1-a de septembro: Malsamoj inter versioj

El Vikipedio, la libera enciklopedio
[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
Enhavo forigita Enhavo aldonita
→‎Eventoj: libereca sonorilo alvenis al Filadelfio
→‎Eventoj: pola-litova armistico
Linio 11: Linio 11:
* [[1271]]: [[Gregorio la 10-a]] iĝis papo
* [[1271]]: [[Gregorio la 10-a]] iĝis papo
* [[1273]]: Elekto de [[Rudolfo la 1-a (Sankta Romia Imperio)|Rudolfo la 1-a]] kiel [[reĝo de la romanoj|romia-germana]] imperiestro ĉesigis la Grandan Interregnon
* [[1273]]: Elekto de [[Rudolfo la 1-a (Sankta Romia Imperio)|Rudolfo la 1-a]] kiel [[reĝo de la romanoj|romia-germana]] imperiestro ĉesigis la Grandan Interregnon
* [[1364]]: '''Papo [[Urbano la 5-a]] eldonis [[buleo (papo)|buleon]] vivigantan [[Jagelona Universitato|Krakovan Akademion]]''', pli frue anoncitan de la pola reĝo [[Kazimiro la 3-a (Pollando)|Kazimiro la Granda]]
* [[1364]]: '''Papo [[Urbano la 5-a]] eldonis [[buleo (papo)|buleon]] vivigantan [[Jagelona Universitato|Krakovan Akademion]]''', pli frue anoncitan de la pola reĝo [[Kazimiro la 3-a (Pollando)|Kazimiro la Granda]]:
* [[1431]]: En Czartorysk apud [[Lucko]] oni subskribis [[armistico]]n inter [[Grandprinclando Litovio|litova grandduko]] [[Švitrigaila]] kaj pola reĝo [[Ladislao la 2-a Jogajlo]]
* [[1529]]: [[Sancti Spiritu]], unua eŭropa hispana setlejo en [[Argentino]], estis detruita de [[indiĝeno|indiĝenaj]] [[indianoj]]
* [[1529]]: [[Sancti Spiritu]], unua eŭropa hispana setlejo en [[Argentino]], estis detruita de [[indiĝeno|indiĝenaj]] [[indianoj]]
* [[1636]]: [[Pollando]]: [[diocezo]] de [[Smolensk]] kreiĝis, establita de reĝo [[Sigismondo la 3-a Vasa]] post rekonkero de la urbo en la dua [[Pola-rusa milito 1609-1618|pola-rusa milito]]
* [[1636]]: [[Pollando]]: [[diocezo]] de [[Smolensk]] kreiĝis, establita de reĝo [[Sigismondo la 3-a Vasa]] post rekonkero de la urbo en la dua [[Pola-rusa milito 1609-1618|pola-rusa milito]]
Linio 40: Linio 41:
* [[1935]]: Litova [[mararmeo]] kreiĝis
* [[1935]]: Litova [[mararmeo]] kreiĝis
* [[Dua mondmilito]] en [[Pollando]] kaj la mondo:
* [[Dua mondmilito]] en [[Pollando]] kaj la mondo:
** [[1939]]: '''Sen [[militdeklaro]] [[Germanio]] kaj [[Slovaka ŝtato]] frumatene je la 4:40 [[invado en Pollandon|invadis Pollandon]] - komenco de la dua mondmilito''' (ĉ. 70 milionoj de [[homo]]j pereos, en tio 6 milionoj de [[poloj|polaj]] civitanoj, t.e. 3000 [[viktimo]]j ĉiutage); prezidento [[Ignacy Mościcki]] enkondukis [[militjuro]]n sur teritorio de la tuta [[Pollando|lando]]; [[sieĝo de Westerplatte]]: pola militunuo pripafata de 11 [[kanono]]j de gaste alveninta kirasita [[batalŝipo]] - '''unua [[batalo]] de la milito daŭranta 7 tagojn''' (anstataŭ dekkelkaj horoj planataj de [[germanoj]]); [[Bombado de Wieluń]] - unua germana atako de 29 [[Junkers Ju 87]] kun 50 [[tuno]]j da [[bombo]]j al civilaj celoj (nova germana [[normo]], kontraŭa al la [[internacia juro]] - '''unua germana [[militkrimo]] de la milito''') - la urbo detruiĝis 75% (laŭvice [[malsanulejo]], [[sinagogo]], [[preĝejo]]), ĉirkaŭ 1200 [[poloj]] pereis; komandanto de Pola [[Poŝto]] en [[Gdańsk]] mortfalis - la poŝtistoj defendis sin dum 14 horoj anstataŭ planataj 1-2 laŭ germanoj kaj 6 laŭ poloj; '''[[Poznań]]: dum aeratakoj 195 personoj pereis kaj 43 mortis pro vundoj'''; [[Katowice]]: enurbe kaj regione estis 15 [[ekzekuto]]j kun 199 murditaj poloj; soldatoj de [[Wehrmacht]] en 15 ekzekutoj murdis en teritorio de Pollando 139 personojn (ĉiutage dum la germana invado estis ĉ. 15 amasaj ekzekutoj, en kiuj pereis 12 000 homoj); '''batalo de Mokra''' (apud [[Kłobuck]]) - Volinia [[Brigado|Brigada]] [[Kavalerio]] dum la tuta tago haltigis la 4-an Kirasitan [[Divizio]]n (polaj perdoj: 530 soldatoj, en tio 27 oficiroj, mortigitaj, vunditaj kaj perdiĝintaj, kaj 300 [[ĉevalo]]j; germanaj perdoj: pli ol 100 [[tanko]]j kaj kelkcent soldatoj); [[Toruń]]: je la 5.30 subleŭtenanto '''piloto [[Stanisław Skalski]] pafalterigis unuan germanan aviadilon''' (septembre pafalterigis 6); [[Varsovio]]: subkolonelo piloto Leopold Pamuła post pafalterigo de du germanaj aviadiloj kaj manko de [[municio]] [[ramo|ramis]] la laŭvican kaj [[paraŝuto|paraŝutis]]; '''en [[Tczew]] revenĝe mortfalis unuaj [[viktimo]]j de la milito''' - polaj [[fervojisto]]j kaj [[dogano|doganistoj]] ekblokintaj germanan [[trajno]]n kun [[armilo]]j - '''unua malvenko de germanoj pro defendo kaj eksplodigo de la urbaj [[landlimo|landlimaj]] [[ponto]]j, pro kio ili revenĝe murdis kelkaj miloj de poloj en la unuaj tagoj de la milito'''; gazeto "Goniec Warszawski" (Varsovia Kuriero) aperigis [[verso]]n de [[Kazimierz Wierzyński]] "Święty Boże" (Sankta [[Dio]]), verkitan tagon pli frue, kiu komencis la polan militan [[poezio]]n; gazetaro skribis pri hieraŭa soveta ratifiko de la [[pakto Ribbentrop-Molotov]]; '''reprezentanto de [[Slovakio]] en [[Varsovio]] Ladislav Szathmary rifuzis obeemon al sia registaro pro ties subskribo de [[kunlaborismo|kunlaboro kun germanoj]]'''
** [[1939]]: '''Sen [[militdeklaro]] [[Germanio]] kaj [[Slovaka ŝtato]] frumatene je la 4:40 [[invado en Pollandon|invadis Pollandon]] - komenco de la dua mondmilito''' (ĉ. 70 milionoj de [[homo]]j pereos, en tio 6 milionoj de [[poloj|polaj]] civitanoj, t.e. 3000 [[viktimo]]j ĉiutage); prezidento [[Ignacy Mościcki]] enkondukis [[militjuro]]n sur teritorio de la tuta [[Pollando|lando]]; [[sieĝo de Westerplatte]]: pola militunuo