Vidi fonton por Hafizo

{{Informkesto gravulo
|priskribo=Detalo de portreto el 18a-jarcenta persa manuskripto de ''La Divano''
}}
'''Ĥŭaĝeh Ŝams al-Din Muhammad Hafez-e Ŝirazi''' ({{lang-fa|خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی}}, konata laŭ sia [[plumnomo]] '''Hafez'''<ref>Noto: li elektis la kromnomon Hafez kiu signifas “parkeriganto”, 17– Hafez/ Hafizo حافظ, p. 129, En: [[Antologia skizo de la persa literaturo]] </ref> ({{lang-fa|حافظ|t=Ḥāfeẓ}}) aŭ '''Hafizo''' nask. en [[Ŝirazo]] inter 1310 kaj 1337 kaj plej verŝajne vivanta en 1325/26–1389/90)<ref>(en) ''[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/251392/Hafez Ḥāfeẓ, Persian author]''</ref>, estis [[Mistikismo|mistika]] [[Perslingva literaturo|persa]] [[poeto]], kiu "laŭd[is] la ĝuojn de amo kaj vino [sed] celis ankaŭ religian hipokriton".<ref>Darke, Diana ([[1a de novembro]] 2014). "The book in every Iranian home". BBC. [http://www.bbc.com/news/magazine-29648166] Alirita la 3an de Februaro 2016.</ref> Liaj kolektitaj verkoj estas konsiderataj kiel pinto de [[Perslingva literaturo]] kaj estas troveblaj en la hejmoj de plej multaj personoj en [[Irano]], kiuj lernas liajn poemojn parkere kaj uzas ilin kiel proverboj kaj diraĵoj ĝisnune. Liaj vivo kaj poemoj estis temo de multaj analizoj, komentarioj kaj interpretado, influante la persan verkaron post la 14a jarcento pli ol ajna alia aŭtoro.<ref>Yarshater. Alirita la 25an de Julio 2010.</ref><ref>Aga Ĥano la 3-a, [http://www.amaana.org/sultweb/msmhafiz.htm "Hafiz and the Place of Iranian Culture in the World"], [[9a de novembro]] 1936, Londono. Alirita la 3an de Februaro 2016.</ref>

Temoj de liaj [[gazalo]]j estas la amato, la fido, kaj la evidenta hipokriteco. Lia influo sur la vivoj de perslingvaj parolantoj povas troviĝi en "Hafez legaĵoj" (''fāl-e hāfez'', {{lang-fa|فال حافظ}}) kaj en la ofta uzado de liaj poemoj en persa tradicia muziko, bildarto, kaj [[persa kaligrafio]]. Lia [[Tombo de Hafizo|tombo]] estas vizitata ofte. Adaptaĵoj, imitaĵoj kaj tradukoj de la poemoj de Hafizo ekzistas en ĉiuj ĉefaj lingvoj.

Hafizo estas plej bone konata pro la publikigo de lia ''Divano'', kolekto de liaj survivantaj poemoj probable kompilita post lia morto. Liaj verkoj povas esti priskribitaj kiel "[[Antinomismo|antinomisma]]"<ref>"Hafez's Poetic Art". ''Encyclopaedia Iranica''. [http://www.iranicaonline.org/articles/hafez-iii] Alirita la 23an de Aŭgusto, 2016.</ref> kaj per la mezepoka uzo de la termino "teozofia"; la termino "[[teozofio]]" en la 13-a kaj 14-a jarcentoj estis uzata por indiki mistikismajn verkojn fare de "aŭtoroj inspiritaj nur de la [[Islamo|islaman sanktaj libroj]]" (kiel distingita disde [[teologio]]). Hafizo unuarange verkis en la [[literatura ĝenro]] de [[liriko|lirika poezio]] aŭ [[gazalo]]j, kiu estas la ideala stilo por esprimi la ekstazon de la dia inspirado en la [[Mistikismo|islama mistika]] formo de ampoemoj. Li estis [[Sufiismo|Sufiano]].<ref name="britannica" >[https://www.britannica.com/biography/Hafez "Ḥāfeẓ | Persian author",] [[Encyclopedia Britannica]], alirita en 2018-08-06 </ref>

Inter temoj de liaj gazaloj estas ĉefe la adorado al la amato, religia fido kaj ekspono de hipokrito. En siaj gazaloj, li traktas pri [[amo]], [[vino]] kaj drinkejoj, ĉio prezentante religian [[ekstazo]]n kaj liberemon el limigoj, ĉu laŭ la nuntempa senco de linereco aŭ laŭ la voĉo de la amanto.<ref>[https://iranicaonline.org/articles/hafez-iii "HAFEZ iii. HAFEZ’S POETIC ART"] en la Encyclopædia Iranica </ref> Lia influo super persparolantoj aperas en [[Libroaŭgurado|devinado laŭ liaj poemoj]] ({{lang-fa|links=no|فال حافظ|fāl-e hāfez}}, iom simile al la romia tradicio de la ''Sortes Vergilianae'' cele al devinado per legado kaj interpretado de poemoj de la romia poeto [[Vergilio]]) kaj en la ofta uzado de liaj poemoj en la persa [[tradicia muziko]], vidaj artoj kaj [[Persa belskribo|persa kaligrafio]].

