San-Marino: Malsamoj inter versioj

Membro de
	Unuiĝintaj Nacioj • Konsilio de Eŭropo • Organizo por Sekureco kaj Kunlaboro en Eŭropo • Internacia Banko por Rekonstruo kaj Disvolvigo • Internacia Centro por Dispozicio de Disputoj pri Investado • Interpol • Organizaĵo por la Malpermeso de Kemiaj Armiloj • Unesko • Universala Poŝta Unio • Internacia Telekomunika Unio • Vizorezigna programo de Usono • Monda Organizaĵo pri Sano vd

	Respubliko San-Marino
	Repubblica di San Marino
Detaloj	Detaloj
	Nacia himno: Inno Nazionale della Repubblica
	Nacia devizo: Libertas (libereco)
suverena ŝtato • enklavo • lando sen maraliro • mikroŝtato • Mediteranea lando
Bazaj informoj
Ĉefurbo	San-Marino (urbo) 5 mil loĝ.
Oficiala(j) lingvo(j)	itala lingvo
Uzata(j) lingvo(j)	itala
Plej ofta(j) religio(j)	katolikoj
Areo	61,5 km²;
- % de akvo	? %
Loĝantaro	30,321 (aŭgusto 2020)
Loĝdenso	431/km² loĝ./km²
Horzono	+1 ; UTC+2 (marto ĝis oktobro)
Interreta domajno	sm
Landokodo	SM
Telefona kodo	39
Plej alta punkto	Titano
Plej malalta punkto	Ausa River
Politiko
Politika sistemo	parto de Respubliko
Ŝtatestro	2 kapitanoj regantaj:Valeria Ciavatta kaj Luca Beccari
Ĉefministro	Fiorenzo Stolfi
Nacia tago	3-a de septembro – tago de la fondiĝo de respubliko (301), laŭlegende
Sendependiĝo	laŭlegende 3-a de septembro 301
Ekonomio
Valuto	Eŭro (EUR)
Membro de
	Unuiĝintaj Nacioj • Konsilio de Eŭropo • Organizo por Sekureco kaj Kunlaboro en Eŭropo • Internacia Banko por Rekonstruo kaj Disvolvigo • Internacia Centro por Dispozicio de Disputoj pri Investado • Interpol • Organizaĵo por la Malpermeso de Kemiaj Armiloj • Unesko • Universala Poŝta Unio • Internacia Telekomunika Unio • Vizorezigna programo de Usono • Monda Organizaĵo pri Sano vd
	v • d • r

Browse history interactively

[nekontrolita versio]

[kontrolita revizio]

← Iru al antaŭa ŝanĝo Iru al sekvanta ŝanĝo →

Enhavo forigita Enhavo aldonita

VidaVikiteksto

Enteksta

Kiel registrite je 00:55, 17 jan. 2018

San-Marino (itale San Marino) estas malnova lando en la apenina duoninsulo.

Historio

Laŭ legendo San-Marino estis fondita la 3-an de septembro 301 de dalmatia ŝton-laboristo Marino, kiu forlasis sian familion por vivi kiel kristana ermito sur monto Titano. La veran fondiĝo (aŭ minime la ebla vivdato de Marino) ŝajne okazis pli malfrue.^[1] Ĉar San-Marino neniam havis dinastiajn aŭ perfortajn regantojn, ĝi nomas sin la plej malnova respubliko de la mondo.

Post Marino aliaj kristanoj laŭ la legendo rifuĝis sur la monto por trovi protekton de la persekuto de imperiestro Diokleciano. Post la edikto de tolero kaj la laŭleĝigo de kristanismo fare de Konstantino la 1-a Marino estis igita diakono. La roma patricio Donna Felicissima («Feliĉega Virino») donacis al li la monton Titano; strato en la ĉefurbo nun honoras ŝian nomon. Kiam Marino laŭ la legendo mortis en 366, li onidire diris ke li «lasas vin libera de ambaŭ viroj» (latine relinquo vos liberos ab utroque homine) – ŝajne, la imperiestro de Romio, kaj la papo. Sur tiu liberec-temata citaĵo, la komunumo ĉiam fondis sian sendependecon.

La unuaj evidencoj de komunaro sur Titano estas dokumentoj skribita de la monaĥo Eugippio, kiu pli frue en la jaro 511 mencias ke alian monaĥo tiam loĝis tie.

La plej nova skriba leĝo de San-Marino estas el la jaro 1295. Ĝis 1600 ĝi kreskis al ses-voluma verko kun 314 sekcioj. La leĝojn deklaris asembleo de la familiestroj, nomata arengo. En 1243 oni enkondukis^{[mankas fonto]} ŝtatestran duopon, la «regantajn kapitanojn» (capitani reggenti), kiuj oficas dum ses monatoj. Tiu tradicio estas aktiva ĝis nun.

