Vidi fonton por Afganio

{{Informkesto lando
| nomoenlokalingvo = د افغانستان اسلامي امارت <br /> امارت اسلامی افغانستان
| transskribo = [[paŝtuna lingvo|paŝtune]]: Də Afġānistān Islāmī Imārat <br /> [[daria lingvo|darie]]: Emārat-e Eslāmi-ye Afghānestān
| eonomo = Islama Emirlando Afganio
| flago = Flag of Taliban.svg
| blazono =
| nacia himno = سرودی ملی جمهوریت افغانستان
| nacia devizo = الله اکبر
| lokigo-bildo = [[Dosiero:Afghanistan (orthographic projection).svg|270ra|Situo]]
| oficiala lingvo = [[paŝtuna lingvo|paŝtuna]], [[daria lingvo|daria]]
| lingvoj = [[paŝtuna lingvo|paŝtuna]], [[daria lingvo|daria]]
| ĉefurbo = [[Kabulo]]
| religio = [[islamo]]
| km2 = 652864<ref name="Area and administrative Population">[http://cso.gov.af/en Central Statistics Organization of Afghanistan] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20140624043601/http://cso.gov.af/en/ |date=2014-06-24 }}: [http://cso.gov.af/en/page/4722/2012-2-13 Statistical Yearbook 2012-2013] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20140117152609/http://cso.gov.af/en/page/4722/2012-2-13 |date=2014-01-17 }}: [http://cso.gov.af/Content/files/Area%20and%20Administrative%20and%20Population.pdf Area and administrative Population] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20171011104025/http://cso.gov.af/Content/files/Area%20and%20Administrative%20and%20Population.pdf |date=2017-10-11 }}</ref>
| akvo = 0
| loĝantoj = afganoj
| loĝantaro = 32890171<ref>Centra Statistika Oficejo Afganujo, 2020.</ref> ([[2020]])
| loĝdenso = 48.08
| vivlongeco =
| valuto = [[Afgana afganio|afganio]]
| valuta kodo = AFN
| horzono = +4,5
| ttt = af
| landkodo = AFG
| tel = 93
| politika sistemo = [[Unueca ŝtato|Unueca]] [[Teokratio|teokratia]] [[Deobandismo|deobandisma]] [[Islama ŝtato|islama]] [[emirlando]] sub registaro ligita al [[Loja Ĝirga]]
| ŝtatestro = [[emiro]] [[Hibatullah Aĥundzada]]
| ĉefministro = [[Mohammad Hassan Aĥund]] (''[[de facto]]'')
| nacia tago =
| sendependeco = [[19-a de aŭgusto]] [[1956]]
| de kiu = <br />[[Unuiĝinta Reĝlando]]
| esperanto-asocio =
| MEP = [[Usona dolaro|$]] 21.657 mlrd
| MEP jaro = 2018
| MEP pokapa = $ 493
}}
{{mapo de Afganio}}
[[Dosiero:Kabul river farm.jpg|eta|240ra|Bieno en [[Kabulo]].]]
[[Dosiero:Herat view mosques.jpg|eta|240ra|[[Herat]].]]
'''Afganio''' aŭ '''Afganujo''' (ankaŭ '''''Afganistano''''', el افغانستان: [[paŝtuna lingvo|paŝtune]] ''Afġānistān'' kaj {{lang-fa|''Afġānestān''}}), oficiale ''Islama Emirlando Afganio'', estas [[lando]] en la sudo de [[Centra Azio]] kaj en mondoregiono [[Granda Mezoriento]].<ref>"Afghanistan". The World Factbook. CIA. [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/af.html] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20170920072213/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/af.html|date=2017-09-20}} Alirita la 15an de Septembro 2016.</ref><ref>"U.S. maps". Pubs.usgs.gov. Arkivita el la originalo en 2013-12-25. [http://pubs.usgs.gov/of/1997/ofr-97-470/OF97-470C/asiaGmap.html] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20131225134851/http://pubs.usgs.gov/of/1997/ofr-97-470/OF97-470C/asiaGmap.html|date=2013-12-25}} Alirita la 15an de Majo 2012. "South Asia: Data, Projects, and Research". [http://www.worldbank.org/en/region/sar] Alirita la 15an de Septembro 2016. "MAPS SHOWING GEOLOGY, OIL AND GAS FIELDS AND GEOLOGICAL PROVINCES OF SOUTH ASIA (Includes Afghanistan)". [http://pubs.usgs.gov/of/1997/ofr-97-470/OF97-470C/asiaGmap.html] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20131225134851/http://pubs.usgs.gov/of/1997/ofr-97-470/OF97-470C/asiaGmap.html|date=2013-12-25}} Alirita la 15an de Septembro 2016. "University of Washington Jackson School of International Studies: The South Asia Center". Arkivita el la originalo la 2an de Aprilo 2015. [https://web.archive.org/web/20150402100846/http://jsis.washington.edu/advise/catalog/soasia-b.html] Alirita la 15an de Septembro 2016. "Syracruse University: The South Asia Center". [https://www.maxwell.syr.edu/moynihan/programs/sac/] Alirita la 15an de Septembro 2016. "Center for South Asian studies". [http://www.ii.umich.edu/csas] Alirita la 15an de Septembro 2016.</ref> Ĝi havas loĝantaron de proksimume 33 milionoj, kio ĝin situigas kiel la [[Listo de landoj laŭ loĝantaro|43a]] plej loĝata lando en la mondo. La ĉefaj religioj estas [[islamanoj]] (tre fundamentismaj kaj tradiciemaj, [[sunaistoj]] 84%, [[ŝijaistoj]] 15%).

Ĝi havas limojn kun [[Pakistano]] sude kaj oriente; kun [[Irano]] okcidente; kun [[Turkmenio]], [[Uzbekio]], kaj [[Taĝikio]] norde; kaj kun [[Ĉinio]] en plej malproksima nordoriento. Ĝia teritorio kovras areon de 652,000&nbsp;km² (252,000 sq mi), tiel ke ĝi estas la [[Listo de landoj laŭ areo|40a plej granda]] lando en la mondo.

== Etimologio ==
La nomoj ''Afganio'' aŭ ''Afganistano'' ([[paŝtuna lingvo|paŝtune]] افغانستان) ŝajne estas tiom antikva kiom la [[etnonimo]] ''[[Afganoj|Afgano]]'', kiu estis dokumentita jam en libro de la 10a jarcento de la geografo Hudud ul-'alam. La [[Radiko (lingvo)|radika]] nomo "Afgano" estis uzata historie reference al membro de la etno [[paŝtunoj]], kaj la sufikso "-stano" (reciproke ankaŭ ''-io'' se konsideri ĝin vera [[sufikso]]) signifas "loko de" en Persa. Tiele, Afganistano tradukiĝus al tero de Afganoj aŭ, pli specife laŭ historia senco, al ''tero de Paŝtunoj''. Tamen, la moderna [[Konstitucio de Afganio]] asertas ke la "vorto ''Afgano'' aplikiĝu al ĉiu ajn civitano de Afganio."<ref>"Constitution of Afghanistan". 2004. [http://www.afghanembassy.us/about-afghanistan/constitution/] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20160920112856/http://www.afghanembassy.us/about-afghanistan/constitution/|date=2016-09-20}} Alirita la 16an de Septembro 2016.</ref>

== Historio ==
Homa loĝado en la teritorio de la nuna Afganio datas el la Meza [[Paleolitiko]], kaj la [[Geostrategio|strategia]] loko de la lando laŭlonge de la [[Silka Vojo]] konektis ĝin al la kulturoj de Mezoriento kaj de aliaj partoj de Azio. Laŭlonge de la jarcentoj la lando estis hejmo al variaj popoloj kaj suferis multajn militajn epokojn; rimarkinde fare de [[Aleksandro la Granda]], la [[Maŭrja Imperio|Maŭrjanoj]], [[Islamo|islamaj araboj]], [[Mongolaj invadoj de Ĥorazmo|Mongoloj]], [[Brita Imperio|Britoj]], [[Soveta-afgana milito|Sovetaj Rusoj]], kaj en moderna epoko fare de [[Milito en Afganio (2001-2021)|okcidentaj potencoj]]. La lando ankaŭ utilis kiel elirejo el kiu [[Kuŝana imperio|Kuŝanoj]], [[Heftalitaj hunoj|Heftalitoj]], [[Samanida Imperio|Samanidoj]], [[Safarida Dinastio|Safaridoj]], [[Gaznavida Imperio|Gaznavidoj]], [[Guridoj]], Ĥalĝioj, [[Mogola Imperio|Mogoloj]], [[Hotaka dinastio|Hotakanoj]], Durrananoj kaj aliaj elstariĝis por formi gravajn imperiojn.<ref name="Galvin-PreIslamic">{{Cite web|url=http://www.gl.iit.edu/govdocs/afghanistan/PreIslamic.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20011103002246/http://www.gl.iit.edu/govdocs/afghanistan/PreIslamic.html|archivedate=3a de Novembro 2001|title=The Pre-Islamic Period|publisher=Illinois Institute of Technology|work=Afghanistan Country Study|first=Luke|last=Griffin|date=14a de Januaro 2002|accessdate=14a de Oktobro 2010|titolo=Arkivita kopio|alirdato=2016-09-15|arkivurl=https://web.archive.org/web/20011103002246/http://www.gl.iit.edu/govdocs/afghanistan/PreIslamic.html|arkivdato=2001-11-03}} {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20011103002246/http://www.gl.iit.edu/govdocs/afghanistan/PreIslamic.html |date=2001-11-03 }} {{Citaĵo el la reto |url=http://www.gl.iit.edu/govdocs/afghanistan/PreIslamic.html |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2016-09-15 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20011103002246/http://www.gl.iit.edu/govdocs/afghanistan/PreIslamic.html |arkivdato=2001-11-03 }}</ref>

La politika historio de la moderna ŝtato Afganio ekis per la Hotaka kaj Durrana dinastioj en la 18a jarcento. En la fino de la 19a jarcento, Afganio iĝis [[bufroŝtato]] en "[[La Granda Ludo]]" inter la [[Brita Hindio]] kaj la [[Rusa Imperio]]. Sekve al la [[Tria Angl-Afgana Milito]] en 1919, [[Amanullah Ĥan]] malsukcese klopodis modernigi la landon. Ĝi restis paca dum la kvardek jaroj de monarkio de [[Mohammed Zahir Ŝaho|Zahir Ŝaho]]. Establiĝis konstitucia monarĥio en [[1963]], kiu defalis en [[1973]]. Afganio kontraktis kun [[Sovetunio]] pri amikeco kaj kunlaboro en [[1978]].

En la lando estis komencitaj reformoj, kiuj elvokis kontraŭstaron de konservema islama opozicio. Al milita kontraŭstaro sekvis okupacio de la lando fare de sovetia armeo dum [[1979]]-[[1989]]. En venontaj jaroj ĝi fariĝis areno de [[Soveta-afgana milito|enlanda milito]]. De [[1998]] grandan parton de la lando kun ĉefurbo regis la t.n. [[Taliboj]]. En [[2001]] la Taliba reĝimo estis renversita de la ribeloj komencintaj en la nordo kun helpo de [[Usono]], sed siavice la reĝimo starigita de Usono estis renversita de [[Talibano]]j.

=== Komenca historio ===
Afganio estas lando montara kaj seka inter [[Pakistano]] kaj [[Irano]] en [[Centra Azio]]. Sed ekde [[Aleksandro la Granda]], ĝi estas lando dezirata pro sia strategia loko inter [[Barato]], [[Ĉinio]], [[Rusio]] kaj la [[Araba Duoninsulo]]. Aleksandro, [[islamo]], la [[mongoloj]] kaj [[Tamerlano]] konkeris ĝin, sed [[Britio]] kaj [[Rusio]] fiaskis en la afero. Kaj lastatempe [[Usono]] batalis tie por kontroli la areon inter dumtempo malamika [[Irano]] kaj ne kontrolita [[Pakistano]].