== Vivo ==
[[Dosiero:Divan-of-Hafiz-1842-Doublures.jpg|eta|Duoblaĵo ene de 19a-jarcenta kopio de la Divano de Hafizo. La dekstra bildo montras Hafizon proponanta sian verkon al [[Mecenatismo|mecenato]].]]
Pri lia vivo malmulto certas. Hafizo naskiĝis en [[Ŝirazo]], [[Irano]]. Liaj gepatroj estis el [[Kazerun]], [[Provinco Fars]]. Spite lian profundan efikon sur la persaj vivo kaj kulturo kaj liajn pludaŭrajn popularecon kaj influon, oni konas malmultajn detalojn pri lia vivo. Rakontoj pri la komenco de lia vivo dependas el tradiciaj anekdotoj. Fruaj ''tadkira'' (biografiaj skeĉoj) kiuj mencias Hafizon estas ĝenerale konsideritaj nefidindaj.<ref>[[#reflhp|Lit. Hist. Persia]] III, pp. 271-73</ref> Je frua aĝo li parkeris (kiel estis iel ofta ĉe islamaj studentoj) la [[Korano]]n kaj ricevis la titolon kuranan ''Hafez'', kion li poste uzis kiel sia plumnomo.<ref>{{citaĵo el libro||url=https://books.google.ca/books?id=XGYgcVVRuekC&pg=PA5|titolo=Hafiz, Drunk with God: Selected Odes|aŭtoro=Shaida, Khalid Hameed|jaro=2014|eldoninto=Xlibris Corporation|loko=|paĝo=5|ISBN=978-1-4653-7091-4|alirdato={{FormatoDato|2015-03-21}}}}</ref><ref>{{citaĵo el libro||url=https://books.google.ca/books?id=_aAoP3JaI_sC&pg=PA166|titolo=Islam: A Thousand Years of Faith and Power|aŭtoro=Jonathan, Bloom|jaro=2002|eldoninto=Yale University Press|loko=|paĝo=166|ISBN=0-300-09422-1|alirdato={{FormatoDato|2015-03-21}}}}</ref> La enkonduko de lia [[Divan (poezio)|Divān]], en kiu lia frua vivo estas studata, estis verkita de nekonata samtempulo kies nomo povus esti Moḥammad Golandām.<ref name="Khorramshahi">Khorramshahi. Alirita la 25an de Julio 2010</ref> Du el la plej alte konsiderataj modernaj eldonoj de la Divano de Hafizo estas kompilitaj de Mohammad Ghazvini kaj Qāsem Ḡani (495 ''gazaloj'') kaj de Parviz Natel-Ĥanlari (486 ''gazaloj'').<ref name="Lewisohn, p. 69">Lewisohn, p. 69.</ref><ref>Gray, pp. 11-12. Gray notas ke la kompilo de Ghazvini kaj de Gani en 1941 dependis el la plej fruaj konataj tekstoj de tiu tempo, kaj ke neniu el la kvar tekstoj kiujn ili uzis rilatis unu la alian. Ekde tiam, ŝi aldonis, oni trovis pli ol dekkvar pli fruajn tekstojn, sed ties rilataro unu kun alia ne estis ankoraŭ studita.</ref>

Modernaj fakuloj ĝenerale konsentas ke Hafizo naskiĝis ĉu en 1315 aŭ 1317; laŭ la rakonto de [[Ĝami]] 1390 estis konsiderata la jaro en kiu li mortiĝis.<ref name="Khorramshahi"/><ref>Lewisohn, p. 67</ref> Hafizo estis subtenita de [[mecenato]] el kelkaj sinsekvaj lokaj reĝimoj: [[Ŝaho Abu Iŝako]], kiu enpoviĝis dum Hafizo estis en siaj dekaj jaroj; [[Timur]] je la fino de sia vivo; kaj eĉ la strikta reganto [[Ŝaho Mubariz ud-Din Muhammad]] (Mubariz Muzafarido). Kvankam lia verko floris plej sub la dudeksepjara regado de Ĝalal ud-Din Ŝah Ŝuja ([[Ŝaho Ŝuja]]),<ref name="Gray">Gray, pp. 2-4.</ref> oni plendas ke Hafizo dum mallonge forfalis el la favoro de Ŝaho Ŝuja ĉar mokis malsuprajn poetojn (Ŝaho Ŝuja verkis poezion mem kaj povus esti farinta la komentojn persone), devigante Hafizon eliri el Ŝirazo al [[Isfahano]] kaj [[Jazdo]], kvankam ne estas historia pruvaro disponebla.<ref name=Gray/> 

[[Dosiero:Hafez2009.jpg|eta|maldekstra|220px|La nuntempa plialtigata tombo de Hafizo en 2009.]]
Lia maŭzoleo, nome [[Tombo de Hafizo]], konstruita du dek jarojn post lia morto, estas situanta en la Musalla Ĝardeno de [[Ŝirazo]]. Li mortis dum sia sesdeknaŭa jaro. Persaj princoj ege ornamis ĝin, kaj ĝi estas multe vizitata de [[pilgrimantoj]]. La nuntempa maŭzoleo estis desegnita de André Godard, franca arkeologo kaj arkitekto, fine de la [[1930-aj jaroj]], kaj la tombo kuŝas sub [[estrado]] inter [[rozo|rozujaj ĝardenoj]], akvokanaletoj, kaj [[oranĝarbo]]j. Ene, la [[alabastro|alabastra]] [[sarkofago]] de Hafizo montras la skribaĵon de du el liaj poemoj.<ref>[https://iranicaonline.org/articles/hafez-xiii HAFEZ xiii. - xiv. HAFEZ’S TOMB (ḤĀFEẒIYA)] ĉe Encyclopædia Iranica Alirita la 15an de junio 2024.</ref>

