Mangostano

Kiel legi la taksonomion Mangostano
Biologia klasado
Regno: Plantoj Filumo: Embryophyta Klaso: Spermatopsida Ordo: Malpigialoj Familio: Kluziacoj Genro: Garcinia
Dunomo
Garcinia mangostana (L., 1753)
Konserva statuso
Konserva statuso: Malplej zorgiga
Aliaj Vikimediaj projektoj

Mangostanarbo (Garcinia mangostana) estas daŭrafoliaj specio el Sud-Orienta Azio kun elipsaj, ledecaj folioj kaj oranĝograndaj, malhele ruĝaj, manĝeblaj beroj, kies gusto estas inter tiu de persiko kaj de vinbero.

Arbo

Mangostanarbo estas 25 m alta, ĉiamverda, malrapide kreskanta arbo kun piramideca krono kaj malhelbruna ĝis nigra, skvama ŝelo. La interna parto de la basto enhavas laktosukon. La branĉoj ĉiam kreskas de la akseloj de vidalvidaj folioj, tiel ke la arbo estas simetrie disbranĉiĝanta. La folioj estas 9-25 x 4,5-13 cm larĝaj, ovalaj, entjerrandaj kaj punktaj. La abo ĝenerale nur post 15 jaroj ekportas fruktojn du-trifoje jare.

La specio nature aperas en Sud-Orienta Azio kaj estas kultivita en humidaj regionoj de Barato ĝis Aŭstralio. Oni ĝin trovas pli kaj pli en tropika Afriko kaj en la Amerika kontinento.

Frukto

Mangostano estas bero kun diametro de 3-8 cm. Ĝi havas dikan, ledecan, glatan ŝelon, kiu estas purpura aŭ violkolora kiam ĝi estas plene mura. Sub la ŝelo troviĝas krono de kvar ĝis ok dikaj, dolĉaj, sukaj kaj neĝoblankaj ariloj. Tiuj ĉi ariloj estas dolĉamaraj laŭ gusto; ili pensigas al liĉio. La arilojn de matura frukto oni manĝas nekuirite. Mangostano rapide ŝimiĝas ene; tial ĝi estas mallonge konservebla.

Propagado, kultivado kaj rikolto

Mangostano estas kutime disvastigita per plantidoj. [2] [13] Vegeta disvastigo estas malfacila kaj plantidoj estas pli fortikaj kaj atingas fruktadon pli frue ol vegetativaj disvastigitaj plantoj. [2] [13]

Mangostano produktas rezisteman semon, kiu ne estas vera semo strikte difinita, sed pli ĝuste priskribita kiel nukela senseksa embrio. [2] [11] [13] Ĉar semformado ne kaŭzas seksan fekundigon, la plantido estas genetike identa al la patrina planto. [2] [13] Se lasita sekiĝi, semo mortas rapide, sed se trempita, semĝermado daŭras inter 14 kaj 21 tagojn kiam la planto povas esti konservita en arbokulturejo dum ĉirkaŭ 2 jaroj kreskanta en malgranda poto. [13]

Kiam la arboj estas ĉirkaŭ 25-30 cm (10-12 in), ili estas transplantitaj al la kampo je interspaco de 20-40 m (66-131 ft). [2] [13] Post plantado, la kampo estas mulita por regi fiherbojn. [2] [14] Transplanti okazas en la pluvsezono ĉar junaj arboj probable estos damaĝitaj de sekeco. [2] [13] Ĉar junaj arboj bezonas ombron, efika interkropado kun bananaj, platanaj, rambutanaj, durianaj aŭ kokosaj folioj. [2] [13] Kokosaj palmoj estas ĉefe uzataj en lokoj kun longa seka sezono, ĉar palmoj ankaŭ donas ombron al maturaj mangostaj arboj. [2] [13] Alia avantaĝo de interkultivado en mangostana kultivado estas subpremo de fiherboj. [2] [14]

La kresko de la arboj malfruiĝas se la temperaturo estas sub 20 ° C (68 ° F). La ideala temperaturo por kreskigi kaj produkti fruktojn estas 25-35 ° C (77-95 ° F) [15] kun relativa humideco super 80%. [14] La maksimuma temperaturo estas 38-40 ° C (100-104 ° F), kaj ambaŭ folioj kaj fruktoj estas sentemaj al brulantaj kaj sunbrulaj, [14] [15] dum la minimuma temperaturo estas 3-5 ° C (37-41 °) F). [15] Junaj plantidoj preferas altnivelan ombron kaj maturaj arboj estas toleremaj al ombro. [15]

