22-a de decembro

decembro
lu	ma	me	ĵa	ve	sa	di
						1
2	3	4	5	6	7	8
9	10	11	12	13	14	15
16	17	18	19	20	21	22
23	24	25	26	27	28	29
30	31
aranĝo de 2024 tagoj

La 22-a de decembro estas la 356-a tago de la jaro (la 357-a en superjaroj) laŭ la Gregoria kalendaro. 9 tagoj restas. Estas la unua tago de zodiaksigno Kaprikorno.

En la 22-a de decembro okazis, interalie:

Eventoj

• Maksimumo de meteorfluo de Ursidoj
• 401: Inocento la 1-a iĝis papo
• 1135: Stefano kroniĝis kiel reĝo de Anglio
• 1216: Papo Honorio la 3-a eldonis buleon agnoskantan ordenon de dominikanoj
• 1248: Reconquista: Ferdinando la 3-a konkeris Sevilon
• 1386: Armeo de Timur konkeris Tbilison
• 1522: Dum turka sieĝo de Rodoso kapitulacis Malta Ordeno
• 1561: Ĉeĥio: Kladno iĝis urbo
• 1573: Universitato en Olomouc fondiĝis - unua en Moravio, kaj la dua en la tuta Ĉeĥio
• 1636: Ferdinando la 3-a iĝis reĝo de Germanio
• 1655: Sveda diluvo: sveda armeo konkeris Elbląg
• 1666: Akademio de Sciencoj de Francio fondiĝis
• 1711: Karolo la 6-a kroniĝis en katedralo de Frankfurto ĉe Majno kiel romia-germana imperiestro
• 1790: Rusa armeo sub gvido de Aleksandr Suvorov konkeris Ismajil dum la turka-rusa milito
• 1793: Pro la sukcesa sieĝo de Toulon Napoleono Bonaparte estis avancita ĝis brigada generalo
• 1807: En Usono oni voĉdonis embargon pri eksterlanda komerco
• 1808: En Teatro ĉe la Vieno okazis premiero de la 5-a simfonio de Ludwig van Beethoven
• 1840: Pola poeto Adam Mickiewicz komencis lekcii pri slavaj literaturoj en Kolegio de Francio
• 1849: Fjodor Dostojevskij estas portata antaŭ pafekzekuta plotono kaj lastmomente amnestiita de la caro Nikolao la 1-a
• 1885: Ito Hirobumi iĝis la unua ĉefministro de Japanio
• 1894: Post tritaga proceso, akuzita pri perfido favore al Germanio Alfred Dreyfus estis kondamnita al ĝisviva ekziligo en la francan punkolonion sur la Diabloinsulo
• 1900: Henryk Sienkiewicz ricevis notarie domon en Oblęgorek (distrikto Kielecki), aĉetitan de sociaj kotizoj okaze de la 25-a datreveno de la literatura verkado - nun troviĝas tie la muzeo
• Unua mondmilito:
  • 1914: Batalo de Łowczówek komenciĝis, kiun partoprenis kontraŭ rusoj la Unua Brigado de Polaj Legioj, flanke de Aŭstrio-Hungario
  • 1917 Armistico en Orienta Fronto kun komenco de traktado de Centraj Potencoj kun Rusio en Bresto
• 1920: En Rusia Soveta Federacia Socialisma Respubliko oni voĉdonis planon de elektrizo de la ŝtato - GOELRO
• 1938: Otto Hahn igis la unuan fision de atomkerno
• 1938: Oni testofluis britan pasaĝeran aviadilon De Havilland Flamingo
• Dua mondmilito en Pollando kaj la mondo:
  • 1939: Germanoj pafmortigis en Krakovo ne malpli ol 7 personojn; al Pabianice alvenis unua milo de germanoj, translogikitaj de Volinio (en sekvaj tagoj estis setligitaj en Poznań-regiono); en Varsovio oni malfermis la unuan kinejon nur po germanoj; prezidanto de Varsovio Stefan Starzyński estas pafmortigita de gestapo (eventuale tagon pli frue aŭ pli poste)
