Pentaĥromatio: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio]

Enhavo forigita Enhavo aldonita

Enteksta

Kiel registrite je 23:08, 14 okt. 2021

Pentaĥromatio priskribas la kapablon por kapti, elsendi, procezi kaj percepti kvin sendependajn kanalojn de kolora informo tra la primara vidsistemo. Organismoj kun pentaĥromatio nomiĝas pentaĥromatiaj. Por ĉi tiuj organismoj, necesas almenaŭ kvin malsamaj gamoj de ondolongo laŭ la elektromagneta spektro por reprodukti ilian plenan videblan spektron. Kompare, kombinaĵo de ruĝaj, verdaj kaj bluaj ondolongoj de lumo sufiĉas por ŝajnigi plejparton de la kutima homa triĥromatia vida spektro.

Unu proponita klarigo por pentaĥromatio estas retino enhavanta kvin apartajn tipojn de konusaj ĉeloj kun malsamaj sorbaj spektroj. En la realeco, la nombro de konusaj ĉeltipoj povas esti pli granda ol kvin, ĉar malsamaj tipoj povas esti aktivaj ĉe specifa intenseco aŭ gamo de intensecoj por iu donita ondolongo de elektromagneta radiado.

Bestoj kiuj eble estas pentaĥromataj

Kelkaj specioj de birdoj kaj papilioj havas kvin aŭ pli da specoj de kolorsensiloj en iliaj retinoj, kaj tial oni kredas, ke ili estas pentaĥromatiaj, kvankam mankas psiĥofizika pruvo de praktika pentaĥromatio.^[1] Esplorado ankaŭ indikas, ke kelkaj petromizoj, membroj de la ordo Petromyzontiformes, eble estas pentaĥromatiaj.^[2] Oni suspektas, ke homa virino povus heredi plurajn alelojn por kolorblindeco, ekzemple protanomalio, deŭteranomalio kaj/aŭ tritanomalio, kiu ebligus la fenotipan esprimon de almenaŭ kvar kaj eble ĝis ses tipoj de kolorosensaj konusoj, kvankam la ruĝa-, verda- kaj blua-mankaj konusoj havus degeneran fantoman sensivon. [Citaĵo bezonata]

Kolora gamo en pentaĥromatiaj

La tri oftaj tipoj de konusoj en la homa retino — por longaj, mezlongaj kaj mallongaj ondolongoj— ĉiu povas distingi proksimume 100 intensecojn de lumo tra ilia kontinuaĵo de sensivo ene de la videbla spektro. La vida kortiko en la okcipita lobo de la grandcerbo povas multipleksi ĉi tiujn diversajn intensecojn, kiu kapaligas tipan homon distingi proksimume unu milionon da apartaj kolornuancoj.^[3] Teorie, pentaĥromatia homo, supozanta la saman spektran distingivon, po 100 intensecoj por ĉiu el kvin konusaj ĉeltipoj, kaj la sama kogna kombinatorika kapablo, eble kapablas distingi ĝis 10 miliard kolorojn.^[4]

Esplorado montras, ke bestoj sentivaj al pli ol tri koloraj kanaloj probable vidas la mondon en tre malsama maniero ol homoj. Ĉi tiuj bestoj probable spertas malsamajn kaj pli multenombrajn apartajn kolornuancojn, kune kun plimultaj manieroj miksi ilin. [Citaĵo bezonata]

Vidu ankaŭ

Referencoj

↑ Wavelength discrimination in the ‘visible’ and ultraviolet spectrum by pigeons, Jacky Emmerton1, and Juan D. Delhis, Journal of Comparative Physiology A. Volume 141, Number 1. March, 1980
↑ Functional characterization, tuning, and regulation of visual pigment gene expression in an anadromous lamprey -- Davies et al., 10.1096/fj.06-8057com -- The FASEB Journal
↑ Mark Roth (September 13, 2006). "Some women who are tetrachromats may see 100,000,000 colors, thanks to their genes". Pittsburgh Post-Gazette.
↑ "Color Vision:Almost Reason for Having Eyes" by Jay Neitz, Joseph Carroll, and Maureen Neitz Optics & Photonics News January 2001 1047-6938/01/01/0026/8- Optical Society of America

[1] Wavelength discrimination in the ‘visible’ and ultraviolet spectrum by pigeons, Jacky Emmerton1, and Juan D. Delhis, Journal of Comparative Physiology A. Volume 141, Number 1. March, 1980

[2] Functional characterization, tuning, and regulation of visual pigment gene expression in an anadromous lamprey -- Davies et al., 10.1096/fj.06-8057com -- The FASEB Journal

[Roth_2006-3] Mark Roth (September 13, 2006). "Some women who are tetrachromats may see 100,000,000 colors, thanks to their genes". Pittsburgh Post-Gazette.