== Tradiciaj rakontoj ==
[[Dosiero:Roof hafez tomb.jpg|eta|270px|dekstra|[[Arabesko (ornamaĵo)|Geometriaj arabeskaj]] [[mozaiko|emajlokahelo]]j sur la kupolplafono de la Tombo de Hafizo en [[Ŝirazo]].]]
Kleruloj plejparte kredas ke:
* Lia patro estis verŝajne Baha-ud-Din, karbokomercisto kiu mortis dum lia infaneco, lasante ŝuldojn.
* Li iĝis disĉiplo de klerulo, Attar de Ŝirazo.
* Poste li iĝis poeto ĉe la kortego de Abu Izhak, reganto de Ŝirazo, ĝis Mubariz Muzzafar kaptis la urbon kaj forigis Hafizon.
* Kiam Ŝaho Ŝuja, filo de Mubariz Muzzafar, malliberigis sian patron, Hafizo regajnis favoron. Tamen baldaŭ li foriris en mem-trudatan ekzilon en [[Isfahano]] kaj Jazd, aŭ pro kalumnioj fare de religiuloj kaj rivaloj kiujn li kritikis, aŭ pro malhonoro sekve de [[amafero]].
* Kiam li estis kvindek-du-jaraĝa, denove li regajnis kortegan favoron (kaj eble Ŝaho Ŝuja petegis lian revenon).
* Post kiam [[Timur]] venkis Ŝahon Shuja, Hafizo - tiam maljunulo - defendis siajn rajtojn en la ĉeesto de Timur kontraŭ akuzoj de blasfemo.

* Lia patro, komercisto, translokigis la familion al Ŝirazo antaŭ la nasko de Hafizo kaj mortis frue kiam HAfizo estis ankoraŭ knabo. Li estis akceptita kun sia patrino fare de onklo. Kvankam la morto de la patro lasis la familion en malriĉa situacio, Hafizo sukcesis ricevi bonan edukadon, estante fluscianto de la [[araba]] kaj de la [[persa lingvo]]j, kaj parkerante tre frue la Koranon kaj la verkaron de elstaraj poetoj.
* Oni diras, ke Hafizo enamiĝis kaj finfine edziĝis al junulino nomita Ŝâj-e Nabât («branĉo de sukerkano»). Probable li havis filojn, sed tio kuŝas ĉiam ene de la etoso de la spekulativo bazita sur liaj poemoj. 
* Li laboris kiel kopiisto kaj kiel metilernanto de panbakisto antaŭ ricevi apogon de elstaraj patronoj. Poste li iĝis profesoro de religiaj studoj. Antaŭ siaj tri dek jaroj, li iĝis [[poeto]] de la [[kortego]] de Abu Iŝak, je kio atingis famon kaj influon. Mubariz Muzaffar kaptis Ŝirazon kaj inter aliaj decidoj elpostenigis Hafizon kiel profesoro de koranaj studoj en la Universitato. En tiu etapo aperis liaj poemoj de protesto kaj plendoj kontraŭ la subpremado de la tirano. Ŝa Ŝuja (filo de la diktatoro) malliberigis sian patron kaj reenpostenigis Hafizon en sia iama profesora posteno. La poeto tiam startigis tendencon de sufiisma spiriteco en sia verkaro. Tiukadre li perdis la favoron de la reganto, kio devigis lin translokiĝis pro sia sekureco estante preskaŭ 50-jaraĝa, trudante al si memekzilon en [[Isfahano]]. Liaj tiamaj poemoj plenplenas je melankolio. Estante 52-jaraĝa, pro preciza invito fare de Ŝa Ŝuia, finigis sian ekzilon kaj revenis al Ŝirazo. Lia poezio de tiuj lastaj jaroj enhavas la aŭtoritatecon de la Majstro kiu unuiĝis al Dio. 

== Legendoj ==
[[File:The Soviet Union 1971 CPA 3997 stamp (Hafez).png|maldekstre|[[Sovetunio]] en 1971 publikigis [[poŝtmarko]]n pri la 650a datreveno de Hafizo.|thumbnail|150px]]
Oni kreis multajn duonmiraklajn mitajn rakontojn pri Hafizo post lia morto. Oni diras, ke aŭskultante la deklamadon fare de sia patro, Hafizo plenumis la taskon parkeri la [[Korano]]n je tre frua aĝo (tio estas fakte la signifo de la vorto ''Hafizo''). Same oni diras, ke li parkeris la verkojn de [[Rumi]], [[Mosleh-od-din Sadio|Sadio]], [[Farid ad-Din Attar|Attar Nejŝapuri]], kaj [[Nezami|Nizami Ganjavi]].