  • 1940: En germanlingva ĵurnalo "Ostdeutscher Beobachter" aperanta en Poznań aperis artikolo alvokanta ne fidi al poloj, kiuj partoprenas sabotadon kaj spionadon
  • Batalo de Anglio: 648 personoj pereis kaj 2364 vundiĝis dum du noktaj aeratakoj de Luftwaffe en Manchesteron el la 22/23-a kaj 23/24-a de decembro; ĵurnalo Pravda esprimis maltrankvilon pri malgranda ekinteresiĝo pri komsomolo en aneksitaj orientaj teritorioj de la Dua Pola Respubliko kaj rekomendis atentemon rilate al membriĝantaj poloj
  • 1941: En Varsovio membroj de rezista movado farbis germanajn publikajn tabulojn kun skizo pri frontoj en Sovetunio
  • Kanado: en Otavo pola konsulo enmanigas Batal-Krucon al kanada oficiro, komandoro Nelson Lay, kiu kiel unu el komandantoj de britaj kontraŭtorpedaj ŝipoj pasintjare distingiĝis dum evakuo de pola soldataro de Francio al Britio; en disaŭdigaĵo de BBC en Londono polaj soldatoj trifoje aperis - unu piloto-sciencisto rakontis pri batalo kontraŭ modernaj hunoj kaj koruso kantis kristnaskajn kantojn
  • 1942: Judaj grupoj de Popola Gvardio faris en Krakovo kelke da sabotadoj - membroj de krakova unuo de Juda Batal-Organizo ĵetis grenadojn al la kafejo „Cyganeria” (tiutempe nur por germanoj), rezulte 7-10 germanaj oficiroj pereis
  • 1943: Germana polico pafekzekutis 30 personojn de malliberejo en la kastelo de Lublin, 10 polojn en Krasnystaw kaj 8 aliloke; en Poznań germanoj pendumis 7 polojn; taĉmento de Popola Gvardio detruis laktejon kaj senarmigis policejon apud Mińsk Mazowiecki
  • Sovetaj partizanoj en Zawołocze (Pskova provinco) arestis malgrandan taĉmenton de Pola Enlanda Armeo, kies membrojn forveturigis al Moskvo
  • 1944: Distrikto Nowotarski: Waffen-SS murdis en Ochotnica 70 kaj germana polico en Tylmanowa 9 personojn; generalo Leopold Okulicki depeŝis al Londono pri senĉesa teroro en okupata de germanoj Pollando "rilate al la pola popolo kaj kulturo"; 82 poloj estis murditaj, parte kun kruelaj torturoj, de Ukraina Ribela Armeo en pola-ukraina vilaĝo Toustobaby (nun en Ternopila provinco) en Volinio - samtempe en du aliaj vilaĝoj ukrainoj murdis 47 kaj 15 personojn
  • Brita ministerio pri eksteraj aferoj enmanigis al pola ambasadoro ĉe la pola registaro en ekzilo en Londono notaĵon por jam nokte rompi radian ligitecon kun "liberigita" de Sovetunio parto de antaŭmilita pola ŝtato kaj doni al brita kontrolo depeŝojn sendataj al polaj teritorioj troviĝantaj sub germana okupado; Béla Miklós Dálnoki iĝis ĉefministro de Hungario
• 1947: Antaŭ Supera Nacia Tribunalo en Krakovo finiĝis la unua proceso pri la koncentrejo kaj ekstermejo Aŭŝvico – 21 militkrimulojn oni pendumis, 8 kondamnis al ĝisviva mallibero kaj 10 al 3-15 jaroj de malliberejo
