Palatalo: Malsamoj inter versioj
[kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
eNeniu resumo de redakto |
Sergio (diskuto | kontribuoj) ligiloj |
||
Linio 1: | Linio 1: | ||
{{Lokoj de artikulacio}} |
{{Lokoj de artikulacio}} |
||
''' |
'''Palataj konsonantoj''', aŭ '''palataloj''' estas [[konsonanto]]j artikulaciataj per la korpo de la lango levita kontraŭ la [[palato]] (la meza parto de la plafono de la buŝo). |
||
Konsonantoj kun la |
Konsonantoj kun la langopinto kurbigita dorsen kontraŭ la palaton nomiĝas [[retrofleksa konsonanto|retrofleksoj]]. |
||
== Komunaj palataloj == |
== Komunaj palataloj == |
||
La plej komuna speco de |
La plej komuna speco de palata konsonanto estas la treege komuna [[alproksimanto]] {{IPA|j}}, kiu kalkuliĝas entute, inter la dek plej oftaj sonoj inter la lingvoj de la mondo. La [[nazala konsonanto|nazalo]] {{IPA|ɲ}} ankaŭ oftas, troviĝante en po ĉirkaŭ 35 elcento de la lingvoj de la mondo<ref>Ian Maddieson (kun ĉapitro kontribuita de Sandra Ferrari Disner); ''Patterns of sounds''; Cambridge University Press, 1984. ISBN 0-521-26536-3</ref>, en la plejo el kiuj ĝia respektiva [[obstrukcanto]] estas ne la [[plozivo]] {{IPA|c}}, sed la [[afrikato]] [[senvoĉa postalveolara afrikato|{{IPA|tʃ}}]]. Nur malmultaj lingvoj en norda [[Eŭrazio]], la [[Ameriko]]j, kaj centra [[Afriko]] faras kontraston inter palataj plozivoj kaj postalveolaraj afrikatoj - la solaj bone konataj estas la [[Hungara lingvo|hungara]] kaj la [[Albana lingvo|albana]]. |
||
== Notacia atentigo == |
== Notacia atentigo == |
||
'''Zorgu:''' la signoj de la IFA {{IPA|<c, ɟ>}} estas ofte uzataj, ne por |
'''Zorgu:''' la signoj de la IFA {{IPA|<c, ɟ>}} estas ofte uzataj, ne por palataj plozivoj, sed por la [[#Palatigo|palatigitaj]] [[velara konsonanto|velaraj]] plozivoj {{IPA|[kʲ, ɡʲ]}}, aŭ la palataj [[afrikato]]j {{IPA|[c͡ç, ɟ͡ʝ]}}, aŭ la [[alveolo-palata konsonanto|alveolo-palataj]] afrikatoj {{IPA|[t͡ɕ, d͡ʑ]}}, aŭ eĉ la [[postalveolara konsonanto|postalveolaraj]] afrikatoj {{IPA|[t͡ʃ, d͡ʒ]}}. Tio estas malnova tradicio en la IFA. Veraj palataj plozivoj relative maloftas, do estas bona ideo certiĝi pri la elparolo kiam ajn oni vidas iun {{IPA|<c, ɟ>}} en la transskribo de ia lingvo. |
||
== |
== Palatigo == |
||
Konsonantoj kun aliaj primaraj artikulacioj povas esti ''' |
Konsonantoj kun aliaj primaraj artikulacioj povas esti '''palatigitaj''', tio estas, akompanataj de la levado de la langa surfaco al la palato. Ekzemple, la angla {{IPA|[ʃ]}} (literumita ''sh'') havas tian palatan komponenton, kvankam ĝia ĉefa artikulacio engaĝas la pinton de la lango kaj la supran gingivon (tiu tipo de artikulacio nomiĝas [[Palato-alveolaro|palato-alveolara]]). |
||
Kelkaj lingvoj, ekzemple la [[Rusa lingvo|rusa]], havas |
Kelkaj lingvoj, ekzemple la [[Rusa lingvo|rusa]], havas palatigitan formon por ĉiuj aŭ preskaŭ ĉiuj konsonantoj. |
||
== IFA == |
== IFA == |
||
La |
La palataj konsonantoj identigitaj de la [[Internacia Fonetika Alfabeto]] estas: |
||
<br /><center> |
<br /><center> |
||
{|border="1px" cellspacing="0" cellpadding="4" style="border-collapse:collapse" |
{|border="1px" cellspacing="0" cellpadding="4" style="border-collapse:collapse" |
||
Linio 30: | Linio 30: | ||
|- |
|- |
||
! [[Dosiero:Xsampa-J.png]] |
! [[Dosiero:Xsampa-J.png]] |
||
| [[ |
| [[palata nazalo]] |
