Traktato de Aix-la-Chapelle (1748)
| Traktato de Aix-la-Chapelle | |
|---|---|
| |
| packontrakto | |
| Aŭtoroj | |
| Lingvoj | |
| Eldonado | |
La Traktato de Aix-la-Chapelle, foje konata kiel la Traktato de Aachen, finis la Militon de la aŭstra sukcedo, post kongreso okazigita la 24-an de aprilo 1748 en la grandurbo de Aachen.
La komenca interkonsento fiksis la kondiĉojn de la paco interkonsentita la 30-an de aprilo 1748 fare de Britio, Francio kaj la Nederlanda Respubliko, kun fina versio subskribita la 18-an de oktobro. Aŭstrio, Hispanio, Sardio, Modeno kaj Ĝenovo poste aliĝis al la traktato en du apartaj interkonsentoj, la 4-an de decembro 1748 kaj la 21-an de januaro 1749.
La traktato ĉefe ne sukcesis solvi la problemojn, kiuj kaŭzis la militon, kio kaŭzis la strategian aranĝon konatan kiel la diplomatia revolucio, kaj la eksplodon de la Sepjara milito en 1756.
Fono[redakti | redakti fonton]
Francio kaj Britio komencis duflankajn pacnegocadojn en aŭgusto 1746 en Breda, sed tiuj estis prokrastitaj pro brita espero plibonigi sian pozicion en Flandrio. Aliloke, Aŭstrio faris pacon kun Prusio en Dresdeno en decembro 1745, dum fine de 1746 ilia milito kun Hispanio en norda Italio ĉesis. La edzo de Maria Tereza, Franz, iĝis imperiestro de la Sankta Romia Imperio en septembro 1745 kaj ŝia rajto al la monarkio de la Habsburgoj estis rekonita fare de la aliaj postulantoj. Ĉar la Aŭstra Nederlando ne estis konsiderita strategia aktivaĵo, Maria Tereza atingis siajn ĉefajn militcelojn kaj deziris ke paco permesu al ŝia registaro kaj armeo esti rekonstruitaj, kaj tiam repreni Silezion. [1]
Malgraŭ la venkoj en Holando, dum 1746 la Financministro plurfoje avertis pri la katastrofa stato de la franca financa situacio. La brita maramea blokado rezultigis la kolapson de doganenspezoj kaj severajn malabundojn, precipe inter la senhavuloj, kiuj dependiĝis je la moruofiŝo de Novlando kiel malmultekosta nutraĵfonto. Post iliaj perdoj ĉe Cape Finisterre en oktobro, la franca mararmeo jam ne povis defendi iliajn koloniojn aŭ iliajn komercvojojn. [2]
Sub la aŭspicioj de la brit-rusa konferenco en novembro 1747, rusa ekspedicia trupo konsistanta el 37 000 homoj alvenis en la Rejnan regionon en februaro 1748. Kvankam ili kaptis Maastricht en majo, la franca pozicio povis nur plimalboniĝi. [3] Tamen, la manko de progreso en Flandrio kaj interna rezisto al pliigado de la subvencio al ĝiaj aliancanoj, igis Brition volante fini la militon. Kaj Francio kaj Britio estis pretaj trudi kondiĉojn al siaj aliancanoj se necese, sed preferis eviti retiriĝon de la interkonsento ellaborante apartan packontrakton. [4]
Por atingi tion, Francio, Britio kaj la Nederlanda Respubliko subskribis preparan interkonsenton la 30-an de aprilo 1748, kun kondiĉoj por ĝenerala paco, inkluzive de la restarigo de la Aŭstra Nederlando, Maastricht kaj aliaj lokoj. Ili ankaŭ certigis la aneksadon de Silezio al Prusio, same kiel la Duklandojn de Parmo, Florenco kaj Guastalla al reĝo Filipo de Hispanio (1720-1765). Fronte al la minaco daŭrigi la militon memstare, Aŭstrio, Sardio, Hispanio kaj Ĝenovo aliĝis al la traktato la 4-an de decembro 1748 kaj la 21-an de januaro 1749 [5]
La kondiĉoj de la interkonsento[redakti | redakti fonton]
Tiuj inkluzivis la sekvajn:
- Aŭstrio rekonas prusan suverenecon en Silezio kaj transdonas la Duklandojn de Parmo, Piaĉenco kaj Guastalla al Filipo de Hispanio (1720-1765), kiu estis la majoratulo de Filipo la 5-a de Hispanio kaj Elisabetta Faranza ;
- Francio retiriĝas de la Aŭstra Nederlando kaj revenas nederlandajn teritoriojn, kiel Maastricht kaj Bergen de Zoom ;
- Britio resendas la francan fortikaĵon de Louisbourg en Nov-Skotio kontraŭ la grandurbo de Madraso, en Hindio, kiu estis konkerita fare de Francio en 1746;
- Aŭstrio retiriĝis de la Duklando de Modeno kaj la Respubliko de Ĝenovo ;
- La renovigo de la komerca kontrakto (inkluzive de la sklavkomerco), koncedita al Britio fare de Hispanio en la Traktato de Utrecht de 1713. Britio prirezignis ĝin sub la Traktato de Madrido de 1750, por 10,000 £;
- Komitato estas establita por solvi reciprokajn asertojn inter francaj kaj britaj setlantoj en Nordameriko.
