Vidi fonton por Frenezkomedio

[[Dosiero:BabyPoster2.jpg|eta|''[[Bringing Up Baby]]'' (1938) estas frenezkomedio (angle: screwball) de klasika periodo de tiu-ĉi ĝenro.]]
'''Frenezkomedio''' ({{lang-en|Screwball comedy}}) estas [[Kinematografia ĝenro|filma ĝenro]] kiu originis en la [[1930-aj jaroj|30-aj jaroj de la 20-a jarcento]], kaj el kiu evoluis la [[romantika komedio]] ĝenro.

== Historio ==
''[[It Happened One Night]]'', filmo de [[1934]] fare de reĝisoro [[Frank Capra]] ĉefrolita de [[Clark Gable]], estas konsiderita la unua freneza komedifilmo. Filmakademiuloj konsentas ke la klasika periodo de tiu ĝenro finiĝis en la fruaj [[1940-aj jaroj]], sed elementoj de la ĝenro pluvivis, kaj ankaŭ estas agnoskitaj en nuntempa kino.

== Propraĵoj ==
Kvankam ekzistas neniu interkonsentita listo de karakterizaĵoj kiuj devas aperi en filmo de ĉi tiu ĝenro, filmoj kiuj estas konsiderataj apartenantaj al la ĝenro kutime inkluzivas [[Farso|farsajn]] situaciojn, kombinaĵon de [[slapstiko]] kun sufiĉe rapidaj [[dialogo]]j kiuj inkluzivas rapidajn kaj [[Spritaĵo|humurajn]] reagojn, kaj [[intrigo]]n kiu inkluzivas rakonto pri [[Amindumo|amindumado]] aŭ [[Nupto|geedziĝo]]. [[Artkritikisto|Filmkritikisto]] [[Andew Sarris]] difinis la frenezan komedion kiel "seksan komedion, sen la sekso."

Kiel kun farso, frenezaj komedioj ofte implikas [[intrigo]]n implikantan eraran identecon, aŭ aliajn cirkonstancojn en kiuj unu aŭ pluraj roluloj provas konservi kaŝe sian veran identecon, aŭ aliajn gravajn faktojn en sekreto. Kelkfoje, en la centro de la intrigo aperos figuro de [[Transvestismo|viro en virinaj vestoj]] (ekzemple: ''[[Bringing Up Baby]]'', kaj ''[[Some Like It Hot]]'').

La ĉeffiguroj en la freneza komedio estas kutime viro kaj virino, kiuj komence de la filmo ŝajnas esti malkongruaj unu kun la alia, aŭ eĉ rivaloj, amaraj malamikoj aŭ paro, kiuj antaŭe estis geedzitaj kaj divorcitaj (ekzemple: ''[[His Girl Friday]]''). La nekongruo foje estas esprimita en la fakto, ke la viro estas de pli malalta [[socia statuso]]. Tamen, ĉe la fino, romantika rakonto formiĝas inter la du, kiu finiĝas en [[geedziĝo]].

Sociaj klasoj estas signifa elemento en la frenezaj komedioj: la homoj de la [[supra klaso]] tendencas esti reprezentitaj en ĉi tiuj filmoj kiel dorlotitaj mallaboruloj, kiuj malfacilas administri sin kaj sian vivon en la reala mondo.

Alia kaj komuna trajto en ĉi tiu tipo de filmoj estas la rapida parolado - dialogoj inter roluloj kiuj inkluzivas rapidajn kaj spritatajn respondojn. La origino de ĉi tiu karakterizaĵo ne estas en la frenezaj komedioj, kaj ĝi povas esti trovita en aliaj klasik-[[Holivuda]]j ĝenroj kiel [[krimfilmo]]j kaj specife pri [[gangstero]]j.

Frenezaj komedioj ankaŭ tendencas enhavi farsajn kaj ridindajn situaciojn. Ekzemple, en la filmo [[Bringing Up Baby]], paro da la protagonistoj devas prizorgi [[leopardo]]n, kiu estas konservita kiel [[Dombesto|dorlotbesto]] (situacio kiu estis [[omaĝo]] en pluraj poste-faritaj filmoj de la ĝenro, kiel ekzemple ''[[The Hangover]]'').