||
| [[Franca lingvo|Franca]] |
| [[Franca lingvo|Franca]] |
||
| a<span style="color:#700000">'''gn'''</span>eau |
| a<span style="color:#700000">'''gn'''</span>eau |
||
Linio 37: | Linio 37: | ||
|- |
|- |
||
! [[Dosiero:Xsampa-c.png]] |
! [[Dosiero:Xsampa-c.png]] |
||
| [[senvoĉa |
| [[senvoĉa palata plozivo]] |
||
| [[Hungara lingvo|Hungara]] |
| [[Hungara lingvo|Hungara]] |
||
| ha<span style="color:#700000">'''tty'''</span>ú |
| ha<span style="color:#700000">'''tty'''</span>ú |
||
Linio 44: | Linio 44: | ||
|- |
|- |
||
! [[Dosiero:Xsampa-Jslash.png]] |
! [[Dosiero:Xsampa-Jslash.png]] |
||
| [[voĉa |
| [[voĉa palata plozivo]] |
||
| [[Margi lingvo|Margi]] |
| [[Margi lingvo|Margi]] |
||
| <span style="color:#700000">'''{{IPA|ɟ}}'''</span>{{IPA|aɗí}} |
| <span style="color:#700000">'''{{IPA|ɟ}}'''</span>{{IPA|aɗí}} |
||
Linio 51: | Linio 51: | ||
|- |
|- |
||
! [[Dosiero:Xsampa-C2.png]] |
! [[Dosiero:Xsampa-C2.png]] |
||
| [[ |
| [[palata frotsono senvoĉa]] |
||
| [[Germana lingvo|Germana]] |
| [[Germana lingvo|Germana]] |
||
| ni<span style="color:#700000">'''ch'''</span>t |
| ni<span style="color:#700000">'''ch'''</span>t |
||
Linio 58: | Linio 58: | ||
|- |
|- |
||
! [[Dosiero:Xsampa-jslash2.png]] |
! [[Dosiero:Xsampa-jslash2.png]] |
||
| [[ |
| [[palata frotsono voĉa]] |
||
| [[Hispana lingvo|Hispana]] |
| [[Hispana lingvo|Hispana]] |
||
| <span style="color:#700000">'''y'''</span>ema |
| <span style="color:#700000">'''y'''</span>ema |
||
Linio 65: | Linio 65: | ||
|- |
|- |
||
! [[Dosiero:Xsampa-j2.png]] |
! [[Dosiero:Xsampa-j2.png]] |
||
| [[ |
| [[palata alproksimanto]] |
||
| [[Angla lingvo|Angla]] |
| [[Angla lingvo|Angla]] |
||
| <span style="color:#700000">'''y'''</span>es |
| <span style="color:#700000">'''y'''</span>es |
||
Linio 72: | Linio 72: | ||
|- |
|- |
||
! [[Dosiero:Xsampa-L2.png]] |
! [[Dosiero:Xsampa-L2.png]] |
||
| [[laterala |
| [[laterala palata alproximanto]] |
||
| [[Itala lingvo|Itala]] |
| [[Itala lingvo|Itala]] |
||
| <span style="color:#700000">'''gl'''</span>i |
| <span style="color:#700000">'''gl'''</span>i |
||
Linio 79: | Linio 79: | ||
|- |
|- |
||
! [[Dosiero:Xsampa-Jslash_lessthan.png]] |
! [[Dosiero:Xsampa-Jslash_lessthan.png]] |
||
| [[voĉa |
| [[voĉa palata injektivo]] |
||
| [[Svahila lingvo|Svahila]] |
| [[Svahila lingvo|Svahila]] |
||
| hu<span style="color:#700000">'''j'''</span>ambo |
| hu<span style="color:#700000">'''j'''</span>ambo |
||
Linio 97: | Linio 97: | ||
[[Kategorio:Konsonantoj]] |
[[Kategorio:Konsonantoj]] |
||
[[Kategorio:Palataj konsonantoj]] |
Kiel registrite je 04:39, 4 mar. 2018
Lokoj de artikulacio | |
Labialo | |
Bilabialo | |
Labial-velaro | |
Labial-alveolaro | |
Labial-dentalo | |
Koronalo | |
Lango-labialo | |
Interdentalo | |
Dentalo | |
Alveolaro | |
Apeksa konsonanto | |
Laminalo | |
Postalveolaro | |
Alveolo-palatalo | |
Retroflekso | |
Dorsalo | |
Palatalo | |
Labial-palatalo | |
Velsono | |
Uvularo | |
Uvular-epiglotalo | |
Radikalo | |
Faringalo | |
Epigloto-faringalo | |
Epiglotalo | |
Glotalo | |
Ĉi tiu paĝo entenas fonetikan informon en la IFA, kiu povas ne ĝuste montriĝi per iuj retumiloj. | |
[Helpon!] | |
Palataj konsonantoj, aŭ palataloj estas konsonantoj artikulaciataj per la korpo de la lango levita kontraŭ la palato (la meza parto de la plafono de la buŝo).