Epilogo[redakti | redakti fonton]
La traktato kiu plejparte restarigis la situacion kiu ekzistis antaŭ la ekapero de la milito en 1740 sed ne solvis la komercajn problemojn kiuj kaŭzis ĝin. Malmultaj francoj komprenis la malesperan ekonomian situacion, kiu postulis la revenon de iliaj profitoj en la Aŭstra Nederlando. La kombinaĵo kun la manko de palpeblaj avantaĝoj por helpi Prusion, kreis la frazon "stulta kiel paco". [6]
La persistemo de Maria Tereza reakiri Silezion estis ŝlosila faktoro en la diplomatia revolucio de 1756.
Komisiono estis establita por negoci reciprokajn teritoriajn asertojn en Nordameriko, sed ekzistis tre malmulte da progreso. Britio interŝanĝis la francan fortikaĵon de Louisbourg, en Nov-Skotio kontraŭ la grandurbo de Madraso, indignigante la britajn kolonianojn. Multaj opiniis ke la packondiĉoj estis movitaj per la germanaj interesoj de George la 2-a en Hanovro, prefere ol de Britio. La provoj gajni publikan subtenon en la reĝa domo kondukis al sensacia artfajraĵo en Green Park en Londono, por kiu Handel komponis sian muzikon por artfajraĵo. Neniu el la du "ĉefaj ludantoj" (Britio kaj Francio) ŝajnas esti gajninta multon por sia investo. Ambaŭ vidis la traktaton kiel stato de armistico prefere ol paco. [7]
En Aŭstrio estis miksitaj reagoj. Maria Tereza estis celkonscia reakiri Silezion kaj indignis pri brita subteno por la okupo de Prusio. [8] Aliflanke, la traktato konfirmis ŝian rajton al la monarkio, dum la Habsburgs postvivis eble katastrofan krizon, resendante la Aŭstran Nederlandon sen batalo kaj farante negravajn koncedojn en Italio. [9] Administraj kaj ekonomiaj reformoj fortigis ĝian padon en 1750 komparite kun 1740, dum ĝia strategia pozicio estis fortigita tra la rekono de la Habsburg kiel la reganto de esencaj teritorioj en nordokcidenta Germanio, Rejnlando kaj norda Italio. [10]
De la aliaj militemuloj, Hispanio konservis dominecon en Latin-Ameriko kaj faris malpezajn gajnojn en norda Italio. Kun franca subteno, Prusio duobligis sian teritorion kun la aneksado de Silezio, sed dufoje faris packontraktojn sen informi siajn aliancanojn. Ludoviko la 16-a ne plu ŝatis Frederikon kaj nun vidis lin kiel nefidinda viro. La milito rivelis la malforton de la nederlandaj fortikaĵoj, kiuj pruvis nekapablaj elteni modernan artilerion, kaj simbolis kaj konfirmis la malkreskon de Nederlando kiel granda potenco.