== Ekzemploj el la klasika periodo ==
[[Dosiero:Claudette_Colbert_in_It_Happened_One_Night.jpg|eta|Ekranfoto de antaŭfilmo por ''[[It Happened One Night]]'']]
[[Dosiero:The-Lady-Eve.jpg|eta|En ''La Sinjorino Eve'', Jean (centro, ludita de [[Barbara Stanwyck]]) rolulita kiel ŝin mem de kiel supra-klasa virino.]]
[[Dosiero:His_Girl_Friday_still_2.jpg|eta|Varba foto por la komedia filmo ''[[His Girl Friday]]'' de 1940]]

* ''[[The Patsy (1928 film)|The Patsy]]'' (1928), reĝisorita de [[King Vidor]], rolulita de [[Marion Davies]], [[Marie Dressler]], kaj [[Lawrence Gray]]
* ''[[The Front Page (1931 film)|The Front Page]]''<ref name="Dirks">{{Citaĵo el la reto|url=http://www.filmsite.org/comedyfilms3.html|titolo=Comedy films: Screwball comedy|aŭtoro=Tim Dirks|eldoninto=filmsite.org}}</ref> (1931) (remade as ''His Girl Friday''), reĝisorita de [[Lewis Milestone]], rolulita de [[Adolphe Menjou]] kaj [[Pat O'Brien (actor)|Pat O'Brien]]
* [[Trouble in Paradise (1932 film)|''Trouble in Paradise'']]<ref>{{Citaĵo el libro|titolo=Screen Ages: A Survey of American Cinema|familia nomo=Alberti|persona nomo=John|jaro=2014|eldoninto=Taylor & Francis|ISBN=9781317650287|paĝoj=111}}</ref><ref>{{Citaĵo el libro|titolo=Hollywood Screwball Comedy 1934-1945|familia nomo=Halbout|persona nomo=Grégoire|jaro=2022|eldoninto=Bloomsbury Publishing|ISBN=9781501347627}}</ref> (1932), reĝisorita de [[Ernst Lubitsch]], rolulita de [[Miriam Hopkins]], [[Kay Francis]], kaj [[Herbert Marshall]]<ref>{{Cite web|last=White|first=Armond|title=Trouble in Paradise: Lovers, On the Money|url=https://www.criterion.com/current/posts/1073-trouble-in-paradise-lovers-on-the-money|access-date=2022-12-03|website=The Criterion Collection|language=en}}</ref>
* ''[[It Happened One Night]]''<ref name="BFI">{{Citaĵo el la reto|url=http://www.bfi.org.uk/news-opinion/news-bfi/lists/10-great-screwball-comedies|titolo=10 great screwball comedy films|eldoninto=[[British Film Institute]]}}</ref><ref name="Collin">{{cite news|title=Who killed the screwball comedy?|author=Robbie Collin|author-link=Robbie Collin|newspaper=[[The Daily Telegraph|The Telegraph]]|date=23-a de junio 2015|url=https://www.telegraph.co.uk/film/what-to-watch/screwball-comedy/|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220112/https://www.telegraph.co.uk/film/what-to-watch/screwball-comedy/|archive-date=2022-01-12|url-access=subscription|url-status=live}}{{cbignore}}</ref> (1934), reĝisorita de [[Frank Capra]], rolulita de [[Clark Gable]] kaj [[Claudette Colbert]]
* ''[[Twentieth Century (film)|Twentieth Century]]''<ref name="Dirks" /><ref name="Collin" /> (1934), reĝisorita de [[Howard Hawks]], rolulita de [[John Barrymore]] kaj [[Carole Lombard]]
* ''[[My Man Godfrey]]''<ref name="BFI" /> (1936), reĝisorita de [[Gregory La Cava]], rolulita de [[William Powell]] kaj [[Carole Lombard]]
* ''[[Cain and Mabel]]'' (1936), reĝisorita de [[Lloyd Bacon]], rolulita de [[Marion Davies]] kaj [[Clark Gable]]
* ''[[Libeled Lady]]'' (1936), reĝisorita de [[Jack Conway (filmmaker)|Jack Conway]], rolulita de [[Jean Harlow]], [[William Powell]], [[Myrna Loy]], kaj [[Spencer Tracy]]
* ''[[Theodora Goes Wild]]''<ref>{{Citaĵo el la reto|url=https://emanuellevy.com/review/theodora-goes-wild-2/|titolo=Theodora Goes Wild (1936): Boleslawsky's Screwball Comedy Starring Irene Dunne in Oscar-Nominated Performance &#124; Emanuel Levy}}</ref> (1936), reĝisorita de [[Richard Boleslawski]], rolulita de [[Irene Dunne]] kaj [[Melvyn Douglas]]
