24-a de decembro

decembro
lu	ma	me	ĵa	ve	sa	di
						1
2	3	4	5	6	7	8
9	10	11	12	13	14	15
16	17	18	19	20	21	22
23	24	25	26	27	28	29
30	31
aranĝo de 2024 tagoj

La 24-a de decembro estas la 358-a tago de la jaro (la 359-a en superjaroj) laŭ la Gregoria kalendaro. 7 tagoj restas.

Je la 24-a de decembro okazis, interalie:

Eventoj

• 562: Konstantinopolo: remalfermo de Hagia Sofia kun rekonstruita, post kelkaj tertremoj, kupolo
• 640: Johano la 4-a iĝis papo
• 1144: Islamanoj rekonkeris Edessan
• 1165: Vilhelmo la 1-a kroniĝis kiel reĝo de Skotlando
• 1223: Sankta Francisko el Asizo aranĝis en Greccio la unuan kripon
• 1287: Mongola armeo komandata de Nogaj komencis sieĝi Krakovon (dum la tria invado al Pollando)
• 1294: Bonifaco la 8-a iĝis papo
• 1659: Rusaj soldatoj post transiro de rivero Okcidenta Bugo aneksis Zabłudów kaj murdis kaŝiĝantajn en preĝejo loĝantojn - dum la pola-rusa milito (1654-1667)
• 1692: Lvovo: ĉefepiskopo de Armena Apostola Eklezio Wartan Hunanian konsekris unuajn 14 armenaj benediktaninoj
• 1717: Nokte de la 24-a/25-a de decembro granda tempesto alveninta de la nordo al marbordoj Nederlando, Germanio kaj Skandinavio, kaŭzante inundojn, en kiuj pereis ĉ. 14 mil personoj
• 1726: En Urugvajo fondiĝis Montevideo, la nuntempa ĉefurbo, konata de esperantistoj pro la Rezolucio de Montevideo
• 1734: Reĝa Alkazaro de Madrido bruliĝis
• 1777: Kapitano James Cook malkovris la plej grandan en la mondo atolon Kiritimati
• 1818: Aŭstrio: en Obendorf apud Salzburg oni plenumis unuafoje la kristnaskan kanton Sankta nokto - tradukitan al pli ol 300 lingvojn kaj dialektojn
• 1851: Usono: Biblioteko de Kongreso parte bruliĝis
• 1865: Ses veteranoj de la Konfederaciitaj ŝtatoj de Ameriko fondis Ku-Kluks-Klanon
• 1871: En Kairo okazis premiero de la opero Aida de Giuseppe Verdi
• 1896: Premiero de la unua franca muta filmo Palaco de diablo, reĝisorita de Georges Méliès
• 1902: Germana astronomo Max Wolf malkovris asteroidon Venusio
• 1913: Venko de itala taĉmento kontraŭ la beduena en batalo de Maharuga (en Fezano)
• 1914: Unua mondmilito:
  • Okcidenta Fronto: kristnaska armistico komenciĝis en ĉirkaĵaĵo de Ipro
  • Germana aviadilisto Hans von Prondzynski ĵetis dum aerbatalo la unuan bombon sur la britan teron - paroĥdomon en Dover
• 1929: Incendio detruis okcidentan alon de Blanka Domo en Vaŝingtono
• 1934: En svisa Davos ekfunkciis la unua skilifto en la mondo
• La dua mondmilito en Pollando kaj la mondo:
  • 1939: Germana polico pafekzekutis en Radzicz Nowy 39 personojn kaj en Żnin 10 polojn; germanoj bruligis sinagogon en Siedlce; Varsovio: Emanuel Ringelblum notis, ke en apudlima zono ĉe Małkinia (Mazovio) de kelkaj semajnoj restas kelkaj miloj de homoj, kiuj ne povante transiri frostas - kelkaj jam mortis kaj kelkaj agonias; en Silezio aperis konspira gazeto "Ku Wolności" (Al Libereco), eldonita de samnoma subtera organizaĵo;