pripafata de 11 [[kanono]]j de gaste alveninta kirasita [[batalŝipo]] - '''unua [[batalo]] de la milito daŭranta 7 tagojn''' (anstataŭ dekkelkaj horoj planataj de [[germanoj]]); [[Bombado de Wieluń]] - unua germana atako de 29 [[Junkers Ju 87]] kun 50 [[tuno]]j da [[bombo]]j al civilaj celoj (nova germana [[normo]], kontraŭa al la [[internacia juro]] - '''unua germana [[militkrimo]] de la milito''') - la urbo detruiĝis 75% (laŭvice [[malsanulejo]], [[sinagogo]], [[preĝejo]]), ĉirkaŭ 1200 [[poloj]] pereis; '''komandanto de Pola [[Poŝto]] en [[Gdańsk]] mortfalis''' - la poŝtistoj defendis sin dum 14 horoj, anstataŭ planataj 1-2 laŭ germanoj kaj 6 laŭ poloj; '''[[Poznań]]: dum aeratakoj 195 personoj pereis kaj 43 mortis pro vundoj'''; [[Katowice]]: enurbe kaj regione estis 15 [[ekzekuto]]j kun 199 murditaj poloj; soldatoj de [[Wehrmacht]] en 15 ekzekutoj murdis en teritorio de Pollando 139 personojn (ĉiutage dum la germana invado estis ĉ. 15 amasaj ekzekutoj, en kiuj pereis 12 000 homoj); '''batalo de Mokra''' (apud [[Kłobuck]]) - Volinia [[Brigado|Brigada]] [[Kavalerio]] dum la tuta tago haltigis la 4-an Kirasitan [[Divizio]]n (polaj perdoj: 530 soldatoj, en tio 27 oficiroj, mortigitaj, vunditaj kaj perdiĝintaj, kaj 300 [[ĉevalo]]j; germanaj perdoj: pli ol 100 [[tanko]]j kaj kelkcent soldatoj); [[Toruń]]: je la 5.30 subleŭtenanto '''piloto [[Stanisław Skalski]] pafalterigis unuan germanan aviadilon''' (septembre pafalterigis 6); [[Varsovio]]: subkolonelo piloto Leopold Pamuła post pafalterigo de du germanaj aviadiloj kaj manko de [[municio]] [[ramo|ramis]] la laŭvican kaj [[paraŝuto|paraŝutis]]; '''en [[Tczew]] revenĝe mortfalis unuaj [[viktimo]]j de la milito''' - polaj [[fervojisto]]j kaj [[dogano|doganistoj]] ekblokintaj germanan [[trajno]]n kun [[armilo]]j - '''unua malvenko de germanoj pro defendo kaj eksplodigo de la urbaj [[landlimo|landlimaj]] [[ponto]]j, pro kio ili revenĝe murdis kelkaj miloj de poloj en la unuaj tagoj de la milito'''; gazeto "Goniec Warszawski" (Varsovia Kuriero) aperigis [[verso]]n de [[Kazimierz Wierzyński]] "Święty Boże" (Sankta [[Dio]]), verkitan tagon pli frue, kiu komencis la polan militan [[poezio]]n; gazetaro skribis pri hieraŭa soveta ratifiko de la [[pakto Ribbentrop-Molotov]]; '''reprezentanto de [[Slovakio]] en [[Varsovio]] Ladislav Szathmary rifuzis obeemon al sia registaro pro ties subskribo de [[kunlaborismo|kunlaboro kun germanoj]]'''
** '''Registaro de [[Sovetunio]] ebligis al [[germanoj]] uzi [[radiostacio]]n en [[Minsko]] por ke ili povu [[ĉifrado|ĉifre]] instrui siajn [[bombaviadilo|bombaviadilistojn]]'''; germana instrukcio por gazetaro: skribi, ke poloj [[provoko de Gliwice|atakis la unuaj]] kaj en titoloj eviti la