* ''[[The Awful Truth]]''<ref name="BFI" /><ref name="Collin" /> (1937), reĝisorita de [[Leo McCarey]], rolulita de [[Irene Dunne]] kaj [[Cary Grant]]
* ''[[Nothing Sacred (film)|Nothing Sacred]]''<ref name="BFI" /> (1937), reĝisorita de [[William A. Wellman]], rolulita de [[Carole Lombard]] kaj [[Fredric March]]
* ''[[Bringing Up Baby]]''<ref name="BFI" /> (1938), reĝisorita de [[Howard Hawks]], rolulita de [[Katharine Hepburn]] kaj [[Cary Grant]]
* ''[[Holiday (1938 film)|Holiday]]'' (1938), reĝisorita de [[George Cukor]], rolulita de [[Katharine Hepburn]] kaj [[Cary Grant]]
* ''[[His Girl Friday]]''<ref name="BFI" /><ref name="Collin" /> (1940), reĝisorita de Howard Hawks, rolulita de [[Cary Grant]] kaj [[Rosalind Russell]]
* [[Primrose Path (1940 film)|''Primrose Path'']] (1940), reĝisorita de [[Gregory La Cava|Gregory LaCava]], rolulita de [[Joel McCrea]], [[Ginger Rogers]], [[Miles Mander]] kaj [[Marjorie Rambeau]]
* ''[[My Favorite Wife]]'' (1940), reĝisorita de [[Garson Kanin]], rolulita de [[Cary Grant]] kaj [[Irene Dunne]]
* ''[[The Philadelphia Story (film)|The Philadelphia Story]]'' (1940), reĝisorita de [[George Cukor]], rolulita de [[Katharine Hepburn]], [[Cary Grant]] kaj [[James Stewart]]
* ''[[Mr. and Mrs. Smith (1941 film)|Mr. and Mrs. Smith]]'' (1941), reĝisorita de [[Alfred Hitchcock]], rolulita de [[Robert Montgomery (actor)|Robert Montgomery]] kaj [[Carole Lombard]]
* ''[[The Lady Eve]]''<ref name="BFI" /><ref name="Collin" /> (1941), reĝisorita de [[Preston Sturges]], rolulita de [[Barbara Stanwyck]] kaj [[Henry Fonda]]
* ''[[Ball of Fire]]''<ref>{{Cite web|url=https://www.smh.com.au/entertainment/movies/the-lost-art-of-screwball-comedy-20110225-1b81i.html|title=The lost art of screwball comedy|last=WILSON|first=JAKE|date=2011-02-25|website=The Sydney Morning Herald|language=en|access-date=2019-01-01}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.bustle.com/p/the-21-most-underrated-rom-coms-of-all-time-from-leap-year-to-the-break-up-75462|title=These 21 Underrated Rom-Coms Should Be Next In Your Netflix Queue|last=Gemmill|first=Allie|website=Bustle|language=en|access-date=2019-01-01}}</ref> (1941), reĝisorita de Howard Hawks, rolulita de [[Barbara Stanwyck]] kaj [[Gary Cooper]]
* ''[[Unfinished Business (1941 film)|Unfinished Business]]'' (1941), reĝisorita de [[Gregory La Cava]], rolulita de [[Robert Montgomery (actor)|Robert Montgomery]] kaj [[Irene Dunne]]
* ''[[The Palm Beach Story]]''<ref name="BFI" /> (1942), reĝisorita de Preston Sturges, rolulita de [[Claudette Colbert]] kaj [[Joel McCrea]]
* ''[[To Be or Not to Be (1942 film)|To Be or Not To Be]]''<ref>{{Citaĵo el libro|titolo=The Public Intellectual and the Culture of Hope|familia nomo=Haslam|persona nomo=Jason|jaro=2013|eldoninto=University of Toronto Press|ISBN=9781442641846|paĝoj=164}}</ref> (1942) reĝisorita de Ernst Lubitsch, rolulita de Carole Lombard, [[Jack Benny]], [[Robert Stack]]
* ''[[The More the Merrier]]'' (1943), reĝisorita de George Stevens, rolulita de [[Jean Arthur]] kaj [[Joel McCrea]]
* ''[[The Miracle of Morgan's Creek]]''<ref>{{cite book|editor1-last=Jaeckle|editor1-first=Jeff|title=ReFocus: The Films of Preston Sturges|date=2015|publisher=Edinburgh University Press|isbn=9781474406574|pages=118–120}}</ref> (1944), reĝisorita de Preston Sturges, rolulita de [[Betty Hutton]] kaj [[Eddie Bracken]]