[4] "Color Vision:Almost Reason for Having Eyes" by Jay Neitz, Joseph Carroll, and Maureen Neitz Optics & Photonics News January 2001 1047-6938/01/01/0026/8- Optical Society of America

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Linio 5: / Linio 5: @@
 == Bestoj kiuj eble estas pentaĥromataj ==
-Kelkaj [[birdoj]] (precipe [[Kolombedoj|kolomboj]]) kaj [[Rhopalocera|papilioj]] havas kvin aŭ pli da specoj de kolorsensiloj en iliaj retinoj, kaj tial oni kredas, ke ili estas pentaĥromatiaj, kvankam mankas psiĥofizika pruvo de praktika pentaĥromatio.<ref>[https://kops.uni-konstanz.de/bitstream/handle/123456789/20276/Delius_Wavelength.pdf Wavelength discrimination in the ‘visible’ and ultraviolet spectrum by pigeons], Jacky Emmerton1, and Juan D. Delhis, Journal of Comparative Physiology A. Volume 141, Number 1. March, 1980</ref> Esplorado ankaŭ indikas, ke kelkaj '''petromizoj''', membroj de la ordo Petromyzontiformes, eble estas pentaĥromatiaj.<ref>[http://www.fasebj.org/cgi/content/abstract/fj.06-8057comv1?ck=nck Functional characterization, tuning, and regulation of visual pigment gene expression in an anadromous lamprey -- Davies et al., 10.1096/fj.06-8057com -- The FASEB Journal]</ref> Oni suspektas, ke homa virino povus heredi plurajn alelojn por [[Kolorblindeco|kolora blindeco]] kiel [[Kolorblindeco|protanomalio]], [[Kolorblindeco|deŭteranomalio]] kaj/aŭ [[Kolorblindeco|tritanomalio, kiu ebligus]] la fenotipan esprimon de almenaŭ kvar kaj eble ĝis ses tipoj de kolorosensaj konusoj, kvankam la ruĝa-, verda- kaj blua-mankaj konusoj havus degeneran fantoman sensemon.  [Citaĵo bezonata]
+Kelkaj specioj de [[birdoj]] kaj [[Rhopalocera|papilioj]] havas kvin aŭ pli da specoj de kolorsensiloj en iliaj retinoj, kaj tial oni kredas, ke ili estas pentaĥromatiaj, kvankam mankas [[psiĥofiziko|psiĥofizika]] pruvo de praktika pentaĥromatio.<ref>[https://kops.uni-konstanz.de/bitstream/handle/123456789/20276/Delius_Wavelength.pdf Wavelength discrimination in the ‘visible’ and ultraviolet spectrum by pigeons], Jacky Emmerton1, and Juan D. Delhis, Journal of Comparative Physiology A. Volume 141, Number 1. March, 1980</ref> Esplorado ankaŭ indikas, ke kelkaj [[petromizo|petromizoj]], membroj de la ordo ''Petromyzontiformes'', eble estas pentaĥromatiaj.<ref>[http://www.fasebj.org/cgi/content/abstract/fj.06-8057comv1?ck=nck Functional characterization, tuning, and regulation of visual pigment gene expression in an anadromous lamprey -- Davies et al., 10.1096/fj.06-8057com -- The FASEB Journal]</ref>
+Oni suspektas, ke homa virino povus heredi plurajn alelojn por [[kolorblindeco]], ekzemple [[Kolorblindeco|protanomalio]], [[Kolorblindeco|deŭteranomalio]] kaj/aŭ [[Kolorblindeco|tritanomalio]], kiu ebligus la fenotipan esprimon de almenaŭ kvar kaj eble ĝis ses tipoj de kolorosensaj konusoj, kvankam la ruĝa-, verda- kaj blua-mankaj konusoj havus degeneran fantoman sensivon.  [Citaĵo bezonata]
 == Kolora gamo en pentaĥromatiaj ==
