Tinktura planto
Tinktura planto estas planto, kiu havas substancojn, kiujn oni povas uzi por farbi.
La diversaj farbplantoj enhavas farbojn, sed nur malmultaj vere taŭgas por esti uzataj. Kvankam ĉiuj plantoj havas farbilojn, sed nur malmultaj vere taŭgas por kolorigi. La postuloj al ekonomio, kvalito (ekzemple kolorkonserveco, nepaliĝonteco), biologa akirebleco kaj farboteknika konduto.
Dum longa tempo oni konis nur naturajn farbosubstancojn. Pro la evoluo de la sintezaj farboj ekde la 19a jarcento la farbplantoj perdis sian signifon. Hodiaŭ la bildo ŝanĝiĝas. La signifo de la naturaj farboj pli kaj pli grandiĝas. Entute oni konas ĉ. 150 plantspeciojn, kies farboj estas uzataj.
Farbaj plantoj donas farbojn por nutraĵoj kosmetikaĵoj, papero ktp.
Funkcio, kemio kaj utilo[redakti | redakti fonton]
Koloraĵoj havas esencan signifon en la planto ĉe la fotosintezo, ankaŭ ili gravas kiel signalkoloro en floroj kaj fruktoj.
Jen ekzemploj por la diversaj kombinaĵoj:
- Kosmetikaĵoj: antocianoj; antraĥinonoj
- nutraĵoj: karotinoidoj kaj Ksantofiloj; klorofilo; antocianoj; betainoj; ktp.
- tekstiloj, ledo, papero: flavonoj, ksantonoj; antraĥinonoj; ĥinononoj; indigo; ktp.
Historio kaj hodiaŭa signifo[redakti | redakti fonton]
Oni scias, ke naturajn kolorigaĵojn la homoj konis ekde la frua paleolitiko (15.000 ĝis 9.000 antaŭ kristo). Dum longa tempo la homoj nur konis plantajn kolorigaĵojn. Ekde la mezepoko oni komencis kultivi en Eŭropo tinkturajn plantojn. La plej gravaj estis tinktura izatulo por ricevi bluan koloron, tinktura rubio por la ruĝa koloro kaj Reseda luteola por la flava koloro kaj Alta alteo kaj Peonio. Ekde la 19a jarcento estis inventitaj sintezaj kolorigaĵoj surbaze de karbo kaj nafto kiuj flankenŝovis la naturajn substancojn.
Plantspecioj[redakti | redakti fonton]
Fontoj[redakti | redakti fonton]
- Broschüre der Fachagentur Nachwachsende Rohstoffe e. V. (FNR, 2011): Färbepflanzen. (PDF 3,5 MB)
Literaturo[redakti | redakti fonton]
- Lutz Roth, Kurt Kormann, Helmut Schweppe: Färbepflanzen, Pflanzenfarben. ecomed, Landsberg/Lech 1992, ISBN 978-3-609-65490-4.
- Helmut Schweppe: Handbuch der Naturfarbstoffe. ecomed, 1993, ISBN 978-3-609-65130-9.
- Eberhard Prinz: Färberpflanzen; Anleitung zum Färben Verwendung in Kultur und Medizin. 2. durchgesehene und korrigierte Auflage, Verlag Schweizerbart Stuttgart (2014), ISBN 978-3-510-65291-4.
- Renate Kaiser-Alexnat: Farbstoffe aus der Natur. Eine Übersicht mit Rückblick und Perspektiven. epubli, 2012, ISBN 978-3-8442-2095-7, online (kurze Vorschau). (PDF; 1 MB), auf dyeplants.de, abgerufen am 7. Januar 2017.
- David Maarsen: Färberpflanzen der Schweiz. Bachelorarbeit, ZHAW, 2009, online Arkivigite je 2017-01-07 per la retarkivo Wayback Machine (PDF; 1,19 MB), auf prospecierara.ch, abgerufen am 7. Januar 2017.
- Rebecca Burgess: Harvesting Color: How to Find Plants and Make Natural Dyes. Artisan, 2011, ISBN 978-1-57965-425-2.
- Franco Brunello: The Art of Dyeing in the History of Mankind. Pozza Neri, Vicenza 1973, OCLC 979709.