Laŭ unu tradicio, antaŭ renkontiĝi kun sia mem elektita [[Ŝejĥo|Sufiisma majstro]] Hajji Zajn al-Attar, Hafizo estis laboranta en panbakejo, liverante panon al la riĉa kvartalo de la urbo. Tie, li vidis por la unua fojo Ŝaĥ-e Nabat, tre bela virino, al kiu li direktis kelkajn el siaj poemoj. Kortuŝita de ŝia beleco, sed sciante, ke lia amo al ŝi estos [[Nereciproka amo|ne reciprokita]], ŝajne li plenumis sian unuan mistikisman nedormadon en sia deziro realigi tiun union. Krome, li trafis estaĵon de enorma beleco kiu identigis sin kiel [[anĝelo]], kaj liaj pluaj klopodoj por unuigo estis jam mistikisma; nome celo de spirita unio kun la dieco. 

Estante 60-jaraĝa, oni diris, ke li startigis ''ĉilla-naŝini'', nome praktiko de pentofaro, 40-diurna sendormado sidanta sur cirklo kiun li mem estis dezegninta por si mem. La 40an tagon, li por la unua fojo denove renkontiĝis kun Zajn al-Attar dum tio kio nun estas konata kiel ilia kvardeka datreveno kaj oni proponis al li pokalon de [[Ŝirazo|Ŝiraza vino]]. Oni diras, ke tie estis kie li atingis la "Kosman Konscios". Li aludas al tiu epizodo en unu el liaj versoj en kiuj li konsilas la leganton atingi la "vinklarecon" lasante ĝin "sidi dum 40 tagoj".

En unu rakonto, [[Timur]] kolere alvokis Hafizon klarigi unu el siaj versoj:

<poem>
'agar 'ān Tork-e Šīrāzī * be dast ārad del-ē mā-rā
be khāl-ē Hendu-yaš baxšam * Samarqand ō Boxārā-rā</poem>

<poem>
Se tiu Ŝiraza Turko akceptas mian koron en sia mano,
por ties hindia belgrajno mi donus Samarkandon kaj Buĥaron.</poem>

[[Samarkando]] estis la ĉefurbo de Timur kaj [[Buĥaro]] estis la plej valora urbo de la regno. "Per la frapoj de mia brila glavo", Timur plendis, "mi estis subiginta plimulton de la loĝebla mondo... por beligi Samarkandon kaj Boĥaron, sidejoj de mia regno; kaj vi vendus ilin por la nigra belgrajno de iu junulino en Ŝirazo!"

Hafizo, laŭ la sekvo de la rakonto, kapsubigis kaj respondis, "Ve, Princo, estas tiu malavareco kio estas la kaŭzo de la malriĉeco en kiu vi trovas min". Tiom surprizita kaj kontentigita estis Timur je tiu respondo, ke li adiaŭis Hafizon donacante al li belajn donacojn.<ref name="Gray" />

== Poezio ==
La ''Divano'' (poemaro) de Hafizo estas plej populara kaj grava libro en [[Irano]], preskaŭ tiom estimata kiom [[Korano]]; oni trovas ĝin en plej belaj inter la iranaj allogaĵoj. Tamen ne estas definitiva versio de la verko: en diversaj eldonoj ĝi enhavas inter 573 kaj 994 poemojn.

La poemoj estas [[sufismo|sufismaj]]. Surface ili traktas plezurojn - ekz. [[vino]], [[floro]]j kaj belulinoj. Tamen tio kaŝas esoterajn signifojn. Ili havas la formon de [[gazalo]]j - rimiĝantaj duversoj kun refreno, poezia formo ofte uzata de sufismaj poetoj. Ili ankoraŭ ege popularas en Irano.

De liaj verkoj aperis ''Hafez en 30 Languages'' (''Hafizo en 30 Lingvoj''), eld. Padideh Publishing, Tehrano, 1988.

== Influo ==
[[Dosiero:Hafez Ghazal.svg|300px|eta|dekstre|[[Duverso]] verkita de Hafizo en [[Nastaliko]].]]

=== Intelekta kaj arta heredo ===
Hafizo estis aklamita tra la tuta [[islama mondo]] dum sia vivepoko, kaj aliaj [[Perslingva literaturo|persaj poetoj]] imitis sian verkaron, kaj proponis mecenaton el Bagdado al Barato.<ref name=Gray/>

Lia verkaro estis unuafoje tradukita en anglan en 1771 fare de [[William Jones]]. Tio lasis markon sur kaj okcidentaj verkistoj kiaj [[Thoreau]], [[Goethe]], kaj [[Ralph Waldo Emerson]] (tiu lasta aludis lin kiel "poeto de poeto"). Sir [[Arthur Conan Doyle]] dirigis sian rolulon [[Sherlock Holmes]] ke "estas tiom multa senco en Hafizo kiom ĉe [[Horacio]], kaj tiom multa kono de la mondo (en "Kazo de identeco"). [[Friedrich Engels]] menciis lin en letero de 1853 al [[Karl Marx]]:

{{Citaĵo|Estas, preterdire, pli plezure legi la diboĉeman maljunan Hafizon en la origina lingvo, kiu sonas tre akceptebla kaj, en sia gramatiko, la olda [[William Jones|Sir William Jones]] ŝatas citi kiel ekzemploj dubindajn persajn anekdotojn, sekve tradukis al greka versaro en sia ''Commentariis poeseos asiaticae'', ĉar eĉ en [[Latino]] ili aspektas al li tro obscena. Tiuj komentarioj, la verkoj de Jones, Vol.&nbsp;II, De Poesi erotica, amuzigos vin. La persa prozo, aliflanke, estas terure senbrila. Ekz. la Rauzât-us-safâ de la nobelo Mir-Ĥŭand, kiu rakontas la persan eposon en tre floreca sed malpleneca lingvo. Pri [[Aleksandro la Granda]], li diras ke la nomo Iskander, en ionia [[greka]], estas Akŝid Rus (kiel Iskander, korupta versio de Aleksandros); ĝi signifas multe la samon kiel ''filusuf'', kiu derivas el ''fila'', amo, kaj ''sufa'', saĝo, ‘Iskander’ tiele estus sinonima kun ‘amiko de saĝo’.<ref>{{citaĵo el la reto||titolo=Letters: Marx-Engels correspondence|url=http://www.marxists.org/archive/marx/works/1853/letters/53_06_06.htm|alirdato=15a de Januaro 2012}}</ref>}}

=== Nuntempa irana kulturo ===
Hafizo estas la plej populara poeto en Irano, kaj liaj verkoj povas esti trovataj en preskaŭ ĉiu irana hejmo.<ref name=darke>{{citaĵo el novaĵo||last1=Darke|first1=Diana|titolo=The book in every Iranian home|url=http://www.bbc.com/news/magazine-29648166|verkaĵo=BBC|datoj=1a de Novembro 2014}}</ref> Fakte, la [[12an de oktobro|12an de Oktobro]] estas celebrata keil Hafiza Tago en [[Irano]].<ref>Hossein Kaji, [http://www.mehrnews.com/en/NewsDetail.aspx?NewsID=393152 "Hafez’s incomparable position in Iranian culture: October 12 is Hafez Day in Iran"] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20071015160848/http://mehrnews.com/en/NewsDetail.aspx?NewsID=393152 |date=2007-10-15 }}, Mehrnews. ''Tehran Times'' Opinion Column, 12a de Oktobro, 2006.</ref>

[[Dosiero:Hafez 880714 095.jpg|eta|220px|maldekstre|[[Tombo de Hafizo]] en Ŝirazo.]]
Dudek jarojn post lia morto, oni starigis [[Tombo de Hafizo|tombon, nome la ''Hafezieh'']], por honori Hafizon en la Ĝardeno Musalla en [[Ŝirazo]]. La nuntempa [[maŭzoleo]] estis desegnita de André Godard, franca arkeologo kaj arkitekto, en la finaj [[1930-aj jaroj]], kaj la tombo estas sur platformo inter [[rozo|rozaj]] ĝardenoj, kanaletoj, kaj oranĝarboj. Ene, la [[alabastro|alabastra]] [[sarkofago]] de Hafizo portas la skribaĵon de du el liaj poemoj. Lia tombo estas "kronita per oferoj" el vizitantoj kaj la atmosfero estas "festeca", ĉar la vizitantoj kantas kaj deklamas siajn favoritajn Hafizajn poemojn.<ref name=darke/>

Multaj irananoj uzas la Divanon de Hafizo por [[Libroaŭgurado|sortodirado]]. Iranaj familioj kutime havas Divanon de Hafizo en siaj hejmoj kaj kiam ili kuniĝas dum la ferioj de [[Noruzo]] aŭ [[Jaldao]], ili malfermas la Divanon sur hazarda paĝo kaj legas la poemon kiu estas sur ĝi, kion ili konsideras indikon pri okazontaĵoj.<ref>[[:fa:حافظ]]</ref>

Ne estas definitiva versio de liaj kolektitaj verkoj (aŭ ''Dīvān''); eldonoj varias el 573 al 994 poemoj. En [[Irano]] kaj [[Afganio]], liaj kolektitaj verkoj estas uzataj kiel helpo al populara divenado.<ref>Masud Ĥalili, 9a de Septembro, 2001, Masud Ĥalili parolante al korespondanto de BBC nome Lyse Doucet</ref> Nur ekde la 1940-aj jaroj estis eltenita fakula klopodo (fare ekzemple de Mas'ud Farzad, Kasim Gani kaj aliaj en [[Irano]]) farita por aŭtentigi lian verkaron kaj forigi erarojn enmetitajn de postaj kopiistoj kaj cenzuristoj. Tamen, la fidindeco de tia laboro estas pridemandita,<ref>Michael Hillmann in ''Rahnema-ye Ketab'', 13 (1971), "Kusheshha-ye Jadid dar Shenakht-e Divan-e Sahih-e Hafez"</ref> kaj laŭ vortoj de la Hafiza fakulo Iraj Baŝiri, "restas malmulta espero el tie (t.e.: Irano) por aŭtentigita divano".<ref>[http://www.angelfire.com/rnb/bashiri/Hafiz/Hafiz.html "Hafiz' Shirazi Turk: A Structuralist's Point of View"]</ref> Eĉ ankaŭ bibliotekoj de [[Azerbajĝano]], [[Armenio]], kaj [[Kartvelio]] havas siajn proprajn divanojn.<ref name="Lewisohn, p. 69"/>