En la teritorio de la nuna Afganio floris la [[helenbudhaa arto]] kaj civilizo, el la influo de idoj de indiĝenoj kaj [[helenoj|helendevenaj]] soldatoj de Aleksandro, konvertiĝintaj al [[Budhismo]]. Afganio troviĝis poste centre de la multkulturaj imperioj fonditaj de la [[Sakaoj]] ([[1-a jarcento]] a.n.e.) kaj de la [[Kuŝanoj]] (1a-3a jarcentoj n.e.)

=== Mezepoko kaj moderna erao ===
Je la [[13-a jarcento]], [[Marko Polo]] skribis en la 43-a ĝis 51-a ĉapitroj de sia libro pri Afganio. Jam en tiu epoko, [[papavo]]n oni estis kultivanta. Afganio unufoje floris sub civilizo persa kaj prosperis kiam la interkomerco de Ĉinio, Barato kaj [[Arabio]] fluis tra la lando. Sed post 1700 la markomerco de [[Nederlando]] kaj poste de [[Britio]] forlogis la komercon.

=== Sendependeco ===
Afganio fariĝis sendependa regno en [[1747]]. [[Ahmad Ŝaho Durrani]] aŭ ''Ahmad Shāh Durrānī'' (Paŝtune: احمد شاه دراني), konata ankaŭ kiel Ahmad Ĥān Abdālī (Paŝtune: احمد خان ابدالي), estis la fondinto de la Durana Imperio kaj estas konsiderata kiel la fondinto de la moderna ŝtato Afganio. La [[Emirlando Afganio]] (1823-1926) estis [[absoluta monarkio]] de [[Centra Azio]], kies ĉefurboj estis kaj [[Kabulo]] kaj [[Peŝavaro]].

[[Abdur Rahman Ĥano]] (paŝtune عبد رحمان خان) estis Emiro de Afganio el 1880 al 1901. [[Amanullah Ĥan]] estis reĝo de [[1919]] ĝis [[1929]]. La [[Reĝlando Afganio]] (paŝtune: د افغانستان واکمنان, perse: پادشاهي افغانستان) estis islama monarkio en la sudo de Centra Azio kaj establita en 1926, sekvinte la Emirlandon Afganio post kiam Amanullah Ĥan iĝis reĝo kaj la proklamado de la reĝlando sep jarojn post sia enpoviĝo. [[Mohammed Zahir Ŝaho]] estis la lasta Reĝo de Afganio, el la familio Musahiban, kiu regis dum kvar jardekoj, nome el 1933 ĝis li estis elpostenigita per [[puĉo]] en 1973.

[[Dosiero:SovietInvasionAfghanistanMap.png|eta|250ra|maldekstre|Sovetia armeo en Afganio.]]
La reĝo de Afganio falis en [[1973]] kaj, post mallonga respubliko (1973-78), la lando estis regita de [[komunismo|komunisma]] [[registaro]] aliancano de [[Sovetunio]] estrita de Babrak Kemal. En [[1979]], Sovetunio sendis armeon por subteni ĝin kaj tie [[Soveta-afgana milito|batalis]] vane ĝis [[1989]] kontraŭ lokaj armeoj, kiuj estis subtenitaj de [[Pakistano]] per la mono kaj armiloj devenaj el arabaj landoj kaj ĉefe el [[Usono]]. La batalon kontraŭ sovetunia armeo pagis iomete la trafiko de [[opio]] kies parto de transporto estis farita de usona armeo ([[CIA]]), parte de la sovetuniaj militistoj. [[Enlanda milito]] sekvis la militon kontraŭ Sovetunio ĝis [[1989]] (retiriĝo de [[sovetia armeo]]) kaj ĉefe ĝis [[1992]], kiam la [[Norda Alianco]] unuigis la landon, sed regis korupte kaj nesufiĉe forte.

En [[1996]], la [[Taliboj]] venkis la Aliancon, forpuŝinte ĝin al la nordo, kaj regis honeste sed severe, enkondukinte severan interpreton de [[islamo]] ([[islama fundamentismo]]). Grava subteno de la nova reĝimo estis [[Usama bin Laden]] kaj lia araba legio.

En [[2001]], post atako de supozataj sekvantoj de Bin-Laden kontraŭ [[Usono]] dum la [[Atencoj de la 11-a de septembro 2001|atencoj de 11-a de Septembro]], la Norda Alianco, nun ribelantoj de la nordo, ricevis la helpon de la aviadiloj kaj bomboj de Usono. La Alianco facile venkis la Talibojn. Nova provizora registaro estis starigita sub [[Hamid Karzai]]. [[Osama Bin-Laden]] uzis Afganion kiel bazon de sia [[terorismo|terorisma]] organizaĵo. Usono serĉis lin inter la multaj kavernoj kaj montoj de la lando, ĝis kiam ĝi lin murdis en tre aparta loĝejo en [[Pakistano]]. Posta prezidanto estis [[Aŝraf Ghani]].

La 15-an de Aŭgusto 2021, nur kelkajn tagojn post la foriro de usonaj trupoj kiuj apogis lian reĝimon kaj kompletigante la praktikan rapidan ekkontrolon de la lando, [[talibanoj]] eniris en [[Kabulo]]n dum Ghani foriris eksterlanden.<ref>[https://www.theguardian.com/world/2021/aug/15/taliban-poised-to-take-control-of-kabul-as-us-evacuates-embassy Taliban orders fighters into Kabul as US evacuates embassy] [[The Guardian]], 15-an de Aŭgusto 2021, Konsultita la 15-an de Aŭgusto 2021.</ref>

== Geografio ==
[[Dosiero:Geography_of_Afghanistan.jpg|eta|273x273ra|Geografio de Afganio.]]

=== Natura geografio ===
[[Dosiero:Northwestern Afghanistan.jpg|eta|maldekstre|240ra|Pejzaĝo en nordokcidenta Afganio.]]
[[Dosiero:Band e Paneer.jpg|eta|maldekstre|240ra|Band-e Panir, unu el la lagoj [[Nacia Parko Band-e Amir|Band-e Amir]] ĉe Bamijan.]]
Afganio estas ŝtato, kiu ne havas aliron al iu [[maro]]. Ĝi havas gravan strategian rolon en la regiono. La lando estas ĉefe montara, nur malpli ol 10 % de la areo situas sub alto de 600&nbsp;m super la [[marnivelo]].
La montaroj de la [[Hindukuŝo]], ĝis 7500&nbsp;metrojn alta, kaj de la [[Sefid Kuh]] etendiĝas sur vastaj partoj de la entute 652.090 [[kvadratkilometro|km²]] granda lando.

Sudokcidente troviĝas [[altebenaĵo]] kun la senelflueja lago [[Helmand (lago)|Helmand]] ĉe la [[landlimo]] al [[Irano]]. La plej grava enfluejo de la lago estas la rivero [[Helmand (rivero)|Helmand]], kiu fontas ĉe la ĉefurbo [[Kabulo]].

Afganio havas kontinentan klimaton kun varmegaj someroj kaj malvarmegaj vintroj. Ĝi estas ĉefe montara lando sur la orienta [[Irana Altebenaĵo]]. Nur norde troviĝas ebenaĵoj ĉe la [[Amudarjo]] kaj sudokcidente malgrandaj [[dezerto|dezertaj basenoj]]. La nordorienton trairas la [[Hindukuŝo]]. Inter la baseno de [[Kabulo]] kaj la norda parto de la lando ekzistas ekde [[1964]] vintrorezista aŭtovojo kun preskaŭ 3&nbsp;km longa [[Tunelo de Salang|tunelo]], nome la vojo de la [[Salang-intermonto]].

La suda [[Hindukuŝo]] krute malsupreniras al [[Nuristano]], kiu estas ankoraŭ parte kovrita de
[[Mezvarmaj koniferarbaroj|koniferarbaroj]]. La regiono inter la ĉefurbo [[Kabulo]] kaj la [[Kajber-intermonto]] ĉe la landlimo al [[Pakistano]] estas la politika kaj ekonomia kerno de la lando. En la okcidenta Afganio situas la urbo [[Herat]]. La suda kaj sudokcidenta regionoj de Afganio konsistas el [[dezerto]]j kaj [[stepo]]j, trafluitaj nur de [[Helmand (rivero)|Helmand]], kiu estas la plej longa afgana rivero. Ĝi fine enfluas en la [[salakva lago|saltlagon]] ĉe Sistan, ĉe la landlimo al [[Irano]].

Oriente de la Helmand troviĝas la dezerto Daŝt-e Lut ("sablolando") kaj okcidente la dezerto Daŝt-e Margo, kiu konsistas ĉefe el [[gruzo]] kaj [[argilo|argilsurfacoj]].

La plej alta punkto de la lando estas la pinto de la 7485&nbsp;metrojn alta [[Noŝak]] en [[Hindukuŝo]].
En la riverebenaĵo de la [[Amudarjo]] ĉe la landlimo al [[Turkmenujo]] troviĝas la plej malalta punkto de Afganio, kiu situas je 285&nbsp;metrojn super la [[marnivelo]].

La lagoj [[Nacia Parko Band-e Amir|Band-e Amir]] ĉe [[Provinco Bamijan|Bamijan]] estas inter la plej bone konataj vidindaĵoj de Afganio en la okcidenta mondo. La ĉirkaŭa regiono iĝis en [[2009]] la unua [[nacia parko]] en Afganio.

=== Klimato ===
En Afganio konstateblas jenaj [[sezono]]j: la vintraj okcidentventoj alportas [[pluvo]]jn, dum la someroj estas aparte sekaj kaj pluvas nur en la ekstrema sudoriento de la lando pro [[musono]]. Pro la alta situo de la lando povas okazi neĝfaloj, ĉefe en la nordo, ĝis en la valojn.

Klimate, la sudo de la lando jam apartenas al la pli varmaj [[subtropiko]]j, en kiuj eblas kreskigi [[daktilopalmo]]jn, dum la nordo spertas [[modera klimato|moderan klimaton]].

La temperatura gamo estas unu el la plej grandaj de la mondo: ĝi iras de -50 ĝis {{GdC|+53}}. En la jaro [[2000]] la duono de la loĝantaro suferis pro sekegoj, kiuj pli kaj pli ofte okazas.

'''Urbo; taga/nokta temperaturo en januaro; taga/nokta temperaturo en julio'''

[[Herat]] {{GdC|9}}/{{GdC|-3}}; {{GdC|37}}/{{GdC|21}}

[[Kabulo]] {{GdC|5}}/{{GdC|-7}}; {{GdC|32}}/{{GdC|15}}

[[Kandaharo]] {{GdC|12}}/{{GdC|0}}; {{GdC|40}}/{{GdC|23}}

=== Administra organizado ===
{{Ĉefartikolo|Provincoj de Afganio}}
[[Dosiero:Afghanistan34Provinces-french numbering.png|eta|Superrigardo pri la provincoj de Afganio.]]
Afganio politike-administre dividiĝas laŭ 34 provincoj (''velajat''), kiun poe estras provincestro (''vaali''), nomata aŭ almenaŭ konfirmata de la centra ŝtata registaro en Kabulo.

