Ribelo en GDR en 1953: Malsamoj inter versioj

El Vikipedio, la libera enciklopedio
[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Neniu resumo de redakto
Neniu resumo de redakto
Linio 2: Linio 2:


== Fono ==
== Fono ==
La aranĝoj de la registaro de [[GDR]] por ''konstrui la socialismon laŭ [[Sovetunio|sovetia]] modelo'' kreskigis ekde somero 1953 la malkontenton ene de la enloĝantaro. La produktado de konsumartikoloj malantaŭenŝovitis favore al la evoluigo de la peza industrio. En la monatoj de politika ŝanĉeliĝo post la morto de la diktatorego [[Stalino]] en la 2.3.1953 la gvidantoj de la partio [[Sozialistische Einheitspartei Deutschlands|SED]] ricevis en la 9.6. ordonon fare de [[Moskvo]] promesi novan, pli liberalan kurson al la civitanoj. Tamen anoncitis en la gazeto ''Tribüne'', organo de la unueca sindikato FDGB, ke malgraŭ liberaligo ekonomia restu la ĵus en la 28.5. enkondukitaj plialtigitaj labornormoj.
La aranĝoj de la registaro de [[GDR]] por ''konstrui la socialismon laŭ [[Sovetunio|sovetia]] modelo'' kreskigis ekde somero 1953 la malkontenton ene de la enloĝantaro. La produktado de konsumartikoloj malantaŭenŝoviĝis favore al la evoluigo de la peza industrio. Post la morto de [[Josif Stalin]] la [[5-an de marto]] [[1953]], la gvidantoj de [[Socialista Unueca Partio de Germanio|SED]] ricevis ordonon fare de [[Moskvo]] promesi novan, pli liberalan kurson al civitanoj la [[9-an de junio]]. Tamen anonciĝis en la gazeto ''Tribüne'', organo de la unueca sindikato FDGB ke malgraŭ ekonomia liberaligo restis ĵus en la 28.5. enkondukitaj plialtigitaj labornormoj.


Reage laboristoj de la Stalin-aleo en [[Orienta Berlino]] tuj ekstrikis kaj marŝis manifestacie en la direkto al la ''Domo de la ministerioj'' (Leipziger-strato), la sidejo de la registaro de GDR. La sekvantan tagon (17-a de junio) aliĝis por protesti pli ol 10.000 dungitoj de la fabriko ''Stahl- und Walzwerke Henningsdorf''. Post kiam [[Okcidenta Berlino|okcident-berlinaj]] amaskomunukikoj raportis pri tiuj nekutimaj aferoj la demonstracioj ekis ankaŭ en aliaj grandurboj kaj industriaj centroj (ekz. Leipzig, Magdeburg, Halle, Bitterfeld kaj Jena) kaj kovris finfine la tutan ŝtaton.
La [[16-an de junio]] laboristoj ekstrikis kaj marŝis Stalin-aleo manifestacie en la direkto al la Domo de la ministerioj (Leipzigea strato), la sidejo de la registaro de GDR. La sekvantan tagon (17-a de junio) aliĝis por protesti pli ol 10.000 dungitoj de la fabriko ''Stahl- und Walzwerke Henningsdorf''. Post kiam [[Okcidenta Berlino|okcident-berlinaj]] amaskomunukikoj raportis pri tiuj nekutimaj aferoj la demonstracioj ekis ankaŭ en aliaj grandurboj kaj industriaj centroj (ekz. [[Leipzig]], [[Magdeburg]], [[Halle]], [[Bitterfeld]] kaj [[Jena]]) kaj kovris finfine la tutan ŝtaton.


== Postuloj pri politikaj ŝanĝoj ==
== Postuloj pri politikaj ŝanĝoj ==
[[File:Stamp Germany 2003 MiNr2342 17. Juni.jpg|thumb|Poŝtmarko el 2003 okaze de la datreveno 50-a de la insurekcio]]
[[File:Stamp Germany 2003 MiNr2342 17. Juni.jpg|thumb|Poŝtmarko el 2003 okaze de la datreveno 50-a de la insurekcio]]
La unue ekskluzive ekonomiaj postuloj (malpli da laboro kaj plimalkarigo de vivkondiĉoj) iĝis baldaŭ politikaj, nome: demisio de la ministroj kaj liberaj balotadoj. Estiĝis komitatoj strikaj kaj en pluraj urboj sturme prenitis partioficejoj. Policanoj senarmiligitis kaj politikaj arestitoj malliberigitis. La sovetia urbokomandanto proklamis la danĝerstaton por Eosta Berlino, en la sekvinta tago por tuta GDR.
La unue ekskluzive ekonomiaj postuloj (malpli da laboro kaj plimalkarigo de vivkondiĉoj) iĝis baldaŭ politikaj, nome: demisio de la ministroj kaj liberaj balotadoj. Estiĝis strikaj komitatoj kaj en pluraj urboj sturme prenitis partioficejoj. Policanoj senarmiligitis kaj politikaj arestitoj malliberigitis. La soveta urbokomandanto proklamis la danĝerstaton por Eosta Berlino, en la sekvinta tago por tuta GDR.