Mangostaj arboj havas malfortan radikan sistemon kaj preferas profundajn, bone drenitajn grundojn kun alta humida enhavo, ofte kreskantaj sur riverbordoj. [14] La mangostano ne estas adaptita al kalkaj grundoj, sablaj, aluviaj grundoj aŭ sablaj teroj kun malalta enhavo de organika materio. [15] [16] Mangostanoj bezonas bone distribuitajn pluvojn dum la jaro (<40 mm / monato) kaj 3-5 semajnojn sekan sezonon. [15]

Mangostanaj arboj estas sentemaj al akvodisponeblo kaj apliko de sterkaĵo, kiu kreskas kun la aĝo de arboj, sendepende de regiono. [2] [14] Maturigo de mangostaj fruktoj daŭras 5-6 monatojn, kun rikolto okazanta kiam la perikarpoj estas purpuraj. [2] [11]

Reproduktado

En bredado de plurjara mangostanujo, selektado de greftobazo kaj greftado estas signifaj aferoj por superi limojn al produktado, rikoltado aŭ sezoneco. [2] Plej multaj genetikaj rimedoj por reproduktiĝo estas en ĝermoplasmaj kolektoj, dum iuj sovaĝaj specioj estas kultivataj en Malajzio kaj Filipinoj. [2] [13] Konservaj metodoj estas elektitaj ĉar stokado de semoj sub sekigitaj kaj malaltaj temperaturoj ne sukcesis. [2]

Pro la longa daŭro ĝis la arboj donas fruktojn kaj la longajn rezultajn reproduktajn ciklojn, la reproduktado de mangostanujo ne montriĝis alloga por transplantado aŭ esplorado. [2] [17] Bredaj celoj, kiuj povas plibonigi mangostanan produktadon, inkluzivas: [17]

Sekeco-toleremo, precipe sentemo al sekeco en la unuaj 5 jaroj post ĝermado

Arboarkitekturo por produkti arbon kun krono regula kaj piramida

Fruktokvalito inkluzive de i) superado de maldolĉaj gustokomponentoj kaŭzitaj de ŝanĝoj en pulpo, perikarpo aŭ arilo kaj ii) perikarpa fendado rezultanta de troa akvokaptado

Greftobazo por plibonigita adaptiĝo al sekeco kaj fortika disvolviĝo en fruaj jaroj de kresko

Rendimento Mangostaj arboj povas atingi fruktodonadon en nur 6 jaroj, sed povas postuli 12 aŭ pli da jaroj, depende de klimato kaj kultivaj metodoj. [2] La rendimento de la mangostano varias, depende de klimato kaj aĝo de la arbo. [2] [11] Se la juna arbo naskas por la unua fojo, 200-300 fruktoj povas esti produktitaj, dum ĉe matureco, 500 fruktoj por sezono estas averaĝe. [2] En la aĝo de 30 ĝis 45 jaroj en plena matureco, ĉiu arbo povas doni eĉ 3,000 fruktojn, kun arboj tiel aĝaj kiel 100 jaroj daŭre produktantaj. [2]

Malsanoj kaj damaĝbestoj

Oftaj malsanoj kaj damaĝbestoj La patogenoj kiuj atakas mangostanujo oftas ĉe aliaj tropikaj arboj. La malsanoj povas esti dividitaj en foliecajn, fruktajn, tigajn kaj grundajn malsanojn. [18]

Pestalotiopsis-foliomalsano (Pestalotiopsis flagisettula (nur identigita en Tajlando)) estas unu el la malsanoj, kiuj infektas precipe junajn foliojn. [18] Krome, la patogeno kaŭzas la putradon de la fruktoj antaŭ kaj post la rikolto. [18] Pliaj tigo-kancero kaj ŝvelado estas kaŭzitaj de la patogeno. [18] Iuj el la simptomoj de tigo kancero estas branĉa disigo, gumozo kaj ŝelo veziketanta. [18] La ĉefaj areoj kie la malsano estis observita estas Tajlando, Malajzio kaj Norda Kvinslando. [18]

Alia ofta malsano estas la fadenmalsano aŭ blanka fadenmalsano (Marasmiellus scandens) dum la nomo venas de la micelio kiu similas fadenon. [18] Folioj, branĉetoj kaj branĉoj ankaŭ povas esti difektitaj de la malsano. [18] La sporoj disvastiĝas helpe de vento, pluvgutoj kaj insektoj, kaj prosperas en ombraj, humidaj kaj malsekaj kondiĉoj. [18]