En Britio estis sentite ke ili ricevis malmulton por sia armea kaj politika subteno. Tio igis Brition akordigi kun Prusio, prefere ol Aŭstrio, por protekti Hanovron de franca agreso. [11]
Tiuj faktoroj kaŭzis reĝustigon de la kondiĉoj, en kio estas konata kiel la diplomatia revolucio de 1756 kaj la Sepjara milito de 1756 ĝis 1763, kio estis multe pli granda ol sia antaŭulo.
Bildaro[redakti | redakti fonton]
-
La Duko de Newcastle, kiu prokrastis intertraktadojn, esperinta plibonigi la britan pozicion -
Philip de Hispanio (1720–1765); Aŭstrio cedis al li la Duklandoj de Parma kaj Guastalla -
Maria Tereza, ĉeffiguro en la okazaĵoj en Eŭropo, estis obsesita kun Silezio.
Fontoj[redakti | redakti fonton]
- Anderson, Matthew Smith. (1995) The War of the Austrian Succession 1740–1748. Routledge. ISBN 978-0-582-05950-4.
- Armour, Ian. (2012) A History of Eastern Europe 1740–1918. Bloomsbury Academic Press. ISBN 978-1849664882.
- Black, Jeremy. (1994) British Foreign Policy in an Age of Revolutions, 1783-1793. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-45001-0.
- Black, Jeremy. (1999) Britain as a Military Power, 1688-1815. Routledge. ISBN 978-1-85728-772-1.
- Browning, Reed. (1975) The War of the Austrian Succession, 1993‑a eldono, New York: St Martin's Press. ISBN 978-0-312-09483-6.
- Douglas, Hugh. (1975) Charles Edward Stuart. London: Hale. ISBN 978-0709148159.
- Hochedlinger, Michael. (2003) Austria's Wars of Emergence, 1683-1797. Routledge. ISBN 978-0-582-29084-6.
- The Peace of Aachen (1748) and the Rise of Multilateral Treaties. Alirita 14 September 2019.
- (1932) “Presidential Address: Sir Benjamin Keene, K.B.: A Study in Anglo-Spanish Relations in the Earlier Part of the Eighteenth Century”, Transactions of the Royal Historical Society 15, p. 1–43. doi:10.2307/3678642.
- McKay, Derek. (1983) The Rise of the Great Powers 1648–1815. Routledge. ISBN 978-0-582-48554-9.
- (1971) “The Roots of Policy: Kaunitz in Vienna and Versailles, 1749-1753”, The Journal of Modern History 43 (2), p. 228–244. doi:10.1086/240615.
- McLynn, Frank. (2008) 1759: The Year Britain Became Master of the World. Vintage. ISBN 978-0-09-952639-1.
- Scott, Hamish. (2015) The Birth of a Great Power System, 1740-1815. Routledge. ISBN 978-1-138-13423-2.
- (1957) “Louisburg and the Peace of Aix-la-Chapelle, 1748”, The William and Mary Quarterly 14 (4), p. 516–535. doi:10.2307/1918519.
Bibliografio[redakti | redakti fonton]
- Olson, J.S.; Shadle, R. Historical Dictionary of the British Empire. Greenwood Press. (1996): 1095–1099. (ISBN 978-0-313-29367-2).
- Savelle, Max. "Diplomatic Preliminaries of the Seven Years' War in America". Canadian Historical Review. Vol. 20, No. 1 (1939): 17. doi:10.3138/CHR-020-01-04.
Referencoj[redakti | redakti fonton]
- ↑ Scott 2015, pp. 58-60.
- ↑ Black 1999, pp. 97-100.
- ↑ Hochedlinger 2003, pp. 259.
- ↑ Scott 2015, p. 61.
- ↑ Lesaffer, Randall. "The Peace of Aachen (1748) and the Rise of Multilateral Treaties". Oxford Public International Law. Retrieved 14 September 2019.
- ↑ McLynn 2008, p. 1.
- ↑ McLynn 2008, p. 2.
- ↑ McGill 1971, p. 229.
- ↑ Armour 2012, pp. 99-101.
- ↑ Black 1994, p. 63.
- ↑ Browning 1975, p. 150.
Ekstera ligilo[redakti | redakti fonton]
- Originalaj tekstoj de la Traktato de Aachen – Europäische Friedensverträge der Vormoderne – enreta de la Instituts für Europäische Geschichte Mainz