==Interpretado==
[[File:Hafis Abu Ishaq.png|thumb|200ra|Hafizo (maldekstre) en konversacio kun Abu Iŝaq Indjou (dekstre). Pentraĵo sur papero en mogola stilo, 18-a jarcento.]]
La demando ĉu lia verkaro estu interpretata laŭvorte, mistikisme, aŭ ambaŭ estis celo de polemiko inter okcidentaj fakuloj.<ref>Schroeder, Eric, "The Wild Deer Mathnavi" en ''The Journal of Aesthetics and Art Criticism'', Vol. 11, No. 2, Special Issue on Oriental Art and Aesthetics (Decembro 1952), p. 118</ref> Unuflanke, kelkaj el liaj plej fruaj legantoj kiel [[William Jones]] vidis en li konvencian lirikan poeton similan al eŭropaj ampoetoj kiel [[Petrarko]].<ref>[[William Jones|Jones, William]] (1772) "Preface" en ''Poems, Consisting Chiefly of Translations from the Asiatick Tongues'' p. iv</ref> Aliaj fakuloj kiel la tradukisto Henry Wilberforce Clarke vidis lin kiel pure poeton de didaktika, ekstaza [[mistikismo]] laŭ la maniero de [[Ĝalal ad-Din Muhammad Rumi|Rumi]], alrigardo kiun minoritato de kritikistoj kaj literaturhistoriistoj de la 20-a jarcento venis pridubante.<ref>Dick Davis: Hafez Faces of Love and the Poets of Shiraz, introduction</ref> [[Ralph Waldo Emerson]] malakceptis la sufiisman konsideron de la temo vino en la poemoj de Hafizo.<ref>{{cite web |title=EMERSON, RALPH WALDO – Encyclopaedia Iranica |url=http://www.iranicaonline.org/articles/emerson |website=www.iranicaonline.org |access-date=26a de Aprilo 2020}}</ref>

Toi konfuzeco devenas el la fakto ke tre frue en la persa literatura historio, la poezia vortotrezoro estis hegemoniita fare de mistikuloj, kiuj kredis ke tio nedirebla estu plej bone alproksimigita en poezio ol en prozo. Komponante poemojn de mistikisma enhavo, ili trudis al ĉiu vorto kaj bildo mistikismajn nuancojn, kio rezultis en la fakto, ke mistijismo kaj lirikismo konverĝis en unusola tradicio. Kiel rezulto, neniu persa poeto de la 14-a jarcento povus verki [[Liriko|lirikan poemon]] ne metante nuancon de mistikismo truditan pere de la elekto de la poezia vortotrezoro mem.<ref>Thackston, Wheeler: ''A Millennium of Classical Persian Poetry'', Ibex Publishers Inc. 1994, p.&nbsp;ix en "Introduction"</ref><ref>Davis, Dick, "On Not Translating Hafez" en la ''New England Review'' 25:1-2 [2004]: 310-18</ref> Kvankam kelkaj poetoj, kiel [[Obejd-e Zakani]], klopodis distanciĝis el tiu fuziigita mistikisma-lirika tradicio verkante [[satiro]]jn, Hafizo aliĝis al la fuzio kaj prosperis pere de tiu. Wheeler Thackston diris prie ke Hafizo "kantis per tiom rara miksaĵo de homa kaj mistikisma amo tiom ekvilibrigita... ke estas malebla apartigi unu disde la alia".<ref> Thackston, Wheeler, ''A Millennium of Classical Persian Poetry'', Ibex Publishers Inc.' 1994, p.64</ref>

Pro tiaj tialoj, la historio de la tradukado de la verkoj de Hafizo estas baraktinta kontraŭ komplikaĵoj, kaj malmultaj tradukaĵoj en okcidentajn lingvojn estis tute sukcesaj.

Unu el la figuraj esprimoj pri kiuj li plej famiĝis (kaj kiu estas ankaŭ inter la plej malfacile tradukeblaj) estas ''īhām'' aŭ ingenia [[vortŝerco]]. Tiukadre, vorto kia ''govhar'', kiu povus signifi "esencon, veron" kaj "perlon", povus porti ''ambaŭ'' signifojn samtempe en frazo kiel "perl/esenca vero ekster la konko de surfaca ekzistado".

Hafizo ofte profitis la menciitan mankon de distingo inter lirika, mistikisma, kaj [[panegiro|panegira]] verkado uzante tre altnivelan intelektajn, prilaboritajn [[metaforo]]jn kaj bildojn por sugesti multajn eblajn signifojn. Por ekzemplo, [[distiko]] el unu el la poemoj de Hafizo diras jene:
{{Citaĵo|Lastan nokton, el cipresa branĉo, la najtingalo kantis,
en malnovpersaj tonoj, la lecionon de spiritaj sezonoj.}}

La [[cipreso]] estas arba simbolo de ĉeesto kaj de amato kaj de princo; la [[Ordinara najtingalo|najtingalo]] kaj la birdokanto sugestas la tradician alvokon al homa amo. La "leciono de spiritaj sezonoj" sugestas ankaŭ, evidente, mistikan subnuancon (kvankam la vorto por "spirita" povus esti tradukita ankaŭ kiel "esence signifoplena"). Tiel, la vortoj povus signifi samtempe princon alvokanta siajn adorantajn sekvantojn, amanton allogantan amaton, kaj la ricevon de spirita saĝeco.<ref name=":1">Meisami, Julie Scott. "Allegorical Gardens in the Persian Poetic Tradition: Nezami, Rumi, Hafez." ''International Journal of Middle East Studies'' 17(2) (Majo 1985), pp. 229-260.</ref>