Grava postrikolta malsano, kiu efikas mangostanon precipe en Tajlando, nomiĝas Diplodia frukta putro (Diplodia theobromae), kiu, kiel duaranga patogeno, eniras la gastigantan planton tra vundoj. [18]

Phellinus noxius vivanta sur la radikoj kaj trunkaj bazoj kaŭzas brunajn radikajn malsanojn, nomo derivita de la apero de la miceliaj ligaj grundaj eroj. [18] La distribuado de la fungo okazas per kontakto kun infektita ligno aŭ dikaj rizomorfoj sur arbostumpoj. [18]

Estas kelkaj damaĝbestoj, kiuj manĝas foliojn kaj fruktojn de mangostanujo, inkluzive foliajn manĝantojn (Stictoptera sp.), Folian ministon (Phyllocnictis citrella) kaj fruktoborulo (Curculio sp.). [13] Precipe en arbokulturejoj, la larva stadio de la folia manĝanto povas kaŭzi videblan damaĝon sur junaj folioj, sed povas esti regata pere de biologiaj kontrolaj agentoj. [13] La larva stadio de fruktoborulo (Curculio sp.) Manĝas diversajn partojn de frukto antaŭ maturiĝo. [13]

Kontrolaj rimedoj por malsanoj kaj plagoj

Malsamaj mastrumaj opcioj povas esti aplikataj por regi malsanojn de mangostanujo. [13] [18]

Mezuroj por malhelpi sunfrapon por minimumigi foliomalsanon kaj tigon.

Redukto de vundoj kaŭzitaj de insektoj kaj ŝtorma damaĝo por minimumigi malsanan efikon.

Ŝanĝo de la mikroklimato per arbinterspacigo kaj pritondado.

Kemiaĵoj aplikitaj al radikaj kolumoj kaj arbostumpoj por kontroli radikajn malsanojn.

Fungicidoj por regi fungajn patogenojn.

Biologia lukto aŭ insekticidoj por regi plagoj

Mangostanarbo

Ĉar tropika arbo, la mangostanujo devas esti kreskigita en konstante varmaj kondiĉoj, ĉar ekspozicio al temperaturoj sub 0 ° C (32 ° F) dum longedaŭraj periodoj kutime mortigas maturan planton. Oni scias, ke ili resaniĝas post mallongaj malvarmaj periodoj, ofte kun damaĝo nur al juna plantoj. Spertaj hortikulturistoj kreskigis ĉi tiun specion ekstere, kaj kondukis ilin ĝis fruktiĝo en ekstrema suda Florido. [4]

La juna mangostana frukto, kiu ne bezonas fekundigon por formiĝi (vidu agamospermion), unue aperas kiel palverda aŭ preskaŭ blanka en la ombro de la foliaro. Dum la frukto pligrandiĝas post venontaj du-tri monatoj, la ekzokarpa koloro fariĝas pli malhelverda. Dum ĉi tiu periodo, la frukto pligrandiĝas ĝis ĝia ekzokarpo havas ekstere diametron de 6–8 cm (2 1⁄2–3 coloj), restante malmola ĝis fina, subita maturiĝa stadio.

La subtera kemio de la mangostana ekzokarpo konsistas el aro da polifenoloj, inkluzive de ksantonoj kaj taninoj, kiuj certigas adstringecon, kiu malhelpas infestadon de insektoj, fungoj, plantaj virusoj, bakterioj kaj bestaj atakoj dum la frukto estas nematura. Kolorŝanĝoj kaj moliĝo de la ekzokarpo estas naturaj maturiĝaj procezoj, kiuj indikas ke la frukto povas esti manĝita kaj la semoj finiĝis. [19]

Post kiam la disvolviĝanta mangostana frukto ĉesis ekspansiiĝi, klorofila sintezo malrapidiĝas, kiam komenciĝas la sekva kolora fazo. Komence strieca de ruĝo, la eksokarpa pigmentaĵo transiras de verda al ruĝa al malhelviola, indikante finan maturiĝan stadion. Ĉi tiu tuta procezo okazas dum periodo de dek tagoj kiel manĝebla kvalito de la fruktaj pintoj. Dum la tagoj post forigo de la arbo, la ekzokarpo malmoliĝas laŭ mezuro post postrikolta uzado kaj ĉirkaŭaj stokaj kondiĉoj, precipe relativaj humidaj niveloj. Se la ĉirkaŭa humideco estas alta, ekzokarpa hardado povas daŭri semajnon aŭ pli, kiam la karna kvalito Estas plej alta kaj bonega por konsumo. Tamen, post pluraj pliaj tagoj da stokado, precipe se ne fridigita, la karno ene de la frukto povus difektiĝi sen evidentaj eksteraj indikoj. Uzi la malmolecon de ŝelo kiel indikilon de freŝeco dum la unuaj du semajnoj post rikolto estas tial nefidinda ĉar la ŝelo ne precize malkaŝas la internan staton de la karno. Se la ekzokarpo estas mola kaj cedema kiel matura kaj freŝa fruto en la arbo, ĝi estas kutime bona. [11]