En Agfanio la provincoj nomiĝas jene:
{{Div col|cols = 5}}
* [[Provinco Badaĥŝan|Badaĥŝan]]
* [[Provinco Badgis|Badgis]]
* [[Provinco Baglan|Baglan]]
* [[Provinco Balĥ|Balĥ]]
* [[Provinco Bamijan|Bamijan]]
* [[Provinco Daikondi|Daikondi]]
* [[Provinco Farah|Farah]]
* [[Provinco Farjab|Farjab]]
* [[Provinco Gazni|Gazni]]
* [[Provinco Gor|Gor]]
* [[Provinco Ĝuzĝan|Ĝuzĝan]]
* [[Provinco Helmand|Helmand]]
* [[Provinco Herat|Herat]]
* [[Provinco Ĥost|Ĥost]]
* [[Provinco Kabul|Kabul]]
* [[Provinco Kandahar|Kandahar]]
* [[Provinco Kapisa|Kapisa]]
* [[Provinco Kunar|Kunar]]
* [[Provinco Kunduz|Kunduz]]
* [[Provinco Lagman|Lagman]]
* [[Provinco Lugar|Lugar]]
* [[Provinco Nangarhar|Nangarhar]]
* [[Provinco Nimruz|Nimruz]]
* [[Provinco Nuristan|Nuristan]]
* [[Provinco Paktia|Paktia]]
* [[Provinco Paktika|Paktika]]
* [[Provinco Panĝŝir|Panĝŝir]]
* [[Provinco Parvan|Parvan]]
* [[Provinco Samangan|Samangan]]
* [[Provinco Sar-i Pul|Sar-i Pul]]
* [[Provinco Taĥar|Taĥar]]
* [[Provinco Uruzgan|Uruzgan]]
* [[Provinco Vardak|Vardak]]
* kaj [[Provinco Zabul|Zabul]]
{{Div col end}}

=== Urboj kaj vilaĝoj ===
{{Ĉefartikolo|Listo de urboj de Afganio}}
[[Dosiero:Kabul_TV_Hill_view.jpg|eta|maldekstre|Kabulo.]]
80 % de la loĝantaro de Afganio loĝas en la kamparo kaj nur 20 % enurbe.<ref name="nrva 2007/08" >[http://nrva.cso.gov.af/ ''Summary of the National Risk and Vulnerability Assessment 2007/8''] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20100507102729/http://nrva.cso.gov.af/ |date=2010-05-07 }} en la TTT-ejo de la ''Central Statistics Organisation'', http://nrva.cso.gov.af/Brochure%20English-Final.pdf {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20101217001143/http://nrva.cso.gov.af/Brochure%20English-Final.pdf |date=2010-12-17 }} (PDF-dosiero 1,77 MB), Oktobre 2009, p. 4, kaj http://nrva.cso.gov.af/003.xls {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20101207003204/http://nrva.cso.gov.af/003.xls |date=2010-12-07 }} (Excel-dosiero)</ref>
La plej grandaj urboj estas:
* [[Kabulo]] (entute 4,9 milionoj da loĝantoj)
* [[Kandaharo]] (339.200 loĝantoj)
* [[Mazar-e Ŝarif]] (239.800 loĝantoj)
* [[Herat]] (166.600 loĝantoj)
* [[Ĝalalabad]] (158.800 loĝantoj en [[2002]])
* [[Kunduz]] (118.000 loĝantoj en [[2003]]).

== Loĝantaro ==
{{Ĉefartikolo|Demografio de Afganio}}
[[Dosiero:Ethnolinguistic Groups Afghanistan EN.svg|eta|240ra|Simpligita mapo de la loĝlokoj de la plej grandaj etnoj en Afganio.]]
[[Dosiero:AfghanischeKinder.jpg|eta|240ra|Afganaj lernejanoj en Bagram.]]
[[Dosiero:Afghanistan demography.svg|eta|240ra|Evoluo de la loĝantaro x1000.]]
La [[afganoj]] ne estas unu [[gento]], sed konsistas el [[paŝtunoj]], kuzoj de la [[persoj]], en la sudo, la [[hazaroj]] en la centro kaj, en la nordo, la [[uzbekoj]] kaj [[taĝikoj]], kiuj estas [[tjurkoj|tjurkaj]]. La lando ne estas unuigita de lingvo aŭ sango, sed de religio ([[islamo]]), siaj malamikoj kaj la ŝirmejo de la altaj montoj.

La loĝantaro estas de ĉirkaŭ 25 800 000 (2000) kaj ĉirkaŭ 32 500 000 (2015), inter ili 63 % paŝtunoj, 17 % [[taĝikoj]], pli ol 5 milionoj estas rifuĝintoj.

=== Etnoj ===
{{Ĉefartikolo|Iranaj popoloj}}
{| class="wikitable sortable" style="width:65%; float:center;"
|+Etnaj grupoj en Afganio
|-
! style="background:#ddf; width:10%;"|Etna grupo
! style="background:#ddf; width:15%;"|ĉirkaŭkalkulo de 2004–2014<ref name="CIA-Ethnic-groups">{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2075.html?countryName=Afghanistan&countryCode=af&regionCode=sas& |title=Ethnic groups |work=The World Factbook |publisher=CIA |accessdate=18a de Septembro 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131014200908/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2075.html?countryName=Afghanistan&countryCode=af&regionCode=sas& |archivedate=2013-10-14 |quote=Pashtun, Tajik, Hazara, Uzbek, other (includes smaller numbers of Baloch, Turkmen, Nuristani, Pamiri, Arab, Gujar, Brahui, Qizilbash, Aimaq, Pashai, and Kyrghyz) note: current statistical data on the sensitive subject of ethnicity in Afghanistan is not available, and ethnicity data from small samples of respondents to opinion polls are not a reliable alternative; Afghanistan's 2004 constitution recognizes 14 ethnic groups: Pashtun, Tajik, Hazara, Uzbek, Baloch, Turkmen, Nuristani, Pamiri, Arab, Gujar, Brahui, Qizilbash, Aimaq, and Pashai (2015) |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2016-09-17 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20131014200908/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2075.html?countryName=Afghanistan&countryCode=af&regionCode=sas&#af |arkivdato=2013-10-14 }} {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20131014200908/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2075.html?countryName=Afghanistan&countryCode=af&regionCode=sas& |date=2013-10-14 }} {{Citaĵo el la reto |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2075.html?countryName=Afghanistan&countryCode=af&regionCode=sas& |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2016-09-17 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20131014200908/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2075.html?countryName=Afghanistan&countryCode=af&regionCode=sas& |arkivdato=2013-10-14 }}</ref>
! style="background:#ddf; width:15%;"|ĉirkaŭkalkulo de antaŭ-2004<ref name="CIA-1991">{{Citaĵo el la reto|url=http://www.umsl.edu/services/govdocs/wofact90/world12.txt|titolo=Afghanistan|alirdato=20a de Marto 2011 <!--DASHBot-->|dato=15a de Oktobro 1991|verko=The World Factbook/Central Intelligence Agency|eldoninto=University of Missouri|arkivurl=https://web.archive.org/web/20110427053700/http://www.umsl.edu/services/govdocs/wofact90/world12.txt|arkivdato=2011-04-27}}</ref><ref>{{Citaĵo el la reto|url=http://www.umsl.edu/services/govdocs/wofact92/wf930006.txt|titolo=Ethnic divisions|dato=[[22-a de januaro]] [[1993]]accessdate=16a de Oktobro 2010|verko=The World Factbook/CIA|eldoninto=University of Missouri|alirdato=2016-09-17|arkivurl=https://web.archive.org/web/20190324130443/http://www.umsl.edu/services/govdocs/wofact92/wf930006.txt|arkivdato=2019-03-24}}</ref><ref name="LoC-Ethnic-Groups">{{Citaĵo el la reto|url=http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+af0037)|titolo=Ethnic Groups|alirdato=8a de Oktobro 2010|jaro=1997|eldoninto=Library of Congress Country Studies}}</ref><ref>{{Citaĵo el la reto|url=http://www.umsl.edu/services/govdocs/wofact2003/geos/af.html|titolo=Ethnic groups:|alirdato=18a de Septembro 2010|jaro=2003|verko=The World Factbook/CIA|eldoninto=University of Missouri|arkivurl=https://web.archive.org/web/20210522215221/http://www.umsl.edu/services/govdocs/wofact2003/geos/af.html|arkivdato=2021-05-22}}</ref>
|-
| [[Paŝtunoj]]
| align=center|42%
| align=center|38–55%
|-
| [[Taĝikoj]]
| align=center|27%
| align=center|26% (el tio 1% estas [[Kizilbaŝoj]])
|-
| [[Hazaroj]]
| align=center|8%
| align=center|9–10%
|-
| [[Uzbekoj]]
| align=center|9%
| align=center|6–8%
|-
| [[Aimakoj]]
| align=center|4%
| align=center|500,000 to 800,000
|-
| [[Turkmenoj]]
| align=center|3%
| align=center|2.5%
|-
| [[Beluĉoj]]
| align=center|2%
| align=center|100,000
|-
| Aliaj (Paŝajioj, [[Nuristananoj]], [[Araboj]], Brahuioj, Pamirioj, Gurjaroj ktp.)
| align=center|4%
| align=center|6.9%
|}

La loĝantaro de Afganio apartenas al granda nombro de etnaj grupoj kaj triboj. Pro historiaj kialoj la [[paŝtunoj]] emas konsideriĝi la naciportanta popolo. En [[2007]] la loĝantaro nombris ĉirkaŭ 25 milionoj da homoj. En multaj regionoj diversaj etnoj loĝas miksitaj kaj oni ne scias precize la nombron de loĝantoj. La kategorigo en etnajn grupojn malfacilas ankaŭ, ĉar memdifino kaj ekstera difino ofte malsamas.

Tial oni ne konsideru la nombron kaj procentojn de etnaj grupoj kiel ekzaktaj valoroj, sed nur kiel taksado. La sekvaj nombroj estas ekstrapolitaj al la jaro [[2009]].<ref>Conrad Schetter: ''II. Strukturen und Lebenswelten - Stammesstrukturen und ethnische Gruppen'' En: Bernhard Chiari (Hrsg.): ''Wegweiser zur Geschichte. Afghanistan'', 3-a eldono, Ferdinand Schöningh, Paderborn 2009, ISBN 978-3-506-76761-5, S.124 ([http://www.mgfa.de/html/einsatzunterstuetzung/downloads/wwafghanistan3.aufl.pdf PDF-dosiero; 8.7 MB]) vgl: Conrad Schetter: ''Ethnizität und ethnische Konflikte in Afghanistan'', Reimer, Juni 2003 ISBN 978-3-496-02750-8</ref>

==== Paŝtunoj ====
Paŝtunoj, historie Afganoj, estis la fondintoj kaj nomdonintoj de la lando. Ili reprezentas inter 40 kaj 50 % de la loĝantaro. Nombras kiel paŝtunoj interalie diversaj nomadaj triboj, ĉefe la [[kuĉioj]], kiuj estas ĉirkaŭ 5 milionoj da homoj. Ili estas aparte protektitaj de la afgana konstitucio kaj havas rajtojn pri kunparolo.

