Vila Real

Ĝemelurboj
	Mende • Osnabrück • Oŭrenso • Grasse • Oeiras • Portimão vd

Vila Real
municipo de Portugalio • urbo de Portugalio
Flago	Blazono
Administrado
Ĝemelurboj
	Mende • Osnabrück • Oŭrenso • Grasse • Oeiras • Portimão vd
Poŝtkodo	5000
En TTT	Oficiala retejo [+]
Demografio
Loĝantaro	51 850 (2011) [+]
Loĝdenso	138 loĝ./km²
Geografio
Geografia situo	41° 18′ N, 7° 45′ U (mapo)41.295277777778-7.7461111111111Koordinatoj: 41° 18′ N, 7° 45′ U (mapo) [+]
Alto	420 m [+]
Areo	377 km² (37 700 ha) [+]
Horzono	Okcidenteŭropa Tempo [+]
	Vila Real (Portugalio) Vila Real
	Situo de Vila Real
Alia projekto
	Vikimedia Komunejo Vila Real [+]
	v • d • r

Vila Real estas urbo, municipo en Portugalio kaj administra centro de la samnoma distrikto Vila Real - samtempe temas pri unu el 14 municipoj de la distrikto.

Laŭ la censo de 2021 en la urbo vivis 17 343 loĝantoj. Vila Real situas en la nordo de Portugalio sur monta ebenaĵo, alta ĉirkaŭ 460 metrojn super la marnivelo, kaj estas ĉirkaŭata de la montoĉenoj Marão kaj Alvão. La historia urbocentro limiĝas fare de la riveroj Corgo kaj Cabril. En Vila Real ĉiujare okazas konata aŭtomobila konkurso, nomata Circuito de Vila Real. Vila Real estis iam konata kiel "Kortego de Trás-os-Montes", pro la iamaj multnombraj blazondomoj, de nobeloj altiritaj pro influo de la Markizoj de Vila Real, kaj ankoraŭ estas pluraj blazondomoj.

Ĝi estas sidejo de municipo Vila Real de 378,8 km² de areo kaj 49 574 loĝantoj (en 2021), subdividite en du dek submunicipoj. La municipo limas norde kun Ribeira de Pena kaj Vila Pouca de Aguiar, oriente kun Sabrosa, sude kun Peso da Régua, sudokcidente kun Santa Marta de Penaguião, okcidente kun Amarante kaj nordokcidente kun Mondim de Basto.

Historio[redakti | redakti fonton]

La areo de Vila Real montras indikojn de loĝado el Paleolitiko. Restaĵoj de postaj loĝadoj, kiel la Roka Sanktejo de Panóias, atestas pri romia setlejo. Tamen, pro invadoj fare de ĝermanoj kaj islamanoj okazis laŭgrada senloĝado.

Fine de la 11-a jarcento, nome en 1096, la grafo D. Henriko havigis foruon al Constantim de Panóias, por helpi la loĝadon de la areo. En 1272, D. Afonso la 3-a havigis foruon por la fondo (malsukcese) de iu Vila Real de Panoias, eble en alia loko (probable ĉe Ponte en la fregezio Mouçós). Nur en 1289, per foruo de la reĝo Denizo la 1-a, oni fondis efektive Vila Real de Panóias, kiu iĝos la aktuala urbo. Ŝajne jam en 1139 nomata «Vila Rial» estis sur la monteto kie nun estas la aktuala urbo, tiam apartenanta al la fregezio Vila Marim.

Privilegia loko, sur kruciĝo de ŝoseoj Porto-Bragança kaj Viseu-Chaves, ebligis konstantan disvolviĝon. El la 17-a jarcento multaj nobeloj estis altiritaj pro influo de la Markizoj de Vila Real, kaj tial ankoraŭ estas pluraj blazondomoj en la urbo.

Pro loĝantarkresko, Vila Real akiris en la 19-a jarcento la statuson de ĉefurbo de distrikto (samnoma) kaj poste, jam en la 20-a jarcento la statuson de ĉefurbo de la historia provinco Trás-os-Montes e Alto Douro.

En 1922 oni kreis Diocezon de Vila Real, teritorie koincidante kun la respektiva distrikto, per disiĝo de la diocezoj de Braga, Lamego kaj Bragança-Miranda, kaj en 1925 la loĝloko estis altigita al la kategorio de cidade (urbo).

Ĝi estis la tria portugala urbo kiu ricevis publikan liveradon de elektra energio kaj la unua kiu produktis hidroelektran energion, nome en 1894, en la Central Hidroelétrica de Biel, super la rivero Corgo, fare de Emílio Biel, kiu funkciis ĝis 1926. La urbo plie disvolviĝis pere de la kreado de la Universitato de Trás-os-Montes e Alto Douro, en 1986 (kvankam ĝi jam ekzistis ekde 1979, per de la Instituto Universitário de Trás-os-Montes e Alto Douro, sukcedanto de la Instituto Politécnico de Vila Real, kreita en 1973), kio kontribuis al loĝantarkresko kaj plialtigo de la vivnivelo (6 651 universitatanoj en 2017).

Dum la lastaj jaroj, oni kreis en Vila Real diversajn kulturajn instalaĵojn, kiuj alportis viglecon al la urbo, kiel la Teatro de Vila Real, ka Muzeo de Vila Velha, Museu do Som e Imagem kaj la Regiona Konservatorio de Muziko, kaj la transigo de la Municipa Biblioteko kaj de la Municipa Arkivo al tiucelaj konstruaĵoj.