-Laŭ Jay Neitz, vida spektra esploristo ĉe la [[Universitato de Vaŝingtonio|Universitato de Vaŝingtono]], la tri oftaj tipoj de konusoj en la homa retino—por longaj, mezlongaj kaj mallongaj ondolongoj— ĉiu povas distingi proksimume 100 intensecojn de lumo tra ilia kontinuaĵo de sensemo ene de la videbla spektro. La vida [[Kortiko]] en la [[okcipita lobo]] de la [[grandcerbo]] povas multipleksi ĉi tiujn diversajn intensecojn, kiu kapaligas tipan homon distingi proksimume unu milionon da apartaj kolornuancoj.<ref name="Roth 2006">{{Citaĵo el la reto|url=http://www.post-gazette.com/pg/06256/721190-114.stm|date=September 13, 2006}}</ref> Teorie,  pentaĥromatia homo, supozanta la saman spektran distingivon, po 100 intensecoj por ĉiu el kvin konusaj ĉeltipoj, kaj la sama kogna kombinatorika kapablo, eble kapablas distingi ĝis 10 miliard kolorojn.<ref>"Color Vision:Almost Reason for Having Eyes" by Jay Neitz, Joseph Carroll, and [[Maureen Neitz]]  Optics & Photonics News January 2001 1047-6938/01/01/0026/8- Optical Society of America</ref>
+La tri oftaj tipoj de konusoj en la homa retino — por longaj, mezlongaj kaj mallongaj ondolongoj— ĉiu povas distingi proksimume 100 intensecojn de lumo tra ilia kontinuaĵo de sensivo ene de la videbla spektro. La vida [[kortiko]] en la [[kortiko|okcipita lobo]] de la [[grandcerbo]] povas multipleksi ĉi tiujn diversajn intensecojn, kiu kapaligas tipan homon distingi proksimume unu milionon da apartaj kolornuancoj.<ref name="Roth 2006">Mark Roth (September 13, 2006). "Some women who are tetrachromats may see 100,000,000 colors, thanks to their genes". Pittsburgh Post-Gazette.</ref> Teorie,  pentaĥromatia homo, supozanta la saman spektran distingivon, po 100 intensecoj por ĉiu el kvin konusaj ĉeltipoj, kaj la sama kogna kombinatorika kapablo, eble kapablas distingi ĝis 10 miliard kolorojn.<ref>"Color Vision:Almost Reason for Having Eyes" by Jay Neitz, Joseph Carroll, and [[Maureen Neitz]]  Optics & Photonics News January 2001 1047-6938/01/01/0026/8- Optical Society of America</ref>
-Esplorado montras, ke bestoj sentivaj al pli ol tri koloraj kanaloj probable vidas la mondon en  tre malsama maniero ol homoj. Ĉi tiuj bestoj probable spertas malsamajn kaj pli multenombrajn apartajn kolornuancojn, kune kun plimultaj manieroj miksi ilin. [Citaĵo bezonata]
+Esplorado montras, ke bestoj sentivaj al pli ol tri koloraj kanaloj probable vidas la mondon en  tre malsama maniero ol homoj. Ĉi tiuj bestoj probable spertas malsamajn kaj pli multenombrajn apartajn [[Koloronuanco|kolornuancojn]], kune kun plimultaj manieroj miksi ilin. [Citaĵo bezonata]
 == Vidu ankaŭ ==
+* [[Kolorblindeco|monoĥromatio]]
-* Monoĥromatio
+* [[diĥromatio]]
-* Diĥromatio
-* [[Triĥromatio]]
+* [[triĥromatio]]
-* [[Tetraĥromatio]]
+* [[tetraĥromatio]]
-* manta salikoketo (stomatopodo)
+* manta salikoketo ([[Odontodactylus|stomatopodo]])
 == Referencoj ==
+{{Referencoj}}
 [[Kategorio:Koloroj]]