==== Taĝikoj ====
[[Dosiero:Major ethnic groups of Pakistan in 1980 borders removed.jpg|maldekstre|eta|250px|Ĉefaj etnaj grupoj en Pakistano, Afganio kaj ĉirkaŭaj areoj, 1980. Beluĉoj estas en roza areo kaj Paŝtunoj en verda.]]
[[Taĝikoj]] estas la dua plej granda grupo de la lando. La nomo signifas ĝenerale la persparolantajn loĝantojn de Afganio, kiujn oni nomas ankaŭ ''"Parsiwan"'' (persparolantoj) aŭ, oriente kaj sude, ''"Dihgan"'' kaj ''"Dihwar"'' (vilaĝposedantoj, tio estas malnomadoj).<ref name="EI-E">R. Ghirshman, "Afghanistan", (ii) ethnography, in Encyclopaedia of Islam, CD-ROM Edition v. 1.0 ed., Leiden, Nederlando</ref>
La taĝikoj ne vere estas etno, ne ekzistas konstateblaj kultura, socia aŭ politika diferenco al aliaj grupoj. Okcidente ili estas la rektaj posteuloj de la persa popolo de [[Irano]], en la nordo tiu de la persparolanta popolo de centra Azio. Ili reprezentas la plimulton en la plej multaj urboj.<ref name="EI-E" />

La nomon "taĝikoj" uzas plej ofte aliaj por distingi grupojn de loĝantoj, kiuj ne apartenas al triba socio, parolas la [[persa]]n kaj apartenas plej ofte al [[sunaismo]]. Taĝikoj estas inter 20 kaj 35 % de la loĝantaro. Ankaŭ aliaj persparolantaj grupoj, kiel ekzemple la [[kizilbaŝoj]] identigas sin pli kaj pli ofte kiel taĝikoj.<ref>Bernt Glatzer: ''Afghanistan: Ethnic and tribal disintegration?'' In: William Maley (Hrsg.): Fundamentalism Reborn?: Afghanistan And The Taliban. New York University Press, New York 1998, ISBN 0-8147-5585-2, S.170</ref>

==== Hazaroj ====
[[Hazaroj]], ankaŭ [[persa lingvo|persparolantoj]], tamen ĉefe [[ŝiismo|ŝiismanoj]] estas 7 ĝis 20 % de la tuta loĝantaro.

==== Uzbekoj ====
* [[Uzbekoj]], unu el la multaj [[tjurkoj|tjurkaj popoloj]] de centra Azio, reprezentas ĉirkaŭ 8 ĝis 15 % de la loĝantaro de Afganio.

==== Aliaj ====
Ekzistas aldone pluraj aliaj malgrandaj etnaj grupoj en Afganio kiel la [[aimakoj]] (3 ĝis 6 %), [[turkmenoj]] (1 ĝis 3 %), [[beluĉoj]] (< 1 %), [[nuristano|nuristananoj]] kaj multaj aliaj.

== Lingvoj ==
{{Ĉefartikolo|Lingvoj de Afganio}}
Estas du oficialaj lingvoj de Afganio (la [[paŝtuna lingvo|paŝtuna]], parolata de 55% de la loĝantaro kaj la [[Daria lingvo|daria]], parolata de 35%). La aliaj ŝtataj lingvoj estas la [[uzbeka lingvo|uzbeka]], [[turkmena lingvo|turkmena]], [[beluĉa lingvo|beluĉa]], ktp.

La du [[oficialaj lingvoj]], la persa kaj la paŝtuna, estas la plej ofte parolataj. La [[persa lingvo]] ankaŭ nomiĝas Dari, Farsi, estas parolata de duono de la popolo. Ĉi tiu porcentaĵo inkluzivas ĉirkaŭ du milionojn da parolantoj de la Hazaragi-dialekto. La [[paŝtuna lingvo]] estas parolata de 35 % de la popolo.

Krome estas parolataj diversaj [[tjurkaj lingvoj]], nome la [[Turkmena lingvo|turkmena]] kaj la [[Uzbeka lingvo|uzbeka]], krome pli ol tridek aliaj lingvoj. Granda parto de la popolo estas dulingva.<ref name="CIA">{{cite web | url=https://cia.gov/cia/publications/factbook/geos/af.html | title=CIA - The World Factbook -- Afghanistan | publisher=Central Intelligence Agency | date=2006-10-17 | accessdate=2006-11-01 | titolo=Arkivita kopio | alirdato=2016-09-15 | arkivurl=https://web.archive.org/web/20070509153323/https://www.cia.gov/cia//publications/factbook/geos/af.html | arkivdato=2007-05-09 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20070509153323/https://www.cia.gov/cia//publications/factbook/geos/af.html | archivedate=2007-05-09 }} {{Citaĵo el la reto |url=https://www.cia.gov/cia//publications/factbook/geos/af.html |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2021-09-09 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20070509153323/https://www.cia.gov/cia//publications/factbook/geos/af.html |arkivdato=2007-05-09 }}</ref>

=== Esperanto en Afganio ===
En [[2005]] juna taĝika esperantisto ''Saidnabi Saidilhomzoda'', subtenate de [[UEA]], gvidis kurson de Esperanto en la [[Kabula Universitato]] (Afganio) al kiu aliĝis ĉirkaŭ 150 personoj<ref>[http://www.liberafolio.org/arkivo/www.liberafolio.org/2005/Agado/kabulokurso/ Novaj kursoj de Esperanto en Afganio], Libera Folio, la 15-an de decembro 2005.</ref>. En 2005 ankaŭ okazis renkontiĝoj en universitatoj kaj ankaŭ okazis en [[Kabulo]] la Afgana Esperanto-Festivalo de Internacia Amikeco (AERIA)<ref>[http://www2u.biglobe.ne.jp/~fukuto/aaadem/aaadem-1.htm Afgana Esperanto-Renkontiĝo(Festivalo) de Internacia Amikeco], AAAdEM, 2005.</ref><ref>(en) [http://www2u.biglobe.ne.jp/~fukuto/aaadem/aaadem.htm Esperanto-movado en Afganio], nov. 2006</ref>.

==== Afganio en Esperanto ====
[[Tahar Bekri]]: Poemoj (Salam sur Gazao; Li amis...; Afganio; trad. [[Suso Moinhos]]). <ref>[[Beletra Almanako]] ([[BA27|27]]), oktobro 2016. Paĝoj 73-76. La poemo ''Afganio'' en paĝoj 75-76.</ref>

== Religio ==
Ĉirkaŭ 99% el la loĝantaro de Afganio estas [[Islamo|islamanoj]]; ĝis 90% estas de la branĉo de [[Sunaismo]], 7–19% estas [[Ŝijaismo|ŝijaismaj]].<ref name="Factbook">"Afghanistan". The World Factbook. CIA. [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/af.html] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20170920072213/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/af.html|date=2017-09-20}} Alirita la 18an de Septembro 2016.</ref><ref name="LoC-pdf">{{Citaĵo el la reto|url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Afghanistan.pdf|titolo=Country Profile: Afghanistan|alirdato=10a de Oktobro 2010|dato=Aŭgusto 2008|eldoninto=Library of Congress Country Studies en Afganio|arkivurl=https://web.archive.org/web/20140408085103/http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Afghanistan.pdf|arkivdato=2014-04-08}}</ref><ref name="Pew">{{Citaĵo el la reto|url=http://www.pewforum.org/2012/08/09/the-worlds-muslims-unity-and-diversity-1-religious-affiliation/#identity|titolo=Chapter 1: Religious Affiliation|alirdato=4a de Septembro 2013|dato=9a de Aŭgusto, 2012|verko=The World’s Muslims: Unity and Diversity|eldoninto=Pew Research Center's Religion & Public Life Project}}</ref>

Ĝis la 1890-aj jaroj, la regiono ĉirkaŭ [[Provinco Nuristano|Nuristano]] estis konata kiel [[Kafiristano]] (tero de [[kafiro]]j (nekredantoj)) pro ties ne-islamaj loĝantoj, nome [[Nuristananoj]], etna distinga popolo kies religiaj praktikoj inkludis [[animismo]]n, [[politeismo]]n, kaj [[ŝamanismo]]n.<ref>{{cite encyclopedia |last=Klimberg |first=Max |encyclopedia=[[Encyclopædia Iranica]] |title=NURISTAN |url=http://www.iranicaonline.org/articles/nuristan |edition=online |date=1a de Oktobro 2004 |publisher=Columbia University |location=United States|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130726102738/http://www.iranicaonline.org/articles/nuristan |archivedate=2013-07-26 }}</ref> Ankaŭ miloj da Afganaj [[Sikismo|Sikoj]] kaj [[Hinduismo|Hinduoj]] troviĝas en la ĉefaj urboj.<ref>{{cite web |author=Lavina Melwani |url=http://www.hinduismtoday.com/archives/1994/4/1994-4-02.shtml |title=Hindus Abandon Afghanistan |work=Hinduism Today |date= |accessdate=19a de Majo 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070111080626/http://www.hinduismtoday.com/archives/1994/4/1994-4-02.shtml |archivedate=2007-01-11 |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2016-09-17 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20070111080626/http://www.hinduismtoday.com/archives/1994/4/1994-4-02.shtml |arkivdato=2007-01-11 }} {{Citaĵo el la reto |url=http://www.hinduismtoday.com/archives/1994/4/1994-4-02.shtml |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2016-09-17 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20070111080626/http://www.hinduismtoday.com/archives/1994/4/1994-4-02.shtml |arkivdato=2007-01-11 }}</ref><ref>{{cite news |last=Majumder |first=Sanjoy |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/south_asia/3138282.stm |title=Sikhs struggle in Afghanistan |publisher=BBC News |date=25a de Septembro 2003 |accessdate=19a de Majo 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090222132753/http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/south_asia/3138282.stm |archivedate=2009-02-22 }}</ref> Estis malgranda [[Buĥoraj judoj|juda komunumo]] en Afganio kiu estis elmigrinta al Israelo kaj Usono fine de la 20a jarcento; nur unu fama judo, nome [[Zablon Simintov]], restis en 2005.<ref>{{Citaĵo el novaĵo|url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A39702-2005Jan26.html|titolo=Afghan Jew Becomes Country's One and Only|alirdato=19a de Majo 2012|aŭtoro=N.C. Aizenman|dato=27a de Januaro 2005|eldoninto=Washingtonpost.com}}</ref>

== Politiko ==
[[Dosiero:Loya Jirga 2002.jpg|eta|250ra|''[[Loja Ĝirga]]'' (13an de junio 2002).]]
{{Ĉefartikolo|Politiko de Afganio}}
Post la efektiva kolapso de la Islama Respubliko Afganio en 2021, la talibanoj deklaris la landon Islama Emirlando. Duma registaro estis anoncita la 7-an de septembro.<ref name="BBCHardliners">{{Citaĵo el novaĵo|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-58479750|titolo=Hardliners get key posts in new Taliban government|alirdato=2021-09-09|dato=2021-09-07|lingvo=en-GB|verkaĵo=BBC News}}</ref> La talibanoj inter multaj aliaj decidoj ŝanĝis la flagon de la lando al nura blanka standardo enhavanta la [[Ŝahado]]n.<ref>"Nova flago en Afganio", en [[VENTO (gazeto)|VENTO]], numero 11, (aŭgusto 2022), pp. 19-20.</ref>

Tradicie grava instanco en afgana politiko estas granda asembleo nomata ''[[Loja Ĝirga]]'' (paŝtune, لویه جرگه), en kiu origine ĉeestis paŝtunoj, sed kiu poste inkluzivis aliajn etnajn grupojn. Inter ĝiaj ĉeestantoj estas tribestroj, politikistoj, militistoj, religiaj kaj nobelaj altranguloj, ŝtatlaboristoj, ktp. La asembleo estas kunvokata neregule, kelkfoje de la reganto. Kelkaj historiistoj diras, ke tiu tradicio estas pli ol jarmila.

