Vidi fonton por Citrata acido

{{Tabela informkesto|Informkesto kemia substanco}}
{| class="wikitable floatright" width=10%
|-style="background: green; color: white"
|colspan="2" style="text-align: center;"|<big><big>'''Citrata acido'''</big></big>
|-
|colspan="2" style="text-align: center;"|<center>[[dosiero:Acido citrico struttura (2).svg|200px]]</center>
|- style="background: green; color: white"
|colspan="2" style="text-align: center;" |'''Plata kemia strukturo de la Citrata acido'''
|-
|colspan="2" style="text-align: center;"|<center>[[dosiero:Citric acid 3D.png|200px]]</center>
|- style="background: green; color: white"
|colspan="2" style="text-align: center;" |'''Tridimensia strukturo de la Citrata acido'''
|-
|colspan="2" style="text-align: center;"|<center>[[dosiero:Zitronens%C3%A4ure_im_Mikroskop_mit_Polfilter_besser.jpg|200px]]</center>
|- style="background: green; color: white"
|colspan="2" style="text-align: center;" |<small>Kristaloj de citrata acido sub polarizita lumo, pligrandigo 200-foje.</small>
|-
|colspan="2" style="text-align: center;"|<center>[[dosiero:Lemon-edit1.jpg|200px]]</center>
|- style="background: green; color: white"
|colspan="2" style="text-align: center;" |<small>[[Citrono]]j, [[oranĝo]]j, kaj aliaj citrusaj fruktoj enhavas altajn koncentritiĝojn de citrata acido.</small>
|- style="background: green; color: white"
|colspan="2" style="text-align: center;" |<big>Alternativa(j) nomo(j)</big>
|-
|colspan="2" style="text-align: center;" |
* Citronacido
* Acidum Citricum
* 2-Hidrokso-propano-trikarboksilata acido
|-
||[[Kemia formulo]]||<big><center>{{KemiaFormulo|<big>'''C|6|H|8|O|7}}'''</big></center></big>'''
|-
|[[CAS-numero|CAS-numero-kodo]]||[https://commonchemistry.cas.org/detail?cas_rn=77-92-9 77-92-9]
|-
|[[ChemSpider|ChemSpider kodo]]||[http://www.chemspider.com/Chemical-Structure.305.html 305]
|-
|[[PubChem|PubChem-kodo]]||[https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/22230 22230]
|-
|'''Merck Index'''||14,2326
|- style="background: green; color: white"
|colspan="2" style="text-align: center;" |'''Fizikaj proprecoj'''
|-
|[[Aspekto]]||blanka kristala senodora solido
|-
|[[Molmaso]]||192.12 g·mol<sup>-1</sup>
|-
|[[Denseco]]||
* 1.665 g cm<sup>3</sup> (anhidra)
* 1.542 g cm<sup>3</sup> (unuhidrata)
|-
|[[Fandpunkto]]||{{GdC|156}}
|-
|[[Bolpunkto]]||{{GdC|310}} (malkomponiĝas ekde {{GdC|175}})
|-
|[[Refrakta indico]]||{{refraktindico|T=20|λ=761|k=4.0|1.4930}}
|-
|[[Ekflama temperaturo]]||{{GdC|155}}
|-
|[[Memsparka temperaturo]]||{{GdC|345}}
|-
|[[Konstanto pri dissociigo de acidoj|Acideco (pKa)]]||
Acideco (pKa<sub>1</sub>) 3.13
Acideco (pKa<sub>2</sub>) 4.76
Acideco (pKa<sub>3</sub>) 6.39
|-
|[[Solvebleco]]||[[Akvo]]:
* 117.43 g/100 ml ({{GdC|10}})
* 147.76 g/100 ml ({{GdC|20}})
* 180.89 g/100 ml ({{GdC|30}})
* 220.19 g/100 ml ({{GdC|40}})
* 382.48 g/100 ml ({{GdC|80}})
* 547.79 g/100 ml ({{GdC|100}})
* Tute solvebla en [[etanolo|alkoholo]], [[duetila etero|etero]], [[etila acetato]]
* Nesolvebla en [[benzeno|C<sub>6</sub>H<sub>6</sub>]], [[kloroformo|karbona triklorido]], [[karbona dusulfido]] kaj [[tolueno]]
|-
|[[Mortiga dozo (LD50)]]||3000 mg/kg (buŝe)
|- style="background: yellow; color: black"
|colspan="2" style="text-align: center;" |[[Deklaroj pri Risko kaj Sekureco|'''Sekurecaj Indikoj''']]
|-
|[[Listo da R-Deklaroj|Risko]]||[[Listo da R-Deklaroj#R34|R34]] [[Listo da R-Deklaroj#R35|R35]] [[Listo da R-Deklaroj#R36|R36]] [[Listo da R-Deklaroj#R36/37/38|R36/37/38]] [[Listo da R-Deklaroj#R60|R60]] [[Listo da R-Deklaroj#R61|R61]] 
|-
|[[Listo da S-Deklaroj|Sekureco]]||[[Listo da S-Deklaroj#S24/25|S24/25]] [[Listo da S-Deklaroj#S26|S26]] [[Listo da S-Deklaroj#S36/37/39|S36/37/39]] [[Listo da S-Deklaroj#S37/39|S37/39]] [[Listo da S-Deklaroj#S45|S45]] [[Listo da S-Deklaroj#S53|S53]] 
|- style="background: yellow; color: black"
|colspan="2" style="text-align: center;" |[[Ŝablono:Danĝerosimboloj|'''Pridanĝeraj indikoj''']]
|-
|colspan="2" style="text-align: center;" | [[Ŝablono:Danĝerosimboloj|'''Danĝero''']] {{Danĝerosimboloj|Xn|C|T}}
|- style="background: yellow; color: black"
|colspan="2" style="text-align: center;" |[[GHS pri klasado kaj etikedado de kemiaĵoj|'''GHS etikedigo de kemiaĵoj''']]
|-
|[[GHS Damaĝo-piktogramoj|GHS Damaĝo-piktogramo]]||<center>{{GHS Piktogramo|07}}</center>
|-
|[[GHS pri klasado kaj etikedado de kemiaĵoj|GHS Signalvorto]]||Damaĝa substanco
|-
|[[GHS Deklaroj pri damaĝoj]]||{{H-Frazoj|319}}
|-
|[[GHS Deklaroj pri antaŭgardoj]]|| {{P-Frazoj|280|305+351+338|337+313}}
|-style="background: yellow; color: black"
|colspan="2" style="text-align: center with=50%;"|<center><small>Escepte kiam indikitaj, datumoj estas prezentataj laŭ iliaj normaj kondiĉoj pri temperaturo kaj premo ({{GdC|25}} kaj 100 kPa)</small></center>
|}

