Vidi fonton por Kreola lingvo

{{Ne solvita|lingvoscienco|Kiel aperas kreolaj lingvoj?}}

'''Kreola lingvo''' (aŭ tutsimple "'''kreolo'''") estas eksa [[piĝino]], kiu ekhavis denaskajn parolantojn. Kreola lingvo, per apero de popolo parolanta en ĝi, povas iĝi sufiĉe riĉa kaj nuancplena por servi kiel [[nacia lingvo]], kiel okazis en kelkaj eksaj [[kolonio]]j (Haitio, Nov-Gvineo ka.).

== Termino ==
La vorto "kreolo" devenas de [[hispana lingvo|hispana]] ''criar'', kio povas signifi "kreskigi" aŭ "nutri". Estas nomo por ĉiuj lingvoj, kiuj estiĝis dum la [[17-a jarcento]] per la reciproka trapenetrado de la respektiva eŭropa lingvo kun la lingvo en la kolonizita lando. La [[kreolo|kreolaj]] similas al la [[piĝino|piĝinaj lingvoj]], sed havas pli kompleksan gramatikon kaj pli grandan vortaron. Kelkaj [[piĝino]]j evidentiĝis tiel utiliĝemaj, ke komunumo akceptas ilin kiel [[lingvafrankao]]n.

== Diversaj bazoj ==
{{vidu ankaŭ|Listo de kreolaj lingvoj}}
Kreolaj lingvoj baziĝas sur diversaj lingvoj, precipe eŭropaj. Sed tamen ekzistas kelkaj kreolaj lingvoj, kiu baziĝas sur neeŭropaj lingvoj.<ref name="Wennergren2015">{{citaĵo el reto|url=https://bertilow.com/lanlin/notoj#noto19|titolo=Notoj: Piĝinoj kaj kreolaj lingvoj|verko=Landoj kaj lingvoj de la mondo|persona nomo=Bertilo|familia nomo=Wennergren|dato=16‑a de aŭgusto 2015|arkivurl=https://web.archive.org/web/20160422221735/http://bertilow.com/lanlin/notoj#noto19|arkivdato=2016-04-22|alirdato=2019-06-26}}</ref>

== Esperanto kaj kreolaj lingvoj ==
[[Bernard Golden]], en sia artikolo ''Piĝinoj, kreolaj lingvoj kaj planlingvoj'',<ref name="Golden1988">{{citaĵo el libro|aŭtoro=Bernard Golden|ĉapitro=Piĝinoj, kreolaj lingvoj kaj planlingvoj|origindato=1988|titolo=[[Interlingvo inter Lingvoj. Prilingvaj Eseoj]]|eldoninto=[[UEA]]|loko=[[Roterdamo]]|dato=2015|isbn=978-92-9017-123-2|paĝoj=29–46}}</ref> eliras el la konceptoj de [[piĝino]]j kiel porokazaj helplingvoj, nenies gepatraj lingvoj kaj kreolaj lingvoj kiel jam primaraj lingvoj devenaj el piĝinoj. Tradicie [[lingvisto]]j iom malatentis ilin, kvankam ja ili konstituas interesajn lingvajn fenomenojn, kaj fakte modelojn por planlingvoj, kiuj siavice plej ofte havas piĝinajn interetnajn celojn, kaj same kiel ili estas mikslingvoj. Kreolaj plej ofte estas facilaj lingvoj mikse inventitaj de filoj de parolantoj de piĝinoj. Tre interesaj kazoj de tiaj lingvoj estas [[papiamento]] kaj [[svahila lingvo|la svahila]]. 

Esperanto povus profiti el tiaj fenomenoj, se ĝi pligrandigas sian facilecon kaj piĝinecon, dum povas esti malhelpita en sia etendiĝo pro alproksimiĝo al funkciado de nacilingvoj. Paŝoj al tiu piĝiniĝo estus la bazaj vortaroj kaj evito de gramatikaj komplikaĵoj de la "trunko" de [[Kalocsay]], la facila lingvaĵo de la revuo ''[[Kontakto]]'' aŭ la Zagreba Metodo.

Okaze de la Internacia tago de la kreola lingvo, eldoniĝis poemo en la [[Maŭrica kreolo|maŭrica]] (kreola lingvo) kun tradukoj en 57 lingvoj, i.a. en Esperanto<ref>Alain Fanchon, ''Ti bato papye ([http://www.linguistic-rights.org/kreol/ Paperŝipo eta]),'' UEA, Lingvaj Rajtoj, la 21-a de majo 2015.</ref>.

=== Literaturo ===

* Renato Corsetti, “''Esperanto kaj kreolaj lingvoj: komunaj kaj malkomunaj trajtoj en la kreoligo''”, ˆ in: KOŠECKÝ, STANISLAV (Eld.), “Multkulturaj familioj de nuntempa Europo: aktoj de la seminario okazinta 01–02.08.1996”, 11–36, ˘ Bratislava: Esprima, 1996.
* Jouko Lindstedt, “''Kreoligo kaj spontanea ŝanĝiĝo de Esperanto''”, manuskripto, Universitato de Helsinki, 1997.

== Vidu ankaŭ ==
{{projektoj|commons=Category:Creole language}}

*[[Maŭrica lingvo#Maŭrica lingvo kaj Esperanto|Esperanto kaj la maŭrica lingvo]]
*[[Nikaragva signolingvo]]
*[[Listo de kreolaj lingvoj]]
*[[Bislama lingvo|Bislamo]]
*[[Papiamento]]
*[[Tokpisino]]
*[[Kriolo]]
*[[Patrick Chamoiseau#Kreoleco|Patrick Chamoiseau]]

== Referencoj ==
{{Referencoj}}{{ĝermo|lingvoj}}
{{Lingvoj}}

{{Bibliotekoj}}

[[Kategorio:Kreolaj lingvoj| ]]
[[Kategorio:Lingvotipoj]]
[[Kategorio:Interlingvistiko]]