Konsonantoj kun la langopinto kurbigita dorsen kontraŭ la palaton nomiĝas retrofleksoj.
Komunaj palataloj
La plej komuna speco de palata konsonanto estas la treege komuna alproksimanto j, kiu kalkuliĝas entute, inter la dek plej oftaj sonoj inter la lingvoj de la mondo. La nazalo ɲ ankaŭ oftas, troviĝante en po ĉirkaŭ 35 elcento de la lingvoj de la mondo[1], en la plejo el kiuj ĝia respektiva obstrukcanto estas ne la plozivo c, sed la afrikato [[senvoĉa postalveolara afrikato|tʃ]]. Nur malmultaj lingvoj en norda Eŭrazio, la Amerikoj, kaj centra Afriko faras kontraston inter palataj plozivoj kaj postalveolaraj afrikatoj - la solaj bone konataj estas la hungara kaj la albana.
Notacia atentigo
Zorgu: la signoj de la IFA <c, ɟ> estas ofte uzataj, ne por palataj plozivoj, sed por la palatigitaj velaraj plozivoj [kʲ, ɡʲ], aŭ la palataj afrikatoj [c͡ç, ɟ͡ʝ], aŭ la alveolo-palataj afrikatoj [t͡ɕ, d͡ʑ], aŭ eĉ la postalveolaraj afrikatoj [t͡ʃ, d͡ʒ]. Tio estas malnova tradicio en la IFA. Veraj palataj plozivoj relative maloftas, do estas bona ideo certiĝi pri la elparolo kiam ajn oni vidas iun <c, ɟ> en la transskribo de ia lingvo.
Palatigo
Konsonantoj kun aliaj primaraj artikulacioj povas esti palatigitaj, tio estas, akompanataj de la levado de la langa surfaco al la palato. Ekzemple, la angla [ʃ] (literumita sh) havas tian palatan komponenton, kvankam ĝia ĉefa artikulacio engaĝas la pinton de la lango kaj la supran gingivon (tiu tipo de artikulacio nomiĝas palato-alveolara).
Kelkaj lingvoj, ekzemple la rusa, havas palatigitan formon por ĉiuj aŭ preskaŭ ĉiuj konsonantoj.
IFA
La palataj konsonantoj identigitaj de la Internacia Fonetika Alfabeto estas:
IFA | Priskribo | Ekzemplo | |||
---|---|---|---|---|---|
Lingvo | Ortografio | IFA | Signifo | ||
palata nazalo | Franca | agneau | [aɲo] | ŝafido | |
senvoĉa palata plozivo | Hungara | hattyú | [hɒcːuː] | cigno | |
voĉa palata plozivo | Margi | ɟaɗí | [ɟaɗí] | ĝibo de bovino | |
palata frotsono senvoĉa | Germana | nicht | [nɪçt] | ne | |
palata frotsono voĉa | Hispana | yema | [ʝema] | ovo-flavo | |
palata alproksimanto | Angla | yes | [jɛs] | jes | |
laterala palata alproximanto | Itala | gli | [ʎi] | la (virseksa multnombro) | |
voĉa palata injektivo | Svahila | hujambo | [huʄambo] | saluton |
Piednotoj
- ↑ Ian Maddieson (kun ĉapitro kontribuita de Sandra Ferrari Disner); Patterns of sounds; Cambridge University Press, 1984. ISBN 0-521-26536-3