'''Citrata acido''' ('''hidrogena citrato'''; laŭ [[IUPAC]]: '''2-hidroksopropano-1,2,3-trikarboksilata acido''') estas senkolora, akvosolvebla [[karboksilata acido]], kiu apartenas al la fruktaj acidoj. '''Citrato''' estas salo de citrata acido.

Krom la senakva acido ekzistas ankaŭ la citronacida monohidrato (C<sub>6</sub>H<sub>8</sub>O<sub>7</sub>&nbsp;·&nbsp;H<sub>2</sub>O), en kiu unu molekulo da citrata acido entenas unu molekulon da [[kristala akvo]].

Interagado de la citrata acido kaj [[amonia hidroksido]] rezultas en [[amonia citrato tribaza]].

== Historio ==
La citratan acidon izolis en 1784 [[Carl Wilhelm Scheele]] unuafoje el [[Citronsuko|suko]] de [[citrono]], tiel la alternativa nomo. Fakte la citrata acido estis jam konata pli frue, sed sub aliaj nomoj. La araba alkemiisto [[Gebero|Ĝabir ibn Hajan]] malkovris ĝin en la [[9-a jarcento]].

La citrona suko permesas hejmajn eksperimentojn, kiel tiu de la nevidebla [[inko]], kiu aperas en tiom da romanoj kaj filmoj pri policistoj, kiel en "[[La nomo de la rozo]]", kaj videblas nur ĉe kandelo. Tiu citrata acido permesas ankaŭ solvi diversajn materialojn kiel ovoŝelo, tiele oni povas enmeti en fridujon en poto ovojn ene de citrona suko kaj post kelkaj tagoj la ŝelo solviĝos, sed la ovo ne rompiĝos; tio permesos diversajn receptojn.

== Natura troviĝejo ==
La citrata acido estas la plej disvastiĝinta acido inter la plantoj kaj aperas en la metabolismo en ĉiu [[organismo]]. La citrona suko entenas ekz. 5–7 % da citrata acido. Ĝi aperas ankaŭ en pomoj, piroj, acida ĉerizoj, pluaj fruktoj kaj plantopartoj.

La citrata acido aperas ankaŭ en la t.n. [[Ciklo de Krebs|ciklo de citrata acido]], en kiu ĝi havas decidan rolon en la karbonhidrata kaj grasacida metabolismo de ĉiuj oksigenkonsumaj organismoj.

==Saloj==
* [[Kalia citrato unubaza]]
* [[Kalia citrato dubaza]]
* [[Kalia citrato tribaza]]

== Vidu ankaŭ ==

* [[Ciklo de Krebs]]
* [[Kombinaĵoj de hidrogeno]]
* [[Citrato]]j

{{projektoj|commonscat=Citric acid}}
{{Commons|Citric acid}}

[[Kategorio:Karboksilataj acidoj]]