Helpate de enkazernigitaj policistoj, sovetaj trupoj ankoraŭ en la unua tago perforte ĉesigis la insurekcion en Berlino. Ne malpli ol 21 personoj mortkondamnitis fare de sovetiaj tribunaloj kaj ekzekutitis tuj; aliaj tiaj kondamnoj fare de GDR-tribunaloj kun ekzekuto sekvis dum la sekvintaj semajnoj kaj monatoj. Laŭ studaĵo de 2004 fare de ''Zentrum für Zeithistorische Forschungen'' (ZZF) mortis en konekto kun la ribelo (minimume) 55 homoj sed nek pli ol 500 ([[FRG]]-versio) nek nur 25 (GDR-versio). Malliberiĝis ĉ. 1.400 personoj.<ref>[http://www.17juni53.de/tote/recherche.html Listigo de la viktimoj]</ref> Malgraŭ protestoj daŭriĝis en multaj urboj kaj vilaĝoj post 17-an de junio.
Kun enkazerniĝitaj policistoj (KVP) de Orienta Germanio (poste iĝos [[Nacia Popolarmeo]], La militfortoj de GDR), sovetaj trupoj ankoraŭ en la unua tago perforte ĉesigis la insurekcion en Berlino. Ne malpli ol 21 personoj mortkondamnitis fare de sovetiaj tribunaloj kaj ekzekutitis tuj; aliaj tiaj kondamnoj fare de GDR-tribunaloj kun ekzekuto sekvis dum la sekvintaj semajnoj kaj monatoj. Laŭ studaĵo de 2004 fare de ''Zentrum für Zeithistorische Forschungen'' (ZZF), dum la ribelo mortis mminimume 55 homoj, nek pli ol 500 (Laŭ FRG), nek nur 25 (Laŭ GDR). Post la ribelo malliberiĝis ĉ. 1.400 personoj.<ref>[http://www.17juni53.de/tote/recherche.html Listo de la viktimoj] {{de}}</ref> Malgraŭ protestoj daŭriĝis en multaj urboj kaj vilaĝoj post 17-an de junio.


[[Walter Ulbricht]], la unua sekretario de SED, uzis la ribelon por plifortigi la propran pozicion kaj randenmeti eblajn konkurenculojn. En [[Okcidenta Berlino]], La Charlottenburga Ŝoseo antaŭ [[Brandenburga Pordego]] alinomiĝis ''La Strato de 17-an de Junio'' en 1953 por honori tiun okazon. En FRG, La 17-an de junio iĝis nacia festotago ĝis 1990. Post la [[Germana reunuiĝo]], [[Tago de la germana unueco]] sanĝis el [[17-an de junio]] al [[3-an de oktobro]] kiel festotago de la Reunuiĝita Germanio.
[[Walter Ulbricht]], la unua sekretario de SED, uzis la ribelon por plifortigi la propran pozicion kaj randenmeti eblajn konkurenculojn. En [[Okcidenta Berlino]], La Charlottenburga Ŝoseo antaŭ [[Brandenburga Pordego]] alinomiĝis ''La Strato de 17-an de Junio'' en 1953 por honori tiun okazon. En FRG, La 17-an de junio iĝis nacia festotago ĝis 1990. Post la [[Germana reunuiĝo]], [[Tago de la germana unueco]] sanĝis el [[17-an de junio]] al [[3-an de oktobro]] kiel festotago de la Reunuiĝita Germanio.
Linio 28: Linio 28:


== Vidu ankaŭ ==
== Vidu ankaŭ ==
* [[Hungara Revolucio de 1956]] (1956)
* [[Hungara revolucio de 1956]] (1956)
* [[Praga Printempo]] (1968)
* [[Praga Printempo]] (1968)
* [[Revolucioj de 1989]] (1989)
* [[Revolucioj de 1989]] (1989)

Kiel registrite je 00:24, 9 sep. 2017

Sovetia tanko en Leipzig atakante liberecemajn germanojn en ilia propra lando

La Insurekcio popola de GDR (germane: Juniaufstand, Volksaufstand, Arbeiteraufstand) okazis la 17-an de junio 1953 en la Sovete okupita zono de Germanio. Kaŭzo estis la plialtigo de labornormoj. La plejmulto de la ribeluloj estis laboristoj.