En 1848 Giuseppe Garibaldi, estro de la unuiĝa movado de Italio, devis rifuĝi en San-Marino, ricevis azilon kaj en 1861 eĉ la civitanecon. San-Marino restis ekster la unuiĝa movado kaj, eble pro la bonaj rilatoj al Garibaldi, sukcesis resti aŭtonoma, kiam la resto de Italio unuiĝis. Kontrakto inter la du landoj de 1862 certigas al San-Marino la juran sendependecon, kvankam ĝia enklava situo fakte tre dependigas ĝin de Italio.

En 1906 la parlamenta sistemo estis ŝanĝita de dumviva aneco al ĝeneralaj elektoj. En 1923 la faŝisma partio sukcesis gajni absolutan plimulton, tamen gardis distancon al la faŝisma registaro de Italio kaj dum la Dua mondmilito konservis neŭtralecon. Post refortiĝo de nefaŝismaj fortoj en 1941 kaj la eksigo de Benito Mussolini kiel itala ŝtatestro en 1943 San-Marino akceptis ĉ. 100 000 rifuĝintojn, la kvaroblon de la loĝantaro. Estis tre malfacile nutri tiom da homoj en malgranda, monteca lando.

Kvankam la lando estis neŭtrala kaj markita per grandaj blankaj krucoj, la Brita Reĝa Aer-Armeo je la 26-a de junio 1944 bombadis San-Marinon, mortigante 60 homojn. La kialo ĝis nun ne estas klara. Britio poste pardonpetis, sed eraro ŝajnas preskaŭ neebla, ĉar la situo de San-Marino estas karakterize unika.

En 1960 kaj 1973 San-Marino enkondukis la aktivan respektive pasivan elektorajton por virinoj.

En 1992 la lando aniĝis en Unuiĝintaj Nacioj. Ĝi ne estas membro de Eŭropa Unio, sed ja partoprenas en la Eŭropa Valuta Unio kaj stampigas (en Italio) proprajn eŭro-monerojn, kiuj tamen ne cirkulas, sed estas vendataj al kolektantoj. Simile grava enspezofonto estas poŝtmarkoj por kolektantoj.

Elmigrintoj kaj iliaj idoj konservas ne nur la ŝtatanecon, sed ankaŭ la elektorajton. Tial san-marinaj partioj dum la balotoj invitas eksterlandajn sanmarinanojn, esperante ke ili voĉdonos por la invitintoj.

Strukturo

San-Marino estas dividita al naŭ komunumoj, nomataj "kasteloj" (castelli). Jen listo kun la loĝantaro (de 2012):

kastelo	poŝtkodo	loĝantoj
Urbo San Marino	47890	4.214
Acquaviva	47892	2.096
Borgo Maggiore	47893	6.609
Chiesanuova	47894	1.087
Domagnano	47895	3.256
Faetano	47896	1.180
Fiorentino	47897	2.548
Montegiardino	47898	910
Serravalle	47899 / 47891	10.571
sumo:		32.471

La plej granda urbo, Dogana en kastelo Serravalle, havas propran poŝtkodon 47891. Escepte de la ĉefurba kastelo ĉiuj aliaj limas al Italio.

Leĝaro

San-Marino ne havas veran konstitucion,^[2] sed la leĝaro – Statuta Decreta ac Ordinamenta Illustris Reipublicae ac Perpetuae Libertatis Terrae Sancti Marini, latine – kiu estas la bazo de ĉiuj leĝoj en la lando, estis aprobita jam en 8-a de oktobro 1600. Tiel, la San-Marina leĝbazo povas esti la plej malnova en la mondo.

Fontoj

↑ http://www.sanmarinosite.com/en/history/origins-of-san-marino/ (januaro 2018)
↑ https://books.google.se/books?id=CgVDprXjkIYC&pg=PA211&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false (angle, januaro 2018)

Vidu ankaŭ

Akademio Internacia de la Sciencoj

Eksteraj ligiloj

San-Marino en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
Kategorio San-Marino en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
San-Marino en Vikinovaĵoj (Liberaj novaĵoj)
San-Marino en Vikivojaĝo (Turisma gvidilo)

Informoj pri San-Marino en la vikio de UEA (esperante)
http://www.visitsanmarino.com Turisma retejo kvinlingva
http://www.museidistato.sm/ Ŝtataj muzeoj de San-Marino
http://home.planet.nl/~jschoone/sm.html La nacia himno
Ĝeneralaj informoj

[1] ttp://www.sanmarinosite.com/en/history/origins-of-san-marino/ (januaro 2018)