  • Sachsenhausen: pereis la unua el polaj profesoroj de Krakovo, arestitaj la 6-an de decembro, Antoni Meyer; soveta NKVD forveturigis de internigejo por polaj oficiroj en Kozelsk kaj Starobilsk ĉiujn katolikajn pastrojn al malliberejoj en Moskvo - subkolonelo d-ro pri historio Edmund Nowak kaj kolonelo kapelano Ryszard Paszko, forveturigitaj en nekonata direkto, malaperis; en Coetquidan (Morbihan) dum solena kristnaska vespermanĝo prezidento Władysław Raczkiewicz alparolis al polaj soldatoj, interalie pri venĝo pro faritaj maljustaĵoj
  • 1940: En Varsovio ekfunkciis konspira Universitato de Okcidentaj Teritorioj, kiu dum la okupado daŭrigis laboron de fermita Universitato de Poznań
  • En Tel-Avivo fondiĝis Help-Komitato por Polaj Rifuĝintoj
  • 1941: En ĉiuj katolikaj preĝejoj de Ĝenerala Gubernio posttagmeze okazis pasterka - noktomeza kristnaska meso; en ĜG oni ordonis tuj konfiski peltojn, posedatajn de judoj; grupo de juda junularo atakis dolĉejon en Krakovo - pereis kelkaj germanoj; germanaj ĝendarmoj pafekzekutis en Pojelce apud Biała Podlaska 12 sovetajn militkaptitojn; en Varsovio konspira "Walka" (Batalo) en noto Lanternoj - nur por germanoj informas, ke "nekonataj kaŭzintoj"de certa tempo surgluas al strataj lanternoj folietojn kun surskriboj "Nur fūr Deutsche" (aludo al publikaj benkoj nur por germanoj)
  • Internigitaj en Svislando polaj soldatoj kolektis dum kelkaj solenaj kristnaskaj vespermanĝoj 141,63 svisajn frankojn por helpo al polaj militkaptitoj en Nazia Germanio; papo Pio la 12-a en sia parolo al Kardinala Kolegio unu akapeon direktis al Pollando: Grandioza estas vido de senfleksebla kuraĝo en la defendo de leĝo kaj gepatra tero, kaj trankvilo en sufero de la animoj, kiuj vivas kiel ofera flamo por triumfo de la vero kaj justeco.
  • 1942: Germanaj ĝendarmoj pafmortigis en Krzeszów Górny (distrikto Niżański) 9 polojn, polico arestis en Białowieża (distrikto Hajnowski) ĉ. 300 personojn; speciala taĉmento de Kamparanaj Batalionoj bruligis vilaĝon Janówek (distrikto Tomaszowski), ekloĝitan de germanoj, revenĝe pro deportado de pola loĝantaro de Zamość-regiono; grupoj de Popola Armeo atakis en Krakovo gastronomiajn lokojn; Volinia masakro: ukrainaj naciistoj murdis ĉ. 60 polojn en vilaĝo Połonka (proksime al Luck)
  • En Peenemünde germanoj lanĉis la unuan aviadil-pafaĵon V-1
  • 1943: Volinia masakro: ukrainoj murdis en 3 polaj vilaĝoj en la distrikto Luck respektive 57, 22 kaj pli ol 20 personojn; en Rzeszów gestapo arestis 120 virojn de pola nacieco
  • Polaj Armitaj Fortoj en Okcidento eldonis efemeran gazeton "Brigado en Eŭropo" kaj en Londono aperis revuo "Mysl Polska na Wschodzie" (Pola Penso Oriente)