== Ekonomio ==
{{Ĉefartikolo|Ekonomio de Afganio}}
[[Dosiero:Afghan pomegranate processing.jpg|eta|maldekstre|Laboristoj prilaborantaj [[Granatujo|granatojn]] (''anaar''), pro kio Afganio estas fama en Azio.]]
Afganio estas unu el la malriĉigitaj aŭ [[malplej evoluigitaj landoj]], fakte unu el la plej malriĉaj de la mondo pro jardekoj de milito kaj sekva manko de eksterlanda investado. En 2018, la MEP de la lando estis ĉirkaŭ 72.9 mil milionoj da usonaj dolaroj laŭ aĉetpovo (oficiale 21.7 mil milionoj da usonaj dolaroj) kaj la MEP por persono estis 2,024 usonaj dolaroj. La eksportoj de la lando totalis 2.7 mil milionojn da usonaj dolaroj en 2012. Ĝia sendungeca indico estis en 2008 ĉirkaŭ 35%.<ref name="Factbook" /> Laŭ informo de 2009, ĉirkaŭ 42% el la loĝantaro vivas el malpli ol 1 [[usona dolaro]] tage.<ref>{{cite web |url=http://www.irinnews.org/Report.aspx?ReportId=83417 |title=Afghanistan: Food still unaffordable for millions |work= |publisher=IRIN |date=12a de Marto 2009 |accessdate=11a de Oktobro 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100827210523/http://www.irinnews.org/Report.aspx?ReportId=83417 |archivedate=27a de Aŭgusto 2010 <!--DASHBot--> |deadurl=no}}</ref> La lando havas 2.8 mil milionojn da usonaj dolaroj da [[ekstera ŝuldo]].<ref name="Factbook" />

[[Dosiero:Afghan women at a textile factory in Kabul.jpg|eta|Afganinoj ĉe tekstila fabriko en Kabulo.]]
La ekonomio de Afganio estis kreskanta je ĉirkaŭ 10% jare en la dua jardeko de la 21-a jarcento, pro la enmeto de ĉirkaŭ 50 mil milionoj da usonaj dolaroj kiel [[internacia helpo]] kaj sendoj el afganaj elmigrintoj.<ref name="Factbook" /> Tio estas kaŭzata ankaŭ de plibonigoj faritaj en la [[transporto|transporta sistemo]] kaj en la agrikultura produktado, kio estas la kerno de la landa ekonomio.<ref>{{cite web |url=http://afghanistan.usaid.gov/en/programs/agriculture |title=Agriculture |work= |publisher=USAID |accessdate=[[20a de oktobro]] 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130929082220/http://afghanistan.usaid.gov/en/programs/agriculture |archivedate=2013-09-29 |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2016-09-18 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20130929082220/http://afghanistan.usaid.gov/en/programs/agriculture#Tab=Description |arkivdato=2013-09-29 }} {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20130929082220/http://afghanistan.usaid.gov/en/programs/agriculture |date=2013-09-29 }} {{Citaĵo el la reto |url=http://afghanistan.usaid.gov/en/programs/agriculture |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2016-09-18 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20130929082220/http://afghanistan.usaid.gov/en/programs/agriculture |arkivdato=2013-09-29 }}</ref> La lando estas konata pro sia produktado de kelkaj el la plej bonkvalitaj [[Granatujo|granatoj]], [[vinbero]]j, [[abrikoto]]j, [[melono]]j kaj kelkaj aliaj freŝaj kaj sekaj fruktoj, kiaj [[juglando]]j.<ref>[https://web.archive.org/web/20100104080643/http://www.ipsnews.net/news.asp?idnews=49291 Exporting Afghanistan], de P.J. Tobia. 17a de Novembro 2009.</ref> Multaj fontoj indikas ke tiom multe kiom ĝis 11% aŭ plie el la ekonomio de Afganio estas derivata el la kultivado kaj vendado de [[opio]], kaj Afganio estas amplekse konsiderata la plej granda produktanto de opio en la mondo spite la klopodojn de la afgana registaro kaj de internaciaj organizaĵoj por elradikigi tiun kultivon.<ref>{{Citaĵo el la reto |url=http://www.unodc.org/pdf/publications/afg_opium_economy_www.pdf |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2016-09-18 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20200531024040/http://www.unodc.org/pdf/publications/afg_opium_economy_www.pdf./ |arkivdato=2020-05-31 }}</ref>

Kvankam la [[deficito]] de la lando estis ege financata pere de donacita mono, nur malgranda parto estis havigata rekte al la registara buĝeto. La cetero estis havigata el ne-buĝeta elspezo kaj al projektoj deciditaj de donantoj tra la sistemo de [[Unuiĝintaj Nacioj]] kaj de [[neregistara organizaĵo|neregistaraj organizaĵoj]]. La eksa Afgana Ministerio de Financo estis fokusante al plibonigo de enspeza kolektado kaj disciplino al elspezado en la publika sektoro. Ekzemple, la enspezoj de la registaro pliiĝis je 31% al 1.7 mil milionoj da usonaj dolaroj el Marto 2010 al Marto 2011.

[[Dosiero:Afghanistan, Trends in the Human Development Index 1970-2010.png|eta|maldekstra|Afganio, Tendencoj en la [[Indico de homa disvolviĝo]], 1970–2010.]]
''Da Afghanistan Bank'' estas la centra banko de la lando kaj la [[Afgana afganio|"afganio"]] (AFN) estas la landa [[valuto]], kun koresponda valoro de ĉirkaŭ 47 "afganioj" por 1 [[usona dolaro]]. Ekde 2003, malfermiĝis ĉirkaŭ 16 novaj bankoj en la lando, kiaj la Afgania Internacia Banko, la [[Kabul Bank]], la Azizi Bank, la Paŝtuna Banko, la [[Standard Chartered Bank]], kaj la ''First Micro Finance Bank''.

Unu el la ĉefaj faktoroj por la nuntempa ekonomia rekupero de la lando estas la reveno de ĉirkaŭ 5 milionoj de afganaj elmigrintoj, kiuj kunportis kun si laboran energion, entreprenemon kaj riĉokreantan lertecon same kiel la necesegan monon por startigi negocojn. Por la unua fojo post la 1970-aj jaroj, Afganoj entreprenis konstruadon, unu el la plej grandaj enspezofontoj de la lando.<ref>{{cite news |url=http://www.nytimes.com/2010/07/08/world/asia/08contract.html |title=Afghan Companies Say U.S. Did Not Pay Them |work=New York Times |first=Carlotta |last=Gall |date=7a de Julio 2010 |accessdate=30a de Septembro 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130402005151/http://www.nytimes.com/2010/07/08/world/asia/08contract.html |archivedate=2013-04-02 }}</ref> Kelkaj el ĉefaj landaj konstruprojektoj estas tiu de Nova Kabulo por 35 mil milionoj da usonaj dolaroj ĉe la ĉefurbo, la urbo Ghazi [[Amanullah Ĥan]] ĉe Jalalabad, kaj Aino Mena en Kandahar.<ref>{{cite web |url=http://www.dcda.gov.af/ |title=the Kabul New City Official Website |publisher=DCDA |date= |accessdate=4a de Februaro 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131230233634/http://www.dcda.gov.af/ |archivedate=2013-12-30 |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2016-09-18 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20131230233634/http://www.dcda.gov.af/ |arkivdato=2013-12-30 }} {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20131230233634/http://www.dcda.gov.af/ |date=2013-12-30 }} {{Citaĵo el la reto |url=http://www.dcda.gov.af/ |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2016-09-18 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20131230233634/http://www.dcda.gov.af/ |arkivdato=2013-12-30 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.najeebzarab.af/town_main.php |title=Ghazi Amanullah Khan City |year=2009 |publisher=najeebzarab.af |accessdate=15a de Aŭgusto 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130429180506/http://www.najeebzarab.af/town_main.php |archivedate=2013-04-29 |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2016-09-18 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20130429180506/http://www.najeebzarab.af/town_main.php |arkivdato=2013-04-29 }} {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20130429180506/http://www.najeebzarab.af/town_main.php |date=2013-04-29 }} {{Citaĵo el la reto |url=http://www.najeebzarab.af/town_main.php |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2016-09-18 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20130429180506/http://www.najeebzarab.af/town_main.php |arkivdato=2013-04-29 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.designmena.com/portfolio/aino-mina |title=Case study: Aino Mina |publisher=Designmena.com |date= |accessdate=4a de Februaro 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140106003655/http://www.designmena.com/portfolio/aino-mina |archivedate=2014-01-06 |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2016-09-18 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20140106003655/http://www.designmena.com/portfolio/aino-mina |arkivdato=2014-01-06 }} {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20140106003655/http://www.designmena.com/portfolio/aino-mina |date=2014-01-06 }} {{Citaĵo el la reto |url=http://www.designmena.com/portfolio/aino-mina |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2016-09-18 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20140106003655/http://www.designmena.com/portfolio/aino-mina |arkivdato=2014-01-06 }}</ref> Similaj disvolvigaj projektoj startis ankaŭ en [[Herat]], [[Mazar-i Ŝarif]], kaj aliaj urboj.<ref>[http://www.forbes.com/2009/09/02/mazar-i-sharif-khaled-amiri-opinions-21-century-cities-09-ann-marlowe.html A Humane Afghan City?] de Ann Marlowe en [[Forbes]] 2a de Septembro 2009. {{Wayback|url=http://www.forbes.com/2009/09/02/mazar-i-sharif-khaled-amiri-opinions-21-century-cities-09-ann-marlowe.html|date =20131231001216}}</ref>

[[Dosiero:Afghan rug weavers.jpg|eta|250ra|Afganaj virinoj el la okcidenta parto de la lando montrantaj tradiciajn ''Adraskanajn'' Afganajn tapiŝojn.]]
Aldone, diversaj entreprenoj kaj malgrandaj fabrikoj ekfunkciis en diversaj partoj de la lando, kiuj ne nur havigas enspezojn al la registaro sed ankaŭ kreas novajn laborpostenojn. Plibonigoj en la negoca medio rezultis en pli ol 1.5 mil milionoj da usonaj dolaroj en investado en [[telekomunikado]] kaj kreis pli ol 100 000 laborlokojn ekde 2003.<ref>{{cite web |url=http://afghanistan.usaid.gov/en/programs/economic_growth#Tab=Description |title=Economic Growth |publisher=USAID |accessdate=25a de Septembro 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130929082351/http://afghanistan.usaid.gov/en/programs/economic_growth |archivedate=2013-09-29 |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2016-09-18 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20130929082351/http://afghanistan.usaid.gov/en/programs/economic_growth#Tab=Description |arkivdato=2013-09-29 }} {{Citaĵo el la reto |url=http://afghanistan.usaid.gov/en/programs/economic_growth |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2016-09-18 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20130929082351/http://afghanistan.usaid.gov/en/programs/economic_growth |arkivdato=2013-09-29 }}</ref> [[Afgana tapiŝo|Afganaj tapiŝoj]] iĝis popularaj denove, kio ebligis ke multaj tapiŝkomercistoj tra la tuta lando dungu pli da laboristoj.