• 1947: Konstitucio de la Itala Respubliko estis aprobita de la Konstitucifara Asembleo de la Itala Respubliko
• 1949: Ukrainio: trolebusa trafiko ekfunkciis en Zaporiĵo
• 1949: Japanio postulis de Usono redonon de Okinava insulo
• 1952: Usona Senato anoncis raporton pri la masakro de Katin, en kiu kulpigis Sovetunion pri amasa murdado de polaj oficiroj kaj apelaciis fondi internacian tribunalon por prijuĝi la krimon
• 1956: Evakuo de britaj kaj francaj taĉmentoj de Egiptujo dum la Sueza krizo
• 1965: Premiero de la usona melodrama filmo Doktoro Ĵivago bazita sur la romano de Boris Pasternak
• 1970: Pola decembro: en Szczecin reprezentantoj de strikantoj subskribis interkonsenton kun regopovoj de la vojevodio - de milicaj kaj armeaj kugloj pereis ne malpli ol 45 personoj, 1165 vundiĝis, kelkaj miloj estis arestitaj kaj la plej aktivaj persekutataj dum pluraj jaroj
• 1970: En Duesseldorf germana juĝejo kondamnis al ĝisviva mallibero Franz Stangl, estintan komandanton de germana ekstermejo en Treblinka, en kiu ĝis ties likvido en novembro 1943 oni murdis preskaŭ 900 mil judojn
• 1971: Dako iĝis ĉefurbo de Bangladeŝo
• 1974: En referendumo farita sur 4 insuloj de Komoroj sendependecon elektis loĝantoj de Anjuano, Mohéli kaj Granda Komoro, Majoto restis sub regado de Francio
• 1978: Soveta seria murdisto Andrej Ĉikatilo mortigis sian unuan viktimon
• 1979: Katalunio kaj Eŭskio aŭtonomiĝis
• 1981: Ŝtatoj de Eŭropa Ekonomia Komunumo en sia deklaro agnoskis, ke la agado de polaj regopovoj ligitaj kun enkonduko de la milita stato en Pollando estis rompo de la Helsinka Interkonsento el 1975
• 1989: Germana reunuiĝo: en Berlino remalfermiĝis Brandenburga pordego
• 1990: Lech Wałęsa iĝis prezidento de Pollando - la lasta pola prezidento en ekzilo Ryszard Kaczorowski transdonis al li distingilojn de ordonpovo
• 1997: 45 indianoj estis masakritaj de kvazaŭarmea bando en preĝejo dum registara kampanjo kontraŭ Zapatista Armeo por Nacia Liberigo en meksika subŝtato Chiapas
• 1999: Mamadou Tandja iĝis prezidento de Niĝero
• 2001: Hamid Karzai iĝis provizora ĉefministro de Afganio
• 2002: Janez Drnovšek iĝis prezidento de Slovenio
• 2008: Emil Boc iĝis ĉefministro de Rumanio
• 2010: Diktatoro de Argentino Jorge Rafael Videla estis kondamnita al dum-viva mallibero pro krimoj kontraŭ la homeco
• 2010: Barack Obama permesis al gejoj soldatservi en la usona armeo
• 2012: Borut Pahor iĝis prezidento de Slovenio
• 2016: Kontraŭpolismo: laŭ verdikto de Apelacia Tribunalo en Krakovo germana televido ZDF estas devigata en sia TTT-paĝo dum unu monato pardonpeti polan malliberulon de koncentrejo Aŭŝvico pro la esprimo "polaj morto-koncentrejoj Majdanek kaj Aŭŝvico" el julio 2013 - unua gajnita proceso kontraŭ okcidentaj amaskomunikiloj kalumniantaj Pollandon, kiuj aperas de certa tempo jam pli ol centfoje jare