  • 1944: Volinia masakro: 89 polojn kune kun pastro murdis Ukraina Ribela Armeo en vilaĝo Ihrowica (Ternopila provinco); gestapo kun SS murdis en Ochotnica (distrikto Nowotarski) ne malpli ol 68 polojn, revenĝe pro mortigo de sovetaj partizanoj 3 funkciulojn; germana polico pafmortigis en Stara Stepna (distrikto Ostrołęcki) 16 personojn pro rifuzo fosi tranĉeojn, kaj aliloke 12, en tio 3 sovetajn partizanojn; en Varsovio aperis lasta numero de konspira skolta gazeto "Rycerz" (Kavaliro)
  • Soveta NKVD arestis apud Vilno kelke da oficiroj kaj soldatoj de Pola Enlanda Armeo
• 1942: Dispono de popolkomisaro pri edukado de Rusia Soveta Federacia Socialisma Respubliko pri deviga uzo de litero Ё
• 1948: Stalinismo: pola sekureca servo arestis heroon de la ribelo de Varsovio Jan Rodowicz, kiun poste post torturoj murdis
• 1951: Libio proklamis sendependecon (de Italio); Idris iĝis reĝo
• 1953: Nov-Zelando: 151 pereis pro descendo de laharo de lago en vulkana kratero de Ruapehu kaj rompo de fervoja ponto, tuj antaŭ alproksimiĝanta ekspresa trajno de Velingtono ĝis Auckland
• 1955: Universitato de Poznań iĝis Universitato de Adam Mickiewicz en Poznań
• 1956: En Pola Popola Respubliko fondiĝis Motorigitaj Rezervoj de Civitana Milico, kies ĉefa celo estis ordigo dum eksterordinaraj situacioj - nomataj "batanta koro de la partio"
• 1962: Kubo kaj Usono interŝanĝis 1100 militkaptitojn en kuba mallibero dum sensukcesa invado en Golfo de Porkoj kontraŭ medikamentoj kaj nutraĵo
• 1964: Vjetnama milito: 2 usonaj oficiroj pereis kaj ĉ. 60 personoj vundiĝis en farita de Sud-Vjetnama Nacia Liberiga Fronto bomba atenco kontraŭ hotelo en en Sajgono
• 1968: Orbiton de la Luno eniris usona kosmoŝipo Apollo 8 - la saman tagon piloto William Anders fotis Ter-leviĝon (rigardeblan poŝtmarke)
• 1971: Juliane Koepcke mirakle travivis aviadilan katastrofon super la Perua Amazonio
• 1973: Ringa suna eklipso videbla en Mezameriko, Sudameriko, Atlantika Oceano kaj Nord-Afriko
• 1979: Franca Gviano: lanĉo de la unua eŭropa raketo Ariane 1
• 1989: Faligita diktatoro de Panamo Manuel Noriega kaŝiĝis en ambasadejo de Vatikano
• 1989: En liberia provinco Nimba eksplodis ribelo, kiu tute malstabiligia la landon
• 1995: Referendume oni akceptis konstitucion de Ĉednestrio
• 1997: Juĝejo en Parizo kondamnis al ĝismorta puno venezuelan teroriston Ilich Ramírez Sánchez
• 1999: Papo Johano Paŭlo la 2-a inaŭguris en la Baziliko de Sankta Petro de Romo celebradon de la Granda Jubileo 2000
• 2008: Krimeo: 27 personoj pereis kaj 21 vundiĝis rezulte de gas-eksplodo en plurfamilia domo en Eŭpatorio
• 2011: Hamadi Ĝibali iĝis ĉefministro de Tunizo
• 2014: 38 personoj pereis kaj 56 vundiĝis en bomba atenco de sinmortiganto kontraŭ porregistara sunaisma milico apud Bagdado

