Ernesto la 1-a (Saksio-Gotha-Altenburg)
| Ernesto la 1-a | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Duko de Saksio-Gotao kaj Saksio-Altenburg | |||||
| |||||
| |||||
| Persona informo | |||||
| Naskiĝo | 25-an de decembro 1601 en Altenburg | ||||
| Morto | 26-an de marto 1675 (73-jaraĝa) en Gotha | ||||
| Tombo | Margareta-preĝejo en Gotao vd | ||||
| Religio | luteranismo vd | ||||
| Lingvoj | germana vd | ||||
| Ŝtataneco | Sankta Romia Imperio • Germanio vd | ||||
| Familio | |||||
| Dinastio | Ernestidoj • Dinastio Wettin vd | ||||
| Patro | Johano la 2-a de Saksio-Vajmaro vd | ||||
| Patrino | Dorothea Maria of Anhalt vd | ||||
| Gefratoj | John Frederick, Duke of Saxe-Weimar • John Ernest I, Duke of Saxe-Weimar • Albert IV, Duke of Saxe-Eisenach • Duke Frederick of Saxe-Weimar • Bernard of Saxe-Weimar • William, Duke of Saxe-Weimar vd | ||||
| Edz(in)o | Princess Elisabeth Sophie of Saxe-Altenburg vd | ||||
| Infanoj | Albert V, Duke of Saxe-Coburg • Johano Ernesto la 4-a de Saksio-Koburgo-Saalfeld • Elisabeth Dorothea of Saxe-Gotha-Altenburg • Frederiko la 1-a de Saksio-Gotao-Altenburgo • Bernardo la 1-a de Saksio-Meiningen • Henriko de Saksio-Römhild • Kristiano de Saksio-Eisenberg • Dorothea Maria of Saxe-Gotha-Altenburg • Ernest, Duke of Saxe-Hildburghausen • Sachsen-Gotha, Prinz Johann Ernst • Johann Ernst von Sachsen-Gotha • Christian von Sachsen-Gotha • Sophie von Sachsen-Gotha • Johanna von Sachsen-Gotha • Johann Philip von Sachsen-Gotha • Johanna Elisabeth von Sachsen-Gotha • Johann Philip von Sachsen-Gotha • Sophie Elisabeth von Sachsen-Gotha vd | ||||
| Profesio | |||||
| Okupo | aristokrato • militisto vd | ||||
| |||||
| |||||
| vd | Fonto: Vikidatumoj | ||||
Ernesto la 1-a, la Pia (germane: Herzog Ernst der Fromme) (naskiĝis la 26-an de decembro 1601 en Altenburg, mortis la 26-an de marto 1675 en Gotha), estis duko de Saksio-Gotha kaj de Saksio-Altenburg. La duklandoj poste estis kunfanditaj en Saksio-Gotha-Altenburg. Li estis la naŭa filo de Johano la 2-a, Duko de Saksio-Vajmaro, kaj Dorothea Maria de Anhalt. Li ordonis la unuajn paŝojn je kreado de kastelparko en Gotao.
Vivo[redakti | redakti fonton]
Lasite orfo frue (lia patro mortis en 1605 kaj lia patrino en 1617), li estis edukita en strikta maniero, kaj estis talenta kaj frumatura sed ne fizike forta. Li baldaŭ montris trajtojn tipajn por la pieco de sia epoko. Kiel reganto, de lia karaktero kaj registara kapablo same kiel per persona atento en aferoj de ŝtato, li enkondukis oran epokon por siaj subuloj post la ruinigadoj de la Tridekjara milito.
Per saĝa ekonomia agado, kiu ne ekskludis decan malavarecon dum bonaj okazoj, li liberigis sian teritorion de ŝuldoj, heredigis ĉe-morte konsiderindan sumon al la fisko, kaj reduktis impostadon. Jura protekto kaj nekoruptebla, efika juĝistaro estis garantiitaj kaj liaj regularoj funkciis kiel modeloj por aliaj ŝtatoj. Li ne aboliciis sed almenaŭ limigis torturon dum arestoj pro esploro; koncerne la persekuton de sorĉistinoj li cedis al la komunaj antaŭjuĝoj, kvankam li ne estis ema al superstiĉo estante ankaŭ malamiko de alĥemio. Li malpermesis la dueladon kaj trudis mortopunon por la transvivintoj. Al la judoj li malpermesis setladon en la urbo.
