Stokholmo
| Stokholmo | ||
| svede: Stockholm, finne: Tukholma, latine: Holmia | ||
| urbo | ||
 En direkto de horloĝmontrilo: Aera vido de la urbo kun Malnova Urbo, Ericsson Globe, Stokholma Palaco, kaj ŝipo af Chapman kun Malnova Urbo en fono
| ||
|
||
| Oficiala nomo: Stockholm | ||
| Ŝtato |  Svedio
| |
|---|---|---|
| Duoninsulo | Skandinavia duoninsulo | |
| Provinco | Stockholms län | |
| Historiaj regionoj | Uppland, Södermanland | |
| Reĝa rezidejo | Stokholma Palaco | |
| Ŝeraro | Stokholma arkipelago | |
| Situo | Stokholmo | |
| - koordinatoj | 59° 21′ 00″ N 18° 04′ 00″ O / 59.35000 °N, 18.06667 °O (mapo) | |
| Areo | 188,00 km² (18 800 ha) | |
| - de aglomeraĵo | 377 km² (37 700 ha) | |
| - de metropolo | 6 519 km² (651 900 ha) | |
| Loĝantaro | 825 057 (2009) | |
| - de aglomeraĵo | 1 252 020 | |
| - de metropolo | 2 011 047 | |
| Denseco | 4 388,6 loĝ./km² | |
| - de aglomeraĵo | 3 321 loĝ./km² | |
| - de metropolo | 308 loĝ./km² | |
| Unua skribmencio | 1252 | |
| Horzono | MET (UTC+1) | |
| - somera tempo | MET (UTC+2) | |
| Poŝtkodo | ||
| Telefona antaŭkodo | +46-8 | |
  Situo enkadre de Svedio
| ||
 Situo enkadre de Eŭropo
| ||
 Vikimedia Komunejo: Stockholm
| ||
| Retpaĝo: www.stockholm.se | ||
Stokholmo (svede Stockholm [ˈstokˌholm], finne Tukholma, latine Holmia) estas la ĉefurbo de kaj plej granda municipo en Svedio. Tie rezidas la svedaj parlamento kaj estraro. Ankaŭ la reĝo oficiale rezidas tie, sed la nuna, Karolo la 16-a Gustavo, pro familiaj kialoj ekde multaj jaroj loĝas en la najbara municipo Ekerö; la svedaj reĝoj eble estas internacie plej konataj pro la fakto ke ili ĉiujare (krom la unua fojo, en 1901, kiam la tiama reĝo Oskaro la 2-a bojkotis la okazon) disdonas en Stokholmo la Nobelajn premiojn pri fiziko, kemio, medicino kaj literaturo (tiu pri paco estas disdonata en Oslo), kaj ankaŭ la Nobelmemoran premion (ne Nobelpremion) pri ekonomiko.
La koncepto urbo, kontraste al aliaj municipoj, ne plu ekzistas en sveda leĝo, krom en kombinoj kiel ĉefurbo; tamen Stokholmo denove nomas sin urbo, kvankam tio nuntempe ne havas jurajn sekvojn.
Geografio
Stokholmo situas ĉe la limo inter la svedaj provincoj Uppland kaj Södermanland, ĉe la punkto kie la Balta maro ricevas la akvon de la lago Mälaren. Ene de siaj nunaj limoj, la urbo inkluzivas 14 insulojn kaj 53 pontojn. Origine, la urbo konsistis nur el la insuleto nun nomata Gamla Stan (malnova urbo), sed ĝi iom post iom aneksis najbarajn municipojn.
Ĉirkaŭ la urbo estas la Stokholma arkipelago.
Historio
- 1187: Kastelo konstruita, en la posta loko de Stokholmo, defende al atako el Estonio
- 1252: Unua konata mencio de la urbo; ĝi aliĝas al la Hanso. Dum 300 jaroj, ĝi havas du urbestrojn - unu svedan kaj unu germanan.
- 1350: La granda pesto - "la nigra morto" - eniras la urbon.
- 1388: Stokholmo oficiale ricevas urbajn privilegiojn de la reĝo Albrekt av Mecklenburg (1336-1412).
- 1389: Stokholmon sieĝas la dana reĝino Margareta la 1-a; Albrekt av Mecklenburg forlasas la urbon.
- 1397: Oficiala komenco de la Unio de Kalmar de Svedio (inkluzive Finnlandon), Norvegio (inkluzive Islandon) kaj Danio; la danoj baldaŭ havos hegemonion.
- 1471: Batalo ĉe Brunkeberg (tiam apud Stokholmo, nun ene de la urbo), por sveda memstareco kontraŭ Danio. Venkas la sveda flanko.
- 1518: La dana uni-reĝo Kristiano la 2-a de Danio sieĝas Stokholmon, vane.
- 1520: Kristiano la 2-a denove sieĝas Stokholmon, pli sukcese; provante refortigi sian potencon li aranĝas amasan ekzekutadon en la urbo (Stokholma sangobano).
- 1523: Svedio forlasas la Kalmar-union; la nova sveda reĝo, Gustavo Vasa, eniras Stokholmon
- 1628: lanĉo (kaj sinko) de la ŝipo Vasa
- 1634: Stokholmo oficiale iĝas la sola ĉefurbo de Svedio; antaŭa ĉefurbo estis Uppsala, kaj longtempe la du urboj dividis la ĉefurbajn taskojn (la ĉefsidejo de la ŝtata eklezio neniam translokiĝis).
- 1697: La tiama reĝa kastelo, Tri Kronoj, brulas.
- 1713-1714: denove pesto.
- 1754: La nova reĝa kastelo, kiu ankoraŭ starax, finfine estas preta.
- 1792: la reĝo Gustavo la 3-a murdita; unu el la konspirintoj, Johan Jacob Anckarström, estis ekzekutita; alia, Adolf Ribbing, estis ekzilita al Francio, kie li poste helpis la komencantan karieron de amiko de sia filo, Alexandre Dumas (patro).
- 19-a jarcento: la urbon atingas la industria revolucio. en 1883, en la urbo troveblis 292 fabrikoj.
- 1986: ĉefministro Olof Palme murdita.
- 2003: eksterlanda ministrino Anna Lindh murdita.
Servoj
Famuloj
En Stokholmo mortis:
- hungara-sveda biokemiisto László Ernster
- hungara ministro Vilmos Böhm.
Esperanto en Stokholm
- 1934: 26-a Universala Kongreso de Esperanto.
- 1960 : tie mortis Valdemar Langlet.
- 1980: 65-a Universala Kongreso de Esperanto.
- 2001: tie mortis Amy Nilsson
Esperantistoj de Stokholm
Enciklopedio de Esperanto
Stockholm. Ĉefurbo de Svedujo; 487.675 loĝantoj. 26-a UK 4-11 aŭg. 1934; taŭga atmosfero, akraj debatoj gravaj ŝanĝoj en UEA.
Vidu ankaŭ
| ||||||