Fono

La aranĝoj de la registaro de GDR por konstrui la socialismon laŭ sovetia modelo kreskigis ekde somero 1953 la malkontenton ene de la enloĝantaro. La produktado de konsumartikoloj malantaŭenŝoviĝis favore al la evoluigo de la peza industrio. Post la morto de Josif Stalin la 5-an de marto 1953, la gvidantoj de SED ricevis ordonon fare de Moskvo promesi novan, pli liberalan kurson al civitanoj la 9-an de junio. Tamen anonciĝis en la gazeto Tribüne, organo de la unueca sindikato FDGB ke malgraŭ ekonomia liberaligo restis ĵus en la 28.5. enkondukitaj plialtigitaj labornormoj.

La 16-an de junio laboristoj ekstrikis kaj marŝis Stalin-aleo manifestacie en la direkto al la Domo de la ministerioj (Leipzigea strato), la sidejo de la registaro de GDR. La sekvantan tagon (17-a de junio) aliĝis por protesti pli ol 10.000 dungitoj de la fabriko Stahl- und Walzwerke Henningsdorf. Post kiam okcident-berlinaj amaskomunukikoj raportis pri tiuj nekutimaj aferoj la demonstracioj ekis ankaŭ en aliaj grandurboj kaj industriaj centroj (ekz. Leipzig, Magdeburg, Halle, Bitterfeld kaj Jena) kaj kovris finfine la tutan ŝtaton.

Postuloj pri politikaj ŝanĝoj

Dosiero:Stamp Germany 2003 MiNr2342 17. Juni.jpg
Poŝtmarko el 2003 okaze de la datreveno 50-a de la insurekcio

La unue ekskluzive ekonomiaj postuloj (malpli da laboro kaj plimalkarigo de vivkondiĉoj) iĝis baldaŭ politikaj, nome: demisio de la ministroj kaj liberaj balotadoj. Estiĝis strikaj komitatoj kaj en pluraj urboj sturme prenitis partioficejoj. Policanoj senarmiligitis kaj politikaj arestitoj malliberigitis. La soveta urbokomandanto proklamis la danĝerstaton por Eosta Berlino, en la sekvinta tago por tuta GDR.

Kun enkazerniĝitaj policistoj (KVP) de Orienta Germanio (poste iĝos Nacia Popolarmeo, La militfortoj de GDR), sovetaj trupoj ankoraŭ en la unua tago perforte ĉesigis la insurekcion en Berlino. Ne malpli ol 21 personoj mortkondamnitis fare de sovetiaj tribunaloj kaj ekzekutitis tuj; aliaj tiaj kondamnoj fare de GDR-tribunaloj kun ekzekuto sekvis dum la sekvintaj semajnoj kaj monatoj. Laŭ studaĵo de 2004 fare de Zentrum für Zeithistorische Forschungen (ZZF), dum la ribelo mortis mminimume 55 homoj, nek pli ol 500 (Laŭ FRG), nek nur 25 (Laŭ GDR). Post la ribelo malliberiĝis ĉ. 1.400 personoj.[1] Malgraŭ protestoj daŭriĝis en multaj urboj kaj vilaĝoj post 17-an de junio.

Walter Ulbricht, la unua sekretario de SED, uzis la ribelon por plifortigi la propran pozicion kaj randenmeti eblajn konkurenculojn. En Okcidenta Berlino, La Charlottenburga Ŝoseo antaŭ Brandenburga Pordego alinomiĝis La Strato de 17-an de Junio en 1953 por honori tiun okazon. En FRG, La 17-an de junio iĝis nacia festotago ĝis 1990. Post la Germana reunuiĝo, Tago de la germana unueco sanĝis el 17-an de junio al 3-an de oktobro kiel festotago de la Reunuiĝita Germanio.

Referencoj

Eksteraj ligiloj

Vidu ankaŭ