vorton ''milito'', kaj informi pri 1,2 mln de germanoj vivantaj en Pollando (la vera nombro estis ĉirkaŭ 700 mil); [[Litovio]] anoncis neŭtralecon; [[Ĉikago]]: "Dziennik Chicagowski" publikigis alvokon de la Koncilio de Amerika Pola Diasporo ''Samlandanoj al Ago!'' kaj membroj de Nacia Asocio de Pollando deklaris transdoni tagan [[enspezo]]n al [[Fonduso]] de Nacia Defendo; en [[Nazia Germanio]] oni konfirmis insignon de [[vundo|vunditoj]] por soldatoj de [[Wehrmacht]], [[SS (organizo)|SS]], Kriegsmarine kaj [[Luftwaffe]] kun la [[Fera Kruco]] (la lasta versio)
** '''Registaro de [[Sovetunio]] ebligis al [[germanoj]] uzi [[radiostacio]]n en [[Minsko]] por ke ili povu [[ĉifrado|ĉifre]] instrui siajn [[bombaviadilo|bombaviadilistojn]]'''; germana instrukcio por gazetaro: skribi, ke poloj [[provoko de Gliwice|atakis la unuaj]] kaj en titoloj eviti la vorton ''milito'', kaj informi pri 1,2 mln de germanoj vivantaj en Pollando (la vera nombro estis ĉirkaŭ 700 mil); [[Litovio]] anoncis neŭtralecon; [[Ĉikago]]: "Dziennik Chicagowski" publikigis alvokon de la Koncilio de Amerika Pola Diasporo ''Samlandanoj al Ago!'' kaj membroj de Nacia Asocio de Pollando deklaris transdoni tagan [[enspezo]]n al [[Fonduso]] de Nacia Defendo; en [[Nazia Germanio]] oni konfirmis insignon de [[vundo|vunditoj]] por soldatoj de [[Wehrmacht]], [[SS (organizo)|SS]], Kriegsmarine kaj [[Luftwaffe]] kun la [[Fera Kruco]] (la lasta versio)
** [[1940]]: '''[[Heinrich Himmler]] direktis al batalo kontraŭ la [[Pola Rezistomovado]] "specialan [[bataliono]]n de [[krimo|krimuloj]] komandatan de [[Oskar Dirlewanger]] sub kontrolo de [[SS (organizo)|SS]]'''; en pola [[Asocio de Armita Batalado]] estis 3733 [[oficiro]]j kun substandarditoj kaj 15 981 suboficiroj; en [[Varto]]-Lando fondiĝis [[konspiro|konspira]] Armia Narodowa (Nacia Armeo); germanaj regopovoj en [[Varsovio]] fiksis polican horon de la 21-a vespere ĝis la 5-a matene; la unuaj n-roj de germanaj gazetoj por poloj aperis en Varsovio kaj [[Krakovo]];
** [[1940]]: '''[[Heinrich Himmler]] direktis al batalo kontraŭ la [[Pola Rezistomovado]] "specialan [[bataliono]]n de [[krimo|krimuloj]] komandatan de [[Oskar Dirlewanger]] sub kontrolo de [[SS (organizo)|SS]]'''; en pola [[Asocio de Armita Batalado]] estis 3733 [[oficiro]]j kun substandarditoj kaj 15 981 suboficiroj; en [[Varto]]-Lando fondiĝis [[konspiro|konspira]] Armia Narodowa (Nacia Armeo); germanaj regopovoj en [[Varsovio]] fiksis polican horon de la 21-a vespere ĝis la 5-a matene; la unuaj n-roj de germanaj gazetoj por poloj aperis en Varsovio kaj [[Krakovo]];
Linio 47: Linio 48:
** '''Ĉefa Sekur-Oficejo de [[Nazia Germanio]] enkondukis devon marki [[judoj]]n per [[Stelo de Davido]]''' en [[Protektorato Bohemio kaj Moravio]], Nazia Germanio kaj en enkorpigitaj al ĝi polaj teritorioj; aktorino Sarah, filino de [[Winston Churchill]] apelacias per [[Londono|Londona]] radio pri helpo al polaj [[rifuĝintoj]]; en [[Blackpool]] aperas nova dusemajna revuo "Skrzydła. Wiadomości ze Świata" (Flugiloj. Sciigoj el la Mondo)
** '''Ĉefa Sekur-Oficejo de [[Nazia Germanio]] enkondukis devon marki [[judoj]]n per [[Stelo de Davido]]''' en [[Protektorato Bohemio kaj Moravio]], Nazia Germanio kaj en enkorpigitaj al ĝi polaj teritorioj; aktorino Sarah, filino de [[Winston Churchill]] apelacias per [[Londono|Londona]] radio pri helpo al polaj [[rifuĝintoj]]; en [[Blackpool]] aperas nova dusemajna revuo "Skrzydła. Wiadomości ze Świata" (Flugiloj. Sciigoj el la Mondo)
** [[1942]]: '''[[Pola Enlanda Armeo]] transdonis al [[Londono]] sian [[dokumento]]n pri [[ekstermejo|ekstermado]] de [[judoj]]'''; Organizaĵo de Eta [[Sabotado]] okaze de la datreveno de eksplodo de la dua mondmilito disĵetis en [[Varsovio]] ĉirkaŭ 30 mil [[flugfolio]]jn; [[pola|pollingva]] "[[Biuletyn Informacyjny]]" atingis nombron de 24 mil ekzempleroj; nokte de la 1-a/2-a de septembro '''sovetaj [[aviadilo]]j bombis [[Varsovio]]n - aparte damaĝis kvartalo [[Wola (administra parto de Varsovio)|Wola]]'''
** [[1942]]: '''[[Pola Enlanda Armeo]] transdonis al [[Londono]] sian [[dokumento]]n pri [[ekstermejo|ekstermado]] de [[judoj]]'''; Organizaĵo de Eta [[Sabotado]] okaze de la datreveno de eksplodo de la dua mondmilito disĵetis en [[Varsovio]] ĉirkaŭ 30 mil [[flugfolio]]jn; [[pola|pollingva]] "[[Biuletyn Informacyjny]]" atingis nombron de 24 mil ekzempleroj; nokte de la 1-a/2-a de septembro '''sovetaj [[aviadilo]]j bombis [[Varsovio]]n - aparte damaĝis kvartalo [[Wola (administra parto de Varsovio)|Wola]]'''
** [[1943]]: '''[[Volinia masakro]]''': [[ukraino]]j murdis en Siomaki dekkelkajn polojn; taĉmento de [[Pola Enlanda Armeo]] de la 31-a de aŭgusto ĝis la 1-a de septembro konkeris por kelkaj horoj [[Końskie]] mortigante 10 agentojn de [[gestapo]] kaj prenante provizon kun [[municio]]; en [[Poznań]] reaktiviĝis konspira organizaĵo "Polska Niepodległa" (Pollando Sendependa) kun [[spionado|spiona]], [[sabotado|sabota]] kaj [[propagando|propaganda]] celo; en [[Pińczów]] aperis unua n-ro de [[skoltismo|skolta]] subtera revuo "Dywersant" (Flanka Atakanto); '''"[[Biuletyn Informacyjny]]" aperis en eldonkvanto de 43 mil ekzempleroj'''
** [[1943]]: '''[[Volinia masakro]]''': [[ukraino]]j murdis en Siomaki dekkelkajn polojn; de la 31-a de aŭgusto ĝis la 1-a de septembro taĉmento de '''[[Pola Enlanda Armeo]] konkeris por kelkaj horoj [[Końskie]] mortigante 10 agentojn de [[Gestapo]] kaj prenante provizon kun [[municio]]'''; en [[Poznań]] reaktiviĝis konspira organizaĵo "Polska Niepodległa" (Pollando Sendependa) kun [[spionado|spiona]], [[sabotado|sabota]] kaj [[propagando|propaganda]] celo; en [[Pińczów]] aperis unua n-ro de [[skoltismo|skolta]] subtera revuo "Dywersant" (Flanka Atakanto); '''"[[Biuletyn Informacyjny]]" aperis en eldonkvanto de 43 mil ekzempleroj'''
** '''Polaj [[ĉasaviadilo|ĉasaviadilistoj]] pafalterigis ĝis tiu ĉi tago 570 malamikajn [[aviadilo]]jn certe''', 152 verŝajne kaj 192 difektis
** '''Polaj [[ĉasaviadilo|ĉasaviadilistoj]] pafalterigis ĝis tiu ĉi tago 570 malamikajn [[aviadilo]]jn certe''', 152 verŝajne kaj 192 difektis
** [[1944]]: [[Ribelo de Varsovio]] (pli da eventoj): '''ĉiuj soldatoj kaj parto de civilaj loĝantoj de Malnova Urbo evakuiĝis per [[kloako (kanalo)|kanaloj]] al [[Śródmieście|Mezurbo]]''' (4500-5000 personoj) - nur 50-persona grupo de [[Bataliono]] "Zośka" trairis surtere; [[Hitler]] sugestis ĵeti super ribelanta Varsovio [[mino]]jn por bruligi konstruaĵojn; [[germanoj]] [[murdo|murdis]] en Varsovio 2 [[profesoro]]jn, geografon Stanisław Lencewicz kaj arthistoriiston Zygmunt Batowski kaj per [[tanko|tankaj]] [[kuglo]]j detruis monumenton al pola reĝo [[Sigismondo la 3-a Vasa]]; soveta [[NKVD]] [[deportado|deportis]] de [[Vilno]] 72 soldatojn de [[Pola Enlanda Armeo]] en [[Sovetunio]]n; germanaj kaj [[ukraino|ukrainaj]] policanoj pafmortigis 8 virojn en du vilaĝoj de [[distrikto Wielicki]]
** [[1944]]: [[Ribelo de Varsovio]] (pli da eventoj): '''ĉiuj soldatoj kaj parto de civilaj loĝantoj de Malnova Urbo evakuiĝis per [[kloako (kanalo)|kanaloj]] al [[Śródmieście|Mezurbo]]''' (4500-5000 personoj) - nur 50-persona grupo de [[Bataliono]] "Zośka" trairis surtere; [[Hitler]] sugestis ĵeti super ribelanta Varsovio [[mino]]jn por bruligi konstruaĵojn; [[germanoj]] [[murdo|murdis]] en Varsovio 2 [[profesoro]]jn, geografon Stanisław Lencewicz kaj arthistoriiston Zygmunt Batowski kaj per [[tanko|tankaj]] [[kuglo]]j detruis monumenton al pola reĝo [[Sigismondo la 3-a Vasa]]; soveta [[NKVD]] [[deportado|deportis]] de [[Vilno]] 72 soldatojn de [[Pola Enlanda Armeo]] en [[Sovetunio]]n; germanaj kaj [[ukraino|ukrainaj]] policanoj pafmortigis 8 virojn en du vilaĝoj de [[distrikto Wielicki]]

Kiel registrite je 10:45, 1 sep. 2019

septembro
lu ma me ĵa ve sa di
1
2 3 4 5 6 7 8
9 10 11 12 13 14 15
16 17 18 19 20 21 22
23 24 25 26 27 28 29
30
aranĝo de 2024
tagoj

La 1-a de septembro estas la 244-a tago de la jaro (la 245-a en superjaroj) laŭ la Gregoria kalendaro. 121 tagoj restas.

Je la 1-a de septembro okazis, interalie:

Eventoj

Naskiĝoj

Mortoj

Specialaj tagoj kaj festoj

Tagoj de semajno

La 1-a de septembro estas (laŭ gregoria kalendaro):