== Satiro, religio kaj politiko ==
[[File:Hafis-Goethe-Denkmal in Weimar.jpg|thumb|maldekstre|Hafez-Goethe monumento en [[Weimar]], [[Germanio]].]]
Kvankam Hafizo estas bone konata pro sia poezio, li estas malpli ofte rekonata pro siaj intelektaj kaj politikaj kontribuoj.<ref>[http://www.hawzah.net/fa/magazine/magart/3282/4773/39121# Hafez, singing love Mahmood Soree, Golbarg magazine, mehr 1382, number 43]</ref> Difinaj trajtoj de la poezio de Hafizo estas ĝia [[ironio|ironia tono]] kaj la temo [[hipokriteco]], amplekse konsiderita kiel kritiko al la tiamaj religiaj kaj registaraj institucioj.<ref name="views">{{cite book |last1=Yavari |first1=Neguin |last2=Potter |first2=Lawrence G. |last3=Oppenheim |first3=Jean-Marc Ran |title=Views from the Edge: Essays in Honor of Richard W. Bulliet |url=https://books.google.com/books?id=98s_RXcO2c4C&q=Amir+Mobarez+Din+Mohammad&pg=PA119 |publisher=Columbia University Press |date=24a de Novembro, 2004 |isbn=9780231509367 |via=Google Books}}</ref><ref name="aftabir">{{cite web |title=طنز حافظ |url=http://www.aftabir.com/articles/view/art_culture/literature_verse/c5c1230197619_hafez_p1.php/%d8%b7%d9%86%d8%b2-%d8%ad%d8%a7%d9%81%d8%b8 |website=Aftabir.com}}</ref> La persa [[satiro]] disvolviĝis dum la 14-a jarcento, kadre de la kortegoj de la [[Mongola Imperio]]. En tiu periodo, Hafizo kaj aliaj elstaraj fruaj satiristoj, kiel [[Obejd-e Zakani]], produktis verkaron kiu ekde tiam iĝis modelo por la uzado de satiro kiel politika rimedo. Oni supozas, ke multaj el liaj kritikoj celis al la regado fare de Mubariz al-Din Muhammad, specife, pro la disintegrigo de gravaj publikaj kaj privataj institucioj.<ref name="views" /><ref name="aftabir" /><ref name="tebyan1">{{cite web|url=http://adab.tebyan.net/newindex.aspx?pid=4202&Keyword=طنز+حافظ|title=مائده جان رسید ( بخش سوم)}}</ref>

Lia verkaro, aparte liaj imagopovaj referencoj al [[monaĥejo]]j, [[konvento]]j, ''ŝahneh'', kaj funciuloj ''muhtasib'', ignoris la religiajn [[tabuo]]jn de sia periodo, kaj li trocis humorfontojn en kelkaj el la religiaj doktrinoj de sia socio.<ref name="aftabir" /><ref name="tebyan1" /> Uzado de humoro polemike ekde tiam estis ofta praktiko en la irana publika diskurso kaj [[satiro]] estas nun eble la ''[[de facto]]'' parolesprimado de la iranaj sociaj komentarioj.<ref name="aftabir" />

== Divan-e-Hafez ==
La Divano de Hafizo estas [[libro]] kiu enhavas la survivantajn poemojn de Hafizo. Plimulto el tiuj poemoj estas en persa kaj la plej ŝlosila parto de tiu Divano estas [[gazalo]]j. Estas ankaŭ poemoj en aliaj poeziaj formatoj kiel poeziaĵo, [[odo]], ''masnavi'' kaj kvarverso en tiu Divano.

Ne estas pruvoj, ke plimulto el la poemoj de Hafizo estis detruitaj. Hafizo estis tre fama dum sia vivotempo; tiukadre, la malgranda nombro de poeziaĵoj en lia verkaro indikas, ke li ne estis fekunda poeto.

La Divano de Hafizo estis probable kompilita por la unua fojo fare de Mohammad Glendam post lia morto. Kompreneble, kelkaj nekonfirmitaj informoj indikaj, ke Hafizo publikigis sian verkaron en [[Islama kalendaro|la islama jaro]] 770 (1368). Tio estas, publikigita pli ol du dek jarojn antaŭ lia morto.<ref name=":1" />

== Bildaro ==
<gallery>
Dosiero:HafezGrave.jpg|Tombo de Hafizo en [[Ŝirazo]], [[Irano]].
Dosiero:Aramgah-e-hafez nuit shiraz.jpg|Maŭzoleo de Hafizo en [[Ŝirazo]].
Dosiero:Hafez tomb.jpg|Maŭzoleo de Hafizo en [[Ŝirazo]].
Dosiero:Markaz hafez shenasi.jpg|La Centro por Hafizaj Studoj, en Ŝirazo.
Dosiero:DivanofHafez3.jpg|La unua paĝo de la manuskripto de la "Divano de Hafizo" (1899).
Dosiero:شعر میهای چوکونائی ویتز.jpg|[[Mihály Csokonai Vitéz|Mihály Csokonai]], hungara poeto, verkis tiun poeziaĵon en persa ritma verso (ramal). Tio pruvas, ke tiu persa metriko kaj tiukadre la poemoj de Hafizo jam estis konataj ĝenerale en Hungario en la 18-a jarcento.
</gallery>

=== Vidu ankaŭ ===
{{portalo|Poezio}}
<!-- Please keep entries in alphabetical order & add a short description [[WP:SEEALSO]] -->
{{div col|colwidth=20em|small=yes}}
*[[Divan (poezio)]]
*[[Mistikismo]]
*[[Persa literaturo]]
*[[Ĝalal ad-Din Muhammad Rumi|Rumi]], persa poeto
{{div col end}}