Naskiĝoj

• 240: Diokleciano, imperiestro de Romio enkondukinta monarkion (m. 311)
• 1449: Filippo Maria Sforza, Grafo de Korsiko kaj Pavio, filo de Francesco Sforza (n. 1492)
• 1550: Cremonini Cesare, itala filozofo, reprezentanto de aristotelismo (m. 1631)
• 1608: Arnold Johan Messenius, veda historiisto kaj filo de Johannes Messenius (m. 1651)
• 1639: Jean Racine, franca poeto kaj dramaturgo, membro de la Franca Akademio (m. 1699)
• 1666: Gobind Singh, guruo de sikismo, la deka kaj la lasta (m. 1708)
• 1696: James Oglethorpe, brita generalo, fondinto de kolonio Georgio (m. 1785)
• 1755: Georges Couthon, franca jakobeno, proksima aliancano de Robespiero (m. 1794)
• 1787: Muhamad al-Sanusi, fondinto de Sanusi-ordeno disvastiĝinta en Libio, sajido (m. 1859)
• 1805: August Theodor von Grimm, germana pedagogo
• 1837: Vladimir Markovnikov, rusa kemiisto, konata de la regulo de Markovnikov (m. 1904)
• 1848: Ulrich von Wilamowitz-Moellendorf, germana klasika filologo (m. 1931)
• 1853: Teresa Carreño, venezuela pianvirtuozino (m. 1917)
• 1858: Giacomo Puccini, itala komponisto de operoj kiel La Bohème, Tosca aŭ Madama Butterfly (m. 1924)
• 1864: Oscar Alin, sveda politikisto, politikscienculo kaj historiisto (m. 1900)
• 1872: Zdzisław Krygowski, pola matematikisto, kiu iniciatis kriptologiajn esplorojn pri Enigma, rektoro de Politekniko de Lvovo m. 1955)
• 1878: Ferenc Monay, hungara pastro, historiisto, verkisto (m. 1964)
• 1880: Dániel Jób, hungara verkisto, reĝisoro kaj teatrestro (m. 1955)
• 1881: Szczepan Jeleński, pola inĝeniero, verkisto kaj populariganto de scienco (m. 1949)
• 1882: Arthur Eddington, brita astrofizikisto, kvakero (m. 1944)
• 1883: Edgar Varese, usona komponisto francdevena (m. 1965)
• 1887: Srinivasa Aiyangar Ramanujan, barata bramano kaj matematikisto, genia memlernanto (m. 1920)
• 1899: Gustaf Gründgens, germana aktoro, reĝisoro kaj intendanto (m. 1963)
• 1900: Hermanus Jacob Blokker, nederlanda vendorganizanto, kunredaktoro de "Holanda Esperantisto" (m. 1974)
• 1903: Sándor Tompa, hungara aktoro, laŭreato de Kossuth-premio (m. 1969)
• 1913: Jaroslav Mařík, ĉeĥa esperantisto, gvidanto de Esperantista Klubo en Praha, honora membro de UEA kaj ĈEA (m. 1997)
• 1922: Randolph L. Braham, hungar-juddevena usona historiisto
• 1922: Zoltán Nemes, rumania hungara, ĵurnalisto, redaktoro
• 1925: Géza Kovách, rumania hungara historiisto (m. 2004)
• 1927: Ilona Lászlóffy, rumania hungara pedagogino
• 1932: Lajos Zöld, rumania hungara ĵurnalisto (m. 2014)
• 1937: Bożena Mamontowicz-Łojek, pola historiistino, teatrologo, prezidantino de Pola Katina Fondaĵo (m. 2010)
• 1939: Lajos Balázs, rumania hungara etnografo, universitata docento
• 1943: Paul Wolfowitz, usona politikisto, prezidanto de Monda Banko
• 1949: Maurice Gibb kaj Robin Gibb - dunaskitoj, membroj de muzika grupo Bee Gees
• 1952: Sandra Kalniete, latva politikistino, verkistino, diplomatino, membro de la Eŭropa Parlamento
• 1960: Jean-Michel Basquiat, usona nuntempa artisto, novekspresionisto, pentristo de grafitio (m. 1988)
• 1972: Vanessa Paradis, franca kantistino, aktorino, modelulino
• 1984: Basshunter, sveda diskĵokeo
• 1990: Jean-Baptiste Maunier, franca kantisto kaj aktoro
• 1992: Anis Amri, tunizia teroristo