La manĝebla endokarpo de la mangostano havas la saman formon kaj grandecon kiel mandarino en diametro de 4–6 cm (1 1⁄2-2 1⁄2 colo), sed estas blanka. [11] La nombro de fruktaj segmentoj egalas ĝuste kun la nombro de stigmaj loboj sur la ekstera apekso; [2] [11] sekve, pli alta nombro de karnaj segmentoj ankaŭ respondas al la plej malmultaj semoj. [2] La cirklo de kojnoformaj segmentoj enhavas 4-8, malofte 9 segmentojn, [11] la pli grandaj enhavante la apomiktikajn semojn kiuj estas nemanĝeblaj krom se rostitaj. [2] Kiel ne-klimakera frukto, plukita mangostano ne maturiĝas plu, do devas esti konsumata baldaŭ post rikolto. [1] [11]

Ofte priskribita kiel subtila bongustaĵo, [1] la karno havas escepte mildan aromon, kvante havante ĉirkaŭ 1/400-an de la kemiaj konsistigaĵoj de bonodoraj fruktoj, klarigante ĝian relativan mildecon. [20] La ĉefaj volatilaj eroj havantaj karamelajn, herbajn kaj buterajn notojn kiel parto de la mangostana parfumo estas heksila acetato, heksenolo kaj α-copaene.

Nutra enhavo

La endokarpo estas la blanka parto de la frukto enhavanta mildan guston, kiu popularigas la frukton por manĝi. [4] [11] Se analizite specife por ĝia enhavo de esencaj nutraĵoj, tamen mangostana nutrado estas modesta, ĉar ĉiuj nutraĵoj analizitaj estas malalta procento de la Dieta Referenca Konsumado (vidu tablon por konservitaj fruktoj en siropo, USDA Nutrient Database; notu, ke nutraj valoroj por freŝaj fruktoj probable estas malsamaj, sed ne estis publikigitaj de bonfama fonto). [11] [21]

Uzoj

Juna frukto Kuirarta

Sen fumigado aŭ surradiado (por mortigi la azian fruktomuŝon), freŝaj mangostanoj estis kontraŭleĝaj importeblaj en Usonon ĝis 2007. [22] Post eksportado el ĝiaj naturaj kreskantaj regionoj en Sudorienta Azio (precipe Tajlando), la freŝa frukto estas disponebla laŭsezone en iuj lokaj merkatoj en Nordameriko kiel tiuj de Ĉinkvartaloj. [4] [23] Mangostanoj estas haveblaj freŝaj, enlatigitaj kaj frostigitaj en okcidentaj landoj. La frukto povas esti servita kiel deserto aŭ transformita en ĵeleo. [11] En Vjetnamujo ankaŭ la matura frukto estas uzata kiel salata ingredienco. [24]

Alveninte al Usono en 2007, freŝaj mangostanoj vendiĝis je ĝis $ 60 po funto en specialaj produktaj butikoj en Novjorko, sed pli vasta havebleco kaj iom pli malaltaj prezoj fariĝis oftaj en Usono kaj Kanado. Malgraŭ klopodoj supre priskribitaj por kreskigi mangostanon en la Okcidenta Hemisfero, preskaŭ la tuta provizo estas importita el Tajlando. [25]

Antaŭ maturiĝo, la mangostana ŝelo estas fibreca kaj firma, sed fariĝas mola kaj facile kaŝebla kiam la frukto maturiĝas. Por malfermi mangostanon, la ŝelo povas esti tranĉita per tranĉilo, trarigardita milde laŭ premo per la dikfingroj ĝis ĝi fendetiĝas, kaj tiam disigita por riveli la frukton. [11] Alternative, la mangostano povas esti malfermita sen tranĉilo premante la ŝelon de la fundo ĝis ĝia rompiĝo, permesante forigi la ŝelon kaj manĝi la frukton ankoraû ligita al la pedunklo. [26] Foje, dum senŝeligado de maturaj fruktoj, la purpura ekzokarpa suko povas makuli haŭton aŭ ŝtofon. [11]

Tradicia medicino

Diversaj partoj de la planto havas historion de uzo en tradicia medicino, plejparte en Sudorienta Azio; ĝi eble estis uzata por trakti haŭtajn infektojn, vundojn, disenterion, urinduktajn infektojn kaj gastro-intestajn plendojn, [2] [27] kvankam ne ekzistas altkvalitaj klinikaj pruvoj pri iuj el ĉi tiuj efikoj.