Naskiĝoj

• -3: Galbo, imperiestro de Romio, kies regado komencis la jaron de la kvar imperiestroj (m. 69)
• 1166: Johano, reĝo de Anglio, filo de Henriko la 2-a (m. 1216)
• 1389: Johano la 5-a, duko de Bretonio (m. 1442)
• 1475: Thomas Murner, germana humanisto, satirverkisto, polemikisto, teologo, poeto, tradukisto (m. 1537)
• 1553: Pedro de Valdivia, hispana konkeristo de Ĉilio (n. 1497)
• 1746: György Bánffy (guberniestro), hungara guberniestro de Transsilvanio (m. 1822)
• 1754: George Crabbe, angla poeto kaj naturalisto, pioniro de romantikismo (m. 1832)
• 1761: Selimo la 3-a, sultano de Otomana Imperio (m. 1808)
• 1773: Joseph Wölfl, aŭstra pianisto kaj komponisto (m. 1812)
• 1798: Adam Mickiewicz, pola poeto-profeto de romantikismo, politika publicisto, organizanto de polaj taĉmentoj, filozofo, mistikulo, konata de la nacia epopeo Sinjoro Tadeo, esperantigita de Antoni Grabowski, murdita (m. 1855)
• 1800: Ferdinand Keller, svisa prahistoriisto kaj arkeologo (m. 1881)
• 1818: James Prescott Joule, angla fizikisto, konata pro la Ĵula leĝo (m. 1899)
• 1822: Charles Hermite, franca matematikisto, kiu pruvis, ke la nombro e estas transcenda nombro (m. 1901)
• 1824: Peter Cornelius, germana komponisto kaj poeto (m. 1874)
• 1837: Elizabeto de Aŭstrio-Hungario, imperiestrino de Aŭstrio, reĝino de Hungario (m. 1898)
• 1845: Georgo la 1-a, reĝo de Grekio el dinastio Glücksburg, murdita (m. 1913)
• 1857: László Pataky, hungara pentristo, patro de pentristino Katalin Pataky (m. 1912)
• 1868: Emanuel Lasker, germana ŝakmajstro, matematikisto kaj filozofo (m. 1941)
• 1872 - Francisko Valdomiro Lorenz, ĉeĥa esperantisto vivinta en Brazilo, poligloto, mediumo, astrologo, framasono, esperantiginto de la sanskrita Bhagavadgito (m. 1957)
• 1875: Otto Ender, aŭstra politikisto kaj kanceliero (m. 1960)
• 1878: Gábor Sárkány, ĵurnalisto en hungara-germana lingvoj, redaktoro en Temeŝvaro (m. 1965)
• 1881: Juan Ramón Jiménez, hispana Nobelpremiita poeto, esperantigata de Liven Dek (m. 1958)
• 1886: William Bailey, angla muzikisto, esperantisto kaj akademiano (m. nekonata)
• 1888: Michael Curtiz, hungara filmreĝisoro, konata de la filmo Casablanca, frato de Gábor Kertész (m. 1962)
• 1901: Aleksandr Fadejev, soveta verkisto germandevena, bolŝeviko (m. 1956)
• 1909: Adam Rapacki, pola politikisto kaj ekonomikisto proponinta establon de zono sen nukleaj armiloj (m. 1970)
• 1911: József Denderle, rumania hungara historiisto, lernolibroverkisto (m. 2002)
• 1912: Sándor Korvin, rumania hungara ĵurnalisto, poeto, tradukisto (m. 1944)
• 1917: Sándor Bogáti, rumania hungara pentristo, grafikisto (m. 1997)
• 1920: Ewa Petelska, pola filmreĝisorino kaj scenaristino, edzino de Czesław Petelski (m. 2013)
• 1922: Ava Gardner, usona aktorino, konata de la listo 100 Jaroj... 100 Steluloj de AFI (m. 1990)
• 1925: Lajos Kozma, rumania hungara aktoro, kunfondinto de teatro en Baia Mare (m. 2012)
• 1931: Mauricio Kagel, argentina-germana komponisto, dirigento, libretisto kaj reĝisoro (m. 2008)
• 1931: Ray Bryant, usona pianisto de moderna ĵazo (m. 2011)
• 1943: Tarja Halonen, dufoja prezidentino de Finnlando
• 1944: Béla Kamocsa, rumania hungara kantisto, gitaristo (m. (2010)
• 1949: Ryszard Legutko, pola filozofo, tradukisto kaj komentisto de la verkoj de Platono, profesoro de homa scienco, politikisto, senatano, eŭrodeputito
• 1952: Endre Deák, rumania hungara lutisto, kultivanto de malnova muziko (m. 2012)
• 1955: Sándor Haáz, rumania hungara muzikinstruisto, kapelestro
• 1956: Gábor Kassay rumania hungara matematikisto, universitata profesoro.
• 1957: Hamid Karzai, prezidento de Afganistano paŝtundevena
• 1961: Ilham Alijev, ĉefministro kaj prezidento de Azerbajĝano
• 1968: Choi Jin Sil, sudkorea aktorino, modelulino (m. 2008)
• 1971: Honorka Éva Hégető, hungara televidredatoristino (m. 2001)
• 1971: Ricky Martin, portorika kantisto kaj aktoro, ambasadoro de UNICEF
• 1973: Stephenie Meyer, usona verkistino, tradukata al 37 lingvoj
• 1981: Dima Bilan, rusa aktoro kaj kantaŭtoro karaĉajdevena