La Islama Respubliko Afganio estis membro de [[World Trade Organization|WTO]], [[Sud-Azia Unuiĝo por Regiona Kunlaboro|SAURK]], [[Organizaĵo por Ekonomia Kunlaborado|EKO]], kaj [[Organizaĵo de Islama Kunlaboro|OIK]]. Ĝi havis observantan statuson en [[Ŝanhaja Organizo por Kunlaboro|ŜOK]]. La Ministro pri Eksterlandaj Aferoj nome Zalmai Rassoul diris al ĵurnalistoj en 2011 ke la celo de lia lando "estas atingi afganan ekonomion kies kresko estu bazita sur komerco, privata entrepreno kaj investado".<ref>{{cite news |url=http://news.yahoo.com/afghanistan-neighbors-unveil-silk-road-plan-003308692.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110927095824/http://news.yahoo.com/afghanistan-neighbors-unveil-silk-road-plan-003308692.html |archivedate=27a de Septembro 2011 |title=Afghanistan, neighbors unveil 'Silk Road' plan |publisher=Reuters |date=22a de Septembro 2011 |accessdate=24a de Septembro 2011}}</ref> Fakuloj kredis ke tio revoluciigos la ekonomion de la mondoregiono. La produktado de opio en Afganio alvenis al rekordo en 2007 kun ĉirkaŭ 3 milionoj da personoj enmetitaj en tiu negoco,<ref>{{cite news |author =Declan Walsh |url=http://www.guardian.co.uk/afghanistan/story/0,,2157313,00.html |title=UN horrified by surge in opium trade in Helmand |work=Guardian |date= 30a de Aŭgusto 2007|accessdate=19a de Majo 2012 |location=London|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080115174607/http://www.guardian.co.uk/afghanistan/story/0,,2157313,00.html |archivedate=2008-01-15}}</ref> sed poste ĝi ege mallpliiĝis en la sekvaj jaroj.<ref>{{Citaĵo el la reto|url=http://www.unodc.org/unodc/en/frontpage/2009/September/afghan-opium-production-in-significant--decline.html|titolo=Afghan opium production in significant decline|eldoninto=[[Oficejo de Unuiĝintaj Nacioj pri Narkotaĵoj kaj Krimo|OUNNK]]|arkivurl=https://web.archive.org/web/20140416022244/http://www.unodc.org/unodc/en/frontpage/2009/September/afghan-opium-production-in-significant--decline.html|arkivdato=2014-04-16}}</ref> La registaro startigis programojn por helpi malpliigon de la papava kultivado, kaj ĉirkaŭ 2010 oni informis ke 24 el la 34 provincoj estas jam liberaj el papava kultivado. En Junio 2012, Barato postulis privatan investadon en la enspezado de la lando kaj la kreadon de taŭga ekonomia medio.<ref>{{Citaĵo el novaĵo|url=http://www.indianexpress.com/news/ceos-should-replace-generals-in-afghanistan-india/967880/|titolo=CEOs should replace generals in Afghanistan: India|dato=28a de Junio 2012}}</ref>

=== Agrikulturo ===
[[Dosiero:Afghan Saffron.jpg|eta|Afgana [[safrano]] estas agnoskita kiel la plej bonkvalita en la mondo.]]
Agrikultura produktado estas la ĉefa apogo de la ekonomio de Afganio<ref>{{cite web |url=http://afghanistan.usaid.gov/en/programs/agriculture |title=Agriculture |publisher=USAID |access-date=[[23-a de majo]] [[2017]]url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130929082220/http://afghanistan.usaid.gov/en/programs/agriculture |archive-date=[[29-a de septembro]] [[2013]] |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2016-09-18 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20130929082220/http://afghanistan.usaid.gov/en/programs/agriculture |arkivdato=2013-09-29 }} {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20130929082220/http://afghanistan.usaid.gov/en/programs/agriculture |date=2013-09-29 }} {{Citaĵo el la reto |url=http://afghanistan.usaid.gov/en/programs/agriculture |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2016-09-18 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20130929082220/http://afghanistan.usaid.gov/en/programs/agriculture |arkivdato=2013-09-29 }}</ref> kaj tradicie dominis ĝin, dungigante proksimume 40% el la dungitaro en 2018.<ref>{{Cite web|url=https://www.worldbank.org/en/country/afghanistan/publication/unlocking-potential-of-agriculture-for-afghanistan-growth|title=Unlocking the Potential of Agriculture for Afghanistan's Growth|website=World Bank}}</ref> La lando estas konata pro produktado de granatoj, vinberoj, abrikotoj, melonoj, kaj pliaj freŝaj kaj sekigitaj fruktoj. Ĝi ankaŭ estas konata kiel la plej granda produktanto de opio en la mondo – 16% aŭ pli de la nacia ekonomio devenas de la kultivado kaj vendado de opio.<ref>{{Cite web|url=https://www.afghanistan-analysts.org/aan-qa-an-established-industry-basic-facts-about-afghanistans-opium-driven-economy/|title=AAN Q&A: An established industry – Basic facts about Afghanistan's opium-driven economy|publisher=Afghanistan Analysts Network|date=[[11-a de julio]] [[2017]]|access-date=[[10-a de aŭgusto]] [[2019]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20190807204235/https://www.afghanistan-analysts.org/aan-qa-an-established-industry-basic-facts-about-afghanistans-opium-driven-economy/|archive-date=[[7-a de aŭgusto]] [[2019]]|url-status=live}}</ref> Ĝi ankaŭ estas unu el la ĉefaj produktantoj de [[kanabo]] en la mondo.<ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-afghanistan-cannabis-idUSTRE62U0IC20100331|title=Afghanistan now world's top cannabis source: U.N.|newspaper=Reuters|date=[[31-a de marto]] [[2010]]|via=www.reuters.com|last1=Burch|first1=Jonathon}}</ref> Lastatempe plimultiĝis produktado de la multegekosta spico [[safrano]] por anstataŭi kultivadon de opipapavoj.

=== Minado ===
[[Dosiero:Lapis Lazuli from Afghanistan.jpg|eta|maldekstra|altdekstre|[[Lazurŝtono]]j]]
Naturaj resursoj en Afganio inkluzivas: karbon, kupron, feran ercon, [[litio]]n, [[uranio]]n, [[rara tero|rarajn terojn]], [[kromito]]n, oron, [[zinko]]n, [[talko]]n, [[barito]]n, [[sulfuro]]n, plumbon, [[marmoro]]n, [[gemo]]jn, tergason, kaj nafton.<ref name="peters2007">{{cite book |last=Peters |first=Steven G. |title=Preliminary Assessment of Non-Fuel Mineral Resources of Afghanistan, 2007 |url=http://pubs.usgs.gov/fs/2007/3063/fs2007-3063.pdf |publisher=USGS Afghanistan Project/US Geological Survey/Afghanistan Geological Survey |access-date=[[13-a de oktobro]] [[2011]]|id=Fact Sheet 2007–3063 |date=October 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130727053445/http://pubs.usgs.gov/fs/2007/3063/fs2007-3063.pdf |archive-date=[[27-a julio]] [[2013]]|titolo=Arkivita kopio |alirdato=2021-09-12 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20130727053445/http://pubs.usgs.gov/fs/2007/3063/fs2007-3063.pdf |arkivdato=2013-07-27 }} {{Citaĵo el la reto |url=http://pubs.usgs.gov/fs/2007/3063/fs2007-3063.pdf |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2021-09-12 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20130727053445/http://pubs.usgs.gov/fs/2007/3063/fs2007-3063.pdf |arkivdato=2013-07-27 }}</ref><ref name="bgs">{{Citaĵo el la reto|url=http://www.bgs.ac.uk/AfghanMinerals/docs/Gold_A4.pdf#search='gold%20and%20copper%20discovered%20in%20afghanistan'|titolo=Minerals in Afghanistan|alirdato=[[4-a de decembro]] [[2010]]|eldoninto=[[British Geological Survey]]|arkivurl=https://web.archive.org/web/20130726155518/http://www.bgs.ac.uk/AfghanMinerals/docs/Gold_A4.pdf|arkivdato=[[26-a de julio]] [[2013]]}}</ref> En 2010, usonaj kaj afganaj instancoj taksis, ke neminitaj mineralejoj trovitaj en 2007 de la [[United States Geological Survey]] valoras almenaŭ mil milonojn da usonaj dolaroj.<ref name="bbcminerals">{{cite news |title=Afghans say US team found huge potential mineral wealth |url=https://www.bbc.co.uk/news/10311752 |access-date=[[13-a de oktobro]] [[2011]]|newspaper=BBC News | date=[[14-a de junio]] [[2010]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20130809125352/http://www.bbc.co.uk/news/10311752 |archive-date=[[9-a de aŭgusto]] [[2013]]}}</ref> Informo asertis, ke "ĉi tio fariĝos la ĉefa apogo de la afgana ekonomio" kaj Pentagona memorando tekstis, ke Afganio povus fariĝi la "Saud-Arabio de litio".<ref name="risen2010">{{cite news|last=Risen|first=James|author-link=James Risen|date=[[17-a de junio]] [[2010]]|title=U.S. Identifies Vast Riches of Minerals in Afghanistan|newspaper=[[The New York Times]]|url=https://www.nytimes.com/2010/06/14/world/asia/14minerals.html|url-status=live|access-date=[[14-a de novembro]] [[2010]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20100617204149/http://www.nytimes.com/2010/06/14/world/asia/14minerals.html|archive-date=[[17-a de junio]] [[2010]]}}</ref>

=== Energio ===
[[Dosiero:Afghanistan electricity production.svg|eta|Afgana elektra oferto 1980–2019]]
Laŭ la [[Monda Banko]], 98% el la kampara loĝantaro havis aliron al elektro en 2018, kontraste al 28% en 2008.<ref>{{Cite web|title=Access to electricity, rural (% of rural population) – Afghanistan {{!}} Data|url=https://data.worldbank.org/indicator/EG.ELC.ACCS.RU.ZS?end=2018&locations=AF&start=2005&view=chart|access-date=2021-03-28|website=data.worldbank.org}}</ref> Tutlande la cifero estas 98.7%.<ref>{{Cite web|url=https://data.worldbank.org/indicator/EG.ELC.ACCS.ZS?end=2018&locations=AF&start=2005&view=chart|title=Access to electricity (% of population) – Afghanistan|website=[[World Bank]]}}</ref> En 2016, Afganio produktis 1,400 [[megavato]]jn da povo, sed ankoraŭ importas la plejparton de sia elektro laŭ transmisiaj lineoj el Irano kaj la centr-aziaj ŝtatoj.<ref>{{Cite web|url=https://tolonews.com/business/afghanistan-has-capacity-produce-310000mw-power|title=Afghanistan Has Capacity To Produce 310,000MW Power|website=TOLOnews}}</ref> La plejparto de elektra produktado estas [[akvoenergio]], favorata de la nombro de riveroj, kiuj fluas el la montoj.<ref>{{Cite web|url=https://www.worldbank.org/en/news/feature/2018/05/14/largest-plant-restarts-operations-in-first-step-developing-afghanistan-hydropower|title=Afghanistan Resurrects its Largest Hydropower Plant Toward a Brighter Future|website=World Bank}}</ref> Elektro tamen ne ĉiam estas fidinda kaj okazas senelektriĝoj, eĉ en Kabulo.<ref name="auto1">{{Cite web|url=https://www.afghanistan-analysts.org/en/reports/economy-development-environment/power-to-the-people-how-to-extend-afghans-access-to-electricity/|title=Power to the People: How to extend Afghans' access to electricity|date=[[3-a de februaro]] [[2015]]|website=Afghanistan Analysts Network – English}}</ref> Lastatempe oni konstruis pliiĝantan nombron de [[sunenergio|suna]]<nowiki/>j, [[biomaso (ekonomio)|biomasaj]], kaj ventaj centraloj.<ref>{{Cite web|url=https://www.af.undp.org/content/afghanistan/en/home/presscenter/IntheNews/renewable-energy-in-afghanistan-atn.html|title=The Power of Nature: How Renewable Energy is Changing Lives in Afghanistan|website=UNDP in Afghanistan|titolo=Arkivita kopio|alirdato=2021-09-12|arkivurl=https://web.archive.org/web/20210414230313/https://www.af.undp.org/content/afghanistan/en/home/presscenter/IntheNews/renewable-energy-in-afghanistan-atn.html|arkivdato=2021-04-14|accessdate=2021-09-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210414230313/https://www.af.undp.org/content/afghanistan/en/home/presscenter/IntheNews/renewable-energy-in-afghanistan-atn.html|archivedate=2021-04-14}} {{Citaĵo el la reto |url=https://www.af.undp.org/content/afghanistan/en/home/presscenter/IntheNews/renewable-energy-in-afghanistan-atn.html |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2021-09-12 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20210414230313/https://www.af.undp.org/content/afghanistan/en/home/presscenter/IntheNews/renewable-energy-in-afghanistan-atn.html |arkivdato=2021-04-14 }}</ref> Estas evoluigataj la projekto [[CASA-1000]] por transmisii elektron el Kirgizujo kaj Taĝikujo, kaj la [[Turkmen-Afgan-Pakistan-Barata dukto|Turkmen-Afgan-Pakistan-Barata]] gasodukto.<ref name="auto1"/> Povon mastrumas ''Da Afganistan Breŝna Ŝerkat'' (DABS, Afgana Elektra Kompanio).

