Valentin Stanič
| Valentin Stanič | |
|---|---|
| |
| Persona informo | |
| Naskiĝo | 12-an de februaro 1774 en Bodrež |
| Morto | 29-an de aprilo 1847 (73-jaraĝa) en Gorico |
| Lingvoj | slovena |
| Ŝtataneco | Aŭstra imperio 
|
| Okupo | |
| Okupo | instruisto poeto verkisto montgrimpanto katolika sacerdoto teologo
|
Valentin Stanič, memelektita nomo: Valentin Stanig (n. la 12-an de februaro 1774 en la vilaĝo Bodrež en la nuna komunumo občina Kanal, nun en Slovenio, tiam en la habsburga regno Aŭstrio; m. la 29-an de aprilo 1847 en Gorico (itale Gorizia, germane Görz), Aŭstria Marbordo) estis slovena katolika kleriko, instruisto, esploristo, humanisto kaj montgrimpisto.
Vivo[redakti | redakti fonton]
Valentin Stanič naskiĝis en slovena terkultura familio. Li frekventis la gimnazion en Klagenfurt (kiu nun havas la nomon "eŭropa gimnazio"), translokiĝis al la akademia gimnazio Salcburgo en 1793 kaj studis filozofion kaj teologion de 1702 ĝis 1898 en la benediktana salcburga universitato. En 1802 li solene ricevis sian ordinacion. Kiel pastro kaj instruisto, li faris kontribuon al la pluevoluigo de lerneja instruado. Post jaroj da pastoreca kaj instrua laboro en Banjsice kaj Rocin, li iris al Görz laŭ la ordoj de episkopo Jozef Balant, kie li iĝis kapitulano. Valentin Stanič faris grandajn kontribuojn por la enkonduko de la vakcinado kontraŭ variolo, la promocio de la slovena lingvo kaj la edukado de surdmutuloj, same kiel dum la malsato de 1816 /17 en Kanala Valo. En 1845 li aliĝis al la Asocio kontraŭ torturado de bestoj en Munkeno kaj fondis kompareblan institucion en Gorizia la sekvan jaron. Li mortis ĉi tie la 29-an de aprilo 1847.
Lia unua supreniro de la montopinto Watzmann en aŭgusto 1800 kaj la monto Hoher Göll la 4-an de septembro 1800 en la proksimaj Alpoj de Berchtesgaden ambaŭ okazis dum la Salcburga periodo. Stanič ankaŭ partoprenis en la sukcesa ekspedicio kiu celis atingi la unuan supreniron de la monton Großglockner en 1800 . Nur unu tagon post la unuaj grimpuloj, la 29-an de julio 1800, li estis la unua turisto staranta sur ĉi tiu plej alta pinto en la Hohe Tauern. En 1808 li staris sur la pintoj de Triglav kaj Mangart en la Juliaj Alpoj. En la montaro li faris observojn per barometro kaj termometro.
Okaze de la festoj por la 200-a datreveno de la unua supreniro de la monto Watzmann, sur la montgrimpista kabano Watzmannhaus montopinte estis rivelita memortabulo pri Valentin Stanič la 3-an de julio 1999. La jaro 1799 ne elektiĝis erare por la 200-a datreveno, ĉar kaj 1799 kaj 1800 estas menciitaj en Alpa literaturo kiel la jaro de la unua supreniro. La jaro 1800 verŝajne estas la ĝusta informo, ĉar Stanič mem deklaris, ke li surgrimpis la monton Watzmann post la monto Großglockner, kaj lia korespondado konfirmas tion.