Mortoj

• 69: Vitelio, imperiestro de Romio el Flavia dinastio (n. 15)
• 1100: Břetislav la 2-a, ĉeĥa princo el dinastio Premislidoj (naskiĝis ĉirkaŭ 1060)
• 1316: Egidio Romano, itala kleriko, filozofo, disĉiplo de Tomaso de Akvino, profesoro de Pariza Universitato (naskiĝis ĉirkaŭ 1243)
• 1419: Johano la 23-a, kontraŭpapo dum la Granda okcidenta skismo (naskiĝis ĉirkaŭ 1370)
• 1530: Willibald Pirckheimer, germana humanisto, politikisto, juristo (n. 1470)
• 1616: Jacob Le Maire, nederlanda maristo ĉirkaŭnaviginta la teron (naskiĝis ĉirkaŭ 1585)
• 1641: Maximilien de Béthune, franca politikisto, hugenoto, marŝalo kaj ministro de la franca reĝo Henriko la 4-a (n. 1560)
• 1651: Arnold Johan Messenius, sveda historiisto kaj filo de Johannes Messenius (n. 1608)
• 1651: Arnold Messenius, sveda politika disidento, morte kondamnita de la reĝino Kristina (n. 1629)
• 1764: László Amade, hungara poeto, filo de poeto Antal Amade (n. 1703)
• 1828: William Hyde Wollaston, angla kemiisto, inventisto kaj doktoro pri medicino, malkovrinto de paladio kaj rodio (n. 1766)
• 1867: Jean-Victor Poncelet, franca matematikisto, inĝeniero, generalo (n. 1788)
• 1870: Gustavo Adolfo Bécquer, hispana verkisto de romantikismo (n. 1836)
• 1875: Zsigmond Kemény, hungara barono kaj verkisto, prezidanto de Societo Kisfaludy (n. 1814)
• 1880: George Eliot, angla verkistino de Viktoriana epoko, tradukistino de filozofiaj verkoj (n. 1819)
• 1897: Albert Pálffy, hungara ĵurnalisto, membro de Societo de Dekopo kaj de pluraj aliaj (n. 1820)
• 1902: Richard von Krafft-Ebing, germana psikiatro, seksologo, neŭrologo, aŭtoro de la libro Psikopatio de la sekso (n. 1840)
• 1917: Francesca Saverio Cabrini, usona kristana sanktulino (n. 1850)
• 1918: Bruno Riefling, norvega studento, prezidanto de Norvega Esperantista Ligo (n. 1895)
• 1927: Domokos Sipos, hungara verkisto kaj poeto (n. 1882)
• 1936: Nikolaj Ostrovskij, soveta verkisto ukrain-ĉeĥdevena, batalinta en sekretaj taĉmentoj (formiĝintaj post Ĉeka) (n. 1904)
• 1936: Dragutin Gorjanović-Kramberger, kroata geologo kaj paleontologo
• 1940: Nathanael West, usona verkisto juddevena (n. 1903)
• 1943: Beatrix Potter, brita verkistino kaj natursciencistino (n. 1866)
• 1960: György Kiss Benke, rumania hungara ĵurnalisto (n. 1927)
• 1961: János Husovszky, hungara pentristo, unu el vicprezidantoj de Artistkolonio de Baia Mare, persekutata de komunistoj (n. 1883)
• 1972: Ferenc Sükösd, rumania hungara pentristo (n. 1933)
• 1973: Georg Eichholz, germana protestantisma teologo, movadano de Konfesanta Eklezio (n. 1909)
• 1989: Samuel Beckett, irlanda Nobelpremiita verkisto, reprezentanto de Absurda Teatro (n. 1906)
• 1995: István Fóriss, hungara aktoro (n. 1963)
• 1995: James Meade, brita Nobelpremiita ekonomikisto kontribuinta al teorio pri la Internacia komerco (n. 1907)
• 1998: Ilona Thiery H., hungara verkisto loĝanta en Germanio kaj Usono (n. 1911)
• 2001: László Ujfalusi, hungara trombonisto, universitata instruisto (n. 1914)
• 2004: Zhang Qicheng, ĉina esperantisto, honora prezidanto de Ĉina Esperanto-Ligo kaj honora membro de UEA (n. 1913)
• 2008: Lansana Conté, prezidento de Gvineo (n. 1934)
• 2012: Květa Legátová, ĉeĥa verkistino, aŭtorino de radiaj teatraĵoj (n. 1919)
• 2014: Joe Cocker, angla kantisto de rok-muziko kaj bluso (n. 1944)

Specialaj tagoj kaj festoj

• Romkatolika Eklezio: Francesca Saverio Cabrini, la unua usona civitanino enkanonigita
• Ĉefa lotumado de hispana nacia loterio.