=== Turismo ===
[[Dosiero:Contrasts (4292970991).jpg|eta|maldekstra|[[Nacia Parko Band-e Amir]].]]
Turismo estas malgranda industrio en Afganio pro sekurecaj problemoj. En 2016, 20 000 eksterlandaj turistoj vizitis jare.<ref>{{cite news |url=http://www.pajhwok.com/en/2016/09/27/20000-foreign-tourists-visit-afghanistan-annually |title=20,000 foreign tourists visit Afghanistan annually |publisher=Pajhwok Afghan News (PAN) |editor=Navid Ahmad Barakzai |date=[[27-a de septembro]] [[2016]]|access-date=[[15-a de majo]] [[2017]]|titolo=Arkivita kopio |alirdato=2021-09-13 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20161123022923/http://www.pajhwok.com/en/2016/09/27/20000-foreign-tourists-visit-afghanistan-annually |arkivdato=2016-11-23 }}</ref> Aparte grava regiono por enlanda kaj eksterlanda turismo estas la pitoreska Valo de [[Bamijano]], havanta lagojn, kanjonojn, kaj historiajn lokojn.<ref>{{Cite web|url=https://www.thenational.ae/world/asia/coronavirus-shatters-tourism-hopes-in-afghanistan-s-bamyan-province-1.1011018|title=Coronavirus shatters tourism hopes in Afghanistan's Bamyan province|website=The National}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.pajhwok.com/en/2017/09/03/more-200000-tourists-visit-bamyan-year|title=More than 200,000 tourists visit Bamyan this year|website=www.pajhwok.com}}</ref> Ekde la malfruaj 1960-aj jaroj, Afganio estis populara ero de la fama [[Hipivojo]], altirante multajn eŭropanojn kaj amerikanojn. El Irano la vojo kondukis tra diversaj afganaj provincoj kaj urboj, interalie [[Herato]], [[Kandaharo]], kaj [[Kabulo]], antaŭ transiro al norda Pakistano, norda Barato, kaj [[Nepalo]].<ref>{{Cite web|url= https://www.richardgregory.org.uk/history/hippie-trail.htm|title= Origins of the hippie trail|website= www.richardgregory.org.uk|access-date= [[13-a de junio]] [[2020]]|titolo= Arkivita kopio|alirdato= 2021-09-13|arkivurl= https://web.archive.org/web/20201111215149/https://www.richardgregory.org.uk/history/hippie-trail.htm|arkivdato= 2020-11-11|archiveurl= https://web.archive.org/web/20201111215149/https://www.richardgregory.org.uk/history/hippie-trail.htm|archivedate= 2020-11-11}} {{Citaĵo el la reto |url=https://www.richardgregory.org.uk/history/hippie-trail.htm |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2021-09-13 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20201111215149/https://www.richardgregory.org.uk/history/hippie-trail.htm |arkivdato=2020-11-11 }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.richardgregory.org.uk/history/hippie-trail-03.htm |title=The hippie trail |website=www.richardgregory.org.uk |access-date=[[13-a de junio]] [[2020]] |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2021-09-13 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20210308185419/https://www.richardgregory.org.uk/history/hippie-trail-03.htm |arkivdato=2021-03-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210308185419/https://www.richardgregory.org.uk/history/hippie-trail-03.htm |archivedate=2021-03-08 }} {{Citaĵo el la reto |url=https://www.richardgregory.org.uk/history/hippie-trail-03.htm |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2021-09-13 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20210308185419/https://www.richardgregory.org.uk/history/hippie-trail-03.htm |arkivdato=2021-03-08 }}</ref> Turismo atingis sian pinton en 1977, la jaro antaŭ la eko de politika malstabilo kaj militaj konfliktoj.<ref>{{Cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/travel/destinations/middle-east/afghanistan/articles/when-afghanistan-was-just-the-laid-back-highlight-on-the-hippie-/|title=When Afghanistan was just a laid-back highlight on the hippie trail|first=Digital Travel Editor|last=Oliver Smith|website=The Telegraph|date=[[20-a de aprilo]] [[2018]]}}</ref>

=== Transporto ===
[[Dosiero:Françoise Foliot - Afghanistan 043.jpg|eta|maldekstra|La [[Tunelo de Salang]], iam la plej alta tunelo en la mondo, havigas gravegan irejon inter la nordo kaj sudo de la lando.]]
Pro geografiaj kialoj, transporto inter diversaj partoj de la lando historie estis malfacila. La ĉefligo de la afgana vojaro estas [[Ŝoseo 1 (Afganujo)|Ŝoseo 1]], ofte nomata la "Ringa Vojo", kiu longas 2.210&nbsp;km kaj kunligas kvin gravajn urbojn: Kabulon, Gaznion, Kandaharon, Heraton, kaj Mazariŝarifon,<ref>{{Cite web|url=https://www.afghanistan-analysts.org/going-in-circles-the-never-ending-story-of-afghanistans-unfinished-ring-road/|title=Going in Circles: The never-ending story of Afghanistan's unfinished Ring Road|publisher=Afghanistan Analysts Network|author=Qayoom Suroush|date=[[16-a de januaro]] [[2015]]|access-date=[[7-a de julio]] [[2019]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20190707120451/https://www.afghanistan-analysts.org/going-in-circles-the-never-ending-story-of-afghanistans-unfinished-ring-road/|archive-date=[[7-a de julio]] [[2019]]|url-status=live}}</ref> kun flankaj vojoj al Kunduz kaj Ĝalalabad kaj diversaj translimiroj, dum ĝi ĉirkaŭiras la Hindukuŝan montaron.<ref>{{Citaĵo el la reto|url=https://books.google.com/books?id=29bg7g1U6coC&pg=PA118|titolo=The Geography and Politics of Afghanistan|familia nomo=Gopalakrishnan|persona nomo=Ramamoorthy|dato=[[13-a de junio]] [[1982]]|eldoninto=Concept Publishing Company}}</ref> Aviada transporto estas liverata de la nacia aviada kompanio, [[Afgana Flugkompanio Ariana]],<ref name="EU To Impose Ban on Afghan Planes">{{cite news |title=EU To Impose Ban on Afghan Planes |url=http://news.airwise.com/story/view/1290466447.html |publisher=Airwise News |date=[[22-a de novembro]] [[2010]] |quote=Kabul-based [[Safi Airways|Safi]] is the country's No. 2 airline after national carrier Ariana Afghan Airlines |access-date=[[28-a majo]] [[2019]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20130524011714/http://news.airwise.com/story/view/1290466447.html |archive-date=[[24-a majo]] [[2013]] |url-status=live }} {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20130524011714/http://news.airwise.com/story/view/1290466447.html |date=2013-05-24 }} {{Citaĵo el la reto |url=http://news.airwise.com/story/view/1290466447.html |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2021-09-13 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20130524011714/http://news.airwise.com/story/view/1290466447.html |arkivdato=2013-05-24 }}</ref> kaj la privata [[Kam Air]]. La lando havas tri mallongajn fervojojn, kiuj ne transportas vojaĝantojn, sed nur varojn. Privataj veturiloj rimarkinde plimultiĝis dum la 2000-aj kaj 2010-aj jaroj.

== Kulturo ==
{{Ĉefartikolo|Kulturo de Afganio}}
La kulturo de Afganio pluis dum ĉirkaŭ du jarmiloj, el almenaŭ la epoko de la [[Akemenida Imperio]] en 500 a.K.<ref name="LoC">{{Citaĵo el la reto|url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Afghanistan.pdf|titolo=Country Profile: Afghanistan|alirdato=16a de Aŭgusto 2010|dato=Aŭgusto 2008|eldoninto=Library of Congress Country Studies on Afghanistan|arkivurl=https://web.archive.org/web/20140408085103/http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Afghanistan.pdf|arkivdato=2014-04-08}}</ref><ref name="autogenerated5">Barbara Robson, Juliene Lipson, Farid Younos, Mariam Mehdi. {{cite web |url=http://www.cal.org/co/afghan/ahist.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070105173916/http://www.cal.org/co/afghan/ahist.html |archivedate=[[5a de januaro]] [[2007]] |title=The Afghans&nbsp;– Their History and Culture |publisher=Center for Applied Linguistics |location=United States |date=[[30a de junio]] [[2002]] |accessdate=[[25-a de septembro]] [[2010]] |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2016-09-18 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20100317123355/http://www.cal.org/CO/afghan/ahist.html |arkivdato=2010-03-17 }} {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20100317123355/http://www.cal.org/CO/afghan/ahist.html |date=2010-03-17 }} {{Citaĵo el la reto |url=http://www.cal.org/CO/afghan/ahist.html |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2021-08-26 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20100317123355/http://www.cal.org/CO/afghan/ahist.html |arkivdato=2010-03-17 }}</ref> Temas ĉefe pri [[nomada]]j kaj [[tribo|tribaj socioj]], kaj diversaj regionoj de la lando havas siajn proprajn tradiciojn, kio respegulas mult-kulturan kaj mult-lingvan karakteron de la lando. En la sudaj kaj orientaj regionoj la popolo vivas laŭ la [[Paŝtuna lingvo|Paŝtuna kulturo]], nome la sekva ''Paŝtunvalia'', kio estas antikva vivostilo kiu estas ankoraŭ konservata.<ref>US Library of Congress: Afghanistan&nbsp;– [http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+af0037) Ethnic Groups (''Pashtun'')]</ref> La cetero de la lando estas kulture [[Persa lingvo|persa]] kaj [[Tjurkaj popoloj|tjurka]]. Kelkaj ne-Paŝtunoj kiuj loĝas en proksimeco kun Paŝtunoj adoptis ''Paŝtunvalia''<ref name="Banting">{{cite book |title=Afghanistan: The land |last1=Banting |first1=Erinn |year=2003 |publisher=Crabtree Publishing Company |isbn=978-0-7787-9335-9 |page=32 |url={{Google books |plainurl=yes |id=KRt0HfYFZGsC |page=4 }} |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131231090626/https://books.google.com/books?id=KRt0HfYFZGsC&lpg=PP1&vq=place%20of%20Afghans&pg=PA4 |archivedate=2013-12-31 }}</ref> en procezo nomita ''Paŝtunigo'' (aŭ ''Afganigo''), dum kelkaj Paŝtunoj estis [[Persa lingvo|persiigitaj]]. Milionoj de Afganoj kiuj estis loĝantaj en Pakistano kaj Irano dum la lastaj ĉirkaŭ 30 jaroj estis influitaj de kulturoj de tiuj najbaraj landoj.