[2] ttps://books.google.se/books?id=CgVDprXjkIYC&pg=PA211&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false (angle, januaro 2018)

[1]

[2]

@@ Linio 22: / Linio 22: @@
 | ŝtatestro = 2 kapitanoj regantaj:[[Valeria Ciavatta]] kaj [[Luca Beccari]]
 | ĉefministro = [[Fiorenzo Stolfi]]
-| nacia tago = 3-a de septembro – tago de la fondiĝo de respubliko ([[301]]).
+| nacia tago = 3-a de septembro – tago de la fondiĝo de respubliko (301), laŭlegende
-| sendependeco = 3-a de septembro 301
+| sendependeco = laŭlegende 3-a de septembro 301
 }}'''San-Marino''' ([[itala lingvo|itale]] ''San Marino'') estas malnova lando en la [[Apeninoj|apenina]] duoninsulo.
@@ Linio 29: / Linio 29: @@
 Laŭ legendo San-Marino estis fondita la [[3-a de septembro|3-an de septembro]] [[301]] de dalmatia ŝton-laboristo [[Marino (diakono)|Marino]], kiu forlasis sian familion por vivi kiel [[kristanismo|kristana]] ermito sur monto [[Titano (monto)|Titano]]. La veran fondiĝo (aŭ minime la ebla vivdato de Marino) ŝajne okazis pli malfrue.<ref>http://www.sanmarinosite.com/en/history/origins-of-san-marino/ (januaro 2018)</ref> Ĉar San-Marino neniam havis dinastiajn aŭ perfortajn regantojn, ĝi nomas sin la plej malnova respubliko de la mondo.
-Post Marino aliaj kristanoj laŭ la legendo rifuĝis sur la monto por trovi protekton de la persekuto de imperiestro [[Diokleciano]]. Post la edikto de tolero kaj la laŭleĝigo de kristanismo fare de [[Konstantino la 1-a]] Marino estis igita [[diakono]]. La roma [[patricio]] ''Donna Felicissima'' («Feliĉega Virino») donacis al li la monton Titano; strato en la ĉefurbo nun honoras ŝian nomon. Kiam Marino laŭ la legendo mortis en 366, li onidire deklaris sian komunumon «libera de la ergo de aliaj homoj». Sur tiu diro la komunumo fondis sian sendependecon.
+Post Marino aliaj kristanoj laŭ la legendo rifuĝis sur la monto por trovi protekton de la persekuto de imperiestro [[Diokleciano]]. Post la edikto de tolero kaj la laŭleĝigo de kristanismo fare de [[Konstantino la 1-a]] Marino estis igita [[diakono]]. La roma [[patricio]] ''Donna Felicissima'' («Feliĉega Virino») donacis al li la monton Titano; strato en la ĉefurbo nun honoras ŝian nomon. Kiam Marino laŭ la legendo mortis en 366, li onidire diris ke li «lasas vin libera de ambaŭ viroj» (latine ''relinquo vos liberos ab utroque homine'') – ŝajne, la imperiestro de Romio, kaj la papo. Sur tiu liberec-temata citaĵo, la komunumo ĉiam fondis sian sendependecon.
-La plej nova skriba leĝo de San-Marino estas el la jaro 1295. Ĝis 1600 ĝi kreskis al ses-voluma verko kun 314 sekcioj. La leĝojn deklaris asembleo de la familiestroj, nomata ''arengo''. En 1243 oni enkondukis ŝtatestran duopon, la «regantajn kapitanojn» (''capitani reggenti''), kiuj oficas dum ses monatoj. Tiu tradicio estas aktiva ĝis nun.
+La unuaj evidencoj de komunaro sur Titano estas dokumentoj skribita de la monaĥo Eugippio, kiu pli frue en la jaro 511 mencias ke alian monaĥo tiam loĝis tie.
+{{mankas fonton|La plej nova skriba leĝo de San-Marino estas el la jaro 1295. Ĝis 1600 ĝi kreskis al ses-voluma verko kun 314 sekcioj. La leĝojn deklaris asembleo de la familiestroj, nomata ''arengo''. En 1243 oni enkondukis|la detalojn, kiel la jaroj}} ŝtatestran duopon, la «regantajn kapitanojn» (''capitani reggenti''), kiuj oficas dum ses monatoj. Tiu tradicio estas aktiva ĝis nun.