Tagoj de semajno

La 22-a de decembro estas (laŭ gregoria kalendaro):

• Dimanĉo en jaroj: 1585 1591 1596 1602 1613 1619 1624 1630 1641 1647 1652 1658 1669 1675 1680 1686 1697 1709 1715 1720 1726 1737 1743 1748 1754 1765 1771 1776 1782 1793 1799 1805 1811 1816 1822 1833 1839 1844 1850 1861 1867 1872 1878 1889 1895 1901 1907 1912 1918 1929 1935 1940 1946 1957 1963 1968 1974 1985 1991 1996 2002 2013 2019 2024 2030 2041 2047 2052 2058 2069 2075 2080 2086 2097;
• Lundo en jaroj: 1586 1597 1603 1608 1614 1625 1631 1636 1642 1653 1659 1664 1670 1681 1687 1692 1698 1704 1710 1721 1727 1732 1738 1749 1755 1760 1766 1777 1783 1788 1794 1800 1806 1817 1823 1828 1834 1845 1851 1856 1862 1873 1879 1884 1890 1902 1913 1919 1924 1930 1941 1947 1952 1958 1969 1975 1980 1986 1997 2003 2008 2014 2025 2031 2036 2042 2053 2059 2064 2070 2081 2087 2092 2098;
• Mardo en jaroj: 1587 1592 1598 1609 1615 1620 1626 1637 1643 1648 1654 1665 1671 1676 1682 1693 1699 1705 1711 1716 1722 1733 1739 1744 1750 1761 1767 1772 1778 1789 1795 1801 1807 1812 1818 1829 1835 1840 1846 1857 1863 1868 1874 1885 1891 1896 1903 1908 1914 1925 1931 1936 1942 1953 1959 1964 1970 1981 1987 1992 1998 2009 2015 2020 2026 2037 2043 2048 2054 2065 2071 2076 2082 2093 2099;
• Merkredo en jaroj: 1582 1593 1599 1604 1610 1621 1627 1632 1638 1649 1655 1660 1666 1677 1683 1688 1694 1700 1706 1717 1723 1728 1734 1745 1751 1756 1762 1773 1779 1784 1790 1802 1813 1819 1824 1830 1841 1847 1852 1858 1869 1875 1880 1886 1897 1909 1915 1920 1926 1937 1943 1948 1954 1965 1971 1976 1982 1993 1999 2004 2010 2021 2027 2032 2038 2049 2055 2060 2066 2077 2083 2088 2094;
• Ĵaŭdo en jaroj: 1583 1588 1594 1605 1611 1616 1622 1633 1639 1644 1650 1661 1667 1672 1678 1689 1695 1701 1707 1712 1718 1729 1735 1740 1746 1757 1763 1768 1774 1785 1791 1796 1803 1808 1814 1825 1831 1836 1842 1853 1859 1864 1870 1881 1887 1892 1898 1904 1910 1921 1927 1932 1938 1949 1955 1960 1966 1977 1983 1988 1994 2005 2011 2016 2022 2033 2039 2044 2050 2061 2067 2072 2078 2089 2095;
• Vendredo en jaroj: 1589 1595 1600 1606 1617 1623 1628 1634 1645 1651 1656 1662 1673 1679 1684 1690 1702 1713 1719 1724 1730 1741 1747 1752 1758 1769 1775 1780 1786 1797 1809 1815 1820 1826 1837 1843 1848 1854 1865 1871 1876 1882 1893 1899 1905 1911 1916 1922 1933 1939 1944 1950 1961 1967 1972 1978 1989 1995 2000 2006 2017 2023 2028 2034 2045 2051 2056 2062 2073 2079 2084 2090;
• Sabato en jaroj: 1584 1590 1601 1607 1612 1618 1629 1635 1640 1646 1657 1663 1668 1674 1685 1691 1696 1703 1708 1714 1725 1731 1736 1742 1753 1759 1764 1770 1781 1787 1792 1798 1804 1810 1821 1827 1832 1838 1849 1855 1860 1866 1877 1883 1888 1894 1900 1906 1917 1923 1928 1934 1945 1951 1956 1962 1973 1979 1984 1990 2001 2007 2012 2018 2029 2035 2040 2046 2057 2063 2068 2074 2085 2091 2096.