Mortoj

• 1336: (aŭ 1337) Cino da Pistoia, itala juristo kaj poeto (n. 1270)
• 1449: Walter Bower, skota kronikisto (n. ĉ. 1385)
• 1473: Jan Kanty, pola filozofo pri skolastikismo, teologo, katolika sanktulo (n. 1390)
• 1524: Vasco da Gama, portugala esploristo en la Epoko de Malkovroj (n. ĉ. 1469)
• 1541: Andreo Karlostadio, germana teologo kaj reformisto (n. 1486)
• 1601: Johannes Dinckel, germana filologo kaj superintendanto (n. 1545)
• 1635: Hester Jonas, germana "sorĉistino", murdita (n. ĉ. 1570)
• 1809: Sándor Báróczi, hungara vekisto kaj tradukisto (n. 1735)
• 1812: Joel Barlow, usona poeto kaj politikisto (n. 1754)
• 1813: Go-Sakuramachi, imperiestrino de Japanio (n. 1740)
• 1850: Frédéric Bastiat, franca klasika liberala verkisto kaj ekonomikisto (n. 1801)
• 1863: William Makepeace Thackeray, angla romanisto (n. 1811)
• 1872: William John Macquorn Rankine, skota inĝeniero kaj fizikisto (n. 1820)
• 1898: Ŝarbel Maĥluf, libana monaĥo de maronita eklezio, katolika sanktulo (n. 1928)
• 1912: George W. Bullen, angla esperantisto, kunfondinto de Brita Esperanto-Asocio (n. nekonata)
• 1922: Emil Frey, svisa politikisto, ĝenerala sekretario de Internacia Telekomunika Unio, prezidento de Svisa Nacia Konsilio (n. 1838)
• 1935: Alban Berg, aŭstria komponisto, membro de la Dua Viena Skolo (n. 1885)
• 1946: Leopold Okulicki, pola generalo, lasta ĉefkomandanto de Pola Enlanda Armeo, murdita (n. 1898)
• 1949: Gyula Zolnai, hungara lingvisto, tradukisto, profesoro (n. 1862)
• 1950: Zsigmond Lányi, hungara ĵurnalisto kaj ĉefredaktoro de gazetoj (m. 1878)
• 1954: Sándor Szopos, hungara pentristo, patro de Klára Szopos (n. 1881)
• 1958: William Ebenezer Thomson, brita subtenanto de Esperanto, la patro de esperantisto Alexander William Thomson (n. 1871)
• 1965: Jan Wypler, pola poligloto kaj tradukisto de ĉina literaturo, japana literaturo kaj barata literaturo (n. 1890)
• 1972: Ernst Kreuder, germana helplaboristo kaj verkisto (n. 1901)
• 1977: Samael Aun Weor, kolombia gnostikulo, esoterulo (n. 1917)
• 1980: Karl Dönitz, germana admiralo, prezidento de Nazia Germanio (n. 1891)
• 1982: Louis Aragon, franca komunista verkisto (n. 1897)
• 1987: M. G. Ramachandran, barata aktoro kaj politikisto, ĉefministro de Tamilnado (n. 1917)
• 1987: Joop den Uyl, ĉefministro de Nederlando (n. 1919)
• 1992: Peyo, belga desegnisto de bildstrioj, konata de Smurfoj (n. 1928)
• 1994: John Boswell, usona profesoro, historiisto pri samseksemo (n. 1947)
• 1997: Mifune Toshiro, japana aktoro, konata de la filmo La sep samurajoj (n. 1920)
• 1998: József Vofkori, hungara kuracisto, medicinhistoriisto (n. 1936)
• 1999: Maurice Couve de Murville, franca gaŭlisma politikisto (n. 1907)
• 1999: João Baptista Figueiredo, prezidento de Brazilo (n. 1918)
• 2006: Árpád Bényi, hungara pentristo, grafikisto (n. 1931)
• 2008: Harold Pinter, angla Nobelpremiita verkisto, teatra reĝisoro (n. 1930)
• 2011: Johannes Heesters, nederlanda aktoro kaj kantisto (n. 1903)
• 2014: Krzysztof Krauze, pola filmreĝisoro kaj scenaristo de dokumentoj pri cigana poetino Papuŝa aŭ murdita opozicia studento Stanisław Pyjas (n. 1953)

Specialaj tagoj kaj festoj

• Romkatolika Eklezio:
  • Kristnaska vespermanĝo - festata unu tagon antaŭ Kristnasko en kristanaj regionoj (kaj nuntempe ankaŭ iomete en aliaj regionoj)
  • Adamo kaj Evo (unuaj gepatroj)