Sekigitaj fruktoj estas senditaj al Singapuro por esti prilaboritaj por kuracaj uzoj, kiuj povas inkluzivi disenterion, haŭtajn malordojn kaj diversajn aliajn etajn malsanojn en pluraj landoj tra Azio. [2] Ne ekzistas fidindaj pruvoj, ke mangostana suko, pureo, ŝelo aŭ eltiraĵoj efikas kiel kuracado por homaj malsanoj. [28] [29]

Natura tinkturo

Sekigitaj mangostanoj senŝeligas Fadeno tinkturfarbita per mangostana ŝelo Mangostano senŝeligas kaj fadenon tinkturfarbitan per mangostan-tinkturfarbo La ekstrakto de mangostaj ŝeloj estas tradicie uzata en Indonezio kiel natura tinkturo por kolorigo de brunaj, malhelbrunaj, purpuraj aŭ ruĝaj nuancoj aplikitaj al tenun-ikat kaj batik-teksaĵoj. [30]

Aliaj uzoj Mangostaj branĉetoj estis uzataj kiel maĉaj bastonoj en Ganao, kaj la ligno estis uzata por fari lancojn kaj meblojn en Tajlando. La ŝelo de la mangostana frukto ankaŭ estis uzata por sunbruni ledon en Ĉinio.

Tradicia medicino

Diversaj partoj de la planto havas historion de uzo en tradicia medicino, plejparte en Sudorienta Azio; ĝi eble estis uzata por trakti haŭtajn infektojn, vundojn, disenterion, urinduktajn infektojn kaj gastro-intestajn plendojn, [2] [27] kvankam ne ekzistas altkvalitaj klinikaj pruvoj pri iuj el ĉi tiuj efikoj.

Sekigitaj fruktoj estas senditaj al Singapuro por esti prilaboritaj por kuracaj uzoj, kiuj povas inkluzivi disenterion, haŭtajn malordojn kaj diversajn aliajn etajn malsanojn en pluraj landoj tra Azio. [2] Ne ekzistas fidindaj pruvoj, ke mangostana suko, pureo, ŝelo aŭ eltiraĵoj efikas kiel kuracado por homaj malsanoj. [28] [29]

Natura tinkturo

Sekigitaj mangostanoj senŝeligas Fadeno tinkturfarbita per mangostana ŝelo Mangostano senŝeligas kaj fadenon tinkturfarbitan per mangostan-tinkturfarbo La ekstrakto de mangostanaj ŝeloj estas tradicie uzata en Indonezio kiel natura tinkturo por kolorigo de brunaj, malhelbrunaj, purpuraj aŭ ruĝaj nuancoj aplikitaj al tenun-ikat kaj batika-teksaĵoj. [30]

Aliaj uzoj

Mangostanujaj branĉetoj ŝosoj estas uzataj kiel maĉaj bastonetojj en Ganao, kaj la ligno estis uzata por fari lancojn kaj meblojn en Tajlando. La ŝelo de la mangostana frukto ankaŭ estis uzata por tani ledon en Ĉinio.

Fitokemiaĵoj

Mangostana ŝelo enhavas ksantonoidojn, kiel mangostino, kaj aliajn fitokemiaĵojn. [27] Polisakaridaj kaj ksantonaj komponaĵoj troviĝas en la fruktoj, folioj kaj kernligno de la mangostanujo. [27] Plene maturaj fruktoj enhavas ksantonojn, gartaninon, 8-disoksigartaninon kaj normangostinon. [2]

Merkatado

Freŝa mangostano estas surmerkatigita nur dum mallonga periodo de ses al dek semajnoj pro sia laŭsezona naturo. [5] [13] Ĝi estas ĉefe kultivata de etbienuloj kaj vendita ĉe fruktobudoj ĉe vojrandoj. Ĝia neregula, mallonga provizo kaŭzas larĝajn prezŝanĝojn laŭlonge de sia sezono kaj tra la jaroj. [4] [31] Aldone ne ekzistas norma taksado de kvalito de produktoj aŭ kvalifika sistemo, kio malfaciligas internacian komercon de la fruktoj. [13] La mangostano ankoraŭ restas malofta en okcidentaj merkatoj, kvankam ĝia populareco kreskas, kaj ĝi ofte vendiĝas je alta prezo. [5] [32]

Referencoj

Aldonendaj laû angla versio