Aktoroj kaj aktorinoj prezentita en aŭ asociita kun screwball komedio:{{Div col|colwidth=19em}}
* [[Jean Arthur]]
* [[Fred Astaire]]
* [[Ralph Bellamy]]
* [[Eric Blore]]
* [[Charles Coburn]]
* [[Claudette Colbert]]
* [[Gary Cooper]]
* [[Marion Davies]]
* [[William Demarest]]
* [[Melvyn Douglas]]
* [[Irene Dunne]]
* [[Clark Gable]]
* [[Cary Grant]]
* [[Jean Harlow]]
* [[Katharine Hepburn]]
* [[Edward Everett Horton]]
* [[Harold Lloyd]]
* [[Carole Lombard]]
* [[Myrna Loy]]
* [[Fred MacMurray]]
* [[Ray Milland]]
* [[William Powell]]
* [[Ginger Rogers]]
* [[Rosalind Russell]]
* [[Barbara Stanwyck]]
* [[James Stewart]]
{{div col end}}Reĝisoroj de screwball komedioj:{{Div col|colwidth=19em}}
* [[Frank Capra]]
* [[George Cukor]]
* [[Howard Hawks]]
* [[Garson Kanin]]
* [[Gregory La Cava]]
* [[Mitchell Leisen]]
* [[Ernst Lubitsch]]
* [[Leo McCarey]]
* [[Preston Sturges]]
* [[W. S. Van Dyke]]
* [[Billy Wilder]]
{{div col end}}