Tagoj de semajno

La 24-a de decembro estas (laŭ gregoria kalendaro):

• Dimanĉo en jaroj: 1589 1595 1600 1606 1617 1623 1628 1634 1645 1651 1656 1662 1673 1679 1684 1690 1702 1713 1719 1724 1730 1741 1747 1752 1758 1769 1775 1780 1786 1797 1809 1815 1820 1826 1837 1843 1848 1854 1865 1871 1876 1882 1893 1899 1905 1911 1916 1922 1933 1939 1944 1950 1961 1967 1972 1978 1989 1995 2000 2006 2017 2023 2028 2034 2045 2051 2056 2062 2073 2079 2084 2090;
• Lundo en jaroj: 1584 1590 1601 1607 1612 1618 1629 1635 1640 1646 1657 1663 1668 1674 1685 1691 1696 1703 1708 1714 1725 1731 1736 1742 1753 1759 1764 1770 1781 1787 1792 1798 1804 1810 1821 1827 1832 1838 1849 1855 1860 1866 1877 1883 1888 1894 1900 1906 1917 1923 1928 1934 1945 1951 1956 1962 1973 1979 1984 1990 2001 2007 2012 2018 2029 2035 2040 2046 2057 2063 2068 2074 2085 2091 2096;
• Mardo en jaroj: 1585 1591 1596 1602 1613 1619 1624 1630 1641 1647 1652 1658 1669 1675 1680 1686 1697 1709 1715 1720 1726 1737 1743 1748 1754 1765 1771 1776 1782 1793 1799 1805 1811 1816 1822 1833 1839 1844 1850 1861 1867 1872 1878 1889 1895 1901 1907 1912 1918 1929 1935 1940 1946 1957 1963 1968 1974 1985 1991 1996 2002 2013 2019 2024 2030 2041 2047 2052 2058 2069 2075 2080 2086 2097;
• Merkredo en jaroj: 1586 1597 1603 1608 1614 1625 1631 1636 1642 1653 1659 1664 1670 1681 1687 1692 1698 1704 1710 1721 1727 1732 1738 1749 1755 1760 1766 1777 1783 1788 1794 1800 1806 1817 1823 1828 1834 1845 1851 1856 1862 1873 1879 1884 1890 1902 1913 1919 1924 1930 1941 1947 1952 1958 1969 1975 1980 1986 1997 2003 2008 2014 2025 2031 2036 2042 2053 2059 2064 2070 2081 2087 2092 2098;
• Ĵaŭdo en jaroj: 1587 1592 1598 1609 1615 1620 1626 1637 1643 1648 1654 1665 1671 1676 1682 1693 1699 1705 1711 1716 1722 1733 1739 1744 1750 1761 1767 1772 1778 1789 1795 1801 1807 1812 1818 1829 1835 1840 1846 1857 1863 1868 1874 1885 1891 1896 1903 1908 1914 1925 1931 1936 1942 1953 1959 1964 1970 1981 1987 1992 1998 2009 2015 2020 2026 2037 2043 2048 2054 2065 2071 2076 2082 2093 2099;
• Vendredo en jaroj: 1582 1593 1599 1604 1610 1621 1627 1632 1638 1649 1655 1660 1666 1677 1683 1688 1694 1700 1706 1717 1723 1728 1734 1745 1751 1756 1762 1773 1779 1784 1790 1802 1813 1819 1824 1830 1841 1847 1852 1858 1869 1875 1880 1886 1897 1909 1915 1920 1926 1937 1943 1948 1954 1965 1971 1976 1982 1993 1999 2004 2010 2021 2027 2032 2038 2049 2055 2060 2066 2077 2083 2088 2094;
• Sabato en jaroj: 1583 1588 1594 1605 1611 1616 1622 1633 1639 1644 1650 1661 1667 1672 1678 1689 1695 1701 1707 1712 1718 1729 1735 1740 1746 1757 1763 1768 1774 1785 1791 1796 1803 1808 1814 1825 1831 1836 1842 1853 1859 1864 1870 1881 1887 1892 1898 1904 1910 1921 1927 1932 1938 1949 1955 1960 1966 1977 1983 1988 1994 2005 2011 2016 2022 2033 2039 2044 2050 2061 2067 2072 2078 2089 2095.