Krome oni plivalorigis kelkajn areojn de la urbo, kiel la Historia Centro kaj Vila Velha (malnova urbo) kaj la tradiciaj kvartaloj de la urbo, kiel Bairro dos Ferreiros (forĝistoj) kaj Bairro S. Vicente de Paula. Ankaŭ la ĉirkaŭa areo de la rivero Corgo estis rehabilitita, transformita en Parko Corgo, Forsta Parko kaj Complexo Recreativo de Codessais, kiu inkludas kulturajn komponantojn kiel la Scienca Centro kaj la Municipa Teatro.

Aktuale, Vila Real ĝuas fazon de kreskanta disvolviĝo, industrie, komerce kaj serve, zorgante por sansistemo, edukado, turismo, ktp., kio altiras eksteran investadon, kaj internacian rekonon pro la etapo de la Corrida de Portugal de la World Touring Car Cup (WTCR), kiu okazas en la Internacia Aŭtokurejo de Vila Real.

La loĝantaro de la municipo konstante kreskis dum la 20-a jarcento, ĝis nunaj preskaŭ 50 000 loĝantoj.

Administracia ento[redakti | redakti fonton]

La municipo Vila Real havas la jenajn fregeziojn:

Abaças
Adoufe e Vilarinho de Samardã
Andrães
Arroios
Borbela e Lamas de Olo
Campeã
Constantim e Vale de Nogueiras
Folhadela
Guiães
Lordelo
Mateus
Mondrões
Mouçós e Lamares
Nogueira e Ermida
Parada de Cunhos
Pena, Quintã e Vila Cova
São Tomé do Castelo e Justes
Torgueda
Vila Marim
Vila Real (urba)

Vidindaĵoj[redakti | redakti fonton]

Kapeloj de São Brás, kun tomboj de Teixeira de Macedo kaj Lourenço Viegas, filo de D. Egas Moniz; kaj de Espírito Santo aŭ Kapelo de Bom Jesus do Hospital
Domoj de Diogo Cão, dua duono de la 15-a jarcento, kie supozeble naskiĝis la navigisto Diogo Cão, unua eŭropano kiu alvenis al la enfluejo de la rivero Kongo; de Carvalho Araújo, militmaristo kiu savis vaporŝipon S. Miguel el germana submarŝipo dum la Unua Mondmilito; de Brocas, konstruita de la avo de Camilo Castelo Branco, kie li mem iom loĝis; de la Markizoj de Vila Real, kun bela fenestro manuelina, kie ili loĝis ĝis ilia partopreno en la komploto kontraŭ D. Johano la 4-a, en 1641. Poste ĝi estis de Morgados do Arco.
Katedralo; kaj preĝejoj de Misericórdia, de São Pedro, de Bom Jesus do Calvário, de São Paulo, baroka, atribuita al Nicolau Nasoni
Pilorio de Vila Real
Palaco de Mateus, de Nicolau Nasoni, kaj ĝardenoj
Ponto de Piscais, ŝajne romia, kiu ebligis la trairadon de la rivero Corgo laŭ romia ŝoseo kiu trairis Iberion
Turo de Quintela, en la fregezio Vila Marim
Juda kvartalo de Vila Real
Arkeologiejoj de "mamoas" de Justes, megalitaj tomboj; Mão do Homem (hom-mano), roka altaro, en Adoufe; nekropolo de S. Miguel da Pena, en la Serra do Alvão, en la domaro de Pena; Lupkaptilejo de Vilarinho de Samardã; kaj Santuário de Panóias, enroka romia Sanktejo de Panóias, en Vale de Nogueiras

Servoj[redakti | redakti fonton]

Nigra ceramiko de Bisalhães
Aŭtokurejo de Vila Real
Aerodromo kaj fervoja stacio de Vila Real
Universitato
Botanika Ĝardeno de UTAD, Forsta Parko, Parko Corgo, Natura Parko de Alvão
Natura loko Alvão/Marão (Reto Natura 2000)
Kampadejo de Vila Real
Muzeoj Museu de Arqueologia e Numismática, Museu da Vila Velha, Muzeo de Geologio de UTAD, Etnografia Muzeo, Museu do Som e Imagem
Interpretejoj de la Natura Parko de Alvão kaj de la Santuário de Panóias
Scienca Centro de Vila Real
Municipa Biblioteko Dr. Júlio Teixeira
Municipa Teatro de Vila Real
Fondaĵo de Casa de Mateus
Municipa Arkivo de Vila Real

Bildoj[redakti | redakti fonton]

Nova Fontano (Fonte Nova) kun heraldika glavo inter la du partoj de la konstrudato (1588).
Domo de la Markizoj de Vila Real.
Domo kie ŝajne naskiĝis Diogo Cão.
Pilorio de Vila Real.
Komercejo Nosso Shopping.
Sanktejo de Panóias.
Preĝejo de Mondrões.
Detalo de la fasado de la preĝejo de Mondrões.
Preĝejo de Nossa Senhora de Guadalupe (Mouçós).
Preĝejo de São Paulo (Capela Nova).
Kapelo de la Palaco de Mateus.
Preĝejo de Nossa Senhora da Conceição.
Preĝejo de Constantim.
Pilorio de Galegos.
Grenstokejo de Vilarinho de Samardã.
Funebra monumento kaj grenstokejo de Vilarinho de Samardã.
Akvofalo de Agarez en Vila Marim (Vila Real).
Galegos da Serra.
Parko Korgo.