgura. muzulmanoj-sunaistoj
Sudsiberia subgrupo
Tuvoj 207.000 [3] тывалар /tivalar/ Touvas тувинцы /tuvinci/ Popolo, ĉefloĝantoj de Tuvio (198,4 mil). Entute en Rusio 206,2 mil [3]. Loĝas ankaŭ en Mongolio kaj Ĉinio. tuva. budhistoj-lamaistoj.
Ĥakasoj 80.300 тадарлар /tadarlar/ Hakasses хакасы /ĥakasi/, malnove абаканские татары aŭ минусинские татары (abakanaj aŭ minusinaj tataroj) Popolo en Ĥakasio (62,9 mil), Rusia Federacio ĥakasa. tradicie ŝamanistoj, multaj kristanoj-ortodoksuloj
Altajanoj 130 000 алтай-кижи /altaj-kiĵi/ Altaiens алтайцы /altajci/ Popolo en Altaja Respubliko (59 mil). Kvanto: en Rusia Federacio 69 mil [3]. altaja. kristanoj-ortodoksuloj, parto - baptistoj; konservas tradiciajn kredojn.
Jakuta subgrupo
Jakutoj 380.000 [3] сахалар /saĥalar/ Yakoutes якуты /jakuti/ Popolo, ĉefloĝantoj de Jakutio (365 mil) jakuta. kristanoj-ortodoksuloj, iuj kredantoj je Ajii
Bolgara subgrupo
Ĉuvaŝoj 1.845.000 чăвашсем /ĉavaŝsem/ Tchouvaches чуваши /ĉuvaŝi/ Popolo, ĉefloĝantoj de Ĉuvaŝio (907,6 mil), Loĝas ankaŭ en Baŝkirio, Tatarstano, najbaraj regionoj. Entute en Rusia Federacio 1773,6 mil [3]. ĉuvaŝa. kristanoj-ortodoksuloj

Nova Tjurka Alfabeto

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Nova Tjurka Alfabeto.

Nova Tjurka Alfabeto (tatare яңа əлифба/jaꞑa əlifʙa, baŝkire яңы əлифбə, "nova alfabeto"), mallonge яңалиф/jaꞑalif, ebla esperantigo janalifo, estas projekto de unuigita latinida alfabeto por tjurkaj lingvoj kreita en Sovetunio en la fino de 1920-aj jaroj. En 1928 ĝi estis oficiale enkondukita en tjurklingvaj sovetaj republikoj kaj aŭtonomaj respublikoj de RSFSR anstataŭ arabidaj alfabetoj kiuj tie tradicie utiliĝis. Tamen en 1938–1940 janalifo estas urĝe anstataŭigita per alfabetoj surbaze de cirila skribo kaj do estas ne plu uzata.

Notoj kaj referencoj

  1. ↑ dialekto de la Krime-Tatara, uzata far 'urumoj', tjurka-parolantaj Krimeaj grekoj
  2. ↑ Meza dialekto de Krime-tatara agnoskita estiel oficiala literatura Krime-tatara lingvo
  3. ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 3,14 3,15 3,16 3,17 3,18 3,19 3,20 3,21 3,22 3,23 3,24 3,25 3,26 3,27 1992
  4. ↑ 1989


Ĝermo pri lingvoj
 Ĉi tiu artikolo ankoraŭ estas ĝermo pri lingvoj.
Helpu al Vikipedio plilongigi ĝin. Se jam ekzistas alilingva samtema artikolo pli disvolvita, traduku kaj aldonu el ĝi (menciante la fonton).
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Tjurka_lingvaro&oldid=6184859"