== Notoj ==
{{Referencoj|2}}

== Bibliografio ==
* Peter Avery, ''The Collected Lyrics of Hafiz of Shiraz'', 603 p. (Cambridge: Archetype, 2007). ISBN 1-901383-09-1. Tradukita el Divān-e Hāfez, Vol. 1, The Lyrics (Ghazals), eldonita de Parviz Natel-Khanlari (Teherano, Irano, 1362 AH/1983-4).
* Bashiri, Iraj (1979). [https://www.angelfire.com/rnb/bashiri/Hafiz/Hafiz.html ""Hafiz' Shirazi Turk": A Structuralist's Point of View".] Bashiri's Working Papers: Central Asia and Iran. Arkivita el la originalo en 2014-03-01. Alirita en 2013-08-19.
* Browne, E. G., ''Literary History of Persia''. (kvar volumoj, 2 256 paĝoj, kaj 25 jaroj en verkado kun nova enkonduko de J.T.P De Bruijn). 1997. ISBN 978-0-936347-66-0
* Chopra, R. M., "Great Poets of Classical Persian", Junio 2014, Sparrow Publication, Kolkata, ISBN 978-81-89140-99-1.
* Will Durant, ''The Reformation''. New York: Simon & Schuster, 1957
* Erkinov, A., “Manuscripts of the works by classical Persian authors (Hāfiz, Jāmī, Bīdil): Quantitative Analysis of 17th-19th c. Central Asian Copies”. Iran: Questions et connaissances. Actes du IVe Congrès Européen des études iraniennes organisé par la Societas Iranologica Europaea, Paris, 6a-10a Septembro 1999. vol. II: Périodes médiévale et moderne. [Cahiers de Studia Iranica. 26], M. Szuppe (eld.). Association pour l`avancement des études iraniennes-Peeters Press. Paris-Leiden, 2002, pp. 213–228.
* Hafez, ''The Poems of Hafez''. Trad. Reza Ordoubadian. Ibex Publishers, 2006 ISBN 978-1-58814-019-7
* Hafez, ''The Green Sea of Heaven: Fifty ghazals from the Diwan of Hafiz''. Trad. Elizabeth T. Gray, Jr. White Cloud Press, 1995 ISBN 1-883991-06-4
* Hafez, ''The Angels Knocking on the Tavern Door: Thirty Poems of Hafez''. Trad. Robert Bly kaj Leonard Lewisohn. HarperCollins, 2008, p. 69. ISBN 978-0-06-113883-6
* Hafez, ''Divan-i-Hafiz'', tradukita de Henry Wilberforce-Clarke, Ibex Publishers, Inc., 2007. ISBN 0-936347-80-5
* Khorramshahi, Bahaʾ-al-Din (2002). "Hafez II: Life and Times". ''Encyclopædia Iranica''. Alirita la 25an de Julio 2010. (2012). "HAFEZ ii. HAFEZ'S LIFE AND TIMES". Encyclopaedia Iranica, Vol. XI, Fasc. 5. pp. 465–469.
* Limbert, John W. (2011). ''Shiraz in the Age of Hafez: The Glory of a Medieval Persian City''. University of Washington Press. pp. 1–192. ISBN 9780295802886.
* Loloi, Parvin, Hafiz, ''Master of Persian Poetry: A Critical Bibliography - English Translations Since the Eighteenth Century'' (2004. I.B. Tauris, pp. 1–392. ISBN 9781860649233)
* Perry, John R. (2011). "Karim Khan Zand". Encyclopaedia Iranica, Vol. XV, Fasc. 6. pp. 561–564.
* Jan Rypka, ''History of Iranian Literature''. Reidel Publishing Company. 1968 OCLC 460598. ISBN 90-277-0143-1
* Yarshater, Ehsan (2002). "Hafez I: An Overview". ''Encyclopædia Iranica''. Arkivita el la originalo la 17an de Majo 2012. Alirita la 25an de Julio 2010.

== Vidu ankaŭ ==
* [[Perslingva literaturo]]

== Eksteraj ligiloj ==
{{Projektoj|q=Hafizo}}
* http://viennaphoto.at/gallery/shiraz-hafiz {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20070928120845/http://viennaphoto.at/gallery/shiraz-hafiz |date=2007-09-28 }} <!-- _Hafiz_'s Tombo en _Shiraz_ -->
* http://www.evenaia.com/images/paintings/lightbody.html {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20041124014518/http://www.evenaia.com/images/paintings/lightbody.html |date=2004-11-24 }} <!-- ''(Ŝati, Kiel) A Viva Donanta Suno'' -->
* http://www.angelfire.com/rnb/bashiri/Poets/Hafiz.html <!-- _Hafiz_, _Shams_ _al_-Brua Mahometo -->
* http://www.poetseers.org/the_poetseers/hafiz/h_p {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20060226081117/http://www.poetseers.org/the_poetseers/hafiz/h_p |date=2006-02-26 }} <!-- _Hafiz_ Poemoj  -->
{{-}}

{{Bibliotekoj}}
{{Havenda artikolo}}

[[Kategorio:Sufiismo]]
[[Kategorio:Persaj poetoj]]
[[Kategorio:Persaj verkistoj]]
[[Kategorio:Mistikaj poetoj]]