== Postaj ekzemploj ==
[[Dosiero:Marilyn_Monroe_and_Alexander_D'Arcy_in_How_to_Marry_a_Millionaire_trailer.jpg|eta|Ekranfoto de antaŭfilmo por ''[[How to Marry a Millionaire]]'']]
[[Dosiero:One_two_three43.jpg|eta|[[Unu, du, tri|Unu, Du, Tri]] (1961)]]
Pli postaj filmoj supozitaj revivigis elementojn de la klasikepokaj frenezkomedioj inkluzivas:
* ''[[Champagne for Caesar]]'' (1950), reĝisorita de [[Richard Whorf]]
* ''[[The Mating Season (film)|The Mating Season]]'' (1951), reĝisorita de [[Mitchell Leisen]]
* ''[[Monkey Business (1952 film)|Monkey Business]]'' (1952), reĝisorita de [[Howard Hawks]]*
* ''[[How to Marry a Millionaire]]'' (1953), reĝisorita de [[Jean Negulesco]]
* ''[[The Seven Year Itch]]'' (1955), reĝisorita de [[Billy Wilder]]
* ''[[Bell, Book and Candle (film)|Bell, Book and Candle]]'' (1958), reĝisorita de [[Richard Quine]]
* ''[[Pillow Talk (film)|Pillow Talk]]'' (1959), reĝisorita de [[Michael Gordon (film director)|Michael Gordon]]
* ''[[Some Like It Hot]]'' (1959), reĝisorita de [[Billy Wilder]]
* ''[[The Grass Is Greener]]'' (1960), reĝisorita de [[Stanley Donen]]
* ''[[Lover Come Back (1961 film)|Lover Come Back]]'' (1961), reĝisorita de [[Delbert Mann]]
* ''[[One, Two, Three]]'' (1961), reĝisorita de [[Billy Wilder]]
* ''[[It's a Mad, Mad, Mad, Mad World]]'' (1963), reĝisorita de [[Stanley Kramer]]
* ''[[Man's Favorite Sport?]]'' (1964), reĝisorita de [[Howard Hawks]]
* ''[[Send Me No Flowers]]'' (1964), reĝisorita de [[Norman Jewison]]
* ''[[Walk, Don't Run]]'' (1966), reĝisorita de [[Charles Walters]]
* ''[[What's Up, Doc? (1972 film)|What's Up, Doc?]]'' (1972), reĝisorita de [[Peter Bogdanovich]]
* ''[[For Pete's Sake (film)|For Pete's Sake]]'' (1974), reĝisorita de [[Peter Yates]]
* ''[[Heaven Can Wait (1978 film)|Heaven Can Wait]]'' (1978), reĝisorita de [[Warren Beatty]] kaj [[Buck Henry]]
* ''[[Une Femme ou Deux]]'' ({{translation}} "One Woman or Two"; 1985), reĝisorita de Daniel Vigne
* ''[[Desperately Seeking Susan]]'' (1985), reĝisorita de [[Susan Seidelman]]<ref>Described as a screwball comedy in [[Roger Ebert]]'s [https://www.rogerebert.com/reviews/desperately-seeking-susan-1985 contemporary review].</ref>
* ''[[Something Wild (1986 film)|Something Wild]]'' (1986), reĝisorita de [[Jonathan Demme]]
* ''[[Overboard (1987 film)|Overboard]]'' (1987), reĝisorita de [[Garry Marshall]]
* ''[[Raising Arizona]]'' (1987), reĝisorita de [[Coen Brothers]]
* ''[[Women on the Verge of a Nervous Breakdown]]'' (1988), reĝisorita de [[Pedro Almodóvar]]
* ''[[Oscar (1991 film)|Oscar]]'' (1991) reĝisorita de [[John Landis]]<ref>{{cite web|url=http://articles.chicagotribune.com/1991-04-26/entertainment/9102070003_1_snaps-oscar-fatal-attraction|title=Stallone's 'Oscar' Recovers From Bad Start|website=chicagotribune.com|access-date=21-a de marto 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120612024413/http://articles.chicagotribune.com/1991-04-26/entertainment/9102070003_1_snaps-oscar-fatal-attraction|archivedate=2012-06-12}}</ref>
* ''[[Sólo con Tu Pareja]]'' (1991), reĝisorita de [[Alfonso Cuarón]]
* ''[[The Hudsucker Proxy]]'' (1994), reĝisorita de [[Joel Coen]]
* ''[[Flirting with Disaster (film)|Flirting With Disaster]]'' (1996), reĝisorita de [[David O. Russell]]
* ''[[Runaway Bride (film)|Runaway Bride]]'' (1999)
* ''[[Little Nicky]]'' (2000), reĝisorita de [[Steven Brill (filmmaker)|Steven Brill]]
* ''[[Rat Race (film)|Rat Race]]'' (2001), reĝisorita de [[Jerry Zucker]]
* ''[[Intolerable Cruelty]]'' (2003), reĝisorita de [[Coen Brothers]]
* ''[[Anchorman: The Legend of Ron Burgundy]]'' (2004), reĝisorita de [[Adam McKay]]
* ''[[Miss Pettigrew Lives for a Day]]'' (2008), reĝisorita de [[Bharat Nalluri]]
* ''[[Our Idiot Brother]]'' (2011), reĝisorita de [[Jesse Peretz]]
* ''[[While We're Young (film)|While We're Young]]'' (2014), reĝisorita de [[Noah Baumbach]]
* ''[[Mistress America]]'' (2015), reĝisorita de Noah Baumbach
* ''[[She's Funny That Way (film)|She's Funny That Way]]'' (2015), reĝisorita de [[Peter Bogdanovich]]
* ''[[Hail, Caesar!]]'' (2016), reĝisorita de [[Coen Brothers]]
* ''[[Chongqing Hot Pot]]'' (2016), reĝisorita de Yang Qing<ref>{{Citaĵo el la reto|url=http://www.screendaily.com/reviews/chongqing-hot-pot-hkiff-review/5101848.article|titolo='Chongqing Hot Pot': HKIFF review|alirdato=2016-03-28|familia nomo=Marsh|persona nomo=James|dato=2016-03-23|verko=[[Screen Daily]]}}</ref>