[[Dosiero:Tribal and religious leaders in southern Afghanistan.jpg|eta|220px|dekstra|Viroj vestantaj tradiciajn afganajn vestaĵojn en la suda urbo [[Kandahar]].]]
Afganoj montras fieron por siaj kulturo, nacio, praularo kaj ĉefe religio kaj sendependeco. Kiel ĉe aliaj altateruloj, ili estas rigardataj per mikso de superrigardo kaj superkontrolo, pro ties alta konsidero al persona honoro, al ties triba lojaleco kaj al preteco uzi perforton por solvi disputojn.<ref name="Heathcote">Heathcote, Tony (1980, 2003) "The Afghan Wars 1839–1919", Sellmount Staplehurst.</ref> Ĉar triba milito kaj interna [[feŭdismo]] estis unu el ties ĉefaj okupoj ekde senmemora tempo, tiu individuisma trajto malhelpis la konkeron fare de eksterlandanoj. Tony Heathcote konsideras ke la triba sistemo estas la plej bona vojo organizi grandajn grupojn de personoj en lando kiu estas geografie malfacila, kaj en socio kiu, el materiisma vidpunkto, havas nekomplikan vivostilon.<ref name="Heathcote" /> Estas ĉirkaŭkalkule 60 ĉefaj paŝtunaj [[tribo]]j,<ref>"[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/445546/Pashtun Pashtun (people)]". Encyclopædia Britannica. {{Wayback|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/445546/Pashtun|date =20131030170021}}</ref> kaj la Afganoj nomadaj estas ĉirkaŭkalkule 2–3 milionoj.<ref>"[http://www.irinnews.org/Report.aspx?ReportId=76794 Afghanistan: Kuchi nomads seek a better deal]". IRIN, Asia. 18a de Februaro 2008. {{Wayback|url=http://www.irinnews.org/Report.aspx?ReportId=76794|date =20110910205256}}</ref>

La lando havas komplikan historion kiu survivis ĉu en siaj nunaj kulturoj aŭ en la formo de variaj lingvoj kaj monumentoj. Tamen, multaj el ties historiaj monumentoj estis damaĝita de ĵusaj militoj aŭ kontraŭkulturaj reĝimoj.<ref>G.V. Brandolini. ''Afghanistan cultural heritage''. Orizzonte terra, [[Bergamo]]. 2007. p. 64.</ref> La du famaj [[Budhoj de Bamijan]] estis detruitaj de Taliboj, kiuj konsideris ilin kiel [[idoleco|idolecaj]]. Krom tio, arkeologoj estas ankoraŭ trovantaj Budhismajn restaĵojn en diversaj partoj de la lando, kelkaj el ili datitaj el la 2a jarcento.<ref>{{Cite web |url=http://www.cal.org/co/afghan/ahist.html |title=42 Buddhist relics discovered in Logar |accessdate=23a de Aŭgusto 2010 |work=Maqsood Azizi |publisher=Pajhwok Afghan News |date=18a de Aŭgusto 2010 |archiveurl=http://www.webcitation.org/657c9EzAx?url=http%3A%2F%2Fwww.cal.org%2Fco%2Fafghan%2Fahist.html |archivedate=1a de Februaro 2012 |deadurl=yes |df=dmy |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2016-09-18 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20100317123355/http://www.cal.org/CO/afghan/ahist.html |arkivdato=2010-03-17 }} {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20100317123355/http://www.cal.org/CO/afghan/ahist.html |date=2010-03-17 }} {{Citaĵo el la reto |url=http://www.cal.org/CO/afghan/ahist.html |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2021-08-26 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20100317123355/http://www.cal.org/CO/afghan/ahist.html |arkivdato=2010-03-17 }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.newsdaily.com/stories/tre67g1cn-us-afghanistan-buddhist-relics/ |title=Afghan archaeologists find Buddhist site as war rages |accessdate=16a de Aŭgusto 2010 |work=Sayed Salahuddin |publisher=News Daily |date=17a de Aŭgusto 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100818151642/http://www.newsdaily.com/stories/tre67g1cn-us-afghanistan-buddhist-relics/ |archivedate=18a de Aŭgusto 2010 |deadurl=yes |df=dmy |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2016-09-18 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20100818151642/http://www.newsdaily.com/stories/tre67g1cn-us-afghanistan-buddhist-relics/ |arkivdato=2010-08-18 }} {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20100818151642/http://www.newsdaily.com/stories/tre67g1cn-us-afghanistan-buddhist-relics/ |date=2010-08-18 }} {{Citaĵo el la reto |url=http://www.newsdaily.com/stories/tre67g1cn-us-afghanistan-buddhist-relics/ |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2016-09-18 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20100818151642/http://www.newsdaily.com/stories/tre67g1cn-us-afghanistan-buddhist-relics/ |arkivdato=2010-08-18 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.presstv.ir/detail/139117.html |title=Buddhist remains found in Afghanistan |accessdate=16a de Aŭgusto 2010 |work= |publisher=Press TV |date=17a de Aŭgusto 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100820081616/http://www.presstv.ir/detail/139117.html |archivedate=20a de Aŭgusto 2010 <!--DASHBot--> |deadurl=no |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2016-09-18 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20100820081616/http://www.presstv.ir/detail/139117.html |arkivdato=2010-08-20 }} {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20100820081616/http://www.presstv.ir/detail/139117.html |date=2010-08-20 }} {{Citaĵo el la reto |url=http://www.presstv.ir/detail/139117.html |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2016-09-18 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20100820081616/http://www.presstv.ir/detail/139117.html |arkivdato=2010-08-20 }}</ref> Tio indikas ke [[Budhismo]] estis disvastigita en Afganio. Aliaj historiaj lokoj estas la urboj [[Herat]], [[Kandahar]], [[Gazni]], [[Mazar-i Ŝarif]], kaj [[Zaranĝ]]. La [[Minareto de Ĝam]] en la valo de la rivero Hari, estas [[Monda heredaĵo de Unesko]]. Mantelo laŭtradicie vestita de la islama profeto [[Muhammad]] estas tenita ene de la [[Sanktejo de la Mantelo]] en Kandahar, urbo fondita de [[Aleksandro la Granda|Aleksandro]] kaj la unua ĉefurbo de Afganio. La [[citadelo de Herato|citadelo de Aleksandro]] en la okcidenta urbo Herato estis plinovigita en ĵusaj jaroj kaj estas populara allogaĵo por turistoj. En la nordo de la lando estas la [[Maŭzoleo de Hazrat Ali]], supozata de multaj kiel la loko kie [[Ali]] estis entombigita. La Afgana Ministerio de Informado kaj Kulturo estas plinovigante 42 historiajn lokojn en Gazni ĝis 2013, kiam la provinco estos deklarita kiel ĉefurbo de [[Islama Orepoko|Islama civilizo]].<ref>{{cite news |url=http://www.pajhwok.com/en/2011/08/27/survey-historical-sites-ghazni-launched |title=Survey of historical sites in Ghazni launched |publisher=Pajhwok Afghan News |date=27a de Aŭgusto 2011 |accessdate=27a de Aŭgusto 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131105194347/http://www.pajhwok.com/en/2011/08/27/survey-historical-sites-ghazni-launched |archivedate=2013-11-05 }}</ref> La [[Nacia Muzeo de Afganio]] estas en Kabulo.

Kvankam edukiteco estas malalta, la klasikaj [[Persa literaturo|persa]] kaj [[Paŝtuna literaturo kaj poezio|paŝtuna poezioj]] ludas gravan rolon en la afgana kulturo. [[Poezio de Afganio|Poezio]] ĉiam estis unu el la ĉefaj edukaj pilieroj en la regiono, ĝis nivelo ke ĝi estas integrata en ĝenerala kulturo. Kelkaj elstaraj poetoj estas [[Ĝalal-ed-din Mohammad Rumi|Rumi]], [[Rabi'a Balĥi]], [[Sanai]], [[Jami]], [[Ĥuŝal Ĥan Ĥattak]], [[Rahman Baba]], [[Ĥalilullah Ĥalili]], kaj [[Parŭin Paĵŭak]].<ref>{{cite web |url=http://www.afghan-web.com/culture/poetry/cpoets.html |title=Classical Dari and Pashto Poets |publisher=Afghan-web.com |date= |accessdate=4a de Februaro 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131006084545/http://www.afghan-web.com/culture/poetry/cpoets.html |archivedate=2013-10-06 |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2016-09-18 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20131006084545/http://www.afghan-web.com/culture/poetry/cpoets.html |arkivdato=2013-10-06 }} {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20131006084545/http://www.afghan-web.com/culture/poetry/cpoets.html |date=2013-10-06 }} {{Citaĵo el la reto |url=http://www.afghan-web.com/culture/poetry/cpoets.html |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2016-09-18 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20131006084545/http://www.afghan-web.com/culture/poetry/cpoets.html |arkivdato=2013-10-06 }}</ref>

{{Ĉefartikolo|Muziko de Afganio}}
La urbo Kabulo estas hejmo de multaj muzikistoj kiuj estis mastroj kaj de tradicia kaj moderna [[Muziko de Afganio|afgana muziko]]. Tradicia muziko estas populara ĉefe dum la celebroj de [[Noruzo]] (Novjaro) kaj de la [[Afgana Sendependeca Tago|Nacia Sendependeca Tago]]. [[Ahmad Zahir]], [[Naŝenas]], [[Mohammad Hussain Sarahang|Ustad Sarahang]], [[Abdul Rahim Sarban|Sarban]], [[Ubaidullah Jan]], [[Farhad Darja]], kaj [[Naghma]] estas kelkaj el la elstaraj afganaj muzikistoj, sed estas multaj aliaj.<ref>{{cite web |url=http://www.afghanland.com/entertainment/music/bio.html |title=Artist Biographies |publisher=Afghanland.com |accessdate=17a de Oktobro 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130809214750/http://www.afghanland.com/entertainment/music/bio.html |archivedate=2013-08-09 |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2016-09-18 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20130809214750/http://www.afghanland.com/entertainment/music/bio.html |arkivdato=2013-08-09 }} {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20130809214750/http://www.afghanland.com/entertainment/music/bio.html |date=2013-08-09 }} {{Citaĵo el la reto |url=http://www.afghanland.com/entertainment/music/bio.html |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2016-09-18 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20130809214750/http://www.afghanland.com/entertainment/music/bio.html |arkivdato=2013-08-09 }}</ref> Plej afganoj estas alkutimiĝintaj rigardi hindajn filmojn de [[Bolivudo]] kaj aŭskulti ties filmajn kantojn. Multaj gravaj filmosteluloj de Bolivudo havas radikojn el Afganio, kiaj [[Salman Ĥan]], [[Saif Ali Ĥan]], [[Shah Rukh Khan]] (SRK), [[Aamir Ĥan]], [[Feroz Ĥan (hindia aktoro)|Feroz Ĥan]], [[Kader Ĥan]], [[Nasrudin Ŝah]], [[Zarine Ĥan]] kaj [[Celina Jaitli]]. Aldone, kelkaj filmoj de Bolivudo, kiaj ''[[Dharmatma]]'', ''[[Khuda Gawah]]'', ''[[Escape from Taliban]]'', kaj ''[[Kabul Express]]'' estis filmitaj en Afganio.

== Referencoj ==
{{Referencoj|2}}

== Vidu ankaŭ ==
{{Projektoj
| commonscat = Afghanistan
| WT=Afghanistan
| Wl=Afganujo
| n=Kategorio:Afganujo
| q=Centra Azio
}}
* [[Abdul Rahman]]
* [[Afgana leporhundo]]
* [[Afgana neĝopasero]]
* [[Afgana tapiŝo]]
* [[Flago de Afganio]]
* [[Listo de urboj de Afganio]]
* [[Taliban]]

== Eksteraj ligiloj ==
* [http://www2u.biglobe.ne.jp/~fukuto/aaadem/aaadem.htm Esperanto-asocio en Afganio] (2006)
* [http://www2u.biglobe.ne.jp/~fukuto/aaadem/universitato.htm Studenta Esperanto-asocio en Afganio]
* [https://afghanistanmusic.com/ Aŭdi rete afganan muzikon]

{{Ŝtatoj en Azio}}
{{Provincoj de Afganio}}
{{Leginda|2024|5|1}}
{{Bibliotekoj}}
{{Havenda artikolo}}

[[Kategorio:Afganio| ]]
[[Kategorio:Respublikoj]]
[[Kategorio:Landoj sen maraliro]]
[[Kategorio:Administraj unuoj fonditaj en 2002]]