 En 1848 [[Giuseppe Garibaldi]], estro de la unuiĝa movado de Italio, devis rifuĝi en San-Marino, ricevis azilon kaj en 1861 eĉ la civitanecon. San-Marino restis ekster la unuiĝa movado kaj, eble pro la bonaj rilatoj al Garibaldi, sukcesis resti aŭtonoma, kiam la resto de Italio unuiĝis. Kontrakto inter la du landoj de 1862 certigas al San-Marino la juran sendependecon, kvankam ĝia enklava situo fakte tre dependigas ĝin de Italio.
-En 1906 la parlamenta sistemo estis ŝanĝita de dumviva aneco al ĝeneralaj elektoj. En 1923 la [[faŝismo|faŝisma]] partio sukcesis gajni absolutan plimulton, tamen gardis distancon al la faŝisma registaro de Italio kaj dum la [[Dua mondmilito]] konservis neŭtralecon. Post refortiĝo de nefaŝismaj fortoj en 1941 kaj la eksigo de [[Benito Mussolini]] kiel itala ŝtatestro en 1943 San-Marino akceptis ĉ. 100.000 rifuĝintojn, la kvaroblon de la loĝantaro. Estis tre malfacile nutri tiom da homoj en malgranda, monteca lando.
+En 1906 la parlamenta sistemo estis ŝanĝita de dumviva aneco al ĝeneralaj elektoj. En 1923 la [[faŝismo|faŝisma]] partio sukcesis gajni absolutan plimulton, tamen gardis distancon al la faŝisma registaro de Italio kaj dum la [[Dua mondmilito]] konservis neŭtralecon. Post refortiĝo de nefaŝismaj fortoj en 1941 kaj la eksigo de [[Benito Mussolini]] kiel itala ŝtatestro en 1943 San-Marino akceptis ĉ. 100&nbsp;000 rifuĝintojn, la kvaroblon de la loĝantaro. Estis tre malfacile nutri tiom da homoj en malgranda, monteca lando.
 Kvankam la lando estis neŭtrala kaj markita per grandaj blankaj krucoj, la Brita Reĝa Aer-Armeo je la [[26-a de junio]] [[1944]] bombadis San-Marinon, mortigante 60 homojn. La kialo ĝis nun ne estas klara. Britio poste pardonpetis, sed eraro ŝajnas preskaŭ neebla, ĉar la situo de San-Marino estas karakterize unika.
@@ Linio 43: / Linio 45: @@
 En 1992 la lando aniĝis en [[Unuiĝintaj Nacioj]].
 Ĝi ne estas membro de [[Eŭropa Unio]], sed ja partoprenas en la Eŭropa Valuta Unio kaj stampigas (en Italio) proprajn [[eŭro]]-monerojn, kiuj tamen ne cirkulas, sed estas vendataj al kolektantoj. Simile grava enspezofonto estas poŝtmarkoj por kolektantoj.
 [[Dosiero:Kaart San Marino.png|thumb|Mapo de San-Marino]]
 Elmigrintoj kaj iliaj idoj konservas ne nur la ŝtatanecon, sed ankaŭ la elektorajton. Tial san-marinaj partioj dum la balotoj invitas eksterlandajn sanmarinanojn, esperante ke ili voĉdonos por la invitintoj.
@@ Linio 75: / Linio 78: @@
 [[Dosiero:San Marino.png|thumb|left|250px|La municipoj]]
 <br clear=all \br>
-== Konstitucio ==
-La respubliko adoptis skribitan konstitucion je la [[8-a de oktobro]] [[1600]].
+== Leĝaro ==
-{{projektoj}}
+San-Marino ne havas veran konstitucion,<ref>https://books.google.se/books?id=CgVDprXjkIYC&pg=PA211&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false ({{en}}, januaro 2018)</ref> sed la leĝaro – ''Statuta Decreta ac Ordinamenta Illustris Reipublicae ac Perpetuae Libertatis Terrae Sancti Marini'', latine – kiu estas la bazo de ĉiuj leĝoj en la lando, estis aprobita jam en [[8-a de oktobro]] [[1600]]. Tiel, la San-Marina leĝbazo povas esti la plej malnova en la mondo.
+== Fontoj ==
+<references/>
 == Vidu ankaŭ ==
@@ Linio 84: / Linio 89: @@
 == Eksteraj ligiloj ==
+{{projektoj}}
-* {{eo}} {{ueavikio|Sanmarino|{{paĝonomo}}}}
+* {{ueavikio|Sanmarino|{{paĝonomo}}}} ({{eo}})
 * http://www.visitsanmarino.com Turisma retejo kvinlingva
 * http://www.museidistato.sm/ Ŝtataj muzeoj de San-Marino
 * http://home.planet.nl/~jschoone/sm.html La nacia himno
 * [http://www.sanmarinokey.com Ĝeneralaj informoj]
 {{Ŝtatoj en Eŭropo}}
-<br clear=all>
 [[Kategorio:San-Marino| ]]