== Fontoj ==

* [https://dmr.bsu.edu/digital/collection/BSMngrph/id/24 Screwball Comedy: Defining a Film Genre], Wes reĝisorita de Gehring, 1983.
* [https://www.bloomsbury.com/us/hollywood-screwball-comedy-19341945-9781501389313/ Hollywood Screwball Comedy 1934-1945: Sex, Love, and Democratic Ideals], Grégoire Halbout, 2022.

== Referencoj ==
{{Referencoj}}

== Eksteraj ligiloj ==

* [http://www.greencine.com/static/primers/screwball.jsp Screwball Komedia Enkonduko] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20120421161028/http://www.greencine.com/static/primers/screwball.jsp |date=2012-04-21 }} - [http://www.greencine.com/main Verda Kino] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20130113003906/http://www.greencine.com/main |date=2013-01-13 }}
* [http://xroads.virginia.edu/~UG03/comedy/sbhome.html Hejmo de la Screwball] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20121211005916/http://xroads.virginia.edu/~UG03/comedy/sbhome.html |date=2012-12-11 }} - [[Universitato de Virginio]]
* [http://www.filmreference.com/encyclopedia/Romantic-Comedy-Yugoslavia/Screwball-Comedy.html Screwball Komedio] - [http://www.filmreference.com/ filma referenco]
* [http://everything2.com/title/screwball+comedy Screwball Komedio] - [[Everything2]]
* [http://www.wordiq.com/definition/Screwball_comedy_film Screwball Komedia Filmo: Difino] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20120723100224/http://www.wordiq.com/definition/Screwball_comedy_film |date=2012-07-23 }} - [http://www.wordiq.com/ wordiQ]
* [http://archive.sensesofcinema.com/contents/directors/05/leisen.html Grandaj Reĝisoroj: Mitchell Leisen] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20100409075303/http://archive.sensesofcinema.com/contents/directors/05/leisen.html |date=2010-04-09 }} - [http://www.sensesofcinema.com/ Sensoj de Kino]
* [https://www.theguardian.com/books/2008/mar/01/featuresreviews.guardianreview11 Kapo Super Kalkanoj] - [[The Guardian|La Gardanto]]
* [http://cinemaclassic.free.fr/hollywood/comedy/screwball_comedy.html La Screwball Comedy] - [http://cinemaclassic.free.fr/ CINEMACLASSIC] (franca)
* [http://www1.uni-hamburg.de/Medien//berichte/arbeiten/0003_03.html Screwball Comedies: Ein enzyklopädischer Artikel] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20120420105455/http://www1.uni-hamburg.de/Medien//berichte/arbeiten/0003_03.html |date=2012-04-20 }} - [[Hamburga universitato|University of Hamburg]] (germana)
{{Bibliotekoj}}

[[Kategorio:Filmĝenroj]]
[[Kategorio:Komediaj ĝenroj]]