En 1640, laŭ la plano de teritoria divido inter la fratoj, Ernesto ricevis la distrikton Gotha. Liaj leĝoj ne estis elpensitaj en la spirito de modernaj ideoj pri individua libereco; ili malpermesis sekretajn gefianĉigojn, provis reguligi robojn kaj etendiĝis eĉ al la stalo, kuirejo kaj kelo. Tamen liaj regularoj antaŭenigis agrikulturon, komercon, lernadon kaj arton.
Lia palaco de Friedenstein estis rekonstruita kaj ĝiaj kolektoj ŝuldas sian originon al li ankaŭ; la biblioteko iĝis unu el la plej grandaj en Germanio.
Preĝejoj estis konstruitaj kaj per lia Lerneja regularo (Schulmethodus) (1642) li iĝis la patro de moderna bazlernejo. Estis populara diraĵo ke liaj kamparanoj estus pli kleraj ol urbanoj kaj nobeloj aliloke, kaj ĉe lia morto, laŭdire eĉ ne unu el liaj civitanoj estis nekapabla legi kaj skribi. La Ernestinum-gimnazion li faris modele por aliaj, kiu altiris lernantojn ne nur de ĉiuj germanaj teritorioj sed ekz. ankaŭ de Svedio, Rusio, Pollando, kaj Hungario. Same li kreskigis la universitaton de Jena pliigante ĝiajn financojn kaj reguligante ĝiajn studojn, kun multe da emfazo de la teologia flanko.
Religio kiel centro de la regado[redakti | redakti fonton]
Religiema "troigo" okazis en liaj klopodoj en preĝejaferoj, kiuj donis lin la moknomon de Edifa Ernesto. Senkulpigo por tioma pieco estas trovita en la malkuraĝigo kaŭzita de la milito. La Biblio estis lia propra ĉiutaga libro kaj li klopodis konstante por igi siajn popolojn religiemaj laŭ strikta luterana modelo. Kristanisma instruo, konsistante el katekistaj ekzercoj sen biblia historio, estis daŭrigita eĉ al progresintaj aĝogrupoj. Kelkfoje tio maltrafis sian celon kaj efikis la kontraŭon. Tamen la Ernesta sistemo longe konserviĝis.
Liaj klopodoj por protestantismo ne estis limigitaj al lia propra tero. Li kontaktis ekz-e la imperiestron en Vieno en favore de siaj aŭstraj samreligiuloj. Li volis venigi rifuĝintojn al la regiono de Gotha. Li iĝis bonfaranto al la Misia Lutera Preĝejo de la Germanoj en Moskvo kaj eniĝis en amikecaj rilatoj kun la caro. Li eĉ sendis ambasadon enkonduki luteranismon en Etiopio, sed vane.
La reguloj por liaj familianoj estas miniaturo de lia registaro, de lia tero; la plej strikta disciplino regis en la Kortego. Ĝia vivo estis simpla kaj laborema, reguligita sur ĉiuj flankoj per religiaj ekzercoj. Daŭre venis novaj reguloj. Neniu detalo estis preteratentita kiu povus antaŭenigi la spiritan kaj fizikan evoluon de liaj infanoj, kaj ilia religia edukado estis portita al eksceso. Tamen liaj infanoj ne ĉagreniĝis kaj Ernesto mortis kun la honortitolo patro kaj savanto de siaj subuloj. Oliver Cromwell nombris lin inter la plej sagacaj princoj; en li estus enkarnigita "la ideo de protestanta patriarka princo kaj de kristana guberniestro prizorganta kaj ŝtaton kaj eklezion." Lia tombo troviĝas en la Margareto-kirko en Gotha.